Abstract

شیخ محمدحسین غروی اصفهانی بر وجود خداوند استدلالی را اقامه کرده است که در در زمرۀ براهین وجودی و صدیقین به شمار می‌رود. این برهان، در میان اندیشمندان معاصر، طرفداران و منتقدان جدی داشته و در مجموع پنج تقریر برای آن بیان گردیده است. در مقالۀ پیش رو، تقریرهای پنجگانه‌ای که برای برهان ایشان بیان گردیده است، در سه محور کلی مورد بررسی واقع شده‌ است: محور اول، مفهوم واجب‌الوجود از این جهت که مفهومی ذهنی است؛ محور دوم، مفهوم واجب‌الوجود از این جهت که از امری ورای خود حکایت می‌نماید؛ و در نهایت، حقیقت واجب‌الوجود یا موجود بذاته در خارج. بعد از بیان هر تقریر، همخوانی آن با بیان محقق اصفهانی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت بین تقریرهای مختلف از جهت همخوانی با متن کلام ایشان داوری انجام شده است. نتیجۀ نهایی که در این مقاله گرفته می‌شود این است که تقریر برهان بر اساس محور دوم تنها تقریری است که با ابیات محقق اصفهانی همخوانی دارد.