Din kavramı insanlık tarihinde oldukça önemli bir yere sahiptir. İlk insan olan Hz. Adem’den bu yana toplumsal yaşamda insanların merkez aldıkları bir olgu olarak dikkat çekmektedir. Toplumsal yapıda meydana gelen bazı değişimlerle insan yaşamının merkezi olan din kavramının geleceği sorgulanmaya başlanmıştır. Modernite öncesi toplumlarda egemen olan din unsuru modernleşme aşamasına gelmiş toplumlarda dönüşüm sürecine girmiştir. Bunun ilk patlak verdiği nokta ise Fransız devriminin gerçekleştiği aydınlanma devri olarak bahsedilen dönemdir. Fransız devrimiyle birlikte aydınlanma çağına geçişte kilise temelinde gerçekleşen bir iktidar gerilemesi, (...) sekülerleşme kavramını ortaya çıkarmıştır. Kilise ve ruhban sınıfın toplum üzerindeki yönlendirici etkisinin azalması noktasında ortaya atılan “dinin gerilemesi” ve “dinin süreç içinde yok olacağı” iddiaları, sekülerleşme olgusunu var olan toplumsal yapıda oldukça tartışılır boyutlara ulaştırmıştır. Nitekim tarihsel süreçte ortaya atılan hemen hemen her görüşün karşıt bir savı da bulunduğu gibi sekülerleşme sürecinin ortaya attığı bu görüşlere karşı oluşan Yeni Paradigma ve Eklektik Paradigma savunucularının savları, din olgusu üzerinde öngörülen bu sürecin tanımlanmasında yol haritası çizmiştir. Çalışmada sekülerleşme teorileri temelinde dinin geleceği değerlendirilirken Richard Rorty ve Gianni Vattimo’nun dinin geleceği hakkında gerçekleştirdiği söylemler kapsamında değerlendirme gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada Sekülerleşme kavramı bağlamında dinin geleceği tartışılmıştır. Çalışmada din ve sekülerleşmenin kavramsal çerçevesi çizilmiş, sekülerleşme teorileri temelinde dinin geleceği hakkında Rorty ve Vattimo’nun ileri sürdüğü üç din söylemi üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır. Elde edilen veriler ve Sekülerleşme teorileri kapsamında din olgusunun toplumsal yaşamdaki rolünün hala devam edip etmediği ve ediyorsa hangi formlarda işlerliğini sürdürdüğü belirlenmeye çalışılmıştır. Klasik sekülerleşme Teorisi’nin öngördüğü “dinsel gerileme” ve “dinsel yok oluş” ifadelerinden hareketle dinsel olanın geleceği, söylemler ve teoriler ışığında tespit edilmeye çalışılmıştır. (shrink)

Sekülerleşmeye dair yapılan çalışmalar incelendiğinde, genel olarak sekülerleşmeyi bir sosyal olgu düzeyinde ele alan çalışmaların, sekülerleşmeyi teorik tartışmalar çerçevesinde irdeleyen çalışmalara nazaran çok daha az sayıda olduğu gözlenmiştir. Hem sekülerliğin hem de desekülerliğin yaşandığını ileri süren çalışmaların, sekülerleşmenin toplumsal görünümlerine ilişkin olgusal veri sunmada yetersiz olduğu görülmekle birlikte şüphesiz her araştırmanın sekülerleşme literatürüne katkı sağladığı göz ardı edilmemelidir. Sekülerleşmenin toplumsal yapıda ne düzeyde ve hangi konular özelinde gerçekleştiğinin tespiti için olgusal verilere/araştırmalara ihtiyaç vardır. Sekülerleşmenin Makyavelist davranışları tetikleyici bir faktör olabileceği (...) varsayımından hareketle gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı, seküler tutum ve Makyavelist davranış arasındaki ilişkiyi seküler normlara sahip alanlarda eğitim gören, sekülerleştirici/dönüştürücü eğitimin etkisiyle daha seküler yorumlar benimsediği ve dolayısıyla Makyavelist davranışlar sergileyebileceği varsayılan üniversite öğrencileri örnekleminde tespit etmektir. Seküler tutum ile Makyavelist davranış arasında bir ilişkinin olup olmadığını, üniversite öğrencilerinin hangi ölçüde seküler tutum ve Makyavelist davranış sergilediğini ölçmek bu araştırmanın temel problemidir. Bu nedenle çalışmanın kavramsal çerçevesi, klasik sekülerleşme teorileri tartışmalarından beri olup, seküler tutum ve Makyavelist davranış ekseninde oluşturulmuştur. Nicel araştırma deseni oluşturularak yapılan bu çalışmada ilişkisel tarama yöntemi, örnekleme yöntemi ve online anket tekniği kullanılmıştır. Araştırma kapsamında Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinde (OKÜ) lisans düzeyinde öğrenim gören öğrencilere e-mail atılarak gönüllü bir şekilde ankete katılmaları istenmiş ve elde edilen 710 adet anket verisi ile analizler yapılmıştır. Elde edilen verilerle yapılan korelasyon analizi sonuçlarına göre Makyavelist davranış ile seküler zihniyete kayma arasında düşük düzeyde de olsa anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki vardır. Ölçeğin diğer boyutlarından olan gündelik hayatta dini hassasiyetleri sürdürme ve siyasi otoritenin sekülerleşmesiyle Makyavelist davranış arasında ise yine düşük düzeyde de olsa anlamlı ve negatif yönde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Seküler tutum boyutlarının Makyavelist davranışa etkilerine bakmak için yapılan regresyon analizi sonuçlarına göre sadece seküler zihniyete kayma boyutunun Makyavelist davranışı anlamlı bir şekilde etkilediği görülmektedir. Diğer alt boyutlardaysa düşük düzeyde bir ilişki olsa da etkileşim gözlemlenmemiştir. (shrink)

Tanıtmaya çalışacağımız “Din ve Dünyevileşme: Kuzey Kıbrıs Örneği“ adlı bu eser, din sosyolojisi literatürüne kazandırılmış yerel bir sosyoloji çalışması örneğidir. Geçmişten günümüze Kıbrıs’ın durumunu tarihsel bir perspektifle ele alan Aydınalp, Kıbrıs halkının dinî hayatındaki değişimleri, günümüzdeki din ve dünyevileşme ilişkisini ilgili paradigmalar ekseninde açıklamaya çalışmıştır. Ayrıntılı bir şekilde ele aldığı din tanımlamalarından sonra sekülerleşme paradigmalarını tartışmaya açan Aydınalp, konuya “Türkiye’de Dünyevileşme Sosyolojisi” başlığı altında devam etmiştir. Bu bölümünde, kendi dinî hayatımızdaki değişimleri anlamaya çalışırken, sekülerleşme kavramının içeriğinin daha yerel unsurlarla ele (...) alınıyor oluşu, çalışmanın önemli noktalarından birisini oluşturmaktadır. İlerleyen bölümlerde modern dünyanın getirilerinden olan bireyciliğin/bireyselliğin bizdeki izdüşümünün, Batı’dan farklı olduğuna dikkat çeken Aydınalp, bu durumu daha iyi temellendirmek için “özerk dünyevileşmeler” kavramını ileri sürmüştür. Bu yeni kavram ile kendi sosyolojik problemlerimizi kendi kavramlarımızla açıklama çabasında olduğu dikkat çekmektedir. Araştırmanın uygulama bölümünde ise, doğrudan gözlem, anket ve mülakat tekniklerinin yanı sıra fenomenolojik bakışa da yer veren Aydınalp, metodolojik çeşitlilikten yararlanma yoluna gitmiştir. Böylece çalışmasında, sahadan gelen verilerle daha somut ve geçerli bilgilere ulaşması mümkün hale gelmiştir. (shrink)

Din ve dinin geleceği uzun yıllardır akademik ve yerel çevrelerce üzerinde tartışılan temel konuların başında gelmektedir. Bu minvalde tartışmanın bir cephesinde klasik sekülerleşme teorileri yer alırken diğer bir cephede dinin bireylerin ve toplumların zihin dünyalarında halen varlığını devam ettiren başat faktörlerden biri olduğu görüşü kabul görmektedir. Ancak son dönemde ortaya çıkan çalışmalar bu iki temel iddianın bambaşka boyutlarını gözler önüne sermektedir. Birçok farklı coğrafyada yeni dini hareketler ve mensuplarını, spiritüel akımları ve ritüelleri yerinde gözlemleyen Ali Köse, 21. Yüzyıl din olgusunu (...) Batı ülkeleri ekseninde incelediği Dinin Geleceği isimli esere hayat vermiştir. Yazara göre artık dünyada ateizm, agnostisizm ya da deizmden daha tehlikeli bir boyut var ise bu da dine ve Tanrı’ya karşı umursamazlık içinde düşünceler geliştiren yeni neslin anlayışı konusudur. Bu noktada kritik ettiğimiz bu eser, Batıda meydana gelen yeni akımları ve düşünceleri alan araştırmaları ve anket verileri ile okuyucuya aktaran nadir çalışmalardan biridir. (shrink)

Kelime olarak ‘öncekiler’ anlamında selef kökünden türetilen Salafism, ‘öncekilerin izini takip edenlerin yolu’ demektir ve bir tür dinsel tutuculuk ve muhafazakârlık anlamına gelmektedir. İslam geleneğinde Islamic tenetlara katı ve literal bağlılığı ve dinin saf asıllarına dönüşü ifade eden Salafism, günümüzde İslami ilimler, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler gibi alanlarda dinsel radikalizm ve köktencilikle eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Geleneksel formuyla, dinsel akılcılığa ve yorum yanlısı olmaya karşı bir duruş üzerinden kendini kuran Salafism, din içi çoğulculuğa ve sekülerizme karşı öze dönüşcü bir tepkiyi (...) temsil etmektedir. Dinin özüne dönüşü savunan Salafi paradigma, Müslüman medeniyetinin düşünsel ve sanatsal başarı ve ürünlerine de kuşkuyla bakar, bu yönüyle de kültür karşıtı bir tutumu temsil eder. Selefi eylemci grupların İslam medeniyetine ve diğer kültürlere verdikleri zarar bunun somut örneklerini oluşturmaktadır. Bu çalışma modern zamanlarda Salafism parlamasına yol açan nedenler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Çalışmada, toplumsal değişim, modernleşme ve sekülerleşme karşısında hangi dinsel ve toplumsal kaygıları temsil ettiği analiz edilmektedir. Salafismin Sünnilik ile ilişkisi incelenmekte ve onu Sünnîliğin dışında göstermeye çalışan yaklaşımların yanıltıcı yanlarını vurgulamaktadır. Disiplinler arası yaklaşımla konuyu ele alan çalışma, teoloji ile siyaset bilimi ve uluslararası ilişkilerin kesişme alanında analizler içermektedir. Selefilik ile ilgili kavramsal analizler, bu kavramın İslam öncesi köklerini ortaya koymaktadır. Aslında her toplumda rastlanan ve geçmiş bir öz atfetme ve bugünü yönetme ihtiyacı Araplarda ‘ataların yoluna tâbi olma’ şeklinde belirir. Geçmişin kutsanması, yeniliklerden ve farklılıklardan kuşku duymayı doğurur. Selefîlik tarafından temsil edilen ‘İslamî özcülük’ değişime karşı sabitliği, çoğulculuğa karşı özcülüğü, akla karşı nassı, ibtida yerine ittiba’yı savunur. Dinî konularda katı nassçı ve literal tutumu benimsediği için kelam, felsefe ve tasavvufu dinden uzaklaşma sayar. Tarihe bakışta kötüye gidiş, özden uzaklaşma ve çürüme düşüncesine bağlıdır. Modern dönemlerde İslam dünyası çok yönlü bir kriz ve çöküş yaşamıştır. Siyasal alanda başlayan sorunlar kimlik ve değerler alanına doğru genişlemiştir. Kimliği, özü ve inancı koruma kaygıları radikal bir tutuculuk olarak selefiliği beslemiştir. Krizlerin artarak devam ettiği İslam dünyasında Selefilik bir düşünce, inanç, yaşam tarzı ve eylem türü olarak ilgi çekmektedir. Ancak yaşanabilir bir alternatif üretmek yerine tepkisel bir duruşu temsil etmekte, minimal ve sert bir dinî yaşantıyı savunmaktadır. Ayrıca kültüre ve sanata yönelik sert yaklaşımı, İslam medeniyeti açısından nihilist bir bakışı ifade etmektedir. Sünnî dünyada Selefilik ile ilgili bir kafa karışıklığı göze çarpmaktadır. Bu karışıklık tarihsel ve teolojik olarak selefiliğin Sünnilik tarafından benimsenmesi ile ilgilidir. Oysa güçlenen yeni Selefilik mevcut Sünnî kimliğini oluşturan unsurları reddetmektedir. Bu Sünnilik açısından kriz içeren bir durumdur. Kelam, fıkıh ve tasavvuf bilgisine dayalı kapsayıcı Sünnilik ile katı nasscı ve dışlayıcı Selefilik arasındaki teolojik gerilim hala devam etmektedir. (shrink)

Bu çalışma genç yetişkin bireylerin Allah inancı ve ahlaka ilişkin algılarının eylemlerine tezahür biçimlerini konu edinmektedir. Çalışmada İslam düşüncesinde yer alan inanç ve ahlak arasındaki ilişkinin pratikte kurulma imkânı tartışılırken tanrı tasavvurunun ve ahlakın kaynağı ile ilgili düşüncenin eylemleri nasıl etkilediği sorgulanmaktadır. Bu bağlamda Allah’a inanan, çeşitli öğrenim düzeylerine sahip, farklı meslek gruplarından, İstanbul’un farklı semtlerinde yaşayan 25-35 yaş arası kadın ve erkeklerden oluşan 42 genç yetişkin ile mülakat tekniğiyle görüşmeler yapılarak nitel araştırma gerçekleştirilmiş, bulgular yapılandırıcı içerik analiziyle yorumlanmıştır. Araştırma (...) bulguları vahyin yanı sıra vicdan, fayda, haz ve akıl gibi beşerî faktörlerin ahlakın kaynağı olarak kabul edildiğini ve inanç-ahlak ilişkisinde “parçalı ahlak anlayışı”nın oluştuğunu göstermektedir. Ahlakî ilke ve önermelerin kaynağındaki çeşitlilik zaman zaman inancın paranteze alınarak davranılmasına ya da ahlakiliğin askıya alınmasına sebep olabilmektedir. Bu durumu Yaratıcı ile insan arasındaki ontolojik, epistemolojik ve aksiyolojik bağın yeterince kurulamadığının göstergesi olarak ele almak mümkündür. (shrink)

Avrupa Hristiyan mı? Müslümanlar ve siyaset ilişkisi üzerinde tanınmış çalışmaları olan Olivier Roy’un son eseridir. Avrupa’da sekülerlik, Hristiyanlık ve popülizm denklemini analiz eden kitap, 1054 Doğu-Batı ayrımından günümüze kadar uzanan geniş bir tarih panoraması ve sosyal-siyasi spektrum sunmaya çalışmaktadır. Kitapta Müslüman göçmenler ve onların meseleleri direk bir tartışma konusu değildir; ancak, bir İslam araştırmacısı olan Roy’un ‘Avrupa Hristiyan mı?’ sorusu aslında ‘İslam Avrupa ile uyumlu mu?’ münakaşasına cevap bulmak için ortaya çıkmıştır. Zira, yazara göre, Müslüman göçmenlerin kamusal alanda yeni dini (...) haklar iddia etmeleri, 1990’larda Avrupa’da yeni bir kimlik krizi doğurmuştur. Bu yeni kimlik krizi, 1960’lardaki kültür savaşlarından sonra Hristiyanlıktan uzaklaşan Avrupa’yı Hristiyan dini miras ve aidiyet üzerine yeniden düşünmeye sevketmiş, yeni söylemlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kitap, bu yeni bağlamda Avrupa değerleri ve Hristiyanlık ilişkisinin izlerini sürmeye çalışmaktadır. Avrupa Hristiyan mı?, Avrupa’da din-sekülerlik ilişkisini çalışanlar veya Hristiyanlığın günümüz Avrupa'sındaki yerini anlamak isteyenlerin faydalanabileceği bir kitaptır. (shrink)

The subject of this research is the new age beliefs, which can be considered as individual religiosity. The aim of the research is to measure the relationship between new age beliefs and the level of religious knowledge and religiosity of individuals. As it is known, classical secularization theorists predicted that religious, mythological and similar supernaturalist structures will gradually lose their importance with the modernization process. Accordingly, religion will not only lose its decisive influence on social institutions, but will also withdraw (...) from the life of the individual to a significant extent. However, it can be said that although established religion relatively has lost its decisive role in directing life in (post)modern societies in comparison to the past, it still continues to exist in different forms as an important social institution. In other words, it can be stated that religiosity takes on different forms in societies where institutional religion has weakened. In this context, it is seen that new forms of religiosity emerged in Western societies after 1960. Concepts such as new religions, new religious movements, new age movement or new age spirituality have been put forward to describe these forms of religiosity in the tradition of sociological research. It has been determined that similar religious structures have begun to gain visibility in our modernizing country. The subject is investigated from different angles in many sub-disciplines of social science. In this context, the current research, which was designed in a quantitative design, was conducted with 382 university students studying in Bursa. In the study, a negative correlation was found between giving subjective importance to religion and new age beliefs. (shrink)

The research aims to understand why individuals break away from the majority religious tradition and adopt a different religion and what their new beliefs mean to them. This study is based on data obtained from semi-structured interviews and eight-month observation notes with 10 members of Başkent (Capital) Church, a Protestant church operating in Ankara. For the research, church services were attended every Sunday, and the individuals' context and interaction styles were also observed. Although the phenomenon of religious conversion is often (...) examined as the complete abandonment of religion under the influence of secularization theses, in fact, the replacement of faith with different religions should also be considered in religious change. Regarding the research field, some individuals move away from Islam but do not turn to a completely non-belief life, but instead adhere to another religion that they think is more suitable for their own world of meaning, expectations, and personality. Against the effect of modern life that pushes people to loneliness and unhappiness, individuals can replace the meaning they have lost with a new religious thought. The research reveals that social bonding, communication, and interaction processes are important social motivations in the process of religious conversion. (shrink)