Višestoljetni model Crkve kao zajednice laika i klerika koji ju inspiriraju i vode, ulazi u funkcionalnu krizu. U doba revolucija i liberalizma laici se nalaze u novim, često oprečnim ulogama: vjernika odanih Crkvi i građana lojalnih sekularnom društvu. Tražeći izlaz iz krize, Crkva se oslanja na sposobnost demokratskog djelovanja laika koji svojim društvenim nastupom promiču kršćanske vrijednosti, ali se i bore za politička prava Crkve. Uz političke stranke katoličke inspiracije posebnu ulogu ima organizirani katolički laikat, kulturno i moralno oblikujući (...) laičke staleže. Pretpovijest nastanka katoličkoga laičkog pokreta (Katoličke akcije) daje uvide u složenost društava druge polovice XIX. i početka XX. st., ali i zavidnu razinu inventivnosti i laika i hijerarhije u aktiviranju laika, što će postati epohalni uspjeh Crkve XX. stoljeća. (shrink)

Ovoj clanak se bavi Bourdieuovom analizom naucnog polja. U prvom delu ovog teksta autorka ispituje burdijeovsko vidjenje strukture i dinamike polja nauke. Drugi deo teksta je posvecen razmatranju osnovnih epistemoloskih i metodoloskih pretpostavki jedne nauke o naucnom polju, koje Bourdieu razvija kroz dijalog sa cetiri, po njemu, relevantne tradicije u sociologiji i filozofiji nauke: strukturalno-funkcionalistickom ili mertonovskom tradicijom sociologije nauke, teorijom normalne nauke i naucnih revolucija Thomasa Kuhna, jakim programom Davida Bloora i studijama laboratorijskog zivota. Treci deo je nacrt (...) za sociolosku, vidi burdijeovsku, kritiku sholastickog uma, narocito njegovih ispoljavanja u domenu saznanja, u domenu etike i u domenu estetike. (shrink)

U ovom tekstu pokusacu da protumacim promene kod Nea, glavnog lika trilogije Matriks, na zaledju Platonovih i Dekartovih ideja, kao i Hegelovih iz Filozofije istorije i Fenomenologije duha. Iako?filozofski?, Matriks nije razvucen niti dosadan film: umesto da beskrajno pricaju, likovi neprestano rade i taj ih rad menja. Suprotno rasirenom misljenju, ova interpretacija ne nalazi Dekartovu radikalnu sumnju u prvom delu trilogije, vec ga vidi kao dosledni platonizam. No, u njemu ima kartezijanskih motiva. Rezultat prvog dela jeste hegelovska nesretna svest. Sve (...) je to tek priprema za kljucni momenat cele trilogije, tj. dijalog Nea i Arhitekte. Neova odluka da odabere spas Triniti protumacena je u Hegelovim kategorijama beskonacnog prava subjekta da zadovolji sebe u onom sto radi; zbog toga je sesti Neo nov. Nakon pokazivanja razlika u ciljevima Nea i Agenta Smita, kao i preobrazaja ciljeva ljudi, treci deo teksta bavi se samim krajem Matriks revolucija i analizira ga koristeci Marksove ideje, s referencama na Platona i Nicea. (shrink)

The issue of traditionalism versus modern subjectivism in the light of the conflict of Edmund Burke`s conservatism with the Enlightenment as the ideological basis of the French revolution was not discussed or studied sufficiently in our political and philosophical theory. In this paper we are reconsidering a theoretical debate between arising modern rationalism of Enlightenment and European traditionalism. The text further explains on the reasons for choosing this subject and course the research will take subsequently. An overview is provided of (...) the most important topics as well as a preliminary conception of the problem structure in this research. Considering the importance and overwhelming influence exhorted by French revolution it is only logical that the event of such magnitude met not only with approvals but with challenges and disputes as well, and all of it contributed to the theoretical considerations of the historical sense and purpose of this event. The aim of the project is to provide explanations and evaluations of the origins Enlightenment on one hand side and theoretically reconsidered traditionalism on the other. Looking at the dawn of modern era and evaluating these events would cast sharper light on the spirit of times of this crucial moment of history, and it would provide new basis for reconsideration of the achievements and implications of the fundamental ideas of Moderna. Pitanje odnosa tradicionalizma i moderne subjektivnosti, posebno u konkretnom kontekstu suceljavanja konzervativizma Edmunda Berka i prosvetiteljstva kao idejna osnove Francuske revolucije, i pored svog neospornog znacaja, kod nas ni izdaleka nije dovoljno razmotreno i osvetljeno. Radi se, dakle, o teorijskom suceljavanju starog evropskog tradicionalizma i nastupajuceg modernog prosvetiteljskog racionalizma. U tekstu se obrazlaze zbog cega je ova tema uzeta za predmet istrazivanja, kao i u kom smjeru ce se u osnovi istrazivanje kretati. Takodje, dat je pregled najvaznijih problemskih mjesta, relevantnih parametara, i kako je preliminarno zamisljena problemska struktura ovog istrazivanja. Posto Francuska revolucija predstavlja epohalni dogadjaj koji je opredijelio prelaz iz tradicionalne Evrope u moderno doba, sasvim je prirodno da je dogadjaj od takvog znacaja izazvao ne samo odobravanja, vec i reakciju i osporavanja, koja su sa svoje strane uticala na dalju teoretizaciju svrhe i smisla ovog istorijsko-drustvenog preokreta. Osnovni cilj istrazivanja je da se rasvjetli fundamentalna ravan nastanka kako prosvetiteljstva tako i teoretizovanog tradicionalizma, cime se umnogome doprinosi da se jasnije razaznaju svi slojevi prosvetiteljskog teorijskog koncepta, kao i teorijska utemeljenost konzervativizma, koji je u vidu tradicionalizma veoma dugo i bez razvijene teorijske podloge predstavljao neupitanu vladajucu formu za ukupan drustveni i politicki zivot. Ovakav pristup doprinosi da se jasnije osvjetli duh vremena na prelazu u moderno doba, u kome je doslo do radikalnog preokreta u svim sferama zivota. Neophodno je, dakle, da se i iz ove perspektive reaktualizuje promisljanje dometa i implikacija fundamentalnih ideja moderne. (shrink)

Interesuje nas, prednost koju Delez daje sintagmi?revolucionarna institucija? u odnosu na manje originalnu sintagmu?institucionalna revolucija?. Delez nekoliko puta upotrebljava u svojim tekstovima?revolucionarna institucija?, sigurno sasvim svestan da ova sintagma ima jednu prilicno haoticnu i nejasnu istoriju tokom post-revolucionarnog perioda, ali i da je ona savrseno u duhu Sanzistovih namera. Treba da proverimo da li ova sintagma najbolje opisuje jednu Delezovu imaginarnu teoriju institucije, ali i njegov angazman u teoriji uopste. Preeliminarna teskoca, koja automatski dovodi u pitanje i devalvira nasu (...) intervenciju, jeste Delezovo odbijanje da on s?m zaista tematizuje instituciju i svoj napor, te da zaista odgovori na pitanja koja s?m postavlja pedesetih godina proslog veka:?sta je to sto objasnjava instituciju?? i?koje bi to trebalo da budu savrsene institucije, to jest one koje se suprotstavljaju svakom ugovoru i pretpostavljaju tek najmanji broj zakona??. (shrink)

Na sveprisutnu opasnost buđenja novih totalitarizama koji uništavaju društvenost i pluralizam, kao moguću posljedicu otuđenja Moderne, upozorila je autorica čije shvaćanje društvenosti čovjeka stoji u aporiji zbog opozicionalnosti između preferiranja elitističke političke slobode antike i augustinovske egalitarne slobode, urođene svim ljudskim bićima. Taj dvovrsni argumentacijski teorijski pravac uvjetovao je njezinu interpretaciju antičkog polisa kao ideala političke zajednice, te razdvajanje socijalne od političke problematike. Prema njoj, Akvinski čini grešku i izjednačava termine politicus i socialis, a to preuzima i Moderna. Ovo je (...) vidljivo npr. u tome što socijalna, ekonomska i tehnička pitanja sve više ulaze u politički prostor . Štošta je tome pomoglo, kako npr. tzv. protestantska etika tako i Francuska revolucija. Mnoštvo "poniženih i uvrijeđenih" željelo je u nastupu novog svijeta svoje osnovne biološke potrebe rješavati kroz ulazak u javnu sferu. Politički elitizam Hannah Arendt taj nastup mnogobrojnih zahtjeva za socijalnom jednakošću i socijalnom emancipacijom smatra dekadencijom autentičnog javnog područja, izvorno slobodnog od nužnosti života. Kako se ovakva pozicija referira na konkretnu problematiku segregacije u javnom obrazovanju, pokazuje analiza njezina teksta "Reflections on Little Rock".Hannah Arendt, whose comprehension of human beings’ sociability stands in aporia because ofoppositionality between preference for elitist political freedom of antiquity and Augustinian egalitarianfreedom, inborn to all human beings, warned of omnipresent peril of awakening of new totalitarianismswhich destroy sociability and pluralism, as a possible consequence of Modernism’salienation. That dual theoretical line of arguing determined her interpretation of antique polis asan ideal of political community, and one of separating social from political problems. According toher, Aquinas made a mistake in equating terms politicus and socialis, and Modernism accepts thatequation. This can be seen in progressive intrusion of social, economic and technical issues into political space . Many factors contributed to that situation, i.e. the Protestant Ethic and FrenchRevolution. In awakening of the new world, many of the oppressed and insulted wanted to satisfytheir basic biological needs by entering the public spheres. Hannah Arendt’s political elitism considersthe emergence of multiple demands for social equality and social emancipation as a decadenceof authentic public space, that is originally free from life’s necessities. My analysis of Arendt’stext »Reflections on Little Rock« shows the consequences of such position in specific problem ofsegregation in public education. (shrink)

Interesuje nas, prednost koju Delez daje sintagmi?revolucionarna institucija? u odnosu na manje originalnu sintagmu?institucionalna revolucija?. Delez nekoliko puta upotrebljava u svojim tekstovima?revolucionarna institucija?, sigurno sasvim svestan da ova sintagma ima jednu prilicno haoticnu i nejasnu istoriju tokom post-revolucionarnog perioda, ali i da je ona savrseno u duhu Sanzistovih namera. Treba da proverimo da li ova sintagma najbolje opisuje jednu Delezovu imaginarnu teoriju institucije, ali i njegov angazman u teoriji uopste. Preeliminarna teskoca, koja automatski dovodi u pitanje i devalvira nasu (...) intervenciju, jeste Delezovo odbijanje da on s?m zaista tematizuje instituciju i svoj napor, te da zaista odgovori na pitanja koja s?m postavlja pedesetih godina proslog veka:?sta je to sto objasnjava instituciju?? i?koje bi to trebalo da budu savrsene institucije, to jest one koje se suprotstavljaju svakom ugovoru i pretpostavljaju tek najmanji broj zakona??. (shrink)

The text offers an examination of socio-political bases, modes of functioning, and of the consequences of political instrumentalisation of popular narratives on Serbian disunity. The first section of the paper deals with what is being expressed and what is being done socially when narratives on Serbian disunity are invoked in everyday discourses. The next section investigates what political actor sty, by publicly replicating them, or by basing their speeches on key words of those narratives. The narratives on Serbian disunity are (...) then related to their historical and social contexts, and to various forms of identity politics with which they share common traits. The nineteenth century wars over political and cultural identity, intensified by the struggle between contesting claims to political authority, further channeled by the development of party politics in Serbia and radicalized by conflicts of interest and ideology together provided the initial reasons for the apparition of modern discourses on Serbian disunity and disaccord. Next, addressed are the uninnally solidifying or misinterpreting really existing social problems, or because of intentionally exploiting popular perceptions of such problems, the constructive potential related to existing social conflicts and splits can be completely wasted. What results is a deep feeling of frustration, and the diminishing of popular trust in the political elites and the political process in general. The contemporary hyperproduction of narratives on disunity and disaccord in Serbia seems to be directly related to the incapacity of the party system, and of the political system in general, to responsibly address, and eventually resolve historical and contemporary clashes of interest and identity-splits. If this vicious circle in which the consequences of social realities are turned into their causes is to be prevented, conflicts of interest must be discursively disassociated from ideological conflicts, as well as from identity-based conflicts, and all of them have to be disentangled from popular narratives on splits and disunity. Most important of all, the practice of political instrumentalisation of popular narratives on disunity and disaccord has to be gradually abandoned. U radu se istrazuju istorijske i drustvene osnove narodskih prica o srpskom nejedinstvu i neslozi, kao i posledice njihove politicke instrumentalizacije. Paznja se prvo usmerava na ono sto se narodskim pricama o srpskom nejedinstvu i neslozi najcesce postize u svakodnevnoj komunikaciji. Narodskim pricama se, pre svega, ukazuje na pretpostavljeno nepromenljivo svojstvo srpskog identiteta. Njima se odredjuje i glavni uzrok poraza ili neuspeha, u kom slucaju one neretko prerastaju u jeremijade nad istorijskom sudbinom Srba. Najzad, nesloga se moze predstaviti i kao posledica jednog, ili citavog niza faktora, od mentaliteta ili kulture Srba, pa do tudjinske zavere. U sledecem segmentu rada, istrazuju se vidovi politickog instrumentalizovanja narodskih prica o neslozi i ne jedinstvu Srba, odnosno njihova upotreba kao ogleda, modela i velova. U prvom slucaju, politicki akter narodsko vidjenje stanja stvari koristi kao izgovor za svoje neuspehe, ili kako bi naglasio razlike izmedju sebe, svojih takmaca i pobornika. Narativi o neslozi omogucuju akteru i da usmerava publiku na zeljeni nacin, bilo da zeli da unese nove podele u grupu, zaostrava sukob vec postojecih frakcija i povezuje se sa nekom od njih, ili a uspostavlja izgubljeno jedinstvo grupe. Obe prethodne mogucnosti akter moze iskoristiti da bi obezbedio retoricki veo kojim ce prikriti svoje prave namere. Analiza se potom pomera ka ispitivanju istorijskih i drustvenih osnova prica o srpskom ne jedinstvu. Ratovi oko politickog identiteta iz sredine i druge polovine devetnaestog veka, pojacani trvenjima izmedju rivalskih pretenzija na politicki autoritet, dodatno usanceni razvojem stranackog sistema, i radikalizovani novim oblicima sukoba izmedju interesa, vrednosti i identiteta na pocetku dvadesetog veka, zajedno su uslovili razvoj narativa o srpskom ne jedinstvu i rascepima. Na takvu osnovu su se potom nadovezivali rascepi izazvani dinastickim, konfesionalnim ili nacionalnim razlikama, svi zajedno zacementirani iskustvima ratova i revolucija. Analiza se najzad pomera ka nenameravanim posledicama narodskih prica o srpskom ne jedinstvu i razlicitih oblika njihove politicke instrumentalizacije. Zbog pogresnog predstavljanja ili objasnjavanja stvarnih problem a, karakteristicnog za narodske price, a pogotovu zbog politicke zloupotrebe narodskih prica o tim problemima, konstruktivni potencijal vezan za drustvene konflikte i njihovu narativizaciju biva ozbiljno ugrozen. Sledi duboki osecaj frustracije i opadanje poverenja u politicke elite i politicki proces uopste. U zakljucku se skrece paznja na cinjenicu da je savremeno umnozavanje narodskih prica o srpskom ne jedinstvu, kao i prakse njihove politicke instrumentalizacije, povezano sa nesposobnoscu srpskog partijskog sistema i politickog sistema uopste da se odgovorno suoci sa, a pogotovu da razresi splet istorijskih i savremenih sukoba interesa i identitetskih rascepa koji su izvoriste narodskih prica. (shrink)

Rad predstavlja pokusaj da se jedna konkretna naucna polemika o temi koja je opterecena znatnim ideoloskim nabojem "zanrovski" preusmeri ka formi naucnog dijaloga, i time ucini plodnijom u naucnom smislu. Glavna pitanja koja se razmatraju ticu se pokusaja teorijskog odredjenja petooktobarske revolucije i uloge koju je pokret "Otpor" imao u njoj. U radu se brani teza da teorijski modeli "talasa demokratizacije" i "izborne revolucije" nude najutemeljenije okvire za razmatranje pitanja koja se u tekstu otvaraju. Kljucni problemi o kojima se u (...) radu raspravlja su sledeci: u kojoj meri oslanjanje na strane izvore i teorijske okvire zakrivljuje uvide u lokalne politicke procese kakva je razlika izmedju "uvezenih" i "izbornih revolucija"; koje su posebnosti izborne revolucije u Srbiji i koje je njeno mesto u "drugom talasu" postkomunisticke demokratizacije; koliki je relativni znacaj stranih i lokalnih inicijativa prilikom organizovanja izbornih revolucija; u cemu je razlika izmedju klasicnih odnosa izmedju davalaca i primalaca politicke pomoci i novih odnosa, koji se zasnivaju na nacelu sinergije; koja su ogranicenja ili-ili logike objasnjenja u razmatranju politicke saradnje stranih i domacih aktera; sta povezuje strategiju nenasilnog otpora, proaktivnu logiku politickog delovanja i Otporov "Plan B"; najzad, postoji li mehanicka veza izmedju prisustva strane pomoci i gubljenja kontrole nad rezultatima izborne revolucije. U zavrsnom odeljku, otvara se pitanje negativnih i pozitivnih aspekata nasledja Otpora kao politickog projekta i nudi pokusaj da se razmatranje o dometima pokreta poveze sa razumevanjem "dinamike nade" kao politickog projekta na kojem je Otpor sistematski radio. (shrink)

Clanak se bavi Kantovim vlastitim naucnopovesnim i naucno-teoretskim pozicioniranjem koje preduzima u izdanju B Kritike cistog uma. Istrazuje se Kantov pojam?sigurnog hoda nauke? kao i analogije izmedju matematike/prirodnih nauka, s jedne strane, i metafizike, s druge, koje on postavlja u ovoj perspektivi. Pokusace se uciniti razumljivim Kantov govor o slicnosti njegove?revolucije nacina misljenja? i?prve Kopernikove misli?. Kantov uvod u transcendentalni ideali?zam, poznat kao?Kopernikanska revolucija?, cesto se odgovarajuce povrsno i redukcionisticki tumaci kao Kopernikovo zamenjivanje geocentrickog modela Suncevog sistema sa heliocentricnim (...) modelom. Nasuprot tome ovde se argumentu?je da je slicnost sa Kopernikom koju sam Kant istice mnogo kompleksnija te da se odnosi kako na sadrzaj i na transcendentalno-idealisticku tezu tako i na status njihovog utemeljenja. (shrink)

The paper offers a comparison between the legal theory of normative facts on the one hand, and Bruno Celano’s theory of pre-conventions on the other, suggesting two ways that the latter may be of use to well-meaning jurists.

Kljub temu, da je bil Louis Rossel eden vodilnih akterjev v francoski državljanski vojni, se ga veliko manj spominjamo in je tudi veliko manj spoštovan kot vodilni misleci komune. Tu analiziram njegovo sodelovanje pri tem dogodku in pri predhodni kampanji Nacionalne obrambe, opirajoč se pri tem tako na biografijo Edith Thomas kot na Rosslova lastna posthumna dela. Prevladujoča domneva, da je Rossla motivirala lastna ambicioznost, ki naj bi bila pogubna za usodo komune in nasprotujoča njenim revolucionarnim egalitarnim načelom, se na (...) podlagi obstoječih dokazov zdi poenostavljena. Še več, takšni domnevi lahko nasprotujemo z interpretacijo komune in državljanske vojne v Franciji kot drame, še posebej če se navežemo na dela Jeana-Pierra Vernanta in Pierra Vidala-Naqueta o grški tragediji. (shrink)

T. Kuhn opposes in his articles on history of science the union of the philosophy and history of science. He is defending an interdisciplinary dialog between both sciences. A given problem would be explained there from the point of view od the philosophy of science and of the history of science but not by a unified point of view. However, Kuhn gave with his theory of scientific revolutions the basis for a new science: the theory of the development of science. (...) This science unifies even the analysis of the historical development of science with the rational reconstruction of the development of science. (shrink)