Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatı kurumsal olarak Türk medyasında en çok tartışılan kurumlar arasında yer almaktadır. Bu çerçevede Diyanet teşkilatının kamuoyunda nasıl algılandığı ve nasıl bir imaja sahip olduğu önem arz etmektedir. Çalışmada köşe yazarlarının yazdığı yazılar üzerinden Diyanet İşleri Başkanlığı’nın imajının medyada nasıl algılandığı araştırılmıştır. Nicel içerik analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada iki aşamalı akış kuramı temelinde köşe yazarları kanaat önderi olarak ele alınmıştır. Araştırma, 2013-2022 yıllarını kapsayan 10 yıllık bir veri setinde kota örneklemesi ve maksimum çeşitlilik örneklemesi uygulanarak Diyanet İşleri (...) Başkanlığı’nı en çok konu edinen 20 yayın organı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre kurumun genel imajına bakıldığında köşe yazılarında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın olumsuz olarak algılandığı belirlenmiştir. Türkiye’deki siyasi kutuplaşmanın bir yansıması olarak Diyanet kurumuna bakış açısı da keskinleşmektedir. Diyanet’in yaygın eğitim anlamında topluma ulaşma araçlarından olan hutbe ve vaazların, diğer taraftan sosyal hayatı din ölçeğinde yorumlama ve yönlendirme işlevi olan fetva mekanizmasının çıktılarının olumsuz algılanması yaygın din eğitiminde kullanılan din dili ve gündelik ihtiyaçlar ile dinî metinler arasındaki uyumu sağlama konusunda uygulanan yöntemlerin gözden geçirilmesi gerektiğini göstermektedir. Cinsiyet dağılımı ve temaların ele alınış biçimi bakımından Diyanet hakkında kaleme alınan yazılarda erkek egemen bir bakış açısının hâkim olduğu belirtilebilir. Bu durum, din merkezli tartışmalara da eril bir söylem ve yorumun hâkim olduğu şeklinde yorumlanabilir. Yazılar incelendiğinde Diyanet kurumunun ekonomik faaliyetleri de olumsuz olarak algılanmaktadır. Yayın organlarının Diyanet’e bakış açılarının genel olarak ideolojik eksende değil siyasi eksende farklılaştığı görülmektedir. (shrink)

Yaygın din eğitimi örgün din eğitimin dışında bireylerin dini ihtiyaçlarını gidermek için resmi ya da özel kuruluşlar vasıtasıyla her bireye planlı ve amaçlı olarak verilen eğitimdir. Günümüzde yaygın din eğitimini şekillendiren temel kurum Diyanet İşleri Başkanlığıdır. Diyanet İşleri Başkanlığı yaygın din eğitimini cami içi ve cami dışı olarak yerine getirmektedir. Cami içi yaygın din eğitimi ise; vaaz, hutbe ve kuran öğretimi ile yapılmaktadır. Bu eğitimlerden olan hutbe, Müslümanları ilgilendiren bütün konuları ele alarak topluma dini bilgileri öğretmek; insanlarda olumlu (...) yönde davranış değişikliği oluşturmak, hedef kitlenin iman, ahlak ve toplumsal farkındalık bakımından duyarlı hale gelmesini sağlamak için bireylere yardımcı olmaktır. Yaklaşık olarak aynı dönemlerde doğmuş, aynı dönemin özelliklerini paylaşmış, benzer sorumluluklara sahip bireyler aynı kuşak bireyleri olarak tanımlanır. 1990-2015 yılları arasında doğmuş büyümüş bireyler Z kuşağı bireyleri olarak adlandırılmaktadır. Bu kuşak bireyleri interneti kullanma, teknolojiyi sevme, görsele aşina, üretken ve eşitlikçi gibi özelliklere sahiptir. Bu durum Z kuşağının sosyalleşmesinde, yaşam alışkanlıklarında ve öğrenme sitillerinde farklıları beraberinde getirmiştir. Yaygın din eğitim nesiller arasındaki bu farklılıkları dikkate alarak bireylerin kendilerini geliştirmelerine ve bilgilerini güncellemelerine yardım etmelidir. Bu sebeple yaygın din eğitimi Z kuşağının ihtiyaçlarını dikkate alarak farklı metot ve etkinlikleri geliştirmesi gerekir. Bu bağlamda Z kuşağının gözüyle Cuma hutbelerinin nasıllığı önemli hale gelmektedir. Buradan hareketle Z kuşağının Cuma hutbelerine karşı tutumlarını incelemek için Cuma hutbeleri değerlendirilmiştir. Araştırmamız, Z kuşağının Cuma Hutbelerini algılamalarını incelemek amacıyla tanımlayıcı araştırma tasarımı ile yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini Konya İli Seydişehir, Beyşehir ilçesinde 14-25 yaş aralığındaki 175 birey oluşturmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan ‘Birey Tanılama Formu’ ve ‘Cuma Hutbelerine İlişkin Bilgi Formu’ aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada, verilerin analizinde IBM SPSS (IBM Statistical Package for Social Sciences Corp.; Armonk, NY, ABD) 25.0 programı kullanılmıştır. Araştırma verileri değerlendirilirken kategorik değişkenler için frekans dağılımı (sayı, yüzde), sayısal değişkenler için tanımlayıcı istatistikler (ortalama, standart sapma) kullanılmıştır. Araştırmaya katılan katılımcıların yaş ortalamaları 17.04’dir. Katılımcıların çoğunluğunun lise öğrencisi olduğu görülmüştür. Araştırmada Z kuşağının Cuma hutbelerine katılım sağladığı, hutbelerden umut bekledikleri, olumlu yönden etkilendikleri görülmüştür. Ancak Cuma hutbelerindeki konuların yerel ve güncel konuları ele almadığı ifade ederek anlatılan konuların hatırlamadıkları, aynı konuların tekrar ettiği, gençlere yönelik olmadığına ulaşılmıştır. Ayrıca hutbelerin sunumu, süresi ve imamların yaklaşımlarından dolayı problemler yaşandığı tespit edilmiştir. (shrink)

Kur’ân’da mescid kavramı daha çok Mescid-i Haram bağlamında gündeme gelmekte ve yeryüzünde kurulan ilk evin/maʿbedin Ka’be olduğu ifade edilmektedir. Mescidler, Mescid-i Haram gibi güven, huzur, istikrar veren özgün yapılardır. Mescidler; terbiye, eğitim, irşâd, tefekkür, birlik ve beraberlik, dayanışma, yardımlaşma vurguları ile toplumun sosyal açıdan gelişmesini sağlar. İslâm tarihinde camilerin ifa ettiği vazifeler, İslâm dininin diğer muharref dinler gibi dinle dünya işlerinin arasını ayırmadığını, dini kalbe hapsetmediğini göstermektedir. Hz. Peygamber ve sahabeler döneminde mescidler çok amaçlı mekânlar olarak kullanılmaktaydı. Mescidlerin Hz. Peygamber (...) dönemindeki fonksiyonelliğini kaybetmesi toplum üzerindeki etkinliğini zayıflatmıştır. Mescidler günümüzde sosyal etkinliklerle canlı duruma getirilmeli ve öyle ki mescidler/camiler hayat olmalıdır. Makalemizde mescid kavramın Kur’ân ve hadislerdeki yeri, önemi, işlevi incelenecek ve mescidlerin tarihsel serüveni ve fonksiyonları hakkında bilgi verilecektir. Çalışmamız, ülkemizde camilerin asli fonksiyonlarına dönmesi ve toplumsal alanda etkinliğinin arttırılması hedeflemektedir. Bunun için yapılması gereken bazı iyileştirme faaliyetleri üzerinde durulacak ve çözüm önerileri sunulacaktır. (shrink)

Bu çalı ş mada Nuh b. Mustafa el-Konevi’nin “fethu'l-celil alâ abdihi'z-zelîl fî beyâni mâ verede fi'l-istihlâf fi'l-cümü'ati mine'l-ekâvil ” adlı risalesinin tahkikli çalı ş ması yapıldı. Büyük bir alim ve fakih olan müellifimiz zamanın Konya müftüsüdür. Mısır’a tabli ğ ve ilmi faaliyetlerini gerçekleçtirmek için hicret ettikten sonra orada vefat etmi ş tir. İ lmi alanlarda bir çok gayreti vardır. Özellikle fıkıh ve fıkıh usulü sahasında önemli eserlere imza atmı ş tır. Söz konusu bu risale, süleymaniye kütüphanesine ba ğ lı veliyüddin (...) Efendi kütüphanesinden elde edilen iki el yazması esas alınarak tahkik edilmi ş tir. “Fethu'l-celil alâ abdihi'z-zelîl fî beyâni mâ verede fi'l-istihlâf fi'l-cümü'ati mine'l-ekâvil” adlı risalesi Cuma günü hutbe okumak için birinin imam tarafından tayin edilme konusunu ele alır. Nitekim son dönem hanefi fakihlerinden İ bn Kemal Pa ş a, Molla Hüsrev, Hasen e ş - Ş ürünbülâlî gibi di ğ er bir ço ğ u bu konuda eser kaleme almı ş tır. Bu sahada telif edenlerden birisi de müellifimiz Nuh b. Mustafa el-Konevi’dir. Bu çalı ş masında, konu gere ğ i alimlerin görü ş lerini zikreder, kendisi ile ihtilafa dü ş en görü ş ü ilmi bir üslupla tartı ş arak analiz ettikten sonra tercih etti ğ i görü ş ü ortaya koyar. Sonuç olarak, hutbe ve namaz için ister özür olsun ister olmasın imamın cemaatten birini tayin etmesi meselesine cevaz verir. (shrink)

Din, insanlık tarihi boyunca toplum nezdinde meşrulaştırma işlevi gören en güçlü otorite olagelmiştir. Bu durum, bazı kimseler tarafından çeşitli açılardan çıkar sağlamak amacıyla dinin istismar edilmesini beraberinde getirmiştir. Din eğitiminin yetersiz olduğu durumlarda ise dinin istismar edilme ihtimali artmaktadır. Bu çalışmada “toplumu din konusunda aydınlatmak” görevi olan Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaygın din hizmetlerinde din istismarı konusunu nasıl ele aldığı incelenerek toplumun bu konuda aydınlatılmasına katkısı değerlendirilecektir. Çalışmanın örneklemi 2013-2020 yılları arasındaki Cuma hutbeleridir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu (...) tercih edilmiş ve veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Çalışmada, sekiz yıllık süreçteki 378 hutbeden 25’inde din istismarının ele alındığı, bu hutbelerin 2016 ve 2017 yıllarında ve “Din istismarı konusunda yapılması gerekenler” kategorisinde yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda Cuma hutbelerinin toplumu din istismarı konusunda aydınlatmaya katkısı olduğu ancak, bu konu ile mücadelede başarı ve istikrar sağlanması açısından geliştirilmesi gereken birtakım yönlerin olduğu sonucuna varılmıştır. (shrink)