Türk kültür ve inanç tarihine bakıldığında, Türk milletinin doğa ile uyum içinde yaşadığını ve bu yaşam biçimini sürekli kılmayı amaçladığını gösteren pek çok bulgu mevcuttur. İslam öncesi Türk toplumlarında olduğu gibi, kitlesel olarak İslam dinini benimsemesinden sonra da bu yaklaşımın sürdürüldüğü görülmektedir. Bu çalışmada kadim Türk kültürünün ve İslam inancının, insanlara verdiği çevreye ilişkin değer yargıları ve davranış modelleri biyoetik kavramı çerçevesinde ele alınmıştır. Bu amaçla öncelikle eski Türk inançları, arkeolojik bulgular, metinler, destanlar incelenmiştir. (...) İslam inancının Türklerin çevre algısına etkilerini tespit edebilmek için ayet ve hadislerdeki çevreye yaklaşım örnekleri ele alınarak Müslüman Türklerin kültürel unsurlarında İslami anlayışın çevreyle kurulan ilişkiye yansımaları araştırılmıştır. Bu yolla elde edilen bulgular, çevrebilim literatüründeki biyoetik kavramıyla değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Türklerin gerek İslam öncesi gerekse İslamiyet’i kabullerinden sonraki doğa ve evren anlayışlarının, insanı bunların üstünde değil bir parçası olarak kabul ettiği ortaya konulmuştur. (shrink)

Üç bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümünde İslam dini ile Hint kıtası dinleri arasında Tanrı, evren, insan tasavvurları ve ölümsüzlük doktrinleri ekseninde genel bir karşılaştırma yapılacak, böylelikle tenâsüh ve âhiret inancının ait olduğu dinî gelenek içindeki yeri gösterilmeye çalışılacaktır. İkinci bölümde İslam düşünce tarihinde tenâsüh inancıyla ilişkilendirilen gruplar ve bunlara gösterilen tepkiler ortaya koyulacaktır. Üçüncü bölümde ise kadîm tenâsüh inancının günümüzdeki şekli olan reenkarnasyon düşüncesi ele alınacak; bu bağlamda ülkemizde çeşitli dernek ve vakıflar vasıtasıyla faaliyetlerini yürüten ruhçu akımların, reenkarnasyonun bilimsel (...) olarak kanıtlandığı, kötülük problemine çözüm getirdiği ve başta Kur’ân olmak üzere ilâhî dinlerin kutsal kitaplarının da bu inancı desteklediği gibi iddiaları değerlendirilecektir. Makalenin genel amacı ise din ve düşünce sistemlerinin ölümsüzlük doktrinlerini varlık anlayışları, dünya görüşleri ve bilgi nazariyeleriyle bütünleşik bir sistem dâhilinde ortaya koydukları, bu doğrultuda reenkarnasyon inancının da İslam dininin en temelde Tanrı, evren ve insan tasavvuruyla uyuşmadığını ortaya koymaktır. (shrink)

Sumerliler Güney Mezopotamya’da Basra körfezinin kuzey kıyılarındaki bataklık bölgede MÖ 4. binyıl ortalarından itibaren yerleşik oldukları bilinen topluluklardır. Bu dönemde oluşturulan “Uruk kültürü”’ne ait karakteristik unsurların söz konusu dönemde Anadolu’ya kadar geniş bir alanda görülmesi “Uruk yayılımı” olarak adlandırılmaktadır. Uruk kültürü, adını bölgede kurulan ilk şehir olan Uruk’tan almıştır. İlk yazılı belgeler bu şehirde bulunmuş, 3. binyıl başlarından itibaren çevre şehirlerde de görülmeye başlamıştır. Belgelerin yazıldığı dil Sumercedir. Ancak Uruk kültüründen önce bölgede Al-Ubeyd veya Obeyd kültürü olarak adlandırılan daha eski (...) bir kültür katmanı da bulunmaktadır. MÖ 5. binyıldan MÖ 4. binyıla, Uruk dönemi başlangıcına kadar bu kültüre ait unsurlar tespit edilmektedir. Bazı Sumer şehirlerindeki büyük tapınakların basit yapılı ve küçük boyutlu ilk örnekleri bu döneme aittir. İlk sulama kanalları da Obeyd döneminde kazılmış, çevre coğrafyalarla irtibat bu dönemde başlamıştır. Obeyd dönemiyle Uruk dönemi arasındaki temel fark şehirleşme ve nüfustaki ani artış olarak değerlendirilir. Bu gelişmeleri bazı uzmanlar yeni bir halkın, yani Sumerlilerin bölgeye gelişine bağlarken, bazıları Sumerlilerin Obeyd döneminden beri bölgede yerleşik olduklarını düşünmüş ve bu dönemde yaşanan gelişimi bir kültürel kırılma değil, zaman içinde şartların olgunlaşmasıyla gerçekleşmiş bir kültürel sıçrama olarak değerlendirmişlerdir. Bu nedenle Sumerlilerin bölgeye yerleşme tarihleri ve kimlikleri hakkında, arkeolojik, filolojik ve antropolojik bulgulardan hareketle çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bu makalenin yazılmasındaki amaç, konu ile ilgili görüşleri bir araya getirdikten sonra bir de dinler tarihi perspektifinden değerlendirmektir. Zira Sumer coğrafyası her ne kadar Anadolu coğrafyasına uzak görünse de ilk Sumer şehri Uruk ile Anadolu’daki bazı yerleşimlerin erken dönemde kültürel bağlantısı olduğunu gösteren bulgular mevcuttur. Ayrıca Türkistan, Kafkaslar, Anadolu ve Mezopotamya arasında MÖ 4. binyıldan itibaren ticari ilişkilerin varlığı tespit edilmiştir. Uzun mesafeli ticaretin, söz konusu alanda demografik ve kültürel aktarımı, dolayısıyla inançlarda senkretizmi beraberinde getirdiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle inançlar üzerinden yapılacak bir değerlendirme Sumerlilerin kimliği probleminin çözümüne katkıda bulunabilir. İnançların ileriye dönük tarih aşan özellikleri sayesinde günümüze ulaşmaları, yaklaşık beş bin yıl öncesine ait bazı inanç ve uygulamaların bugün de gözlenmesine ve karşılaştırma yapılabilmesine imkân vermektedir. Bu çalışmada Sumerlilerin kimliği üzerine görüşler çeşitli yönleriyle ortaya konulduktan sonra konu bir de inançlar açısından ele alınmış, Sumer inançları ile benzerlik gösteren inanışlar, dinler tarihinin karşılaştırmalı fenomenolojik metoduyla değerlendirilmiştir. (shrink)

Öz (120-150 kelime) ve yukarıdaki kutucuğa anahtar kelimeler (5-7 kelime) İngilizce öz ve anahtar kelimeler de aynı sınırlar çerçevesinde yazılmalıdır. Bu makalede, Osmanlı’nın zirve dönemi âlimlerinden olan Taşköprîzâde’nin, insanı ahlâkî yönüyle merkeze alan bir risalesini analiz ve sentez yöntemiyle incelemeye çalıştık. Risale, insanın irâdî eylemlerinin toplamından oluşan, ahlâk, ev idaresi ve siyaset şeklinde üç temel ayağı bulunan amelî hikmeti, İslam kanunu üzere incelemektedir. İnsanın özgür olmakla beraber sorumlu olan yönetici kimliğinin ön plana çıktığı risalede bazı konularda sorgulayıcı, bazı konularda da (...) aşırı kaderci tutumun izleri rahatlıkla görülebilir. Kişinin hem iç dünyasında hem de çevresinde denge ve düzeni sağlayabilmesi kuvvetli bir sorumluluk bilincine bağlanmıştır. Müellifin devraldığı bilgi birikimini harmanlayarak aktarmadaki başarısı ve eklektik kişiliği bizlere, döneminin insan algısı hakkında derli toplu bilgiler sunmuştur. (shrink)

İlk dönem İslâm fırkalarından biri olan İbâziyye, Türkiye’de İslâm mezhepleri tarihi başta olmak üzere kelâm, hadis, tefsir, fıkıh gibi bilim dalları kapsamında incelenmiş ve önemli akademik araştırmalara konu olmuştur. Cumhuriyet döneminde İbâziyye fırkasına dair yapılan akademik araştırmalar bilhassa yirmi birinci yüzyılda hızlı bir artış göstermiştir. Bu çalışmada İslâm mezhepleri tarihi alanı başta olmak üzere İslâmî ilimlerde İbâzîlik üzerine yazılan kitap, lisansüstü tez, makale ve bildirilerin bir bibliyografyası hazırlanmış ve Cumhuriyet döneminde İbâziyye araştırmalarının tarihi seyri incelenmiştir. İslâm mezhepleri tarihi bilim dalında (...) İbâzîlik üzerine yapılan çalışmalarda iki temel yaklaşımın benimsendiği görülmüştür. Birinci yaklaşıma göre, Sünnî bakış açısıyla geleneksel mezhepler tarihi kaynakları esas alınarak, İbâziyye Hâricîlerin devamı olarak kabul edilmiştir. Bununla birlikte İbâzîlerin bu konudaki itirazları göz ardı edilmiştir. İkinci yaklaşıma göre ise, Sünnî kaynakların yanında İbâzî kaynaklar da esas alınarak fırka anlaşılmaya çalışılmıştır. Burada müellifler İbâziyye’yi kendi kaynakları üzerinden tanımlayarak, Hâriciyye’den bağımsız bir mezhep olarak değerlendirmişlerdir. İbâziyye’nin Hâricî düşünce yapısından farklılaşan yaklaşımları nedeniyle onlardan ayrılarak, günümüze kadar ulaşmayı başardığını vurgulamışlardır. Mezheplere ilişkin yapılan araştırmalarda objektif veriler ortaya koymak için kaynakların karşılaştırmalı olarak ele alınması gerekmektedir. Aksi hâlde yapılan çalışmalar, doğru verileri yansıtmak yerine sonuçları bilimsellikten uzak, tek taraflı bakış açısının ürünü olarak kalmaktadır. Bu sebeple fırkalar incelenirken, kendi kaynaklarındaki tanımlamalarına da yer verilmelidir. Ancak İbâziyye fırkasına ilişkin kaynakların birçoğunun günümüze kadar ulaşmamış olması yahut siyasî, itikadî, fıkhî görüşlerinin yeterince tanınmamış olması gibi nedenler; İbâziyye’nin gerçekte olandan farklı bir zeminde, yanlış bilgiler üzerinden tanınmasına sebebiyet vermiştir. Bunun yanı sıra mezheplerin, teşekkül sürecinin ardından sistematik hâle gelmesine kadar ki dönemde dinamik yapıda olmaları da göz ardı edilmemesi gereken bir diğer husustur. Bu bağlamda araştırmacılar İbâziyye mezhebinin ortaya çıkışından sistematikleşmesine değin oluşturduğu kendine has görüşleri açıklığa kavuştururken, birincil kaynaklar üzerinden mukayeseli okumalar yaparak, bütüncül olarak analiz etmeleri gerekmektedir. Çalışmamızda Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kadar İbâzîlik üzerine yapılan araştırmaların bir bibliyografyasını sunduk ve yukarıda belirtilen yaklaşım biçimlerini analiz ettik. Bu kapsamda İslâmî ilimler literatüründe İbâziyye fırkasına ilişkin veriler sunan araştırmacıların konuya dair yaklaşımlarını literatür taraması sonucunda tespit ederek kronolojik olarak sıraladık. Araştırmamız neticesinde, İbâzîlerin kendi kaynaklarını temel alan özgün akademik çalışmaların uzun süre sınırlı kaldığı ve sayıca az olduğu ancak son yıllarda bu alandaki araştırmaların belirgin bir artış gösterdiği sonucuna ulaştık. Bu araştırmaların ivme kazanmasına yönelik çözüm önerilerinde bulunarak İbâziyye ile ilgili çalışmaların daha ileri bir noktaya taşınmasının gerekliliğini ortaya koyduk. (shrink)

İslam düşünce tarihinin en önemli dönemine tekabül eden Ortaçağlar, felsefe tarihi açısından mümtaz bir yer teşkil etmektedir. Bu sahada birçok metin kaleme alınmasına rağmen önemine binaen mezkûr dönem yeni yorum ve kurgularla okunmaya ve yazılmaya her daim ihtiyaç duymaktadır. Değerlendirmemize konu olan Anthony Kenny’nin Batı Felsefesinin Yeni Tarihi Ortaçağ Felsefesi isimli eseri muhtelif kavramlarla yeni bir kurgu üzerine felsefe tarihini inşa etmeye çalışmıştır. Bu değerlendirme yazısında Ortaçağ felsefesi için olduğu kadar sonraki yüzyıllara da etki eden İslam düşünürlerinin ihmal edildiği ve (...) birçok başlıkta isimlerinin dahi zikredilmediğine örneklerle işaret edilmiştir. Zikri geçen filozofların mantık, fizik, metafizik ve bilgi gibi çeşitli sahalarda kişisel anlamda metin telif ederek katkı sundukları herkesin malumudur. Ayrıca Platon ve Aristo gibi filozofların metinlerinin anlaşılması için yaptıkları şerhler yine bu katkının boyutunun ciddiyetini gösterir. Ancak tüm bu sayılan hususlara rağmen İslam düşünürlerine sadece belli kavramlar etrafında sathi bir şekilde yer verildiği göze çarpar. Kitap için ciddi bir eksik olarak görülen bu husus, tercümeden kaynaklı sorunlarla birlikte, alana sunacağı katkı bir tarafa metnin özgünlüğünü de tartışmaya açık hale getirir. (shrink)

Nasların sınırlı, olayların ise sınırsız olması nedeniyle gün geçtikçe fıkıhla ilgili birçok meselede İslam hukuk felsefesi ve mantığı gündeme gelmektedir. Burada tanıtımı yapılacak çalışma da bu konuyu ele almaktadır. İslam hukuk felsefesi ve mantığı başlığı altında mevcut hükümlerin geçmişteki sosyal çevre ve düşünce biçimlerinin ürünü olduğuna dikkat çekilen bu çalışmada Arap toplumunun vahiyle ilişkisi incelenmektedir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, İslam hukukundaki hükümlerin oluşumunda beşerî unsurun etkisini tespit ederek vahyin özüyle ilişkili hükümlerin ve beşerî faktörün etkin olduğu hususların birbirinden ayrılması gerekliliğine (...) dikkat çekilmesidir. Böylelikle fıkhın yeniden inşasında vahyin özüyle ilişkili bir temel oluşturma iddiası çalışmanın temel tezini oluşturmaktadır. (shrink)

The spread of Islam from the Arabian Peninsula to the North Africa and al-Andalus in the west, to the Chinese borders and the Indian Subcontinent in the east, helped Muslims to establish close contact with many different cultures. One of the consequences of this is that both the increase in scientific accumulation and the emergence of new needs in military, financial and similar aspects accelerated the studies on geography. Islamic geographers of the first period, not only did they describe the (...) cities to which they travelled but also they depicted the cities about which they could collect data. These first works, which can be considered as a kind of written maps, have some common features, although they are written in different geographies and revealed by different schools. One of these common points is the terminology that they used in depictions of cities. This terminology suggests that there was a common city typology among Muslim geography scholars that stands out in the depiction of cities. In this study, particularly we will try to answer a number of questions such as what the concepts of authors are and what they mean and the relationship between these concepts by examining the uses of authors in their works.SummaryThe depictions of settlements which were designated as madīna in the works of the medieval Muslim geographers have some common characteristics. One of them is the terminology used by the authors in depictions of cities. In this study, particularly I tried to answer a number of questions such as what the concepts of authors are and what they mean and the relationship between these concepts by examining the uses of authors in their works. Then, a common city typology which is prominent in the depiction of cities among the Muslim geography scholars has been put forward. The structural elements that are considered to constitute this typology also revealed the topographic elements of a city at that time.The cities conquered by muslims had a great impact on the emergence of the terminology used by Muslim geographers in depicting cities. I can say that especially Persian influence; the cities in Iran, Khurāsān which were captured from the Sāsānians and Mā Warāʾ al-Nahr districts was effective. However, geography writers did not restrict using this terminology for only these regions, they also had continued to use in depiction of other regions such as North Africa and al-Andalus. This means that a common language and terminology emerged and started to be used.Geography authors point to five main elements that I have examined in separate titles while describing Islamic cities that they called "madīna". These are kuhandiz, shahristān, rabad, the part so-called “the adjacent agricultural fields / agricultural fields surrounded by wall” by us and the last part rustāq connected to main city center. Depending on ways of development of cities, these elements sometimes developed from inside to out, in other words from center to environment, sometimes surrounded by independent walls and sometimes adjacent to each other. However, a city did not have to have all these elements at the same time. This situation was totally related to development level of city, and the cities which had all these elements were the military, administrative and economically developed centers of the period. From the methodical point of view, it should be noted that the examples given in the study were selected from among the other cities in order to ensure that to understand the subject in best way and ensure that the silhouette on the city typology is seen better. Because it is possible to find examples of each element in all city depictions of Islamic geography writers. Kuhandiz, shahristān/madīna, and rustāq are the elements that can be seen in the pre-Islamic period. It is possible to think of the Islamic period as a period in which these words were conceptualized, new madīnas and rabads were formed, surrounded by walls and rabads were gradually transformed into madīnas. In geography texts, it is seen that there is a concept confusion between kuhandiž and buildings named qalʿa, ḥiṣār and ḥiṣn. However, as some writers hade tried to emphasize, "kuhandiz" had been using for these structures which were previously known as fortress (especially ḥiṣn or qalʿa) due to their proportion to shahristāns / madīnas of city centers, and were notably seen in the regions of Khurāsān and Mā Warāʾ al-Nahr. Kuhandižs represent the centers of pre-Islamic cities and were continued to be used for the same purpose in the early Islamic period. But, these old areas were gradually abandoned due to the development of new parts of settlement under Muslim administration. Shahristāns were residential areas where the majority of people lived. With the Islamic period, the word “shahristān” had been terminologically changed to “madīna” and use of this concept by scientific circles was gradually disappeared in time. At this point, it is one of the issues to be considered in the examination of geography works that the use of “madīna” in Arabic both for the concept of the city in which we examine the structural elements in this article, and for “shahristān” which is one of the elements of the city.As it is understood from the geographical texts, madīna was continued to be established by Muslims in cities for centuries. These are also examples of change in cities as a result of development and housing activities after the conquests. However, we don’t have much information in the geography works about the cities which had more than one shahristān /madīna before the inhabit of Muslims. As far as we can reach, the only example in our resources with multiple madīnas/shahristān belonging to the pre-Islamic period is Bukhara.As in the developed cities of the period such as Bukhara, Samarqand, Marw and Balkh, it is seen a generaly circular fortification wall which usually surrounded main center of cities including kuhandizs, madīnas/ shahristān and mostly later rabads. So, it is more appropriate to consider the areas between these walls and other parts of city (kuhandiz, shahristān/madīna, rabad) as an independent element because of the fact that they were lands with determined borders and were defined by separate concepts. I have used “adjacent agricultural area” for this element for now. Thus, this area constitutes one of the structural elements of the cities.Rustāqs were parts of Persian-Sāsānian urbanization and land administration, and had continued to be partially implemented during the Islamic period. They were the source of livelihood of the cities from foundation stage and were an indispensable tool of the society based on agriculture in that ages. Depending on size, the cities could have dozens of them. As can be seen in the case of Balkh, the rustāḳs especially connected to the big city centers were not composed of one or several villages. Moreover, these rustāqs could contain big settlements called madīna which were their centers. (shrink)

Çocuk evliliği, tarih boyunca farklı toplumlarda bilinen ve uygulanan sosyal bir olgu olsa da son zamanlarda, modern duyarlılıkları giderek daha fazla rahatsız eden bir hal almıştır. Son iki asır öncesine kadar, Avrupa hukuki düşüncesinde çocuklar yargı önünde farklı bir muamele görmelerine imkan veren istisnai bir statüye sahip değildi. Diğer taraftan, İslam hukukunun çocuklara, özel bir hukuki statü kazandırma konusunda bazı öncü adımlar attığını söyleyebiliriz. Nitekim, en eski İslam hukuku kitaplarının bile, insanın fiziksel ve zihinsel gelişim aşamalarına ve her bir aşamada (...) ortaya çıkan hukuki hükümlere dair son derece teknik ayrıntılarla dolu olduğunu görebiliriz. Ancak çocuk hakları konusundaki bu erken farkındalığa rağmen, çocuk evliliği olgusu hem İslam toplumlarında hem de İslam hukukunda kendini gösterebilmiştir. Çünkü, İslam çocuk hukuku, ilk ortaya çıktığı dönemin kültürel şartlarından ciddi şekilde etkilenmiştir. Üstelik bu kültürel şartlar, İslam dünyası boyunca İslam çocuk hukukunun temel zemini olma işlevini sürdüre gelmiştir. Bu çalışma, alimlerin çocuk evliliğini delillendirmek üzere yapageldikleri bazı aşırı yorumları ortaya koymaya ve konuyla ilgili âyetleri metinsel bağlamıyla daha uyumlu bir şekilde okumaya çalışmaktadır.Özet: Her bağlam için geçerli olabilecek, standart bir çocuk tanımı yapmak göründüğünden daha güçtür. Bu nedenle çocuk araştırmaları sahasında çalışan akademisyenlerin, muhtelif sosyal disiplinler tarafından yapılacak herhangi bir çocuk tarifi konusunda memnuniyetsizlik içinde olması doğaldır. Diğer yandan, İslam hukukunda baştan beri ayrıntılı bir çocuk hukuku teorisi mevcuttur. İslam hukuk düşüncesinde, insanlar doğum ile yetişkinlik arasındaki gelişim döneminde üç aşamadan geçerler: Çocukluk (küçüklük), buluğ ve rüşt. Bütün fıkıh mezhepleri, insanın doğumu ile ergenliği arasındaki dönemde küçük çocuk sayılacağı kanaatindedirler. Bu çocukların mallarının en iyi şekilde idare edilebilmesi için yasal temsilcileri bulunmak zorundadır. Fakîhler çocuğun velisinin, özellikle de baba veya baba tarafından dedenin, velâyeti altındaki küçük çocuklar üzerinde mücbir bir yetkisi olduğu (velâyet-i mücbire) konusunda geniş bir fikir birliğine sahiptirler. Buna göre veliler, velâyetleri altında bulunan çocukları uygun gördükleri kişilerle evlendirme yetkisine de sahiptirler. Fakat zaman zaman beşik kertmesi olarak da anılan bu uygulama bir ön sözleşmeden ibarettir. Yani bu sözleşme doğrudan doğruya fiziksel boyutları da olan müşterek bir evlilik hayatını meşru kılmamaktadır. Çünkü cinsel hayatın ancak buluğdan sonra gerçekleşmesi ön görülmektedir. Modernite öncesi İslam tarihi boyunca, İbn Şubrume (ö. 144/761), Ebû Bekr el-Esamm (ö. 200/816) ve Osman el-Bettî (ö. 143/760) gibi bir kaç fakih dışında küçük çocukların evlenmesine kategorik olarak karşı çıkan kimselere pek rast gelinmemektedir.Hanefi mezhebinde, herhangi bir zihinsel özrü olmaksızın buluğa eren erkek ve kız çocuklar evlilik konusunda mücbir velâyetin kapsamı dışına çıkarlar. Bu, evlilik sözleşmelerini bizzat gerçekleştirebilecekleri anlamına gelmektedir. Fakat veli, uygunsuz bulduğu evliliğe karşı dava açarak bunu yargı yoluyla geçersiz kılma yoluna gidebilir. Diğer üç Sunnî mezhep ise erkek ve kız çocuklar arasında bir ayrım yapar: Buluğa eren erkek kendi evlilik akdini yapabilme hakkını elde ederken aynı durumdaki kız çocuklar velâyet altında kalmaya devam ederler. Şâfiʿî mezhebine göre, velâyeti gerekli kılan illet (bekaret) hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla veli, kızları evlendirme konusundaki icbâri yetkisini elinde tutmaya devam etmektedir. Bu durumda kızın rızasının alınması, akdin geçerliliği için şart olmaktan ziyade sadece nezaket gereğidir. Rüşte ulaşmak veya fizyolojik olgunlaşma sürecini tamamlamak ise İslam hukukunda evlilik için şart görülmemiştir.Modern zamanlara kadar geleneksel İslam hukukunun erken evlilik lehinde gösterdiği bu yaklaşımda herhangi bir değişiklik olmamıştır. 1917 yılında çıkan Hukuk-ı Aile Kararnamesi daha önce benzeri görülmemiş bir dizi düzenleme getirmiştir: İlk olarak, evlilik yaşı erkek için on sekiz kız için ise on yedi olarak belirlenmiştir. On sekiz yaşın altındaki erkeklerin hakimden evlenme izni alması; on yedi yaşından küçük kızların ise hem veli onayı hem de hakim iznine sahip olması zorunlu hale getirilmiştir. On iki yaşın altındaki erkekler ile dokuz yaşından küçük kızların ise asla evlendirilemeyeceği kararlaştırılmıştır.Mantıkî bağlam ve sentaktik yapı elverişli olmamasına rağmen fakihler çocuk evliliğini desteklemek üzere bazı Kur’ân âyetlerine (Nisâ 4/3-6, Nisâ 4/127, Talâk 65/4) referansta bulunmuşlardır. Makale içeriğinde detaylı şekilde açıklandığı üzere zorlama yorumlamalarda bulunmuşlardır. Bu makale, söz konusu âyetlere daha tutarlı bir yorum getirmeye çalışmaktadır. Aynı şekilde, Kur’an’ın çocuk evliliğini kolaylaştırıcı bir tavır içerisinde olmadığını, çocukların evlendirilebilmesi yönündeki yaklaşımların tarihsel ve kültürel şartlara bağlı olarak yapılan bazı zorlama yorumlara dayandığını ileri sürmektedir.Hz. ʿÂişe’nin Hz. Peygamber ile oldukça erken bir yaşta evlendiğine dair nakledilen rivâyet de konuyla ilgili olarak ileri sürülen başka bir argümandır. Bu rivâyetin sahih olduğuna inanılmaktadır. Buna rağmen ilginç bir şekilde bu rivâyet çok az fakih tarafından kullanılmıştır. Bunun sebebi, fakîhlerin Hz. Peygamberin mahremiyetinden bahsetmek istememeleri olabilir. Rivâyetin hücciyeti konusuna kuşkuya kapılmış olmaları da mümkündür. Söz konusu rivâyete daha yakından bakıldığında, ifadedeki menfi üslup hemen dikkat çekmektedir. Çünkü rivâyette Hz. ʿÂişe, Hz. Peygamberle evlendiği günü anlatırken sürekli olarak fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz koşullardan bahsetmektedir. Nitekim Hz. ʿÂişe birden bire oynamakta olduğu salıncaktan alınmakta ve kendisinin de bilmediği bir yere doğru götürülmektedir. Rivâyet, sadece çocuk evliliğinin cevazını ortaya koymakla yetinmemekte, sanki aynı zamanda çocukların uygunsuz koşullardaki evlilik taleplerine bile itaatkar olmaları gerektiğini salık vermektedir. İçerik yanında teknik olarak bakıldığında bu rivâyet, haber-i vâhiddir. Çünkü rivâyet, sadece Hz. ʿÂişe tarafından bilinebilecek detayları içermektedir. Tarihî açıdan bir öneme sahip olmasına rağmen dinî hükümlere kanıt olma niteliğinden yoksundur. Çünkü bu rivâyette, râvi konuyla ilgili Hz. Peygamber’e ait resmi bir açıklamayı nakletmemekte; sadece kendi zaviyesinden maruz kaldığı bir durumdan bahsetmektedir. (shrink)

Çalışmada, Heinz Halm tarafından kaleme alınan; kitabelerden, vakayinamelerden, gazetelerden, sözlü kaynaklardan vesair tarihî kaynaktan yararlanılarak Arap tarihinin anlatıldığı çalışma değerlendirilecektir. “İslam Öncesi Dönemden Günümüze: Araplar” ismiyle Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Araştırma Görevlisi Fahrettin Haliloğlu’nun tercüme ettiği eser, millet varlığı milat öncesi dönemlere uzanan Arapların, tarih boyunca içinden geçtikleri süreçleri ele alma iddiasını taşımaktadır. Bu iddianın varlığı, çalışmanın kritik için seçilmesinin temel nedenini oluşturmaktadır. İslam öncesi dönemden 21. yüzyıla kadar oldukça geniş bir zamanı kapsayan bir çalışmada Arapların tarihinin hangi açılardan ele (...) alındığı önemli olmakla birlikte; söz konusu tarihi akış içerisinde Alman bir araştırmacı gözüyle Hz. Peygamber’in risaletinin ne şekilde işlendiğini ve nasıl yansıtıldığını incelemek, siyer araştırmaları açısından, ayrıca önem kazanmaktadır. Bu çerçevede değerlendirmeye gayret edeceğimiz kitap, “İslam Öncesi Arabistan”, “Arabistan ve İslam”, “10. Yüzyıldan 15. Yüzyıla Kadar Arap Dünyası”, “1500’den 1800’e Kadar Arap Dünyası”, “19. Yüzyıl”, “20. Yüzyılda Devlet Oluşumu ve Bağımsızlık” ve “21. Yüzyılın Başında Arap Dünyası” başlıklarıyla yedi bölümden meydana gelmektedir. (shrink)

Georgians' acquaintance with Islam was with the first Arab raids. From the first Muslim Arab domination, Georgians started to become Muslims with cultural interaction. Islam spread especially in Eastern Georgia during the time of Muslim Arabs, Seljuks and Mongols. The spread of Islam in Western Georgia started with the Ottomans. The Ottoman Empire's contact with Georgia begins with the conquest of Trabzon by Fatih Sultan Mehmed. When the Ottomans contacted the region, the geography of Georgia was divided into small kingdoms. (...) With the conquest of Trabzon, the Georgian border was reached and in 1479, Acaristan, Borcka and Maçahel surroundings joined the Ottoman lands. On the one hand, Sukhumi was captured from the north. Then, continuing to advance in the region, Yavuz Sultan Selim paid tribute to the Kingdom of Güryel and Imeret (Açıkbaş) in 1508 during his governorship of Trabzon. Thus, the Ottoman borders had reached beyond the Black Sea coast into Western Georgia. As a result of the increasing relations around Adjaria, which came under Ottoman rule, Islamization began to spread rapidly among the people. Contrary to what is claimed, the spread of Islam in the region did not spread from the ruling strata to the lower, but from the popular strata to the ruling strata. This process was surprisingly fast. In the process of Islamization, many mosques, masjids and schools were built in Adjara, especially with the help of the people. The foundations operating in the region and the mosques and masjids serving under them show that, contrary to the claims of Russian and Georgian historians, Islamization took place rapidly at the beginning of the 17th century in Adjara. In this process, many mosques, masjids and schools were built in the region. In this research, based on the numerous Hurufat records belonging to Adjara, Batumi, Gönye, Çürüksu and Maçahel, the Islamization process will be evaluated by making a social reading with the data obtained from the religious structures established in the rural settlements of the Adjara geography and their officials. Evaluations were made on the Islamization process in Adjara by making a social reading. (shrink)

Müslümanlar Kur’ân’ın ilk emri olan okumayı sadece yüzeysel bir okuma değil varlığın özüne inmek ve dünyayı anlamak olarak değerlendirmişlerdir. Bu doğrultuda ilk zamanlardan itibaren etraflarında gelişen tüm olayları ibret nazarıyla incelemişler ve ilmî çalışmalarına konu etmişlerdir. İlim öğrenmenin kadın veya erkek fark etmeksizin tüm Müslümanlar için gerekli görülmesi de onlar için önemli bir motivasyon kaynağı olmuştur. Hızlı ve emin adımlarla yükselen İslam medeniyetinin öne çıkan yönlerinden birisi Müslümanların dini ilimlere gösterdikleri ilgidir. Sadece dini ilimlerle sınırlı kalmayan Müslümanlar sonraki dönemlerde astronomi, (...) matematik, geometri, fizik ve kimya gibi pozitif bilimlere de ilgi göstermişlerdir. Müslümanların bu alana gösterdiği ilginin farklı sebeplerinden birisi Kur'an'da gök cisimleri ve yaratılış gibi hususların yer almasıdır. Ayrıca rutin ibadetlerin vakitlerinin tayininde ay, güneş vb. gök cisimlerinin hareketlerinin esas alınması gibi hususlar Müslümanlarda büyük ilgi ve merak uyandırmıştır. Diğer taraftan fetihlerle birlikte çok geniş bir coğrafyaya yayılan Müslümanlar buralarda farklı etnik, dini ve kültürel unsurlarla karşılaşmışlardır. Kendileri için önemli bir aşama teşkil eden ve bu unsurların sağlayacağı muhtemel faydaları görmezden gelmeyen Müslümanlar, insanlık mirası olarak değerlendirdikleri bilimsel çalışmaları kendi dillerine tercüme etmeye başlamışlardır. Bu faaliyetlerin devlet yetkilileri tarafından da desteklenmesi ile birlikte çalışmaların daha da arttığı görülmektedir. Çalışmamızın temel amaçlarından biri İslam dünyasının fetihlerle birlikte siyasî ve askerî gelişmelerden sonra ilmî çalışmalarda elde ettiği başarısının sebeplerine dair bir değerlendirme yapmaktır. İslam toplumu ilk dönemlerden itibaren öncelikle dini konuların öğrenilmesine ağırlık vermiş, sonrasında ise karşılaştığı diğer medeniyetlerden de etkilenerek pozitif bilimlerle meşgul olmaya başlamıştır. Bu alanlarla ilgili genellikle herhangi bir sınırlamaya bağlı kalmamışlardır. İslâm’ın ilk yıllarında pozitif bilimlere hasredilmiş çalışmalar olmadığı görülse de ilk hicrî yüzyılın sonlarına doğru bu anlamda önemli çalışmalar ortaya çıkmıştır. Müslümanlar öncelikle dinlerini daha iyi anlamaya çalışmışlar, bu konuda belli bir birikim elde ettikten sonra özellikle Abbâsîler (750-1258) döneminde pozitif bilimlere ilgi duymuşlar ve 4/10. yüzyıla gelindiğinde bu alanlarda büyük eserler vermeye başlamışlardır. Çalışmamızda öncelikle Müslümanların yaptığı çalışmalara ilişkin güncel ve klasik kaynaklarda yer alan bilgiler bir araya getirilerek yüzyıllar içerisinde yaşanan değişim ele alınacaktır. Esasında bugün Müslümanların içerisinde bulunduğu durumun çözümü de kısmen bu dönemin daha iyi anlaşılmasında gizlidir. Tarihleri boyunca Müslümanların yaşadıkları bu yükseliş serüvenini anlamak günümüze de önemli ölçüde ışık tutacaktır. (shrink)

Ming Hanedanlığı'nın sonlarında ve 17. yüzyılın ortalarındaki Qig Hanedanlığı'nın başlarında yaşamış olan Şeyh Wang Daiyu, Çinli Muhammed b. Abdullah b. Elias'tan sonra Çin'deki en meşhur Müslüman alimlerden biridir. Şeyh'in yaşadığı dönem, İslam'ın Çin'de yükselişe geçtiği bir döneme karşılık gelmektedir. Bu dönemde Şeyh Wang Daiyu; bilimsel makaleler ve kitaplar yazmaya başlamış, Kur'ân-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in sünnetindeki İslami fikirleri açıklamak için bazı Konfüçyüsçü terimler almış ve Konfüçyüsçü fikirleri İslami fikirlerle uzlaştırmaya çalışmıştır. Aynı zamanda İslam'a davet, İslam kültürünü yayma ve İslami yükseliş (...) hakkında sistematik fikirler ortaya koyma vazifesini üstlenmiştir. Bu makale temel olarak Şeyh'in biyografisine, tarihsel arka planına ve Çin medeniyeti ile İslam medeniyetinin nasıl uzlaştırılacağına dair analitik bir araştırmaya odaklanmaktadır. Nitekim onun döneminde İslam büyük bir gelişme ve canlılık kazanmıştır. Buradan hareketle Şeyh Wang Daiyu'nun İslam kültürü ile Çin kültürünün etkileşimine büyük katkı sağladığını söyleyebiliriz. Bu makale, -dünyanın Çin’i (ve Çin’li Müslüman âlimleri) daha iyi tanıması maksadıyla- “Çin hikayelerini iyi anlatın” milli sloganını gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca araştırmacı, bin yılı aşkın bir süredir Çin'de İslam'a davet etmek ve İslam medeniyetini yaymak için koşturan, vatana ve millete büyük katkılar sunan Müslüman alimleri dünyaya tanıtmayı hedeflemektedir. Araştırmanın mümkün olduğunca eksiksiz olabilmesi için tarihsel ve analitik yöntem bir arada kullanılmıştır. Araştırmada; Şeyh Wang Daiyu’nun hayatı, eserleri, İslâm’ın onun dönemindeki özellikleri ve Şeyh’in, Çin medeniyeti ile İslam medeniyetini nasıl uzlaştırdığı gibi hususlar ele alınacaktır. (shrink)

Tarihi süreç içerisinde diplomasi, devletler hukukunun önemli konularından biri olmuştur. Diplomatik süreçlerde, son asırda ön plana çıkan diplomasi türlerinden biri olan insan hakları diplomasisi (İHD), insan haklarını koruma ekseninde devam ettirilen diplomatik süreçleri ifade etmektedir. Bu çalışmada insan hakları diplomasisinin gelişmiş devletler tarafından menfaatlerini koruma ekseninde işletilmesi, konuya dair İslamî teorik ve pratik çerçeve ele alınmaktadır. Öncelikle insan hakları diplomasisinin batılı pratiği verilmekte, ardından insan hakları tasavvuru, uluslararası ilişkilerin temel niteliği, mülkilik - şahsilik prensipleri ve İslamî diplomasinin amaçları bağlamında İslam (...) devletler hukuku açısından İnsan hakları diplomasisinin imkanı tahlil edilmekte; tahkim, eman ve vakıf kavramları bağlamında insan haklarına ilişkin tarihi süreçte tezahür eden İslamî pratik ifade edilerek, batılı devletlerin sonra asırlarda ortaya koydukları tatbikatın ahlakilik prensibi ekseninde analizi ile çalışma sonlandırılmaktadır. (shrink)

The judgeship is one of the oldest professions in history. In the Hebrews, which is a divinely based legal system, judgeship arised and practiced both by the Torah and later by the contributions of jurists. In the Torah, which is the main source of Hebrew law, it is mentioned that the other prophets and Moses were authorized both as rulers and judges. Moreover, judges are ordered to make fair judgments on the basis of protecting the weak and prohibited of bribery. (...) We see that there are similar or even the same provisions in Islamic law. In Islamic law, it is seen that both the previous prophets and the last prophet Muhammad have the powers as prophet, ruler and judge. Moreover, in the Qur'an, judges are ordered to make judgments fairly, avoid bribery and without favoring any litigants. In this study, the rules of ancient Hebrew law and the Islamic law will be compared. Since the subject is limited to judges and courts, first the status and appointment of judges will be explained, then the courts and the trial procedure will be compared, and afterwards the responsibilities of judges and the qualifications required to be appointed as a judge will be discussed. In this respect, the rules in Hebrew law will be compared with Islamic law only in the light of the information given, and the more detailed rules in Islamic law will not be cited because they don’t have equivalents in Hebrew law. (shrink)

Nübüvvet mührü; (hâtemü’n-nübüvve) siyer, şemâil, hasâis, delâil türü İslâm Tarihi kaynaklarında yer almış, kimilerince Peygamberimizin nübüvvetinin tasdikinde delil sayılmıştır. Nübüvvet mührü bir alamet olarak Ehl-i kitap mensuplarının kaynaklarında da yer almıştır. Ehl-i kitaba göre, son peygamberin nübüvvet alameti omzu üzerinde, kürek kemikleri arasındadır. Ancak bu alametin mahiyetine dair herhangi başka bir rivayet mevcut değildir. Ehl-i kitap üzerinden aktarılan rivayetlerin nübüvvet mührüne mucizevî bir anlam yüklediğini görmek mümkündür. Rivayetler muvacehesinde Ehl-i kitap mensuplarından bazıları son Peygamberde bu alameti araştırmış ve bu vesile (...) ile İslâm’la tanışmıştır. Nübüvvet mührüne dair rivayetler hadis kaynaklarımızda da yer almıştır. Bu rivayetlerin bir kısmı peygamberlik öncesi döneme, bir kısmı ise nübüvvet sonrası döneme aittir. Rivayetlerin nübüvvet sonrasına dair olanlarında, Peygamberimizin çevresinde bulunan ashabınca nübüvvet mührünün bizzat görüldüğü yönünde ifadelere de rastlanmaktadır. İslâm tarihi kaynaklarından İbn Saʿd, İbn İshak ve Taberî gibi müellifler nübüvvet mührü rivayetlerine yer vermişlerdir. Nübüvvet mührüne dair rivayetleri kaynaklarımızda; Peygamberimizin doğum hadisesi bölümünde, şakk-ı sadr hadisesi bağlamında, Bedü’l-vahy bâbında, İsrâ ve mi‘râc olaylarında Cebrâil ile ilişkilendirilerek ve Peygamberimizin vefatı başlığı altında Esmâ binti Umeys hadisi vasıtası ile bulmamız mümkün olmuştur. Nübüvvet mührünün özelliklerine dair rivayetlerde dikkat çeken husus Peygamberimizin sırtında iki kürek kemiği arasında irice bir et beninin olduğu vurgusudur. Rivayetlerdeki müşterek nokta burasıdır. Nübüvvet mührünün mahiyeti, ne zaman vurulduğu, neye benzediği konuları da kaynaklarımızda farklı rivayetler doğrultusunda yorumlanmış ve değerlendirilmiştir. Bu bağlamda nübüvvet mührü, İslâm tarihi meseleleri içinde varlığı ve gerçekliği bakımından tartışmalı bir mesele olarak incelenmeyi hak etmektedir. Öte yandan Peygamberimizin ağzından, sırtındaki bu ben hakkında olağanüstülüğüne dair açık ifadeler bugüne ulaşmamıştır. Bu konuya dair sahih rivayetler ise sadece nübüvvet mührünün çeşitli tasvirlerini bize aktarmaktadır. Bu tasvirler, görenlerin algısına dayandığı için farklılık arz etse de aşağı yukarı tevhid edilebilecek bir tarif bugün için elimizde mevcuttur. Bu mührü normal bir ben gibi görenlerin yanında mucizevî özellikler atfedenler de vardır. İslâm tarihi içerisinde farklı kabullere ve görüşlere açık bir şekilde değerlendirilmiş olan nübüvvet mührünü, Peygamberimiz hakkında diğer insanlardan farklı mümeyyiz/ayırt edici bir vasıf olarak ele almak; nübüvvet alameti şeklinde ancak fiziksel olarak tabiî bir tarzda kabul etmek gerekir. Kitap ehlinin bu konudaki bekleyişi, gerek hadis gerekse siyer kaynaklarındaki nübüvvet mührü ifadeleri bizi bu noktaya sevk etmiştir. (shrink)

Cinsiyet gelişim bozukluklarını/CGB (hermafroditizm/interseksüalite/hünsâlık) İslamî biyoetiğe göre inceleyen bu makale, merkeze İslam hukukunu konumlandırarak CGB’li bireyler için dü-zenlenen dinî normların ardında yatan etik değerleri yansıtmaktadır. Makale, İslam hukukunda erken dönemlerden itibaren cinsiyet gelişim bozukluklarıyla ilgili normlar düzenlenirken etik değerlerin de dikkate alındığını iddia eder. Bu bağlamda makalenin kategorizasyonunda tarihsel ayrım tercih edilerek klasik dönemlerden çağdaş dönemlere İslam hukukçularının cinsiyet gelişim bozuklukları konusunda dikkate aldıkları etik değerler vurgulanmıştır. Sonuç olarak klasik İslam hukukunda cinsiyet gelişim bozukluklarına etik yaklaşımın daha çok insan onurunun (...) gözetilmesi ve mahremiyetin korunması amacıyla olası psikolojik komplikasyonların engellenmesi bağlamında şekillendiği saptanmıştır. Zamanla yaşanan tıbbî gelişmeler, CGB’li bireylerin bedenlerinden karşı cinse ait dokuları uzaklaştırma imkanı tanıyınca İslamî etik değerlerde bir kırılma yaşanmıştır. Klasik dönemlerde, olası psikolojik komplikasyonların engellenmesi şeklinde gelişen etik yaklaşım, cinsiyet düzeltme operasyonlarının hükmü, helal olması halinde delilleri, dinî meşruiyet parametreleri ve aydınlatılmış onam doktrini gibi daha çok CGB için tıbbî bakım standartları geliştirmeye evrilmiştir. (shrink)

Sosyal bir varlık olarak yaratılan insan, toplumda başka insanlarla iletişim ve etkileşim halindedir. Alışveriş ve borç verme gibi ekonomik faaliyetleri de bu iletişimin bir parçasıdır. Tarih boyunca hukuk sistemleri bu faaliyetleri düzenleyen kurallar koymuş, emirler ve yasaklar vaz’etmiştir. Kaynağı vahiy olan ve bağlılarınca hala uygulanan İslam ve Yahudi Hukuk sistemlerinin karşılaştırıldığı çalışmalar dinler tarihi açısından yapılan çalışmalara oranla daha azdır. Bu çalışmanın amacı, bu alandaki çalışmalara bir nebze katkıda bulunmaktır. Her iki hukuk sisteminin karz akdi açısından benzer ve farklı yönleri (...) incelenmiştir. Aralarındaki benzerlikler ve farklılıklara değinilmiştir. İslam hukuku ve Yahudi hukukunun borç verme konusu ile ilgili hükümlerindeki benzerliklerin farklılıklardan daha çok olduğu tespit edilmiştir. Bu iki hukuk sisteminin kaynaklarının aynı olması benzerliğin en doğal sebebidir. Farklılıklar ise Yahudilerin hukuk ve zamanla değişen hayat şartları arasındaki uyumu sağlamak adına dinî kuralları değiştiren yorumlarından dolayıdır. (shrink)

XIX. Yüzyılın sonları ve XX. yüzyılın başlarında Azerbaycan'da entelijansiya arasında milli bilinç ortaya çıkmış olsa da Sovyet dönemiyle birlikte bu süreç kesintiye uğramış ve toplumsal tabana yayılamamıştır. Sonuç olarak, var olan “Müslüman Kimliği”, Azeri toplumu için temel bir kimlik bağı olarak varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Entelijansiyanın tasfiyesi ile birlikte, kullandıkları sloganlar ve milliyetçi semboller de ortadan kalkmış, Türk milliyetçiliği Azerbaycan'da bir ideoloji olarak varlığını koruyamamıştır. Sonuç itibariyle, politik-ideolojik milliyetçilik ve onun sloganları, milli bilinci canlı tutma imkanından yoksun bırakılmıştır. Bu (...) makalede, Sovyet Azerbaycan'ında milli bilinci besleyen temel faktörün İslâm ve Müslüman kimliği olduğu savunulmaktadır. Komünist rejim İslam’ın entelektüel ve ideolojik boyutlarını en aza indirmeyi başarmasına rağmen, kültürel norm ve yaşam tarzı haline gelen unsurlarını aşındırma konusunda başarısız kalmaktaydı. Sovyet Azerbacan’ında Müslüman olmak Azeri toplumunun bir üyesi olmak ve söz konusu toplumun yaşam tarzına bağlılık olarak algılanmaktaydı. Nitekim, Azerbaycan'da “Müslüman” tanımının göndermede bulunduğu yaşam tarzı Azeri toplumunu çevredeki -Ruslar, Ermeniler ve Gürcüler- toplumlardan ayıran temel faktör olmuştur. Bu anlamda, ortak yaşam tarzına ve kültürel normlara atıfta bulunan İslam, Sovyet döneminde Azeri toplumunun özdeşlik duygusunu pekiştirerek milli bilinci canlı tutmuştur.ÖzetBu çalışma Sovyet döneminde Azerbaycan’da İslam kimliğinin ve İslamî yaşam tarzının milli bilincin sürüdürülmesindeki rolü üzerine yoğunlaşmaktadır. Çalışmanın temel iddiası milli bilincin varlığını sürdürmesinde Müslüman kimliğinin ve İslami yaşam tarzının etkili olduğudur. Bu iddianın doğruluğunun kanıtlanması için belli tarihsel dönemde gerçekleşen, siyasi, toplumsal, demografik ve kültürel konularla ilgili analizler yapılmaktadır. Bu bağlamda XIX. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Rusya’nın işgali, milletleşme süreci ve arkasından yaşanan sovyetleştirme süreci Müslüman kimliği ve İslamî yaşam tarzi bağlamında ele alınmaktadır. Söz konusu dönem istatistiki kaynaklar, istihbarat raporları, propaganda kitapları, ve dönem üzerine yapılan akademik araştırmalar ışığında ele alınmış ve üzerine yorumlar yapılmıştır. XIX. Yüzyıla kadar siyasi ve kültürel açıdan İran’ın etkisi altında bulunan şimdiki Azerbaycan bölgesi Rusya İmparatorluğu tarafından işgal edilince bölge halkı ilk kez Hıristiyan yöneticilerin yönetimi altına girmiş oldu. Bölgedeki dayanaklarını güçlendirmek için Çar yönetiminin bölgeye yoğun bir şekilde Ermeni ve Rus nüfusu göç ettirmesi sonrasında ise Azerbaycan’daki Müslüman halk kendini ilk kez Hıristiyan topluluklarla çevrelenmiş olarak buldu. Hep kendisi gibi Müslüman olan toplumun bir parçası olan Azerbaycan toplumu Ruslardan, Ermenilerden ve Gürcülerden oluşan Hıristiyan toplulukların ortasında kendi kimliğini yeniden tanımlamak durumunda kaldı. Çar yönetiminin Azerbaycan’a göç ettirilen Ermeni ve Ruslar’a hem yasal olarak hem de uygulamalarda bir dizi ayrıcalıklar tanıması Azerbaycan Türklerinin kendilerini toplumsal, kültürel, ekonomik ve siyasi açıdan Hıristiyan baskısı altında hiss etmelerine neden olmuştur. Söz konusu baskı ve kayırmanın 1905 ve 1918 yıllarında Azerbaycan Türkleri ile Ermeniler arasında patlak veren çatışmalarda daha yoğun bir şekilde hiss edildiği görülmektedir. Yaşadığı tecrübeler Azerbaycan Türklerini dışlanma nedeni olan kimliklerini, yani Müslüman kimliğini, çevresinde bulunan gayri-muslim topluluklara karşı sahiplenmelerini sağlamıştır. XX. Yüzyılın başında toplumsal gelişimi sağlamak üzere halkın milli bilincini geliştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunan, aynı zamanda Müslüman kimliğini de sahiplenen entelejensiya ve burjuvazi kesimi oluşmuştu. Bu süreç 1918 senesinde Azerbaycan’da, türkleşmeyi, çağdaşlaşmayı ve İslamlaşmayı simgeleyen mavi, kırmızı ve yeşil renkleri biraraya getiren bayrağı bulunan Cumhuriyetin kurulması ile sonuçlandı. Fakat cumhuriyet varlığını sadece 23 ay sürdürebildi ve 1920 yılında gerçekleşen sovyet işgali ile birlikte Azerbaycan’da milliyetçi ideoloji, onun idelogları ve sembolleri tamamen tasfiye edilerek yoğun bir şekilde sovyetleştirme politikaları uygulanmaya başladı. Sovyet döneminde milliyetçilik ideolojik düzlemde ortadan kalkmış olsa bile, halkın homojenleşmesini sağlayan, ulus devlete mahsus bir dizi donanımlar sağlandı. Sovyet versiyonunda olsa bile, milli bir devlet aygıtı, milli sınırlar, milli tarih, milli eğitim sistemi oluşturuldu. Neticede aynı dili, aynı tarih bilincini, aynı sınırları paylaşan fakat milli bir ideolojiden yoksun olan bir millet meydana geldi. İdeolojik milliyetçiliğin tehlikeli bir girişim (perilous venture) olduğu Sovyet Azerbaycanı’nda kültüre ve yaşam tarzına dayanan kültürel bir milliyetçilik gelişti. Kültürel milliyetçilik halkın dilini, tarihini ama özellikle de yaşam tarzını savunan bir tutum olarak Sovyet Azerbaycan’ında gelişme gösterdi. Bütün bunlar, yani kültürel özellikler ve yaşam tarzı Azerbaycan toplumunu kendini çevre toplumlarından –Ruslardan, Ermenilerden ve Gürcülerden– ayırdığı başlıca niteliklerdi. Bu bağlamda Sovyet Azerbaycan’ında milliyetçi ve vatansever olmak Azerbaycan toplumunun kültürüne ve yaşam tarzına sahip çıkmak anlamına gelmekteydi. Dolayısıyla kültürel milliyetçilik çevredeki halklarla etnik sınırları sürdürme ve milli bilinci canlı tutma açısından önemli bir role sahipti. Burada araştırma konumuz açısından üzerinde durulması gereken nokta Azerbaycan toplumunda yaşam tarzının ve kültürün önemli bir kısmının İslam ve İslamî gelenek görenekle yakından ilişkili olduğudur. Sovyetleştirme politikaları İslam’ın entelektüel ve ideolojik boyutunu ortadan kaldırma konusunda büyük ölçüde başarılı olduysa da İslam’ın kültürel normları ve yaşam tarzı haline gelen öğeleri kendi varlığını güçlü bir şekilde sürdürmekteydi. Sovyet rejiminin başarısız olduğu nokta, yönettikleri Müslüman toplumlara alternatif bir kültür ve yaşam tarsi sunamamaları idi. Sovyet döneminde İslam’ın cami, başörtüsü vb. somut sembolleri yok edilse de kişiler arası ilişkilerde, sosyal yapıda ve aile ilişkilerinde tezahür eden öğeleri varlığını sürdürmeye devam etmekteydi. Bütün bunlar Azerbaycan toplumunun kendini çevresindeki etnik kimliklerden Ruslardan, Ermenilerden ve Gürcülerden ayırt ettiği, dolayısıyla da milli kimliğinin sınırlarını muhafaza ettiği önemli kültür öğeleri idi. Kebinolarak bilinen dinî nikah, sünnet, cenaze ve yas merasimleri gibi yaşam döngüsü ritüelleri Azeri olmanın çok önemli göstergeleri olarak algılanmıştır. Sovyet ateist ideologlarının yaptıkları birçok araştırmalarda ve istihbarat raporlarında komunist partisi yöneticileri de dahıl olmak üzere halkın söz konusu yaşam döngüsü ritüellerini milli gelenek görenek olduğu gerekçesiyle sürdürdükleri belirtilmekteydi. Ateistler bile, bahsedilen yaşam döngüsü ritüellerine uymadıkları taktirde milli geleneklere karşı gelmekle suçlanacakları ve toplumdan dışlanacakları endişesiyle ritüelleri yerine getirmekteydiler. Kebinsadece Müslüman çiftler arasında kıyıldığından ve dini nikahsız yapılan evlilikler toplumda hoş karşılanmadığından Ruslar, Ermeniler ve Gürcülerle evlilik yapma oranları oldukça düşük kalmaktaydı. Erkek çocuğa sünnet yaptırmak o çocuğu Azeri toplumunun bir üyesi yapmak olarak algılandığından çocuğa sünnet yaptırmak onu diğer toplumların üyelerinden ayıran bir özelliğe kavuşturmak anlamına gelmekteydi. Ölen bir kişinin İslamî üsullere göre gömülmesi o cenazenin bir Rusa, Ermeniye veya Gürcüye değil, bir Azeriye ait olduğunun göstergesi olmaktaydı. Dolayısıyla İslamî kültürden kaynaklanan yaşam döngüsü ritüelleri aynı zamanda çevredeki etnik gruplarla sınırları belirlemekte, dolayısıyla milli ve etnik bilinci canlı tutmaktaydı. Böylece İslamî kültür ve yaşam tarzi Sovyet rejiminin milli ve etnik kimliklerin ötesinde yeni bir insan ve toplum tipi oluşturmayı amaçlayan Homo Sovieticus projesinin de en önemli panzehirlerinden biri olmuştur. (shrink)

Çalışma İslam hukukunun çevre ve toplumların sahip olduğu tabi kay-nakları koruma konusunda öngördüğü düzenlemelerin fıkhi ve iktisadi boyutunu açıklamayı hedef almaktadır. Araştırmamız esnasında inceledeğimiz temel dini metinler ve bunlar arasında yaptığımız karşılaştırmalar bize İslam hukukunun çevreyi ve tabi kaynakları koruma ve geliştirmeye yönelik düzenlemelere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışma gösteriyor ki İslam'ın ilkeleri ve şeriat çevreye önem vermeye, özen göstermeye, tüketimde orta yolu gözetmeye ve israf yapmamaya davet etmektedir. Aynı şekilde kalkınmaya ve yeryüzünü imar etmeye ve ekonomik yararlarını gerçekleştirecek (...) şekilde ümmetin kaynaklarını korumaya da davet etmektedir. (shrink)

Öz: Bu çalışmama İslam’da bireyin kamuya karşı sorumluluk alanı ile bağlantılı bir ilkesini; “Emr-i bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker”i İslam İnanç Ekolleri içerisinde nasıl algılandığını ve nasıl uygulandığını ele alacaktır. Bundaki amacım birey- kamu ilişkisinde, bireyin özgürlük alanlarının ihmal edildiği yönündeki varsayımımdır. Bu girişten sonra, çalışmada İslam inanç ekollerinin konuya ilişkin yaklaşımları ve bu yaklaşımlarına kaynak teşkil eden metinlere yer verilecektir. Çalışmamızda ekollerin kronolojik tarihlerini göz önünde bulunduran bir sıralama takip edeceğiz. Bundaki amacımız özellikle “Emr-i bi’l- Ma’ruf ve Nehyi Ani’l- (...) Münker” ilkesinin ekollerde ele alınışının erken dönem İslam Siyasal Tarihi ile önemli oranda bir ilişkisi olduğu anlayışımız sebebiyledir. İslam siyaset kuramının birlikte yaşam, özgürlük ve adalet iddia ve idealleri çerçevesinde konuya İslam teolojik mezhepleri yakın ilgi göstermişlerdir. Ekollerin “Emr-i bi’l-Ma’ruf ve Nehyi Ani’l-Münker” ilkesine yoğun ilgilerine karşın, farklı yaklaşımlar gösterdikleri de söylenebilir. İslam geleneği içerisinde bu kurucu ilke birey özgürlüğü ve kamu düzeni arasındaki gerilimler nedeniyle politik yorumları da beraberinde getirmiştir. “Haricî” ekoller her bir Müslüman için gereken bir sorumluluk olarak yorumlamış ve “ayn-i vacib” olduğunu dile getirmişlerdir. Diğer ekoller ise bu ilkeyi ” kifa-i bir vucûb” olarak kabul etmişlerdir. Diğer yandan Mu’tezile ekolü bu ilkeyi usulu’l-hamse’ den biri olarak kabul etmiştir. İslam siyaset geleneğinin önemli bileşenlerinden olan ilke mezhepler arasında farklı uygulamalara konu olmuştur. (shrink)

Sahip olduğu akademik imkânların ve başta İngilizce olmak üzere birçok dilde uluslararası yayınların çokluğu nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki İslam çalışmaları yoğun, üretken ve dünya genelinde ilgiyle takip edilen bir alandır. Ancak Batı’daki üniversitelerin genelinde olduğu gibi Amerikan üniversitelerinde de İslam felsefesi/tarihi çalışmaları oldukça zayıftır. Bu makalede öncelikle geçmişten günümüze İslam çalışmalarının ABD’deki durumu tasviri bir metotla ortaya konulmakta ve İslam Felsefesinin ABD’deki İslam çalışmaları içerisindeki zayıf konumu sorgulanmaktadır. İkinci olarak Post-Oryantalist süreçte İslam Felsefesi çalışmalarında öne çıkan isimler ve çalışmaları değerlendirilmektedir. (...) Sonuç olarak ABD üniversite sisteminin genel yapısının gereği olarak İslam Felsefesi çalışmaları nicelik bakımından Avrupa ve İslam coğrafyasından daha zayıf olduğu görülmektedir. Bu durumu iki şekilde açıklamak mümkündür. Birincisi alanın Amerikan devlet felsefesinin temel ilkesi olan bilgi-güç hedefi ve alanın politik çıkarlarıyla ilişkisinin zayıflığıdır. Bu durum Post-Oryantalist eğilimin arka planını da oluşturmaktadır. İkincisi ise fenomenolojist yönteme olan ilginin artması ve Amerikan yükseköğretim sisteminde hâkim olan kozmopolitanizm ve interdisiplinerci yaklaşımlardır.Özet: Dünyanın önde gelen üniversitelerinde İslam çalışmaları ve bu çalışmalar içerisinde yer alan İslam felsefesi çalışmalarının önemli bir akademik ilgi alanı olduğu görülmektedir. Bu ilgi ABD’de de yaklaşık 150 yıllık bir geçmişe sahiptir. Son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde İslam çalışmalarında sadece ciddi bir artış değil aynı zamanda çeşitlenme de söz konusu olmuştur. ABD’deki İslam çalışmaları ve özelde İslam felsefesi çalışmalarının durumunu birlikte ele alan akademik araştırmalar ise henüz bulunmamaktadır. Son gelişmeleri de dikkate alarak alanla ilgili araştırmaların sürdürülmesi ve İslam felsefesi çalışmalarının da noksan bırakılan izinin sürülmesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle bu makale çalışması, üniversite müfredatlarıyla ilgili araştırmalar, web taramaları ve yazılı materyaller üzerinden gerçekleştirilecek ve ilgili kitaplar, makaleler ve diğer kaynaklar taranarak konu hakkında deskriptif bilgiler sunulacaktır. Bu yöntemin tercih edilme nedeni derinlemesine bir araştırmadan daha çok genel resmi ortaya koymak ve mevcut durum hakkında bilgi vermektir. Sahanın genişliği ve kaynakların çeşitliliği ve konunun daha özel ve yoğun bir çalışma gerektiren yapısı nedeniyle diğer yöntemler tercih edilmemiştir Çalışma iki ana başlıktan oluşmaktadır. Birincisi ABD’deki İslam çalışmalarının konumu ile ilgilidir. Bu başlık altında 18. yüzyıldan itibaren İslam çalışmalarının ABD’deki seyri hakkında bilgi verilmekte ve İslam çalışmalarının günümüzdeki konumu detaylandırılmaktadır. İkinci başlık İslam Felsefesi çalışmalarının İslam çalışmaları içerisindeki ve ABD akademilerindeki konumuyla ilgilidir. Bu başlık altında İslam Felsefesi çalışmalarının geçmişten günümüze kadar gelinen süreçte geçirdiği evreler tasvir edilmekte ve bazı isimlerin ve eserlerinin değerlendirmesi yapılmaktır. İncelemeler sonucunda ABD’deki İslam çalışmalarının geçmişinin yaklaşık 150 yıla tekabül etmesine rağmen yeterli seviyeye ulaşmadığı görüldü. Hâlbuki sahip olduğu Müslüman nüfus, akademik imkânlar ve başta İngilizce olmak üzere birçok dilde uluslararası yayınların çokluğu nedeniyle ABD’deki İslam çalışmalarının beklenenden daha yoğun, üretken olması beklenirdi. Ancak buna rağmen Daha çok Fenomenolojist ve İnterdisipliner yaklaşımın tercih edildiği Amerikan üniversitelerinin akademik kadro çeşitliliği ve başta İngilizce olmak üzere farklı dillerdeki yayın yelpazesinin genişliği ve son yıllarda yeni bir durum olan sosyal medyaya açık akademik faaliyetler ABD’nin İslam çalışmaları alanındaki etkinliğini giderek arttırmaktadır. Geçmişte İslam çalışmalarında öncü rolü oynayan İngiltere, Fransa, Almanya ve Hollanda gibi ülkelerde öteden beri oryantalist eğilimi temsil eden bu tür çalışmalar günümüz ABD üniversitelerinde interdisipliner ve multidisipliner bir format kazarak devam etmektedir. ABD’deki İslam çalışmaları üzerinde yoğunlaşan akademik çalışmalara göre İslam çalışmalarına yön veren en önemli etken oryantalist eğilimlerdir. Bunun yanında 11 Eylül olaylarının sonucunda da artan bir ilgiden söz etmek gerekmektedir. Bu ilgi sadece alanda yeni istihdam imkânlarının oluşmasına değil aynı zamanda araştırmacı sayısının da artmasına neden olmuştur. Çalışmamın ikinci kısmını oluşturan ABD üniversitelerindeki İslam felsefesi çalışmalarının genel durumuna bakılacak olursa bu çalışmaların sosyoloji, antropoloji ve kültür çalışmaları gibi alanlarda görülen çeşitliliğe de sahip olduğunu söylemek oldukça zordur. ABD üniversitelerindeki İslam felsefesi çalışmaları İslam çalışmaları genel çatısı altında sürdürülmektedir. Bu alandaki çalışmalar başlarda daha çok oryantalist eğilimi temsil eden Philip Hittî, Leo Strauss, Muhsin Mehdî, Fazlurrahmân, İsmâil Râci Fârukî, Mâcid Haddûrî, Moshe Pearlmann, gibi önemli isimler tarafından sürdürülmekteydi. Günümüzde Charles Butterworth, Seyyid Hüseyin Nasr, Oliver Leaman, Dimitri Gutas, Robert Wisnovsky, Frank Griffel, John Walbridge ve daha birçok isim yeni eğilimin temsilcileri olarak alanla ilgili çalışmalarını sürdürmektedir. Bu araştırmacılar, Amerikan akademik siteminin bir sonucu olarak sadece İslam felsefesi değil aynı zamanda İslam bilim tarihi, İslam tarihi ve medeniyeti, İslam ve Batı vb. alanlarda da yayınlar yapmakta ve İslam çalışmalarının sürdürüldüğü çeşitli üniversitelerde dersler vermekte ve lisansüstü seviyede öğrenciler yetiştirmektedir. Bu noktadan hareketle diyebiliriz ki İslam felsefesi çalışmaları ise diğer İslam çalışmalarına kıyasla daha da zayıftır. Bu durumun sebeplerini şu şekilde açıklamak mümkündür:1-Amerikan devlet felsefesinin temel ilkesi olan bilgi-güç hedefi ve alanın politik çıkarlarıyla ilişkisinin zayıflığı. Bilimlerle kurulan bu politik çıkar ilişkisi Post-Oryantalist eğilimin arka planını da oluşturmaktadır. 2-Amerikan Üniversitelerinde fenomenolojist yönteme olan ilginin artması ve Amerikan yükseköğretim sisteminde hâkim olan kozmopolitanizm ve interdisiplinerci yaklaşımlar.3-Amerikan üniversitelerindeki Yakın Doğu, Ortadoğu ve İslam Çalışmalarında İslam felsefesi dersleri felsefenin ya da felsefe tarihinin bir parçası olarak müfredatta yer alması. Amerikan üniversitelerinde standart müfredat sistemi yaygın olmadığından İslam felsefesi ile ilgili dersler bölümden daha çok ders veren hocanın ilgisine ve isteğine bağlı olarak verilmektedir.4-Kıta Avrupası’nda görülen katı oryantalist eğilimlerin nisbeten azlığı ve ABD devlet politikalarının gereği olarak şekillenen havuz usulü müfredat.5-Bazı İslam felsefesi uzmanlarının alanı terk ederek daha çok aktüel tartışmalara yönelmesi ve daha çok Müslümanların geri kalmışlığı sorunundan hareketle üretilen problemlere odaklanması. Son olarak İslam felsefesi çalışmaları Müslümanların genelinin ilgilendiği bir disiplin olmadığı için üniversite dışında İslam felsefesi çalışmalarının yürütüldüğü kurumsal yapılar ABD’de de henüz teşekkül etmemiştir. Bazı bölümlerde İslam Felsefesi İslam düşüncesi tarihinin bir alt dalı olarak varlığını sürdürmektedir. Ancak İslam felsefesi müstakil bir alan olarak kendisine henüz ABD üniversitelerinde yer bulamamıştır. USA’da artan İslam çalışmalarının yeterli düzeyde olmasa da dünyadaki islam çalışmalarına yön verebilecek noktaya ulaştığını söylemek mümkündür. (shrink)

Psikolojinin bir bilim dalı olarak ortaya çıktığı 19. yüzyıla kadar, insana dair sorunlar, felsefi bir yorumla ele alınmıştır. Zaman içinde pozitivizm, materyalizm gibi felsefe akımlarının yön vermesiyle psikoloji bilimi kendine ait kavram ve yöntemlere sahip olmuştur. Bu süreçte bilimde hâkim olan paradigmaların etkisiyle din, uzun bir dönem bilimsel araştırmaların dışında tutulmuştur. Bilim adamalarının dine karşı olumsuz tutumlarına rağmen, Hıristiyan din adamaları felsefe ve psikoloji gibi alanlardaki bilimsel gelişmeleri yakından takip etmişlerdir. Kilise hizmetleri çerçevesinde geleneksel olarak sürdürülen “pastoral care” faaliyetlerinin psikoloji (...) ve psikoterapi alanlarındaki gelişmelerden etkilenmesiyle bugünkü dini danışma ve rehberliğin temeli olan “pastoral care and counseling” kavramları ve yöntemleri ortaya çıkmıştır. 1960’lardan sonra dünya genelinde bir yayılma eğilimi gösteren dini danışma ve rehberlik konusu, son yıllarda Türkiye’deki dini kurum ve akademik çevrelerin de ilgi odağı haline gelmiştir. Bu makalede, konunun İslam kültürü içindeki realizasyonu ile ilgili çalışmalara katkı vermek amacıyla dini danışma ve rehberliğin temel kavramları ve tarihi arka planına odaklanılmıştır. Modern yaşam biçimi toplumsal değişimi hızlandırmakla kalmamış bireysel ihtiyaçları da bir hayli değiştirmiştir. Yaşanan hızlı değişim ve farklılaşan ihtiyaçlar bir takım psikolojik problemleri beraberinde getirmiştir. Buna bağlı olarak insanı olumsuz etkileyen ve hastalanmasına yol açan psikolojik süreçler incelenmeye başlanmıştır. Öte yandan değişimden hayatın değer ve inanç sistemleri de etkilenmiş, kurumsal dini yapılarda ve din hizmeti anlayışlarında önemli değişme ve gelişmeler meydana gelmiştir. Bu sebeple bir taraftan yeni ortaya çıkan olay ve durumlar karşısında dinin bakış açısını ve tutumunu öğrenme ihtiyacı, diğer taraftan yaşanan acı ve krizler karşısında psikolojik yardım ve manevi destek gereksinimleri giderek artmıştır. Kısacası din, insanların kendi başlarına hareket etmekte zorlandığı, rehberliğe ihtiyaç duyduğu bir alan olmuştur. Dini danışma ve rehberlik alandaki ilk çalışmalar, tamamen bir Hıristiyanlık faaliyeti olarak ortaya çıkmış olduğu için bu alana ait ilk kavramlar da Hıristiyan kültürü ile yakından ilgilidir. Dini danışma ve rehberliğin temel kavramlarından olan “pastoral care” genellikle rahip ya da papazların özellikle kilise dışında yürüttükleri dini danışmanlık ve rehberlik hizmetlerini ifade etmektedir. Günümüzdeki dini danışma ve rehberlik hizmetlerinin temelini, Hıristiyan din adamlarının verdiği manevi destek, öğüt ve tavsiye anlamındaki pastoral care faaliyetleri oluşturmaktadır. Ayrıca kavramların, Mesih ve teslis inancı; günahsızlık ve günahların kefareti, lütuf yoluyla kurtuluş öğretileri; papazların yanılmazlığı ve ruhbanlık anlayışı; itiraf müessesesi ve kilisenin statüsü gibi Hıristiyan teolojisine ait kökenleri bulunmaktadır. Pastoral care ve pastoral counseling birbirlerinden bir dereceye kadar ayırt edilebilen yardım şekilleridir. Aralarındaki farklılık, papazların insanlarla çalışırken, ilgili psikolojik dinamikler yerine kendilerinin ahlaki duruş mesafelerinden kaynaklanır. Bu nedenle ikisi arasında en geniş ve kapsayıcı pastoral faaliyet, kesinlikle pastoral care çalışmalarıdır. Bu çalışmalar, resmi ve gayrı resmi konuşmalar, diyaloglar ve diğer iletişim etkileşimleri ile gençler, çiftler, yetişkinler ve çeşitli diğer gruplarla daha fazla ya da az yapılandırılmış genel ilişkilerdir. Pastoral counseling olarak adlandırılan yardım ilişkileri ise pastoral care faaliyetlerinin genel ve her yerde uygulanabilirliğinden farklı şekilde, bireylerin belirli bir yerde ve belirli bir süre tahdidi çerçevesinde yapılandırılmış olan yardım faaliyetlerini içerir ki, böyle bir yardım sürecinde papazın dikkatini ve zamanını gerektiren durumlar söz konusudur. Burada ayırt edici nokta, bireyin psikolojik durumu ve sorunlarının daha fazla olmasıdır. Dini danışma ve rehberliğin kurumsal bir hizmet alanı olarak ortaya çıkışı, reform hareketleri ve sanayi devriminin Batı Avrupa ülkelerinin sosyal dokusu ve dini kurumların yapılanması üzerinde yaptığı değişimle doğrudan alakalıdır. Nitekim Katolikler ve özellikle Ortodokslar yeni gelişen psikolojik danışma faaliyetlerinde daha temkinli bir tutum takınırken Protestanlar dini destek ve yardım hizmetlerinde yeni psikolojik teori ve teknikleri kucaklama eğilimi göstermişlerdir. 15. yüzyıldan itibaren oluşan, insana, Tanrı’ya ve âleme bakıştaki farklılaşmanın gerçekleştiği süreç, 18. yüzyılda “aydınlanma” olarak adlandırılan köklü bir değişimi beraberinde getirmiştir. Doğaüstünün doğayla, dinin bilimle, tanrısal buyruğun doğa yasasıyla, din adamlarının filozoflarla yer değiştirmesi ve dini inanca toleransın azalması ile karakterize edilen bu dönemde, din ve maneviyat konusu, psikolojik araştırmalar ve klinik deneyler dışında tutulması gerektiğine inanılan, kişilere özgü, bilim dışı, bilinmez bir özel alan olarak görülmüştür. Psikolojinin bir bilim dalı olarak ortaya çıktığı dönemde bilimsel sahada hâkim olan paradigmanın etkisiyle bilim adamaları her ne kadar din ile sağlıklı bir ilişki kuramadıysa da; özellikle Amerika ve Avrupa’da kilise hizmetleri çerçevesinde “pastoral care” faaliyetlerini yürüten din adamları, modern psikiyatri ve psikoterapi birikiminden etkili bir şekilde yararlanmışlardır. Kilise faaliyetlerinin psikoloji alanındaki gelişmelerden etkilenmesiyle papaz ve rahiplerin dini konulardaki yardım çalışmaları hem kilise içinde hem kilise dışında daha profesyonelce yürütülen faklı bir boyut kazanmaya başlamıştır. Papazların yetiştirilmesinde danışma psikolojisi ve klinik psikolojinin yöntem ve kurallarının kullanılmaya başlamasıyla “pastoral counseling” alanı gelişme göstermeye başlamıştır. Abraham Maslow’un “kendini gerçekleştiren kişiler” hakkındaki araştırmasına kadar (1962) ilgiye layık görülmeyen din ve maneviyat, bu araştırma sonucunda, karşılanması gereken nihai bir ihtiyaç ve önemli bir motivasyon olarak fark edilmiştir. Alanda son yapılan araştırmalar, din ile ruh ve beden sağlığı arasında önemli ilişkilerin olduğunu ortaya koymaktadır. Danışmanlarca, danışanların dini inançlarının danışma sürecine dâhil edilmemesi; danışanın kimliğinin işe yarayan önemli bir bölümünü yok saymakla eş anlamlı kabul edilmektedir. Bu gelişmelerin sonucu olarak bugün başta ABD ve diğer gelişmiş ülkelerde birçok Tıp Fakültesi ve Psikoloji bölümleri, programlarına dini danışmanlıkla ilgili dersler koymaktadır. 20. yüzyılın başından beri Hıristiyan Batı dünyasında uygulanmakta olan pastoral care and counseling faaliyetleri, toplumsal değişmenin küresel etkileri ve gittikçe benimsenen modern yaşamın farklılaşan ihtiyaçlarına bağlı olarak son yıllarda Türkiye’deki akademik çevrelerin ve ilgili kurumların ilgi odağı haline gelmiştir. Dini danışma ve rehberlik, kültürümüzde henüz yabancı bir kavram ve kurumsallaşmamış bir hizmet alanı olarak kabul edilse de; Hz. Peygamber’den (s.a.v) bu yana sürdürülen din hizmetlerinin en önemli bölümünü, özü dini rehberlik olan irşat faaliyetleri oluşturmaktadır. Ancak günümüzde modern psikolojik yardım disiplinlerinin ilke ve yaklaşımlarından destek alan yeni irşat modellerine ihtiyaç vardır. Dini danışma ve rehberlik, amaç, ilke, yöntem ve yaklaşımları ile toplumda oluşan yeni ihtiyaç ve beklentileri karşılamaya yönelik sürdürülen çabalara önemli katkılar sağlayacaktır. (shrink)

Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden sonra henüz bir yıl geçmeden Mescid-i Nebevî inşa edilmiş ve bu esnada Bakī’ Mezarlığı da teessüs etmiştir. Bakīu’l-Garkad, Cennetü’l-Bakī’ gibi adlarla da anılan Bakī’ Mezarlığı’na ilk defnedilen kişinin kim olduğu mevzuunda birbirinden farklı rivayetler bulunmaktadır. Bu hususta, ilk defnedilen sahâbînin Ensar’dan Es’ad b. Zürâre veya Muhacirlerden Osman b. Maz’ûn olduğu şeklindeki rivayetler ön plâna çıkmaktadır. Bu makalede, Osman b. Maz’ûn’un vefat tarihi ile ilgili rivayetler bağlamında onun Bakī’ Mezarlığı’na ilk defnedilen kişi olup olmadığı konusu ele alınmaktadır. (...) Bu makalede ele alınacak rivayetler çerçevesinde ortaya konulacak bilgiler, Bakī’ Mezarlığı’nın teşekkül tarihine ışık tutmuş olacaktır. Bakī’ Mezarlığı’nın teessüsü ve ilk defnedilenlerle ilgili rivayetlerin müstakil olarak analiz edilmemiş olması bakımından konu önem arz etmektedir. Makalede geniş bir literatür taraması yapılmak suretiyle elde edilen malzeme analiz edilmiş ve rivayetlerle ilgili sorunlara işaret edilmiştir. Ayrıca rivayetlerde karşılaşılan farklılıkların, nesî usulüne göre düzenlenmiş veya düzenlenmemiş takvimlerden kaynaklanmış olup olamayacağı ortaya konulmaya çalışıl-mıştır. (shrink)

Osmanlının son dönemlerinde doğup Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşayan Tâhir Harîmî Balcıoğlu (ö. 1951), şer‘î ilimlerin tarihini anlatmak amacıyla bir eser kaleme almış ve Naklî İlimler Tarihi adını verdiği bu eserini on yılı aşkın bir sürede tamamlamıştır. Müellifin en meşhur eseri Tarihi Medeniyette Kütüphaneler, oldukça erken bir vakitte, 1931 senesinde yayımlansa da Naklî İlimler Tarihi’nin neşri için 2022 yılını beklemek gerekmiştir. Bir mukaddime ve altı bölümden oluşan eser, Kur’ân/Tefsir, Hadis, Fıkıh ve Kelâm ilimlerinin tarihlerini ele almaktadır. Bölümlerin dağılımları söz konusu olduğunda (...) eserin yarıdan fazlasının kelâm tarihine ayrıldığı görülmektedir. Fakat müellifin kelâm tarihi ile kastettiği esasında mezhepler tarihidir. Zira bu bölümde İslâm toplumundan neşet etmiş mezhep ve fırkalar ele alınmış, kelâm ilmine bölüm sonunda kısaca yer verilmiştir. Yazıldığı dönem ve bölge bağlamında değerlendirildiğinde eser; içerdiği konu çeşitliliği ve zengin kaynakçası sebebiyle oldukça kıymetli olup Cumhuriyetin ilk yıllarındaki İslâmî ilimlere dair bilgi birikimi göstermesi itibariyle de ayrıca önemlidir. (shrink)

The Qurʾān states that it is the last link in the chain of divine books, such as the Torah, Psalms, and the Gospel, and that it is also the approval and regulator of these books. As a result, there are some mutual narratives with other holy books, as well as some issues that differ from them and bring different explanations from them. These issues have been the subject of polemics, especially with Judaism and Christianity throughout the history. The crucifixion of (...) Jesus Christ formed the foundation of Christianity theology. However, the subject of ‘the cross’ has also been one of the most important issues by which Christian communities have made different explanations and interpretations since the 1st century, and have diverged accordingly. Although the docetists, who are our subject, are divided into many groups with different views, they generally accept that Jesus Christ was of a different nature from other people, had a divine nature, and therefore, it was not possible for him to be crucified. In the only verse in the Qurʾān that deals with the cross of Jesus Christ, it is mentioned that Jesus was not crucified. For this reason, a significant part of the interpretations in the commentaries have some similarities with the views of the docetics at first glance. It is possible to see more of the similarities mentioned in the commentaries, especially in the so-called “substitutionary interpretation”, in which it is stated that someone else was crucified instead of Jesus. In the Christian world, it is often claimed that Islam emerged in the Arabian Peninsula, where Christian heretics are abundant, and that it was influenced by the views of some heretic Christians. In this context, starting with John of Damascus in the 8th century, based on the above-mentioned similarities, many Christian researchers throughout the history claimed that the Qurʾān took this view from docetics. In this study, there has been an attempt to examine all of these claims. In this context, first, the docetics were researched, and as a result, it was revealed that Christians named groups with very different views from the early times as “docetic”, and that there was no standart use of the concept of “docetic” in the Christian World for centuries. It appears that it was determined that the concept would be used as a kind of umbrella concept for groups considered heretical. Then in the article, the different translations and interpretations of the verse in the Qurʾān and certain sources from the classical and modern Islamic literature were selected and identified. This led to the examination of how the said verse was understood in the Islamic world throughout the history. In this context, all types of substitutionary interpretations in the commentaries were made into a list by mentioning the sources of these interpretations, and then, these interpretations and the views of the docetics were compared. After revealing the similarities and differences in the explanations and interpretations in the commentaries and the views of the docetics, a new perspective on the subject was attempted by trying to explain the verse outside of its traditional interpretation throughout the history, considering the context of this verse and the Jewish literature. Considering that various Jewish claims about Jesus and Mary were responded to at the beginning of Qurʾānic the verse and just before the verse that mentions the cross, information in the Jewish religious literature was consulted about the allegations that Jews killed Jesus as mentioned in this verse. In this context, Jewish claims about the end of the life of Jesus in the Talmud, that they first killed him and then crucified him, were adressed and researched. Furthermore, an attempt is made to explain that the use of wa-mā qatalūhu wa-mā ṣalabūhu in the verse may be an answer to the claims of the Jews that they first killed Jesus and then crucified him. These claims of the Jews in the Talmud are further explored, and considering the context of the Jews of that time, it is explicated that these actions would not have been possible due to the political conditions in that period. Taken together, this study has attempted to address that the view claiming that docetics have an impact on the Quran via the related verse is not validand that the actual recipient of the verse is the Jews. (shrink)

The topic of The Prophets' Languages has led to a broad interest due to the sacred status of the Prophets. It has been of interest to people of all religious and social orientations. Despite the complexity of this topic and the necessity of studying it from various aspects such as archaeology and the study of ancient calligraphy, we limited our study to Islamic sources and references only. We extrapolated what was mentioned in these books. Other than the Holy Qur’ān, it (...) will be concerned with books of interpretation, history, biography, hadith, its explanations, language books, etc. This study has been divided into three main points, an introduction, and a conclusion. The first point dealt with the origin of the languages spoken by the Prophets (peace be upon them) and their proximity to each other: Syriac, Coptic, Hebrew, Aramaic, and Arabic. All of these languages belong to the Semitic language. In terms of their convergence and similarity with each other, some linguists considered it dialects of one language, the Semitic language of origin. It has branched out from it as a result of the expansion, development, and development of life. Looking at today, the dialects of the Arabs in Egypt, Morocco, Jazira, the Levant, and Iraq, each branched out and most of it emerged from the mother tongue Arabic. There is a discussion among researchers on which of the languages are closer to the Semitic language. Four languages are listed as possibilities: Hebrew, Babylonian, Assyrian, Syriac, and Arabic. The truth is that it is not easy to get to know the origin of the Semitic language, and everything that has been said is not outside the circle of speculation because of the loss of definitive evidence and the temporal dimension. As for the second point, this study investigated the linguistic geography that the Semitic language covered and spread in, by tracking the people who spoke the Semitic language, their places of residence, and their influence, as all of them settled in the Near East and its vicinity. If we look at the Semitic language, with its eastern and western branches, we see that it was concentrated in Babylon, Assyria, Mesopotamia, Arabia, Yemen, the Levant, and Jerusalem regions, and among the most famous tribes and nations that settled in this region are Saba, Himyar, Ad, Thamud, Jirhm, Samaria, Nabat, the people of Palmyra and others. Mostly likely, the Arabian Peninsula is the cradle of the Semitic people, although some say that Abyssinia was the cradle of the first Semites. In the third point, the number of prophets and messengers mentioned in the Noble Qur’ān was enumerated in clear terms. Among the twenty-five prophets are the following: Adam, Idris, Noah, Hood, Saleh, Lot, Ibrahim, Ismail, Ishaq, Jacob, Yusef, Shuaib, Ayyub, Dhu al-Kifl, Yunus, Moses, Aaron, Elias, Al-Isa, David, Solomon, Zakaria, Yahya, Jesus, and Muhammad (peace be upon them). The study of this point came by following the inductive and deductive approach, whereby the first approach is based on extrapolating the life of each prophet in isolation from others in detail, tracing his life, place of living, and residence, whom he married etc. The deductive method relied on deducing the language that each of the prophets (peace be upon them) spoke. Some prophets mentioned the name of the language in which he spoke in the Islamic sources. This study concluded that of the prophets mentioned in the Noble Qur’ān, seven of them spoke the Syriac language, three of them spoke the ancient Egyptian language (Coptic), eighteen of them spoke the Hebrew language, three of them spoke the Aramaic language, and nine of them spoke in Arabic. Some of the prophets spoke one language while others spoke more than one language due to their numerous travels and the people they interacted with. This study is considered a preliminary study to open the field for in-depth studies for researchers in this field, and every part mentioned in this research is suitable for being an independent scientific study in its own right. (shrink)

Medine, Hz. Peygamber’in hicret ederek hayatının son yıllarını geçirdiği şehir olarak Müslümanlar için büyük bir öneme sahiptir. Şehrin her köşesi, Allah Resulünün hatıralarıyla doludur. Bu nedenle Medine hakkında yazılan eserler hem İslâm tarihi hem de Hz. Peygamber’in hayatı hakkında daha derinlemesine bilgi edinmek isteyenler için vazgeçilmez kaynaklardır. Muhammed Abdülvehhâb el-Abbâsî tarafından kaleme alınan el-Mu‘cemü’ş-şâmil li’l-Medîneti’l-Münevvere adlı eser, Medine hakkında yazılmış en kapsamlı çalışmalardan biri olarak kabul edilebilir. Bu eser, sadece şehrin coğrafi ve tarihi özelliklerini değil, aynı zamanda Hz. Peygamber'in Medine'deki (...) hayatı, ashabı ve şehrin sosyal yapısı gibi birçok konuyu da detaylı bir şekilde ele almaktadır. Eserdeki haritalar, çizimler ve tablolar sayesinde okuyucular Medine'yi daha iyi anlayabilir ve zihinlerinde canlandırabilirler. Bu eser, hem İslâm tarihçileri hem de Medine ile ilgilenen herkes için önemli bir kaynak niteliğindedir. Eserdeki bilgiler sayesinde Medine'nin sadece dini bir merkez değil aynı zamanda zengin bir kültürel ve tarihi mirasa sahip olduğunu daha iyi anlıyoruz. (shrink)

Nazariyat, Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences, issued twice a year in English and Turkish (Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi), is a refereed international journal. It publishes original studies, critical editions of classical texts and book reviews on Islamic philosophy, kalām, theoretical aspects of Sufism and the history of sciences. The goal of Nazariyat is to contribute to the discovery, examination and reinterpretation of the theoretical traditions in the history of Islamic thought, by giving (...) special attention to the post-classical period of it. **ISSN: 2148-8088 E-ISBN: 2547-9415**. (shrink)

The main framework of this study will take into account the Thanawīya/dualism belief within Islamic sources and the criticism of the Māturīdiya tradition to such doctrines. Firstly, an overview of the Thanawīya belief and its sects have been taken into account with a general perspective from kalām and history of religion works. Thereafter certain early, middle and late period works of the Māturidī tradition regarding the Thanawīya transformation has been analysed throughout the study. Abū Manṣūr al-Māturidīs Kitāb al-Tawhīd and Abū (...) Shakūr al-Sālimīs Tamhīds examples are among such works chosen from the mutaqaddimīn (early) period. In terms of the muteakhkhirīn (late) period which is accepted to be 6/12. Century, works considered to be of the middle period such as Abū-l’Mu‘īn al-Nasafīs Tabṣirat al-‘Adillah and Abū’l-Thanā al-Lāmishīs al-Tamhīd li Qawa‘id al-Tawhīd are also taken into account. Nūr al-Dīn al-Ṣabūnīs al-Kifayah has also been included due to it being an important and influential work. With regards to the latter period, Shams al-Dīn al-Samarqandīs al-Ṣaḥāif al-ilāhiyyah work has been given as an example. Additionally, a brief information from works of the New Science of Kalām era has been mentioned. Upon researching the entire mentioned works regarding the Thanawīya or one of its sects, related sections from these works will be mentioned briefly by comparing with each other. The extent of criticism to the Thanawīya belief in such cases will be analysed. (shrink)

Abstract: The paper deals with “Christian Zionists”, who have born out of Protestantism, conglomerate particularly in the United States of America, provide a non-proportional support for Israel and who at the same time antagonize Islam. The movement’s quiddity, genesis, theology, activities, as well as anti-Semitic and anti-Islamic tendencies are elaborated. According to initial findings, Christian Zionism constitutes an anomaly from a number of perspectives. Most importantly, Jews and Christians symbolize two communities that have been violently antagonizing each other since centuries. (...) Defenders of Christian Zionism believe in the eschatological scenario of “premillennial dispensationalism”, a theology mainly introduced by the Anglo-Irish priest John Nelson Darby that divides world history before the establishment of the global Millennial Empire following the Second Coming into seven dispensations. This scenario determines the raison d’être, purposes, friends and foes of the movement. While the Jewish role in it as frenemies is controversial and ambivalent, Muslims’ role as enemies is unequivocally unfavorable. This situation leads to the demonization of Muslims by Christian Zionist figures. Albeit being criticized by co-religionists in a number of areas including ethics, politics and particularly theology, Christian Zionists occupy a significant position in world politics thanks to their alliance with imperial powers. The paper aims to fill the scholarly gap caused by the scarcity of Turkish literature on Christian Zionism’s quiddity, as well as its nexus with antisemitism and anti-Islamism. -/- Öz: Çalışma Hıristiyanlığın Protestanlık mezhebinden doğan, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde kümelendiği gözlemlenen, İsrail’i ve Yahudileri orantısızca desteklemesiyle bilinen ve aynı zamanda İslam’a ve Müslümanlara karşı düşmanca yaklaşımları haiz “Hıristiyan siyonistlerini” ele almaktadır. Hareketin mahiyeti, doğuşu, teolojisi, faaliyetleri ve kendisinde mündemiç olan antisemitizm ile anti-İslamizm olguları incelenmektedir. Bulgulara göre, Hıristiyan siyonizmi çeşitli açılardan bakıldığında bir anomali teşkil etmektedir. Bunlardan en önemlisi, Yahudilerin ve Hıristiyanların yüzyıllarca birbirlerine en üst seviyede düşmanlık etmiş olan iki topluluk oluşudur. Hıristiyan siyonistler dünya tarihini Mesih’in zuhuruyla birlikte kurulacak olan bin yıllık küresel krallık öncesindeki yedi bölüm olarak ele alan, sınırları büyük ölçüde İngiliz-İrlandalı teolog John Nelson Darby tarafından çizilen ve “premillennial dispensationalism (premilenyal dispensasyonalizm)” olarak bilinen teolojinin öngördüğü kıyamet senaryosuna inanmaktadır. Bu senaryo hareketin varlık sebebini, amaçlarını, dostlarını ve düşmanlarını belirlemektedir. Dost-düşmanlar olarak Yahudilerin buradaki rolü bazı çelişkiler ve ihtilaflar barındırırken, düşmanlar olarak Müslümanların rolü açıkça olumsuz bir görünüm arz etmektedir. Bunun sonucu olarak Hıristiyan siyonistler Müslümanları şeytanlaştırma eğilimine girmektedir. Her ne kadar dindaşları tarafından ahlak, siyaset ve özellikle teoloji eksenlerinde ağır eleştirilere tabi tutulsalar da Hıristiyan siyonistler emperyalist güçlerle olan uzun ittifaklarının da bir meyvesi olarak dünya politikasında kayda değer bir güce sahiptir. Hıristiyan siyonizminin mahiyeti ve dahi antisemitizm ve anti-İslamizm ile irtibatı konusunda Türkçe yazılmış eserlerin azlığına binaen çalışma literatürdeki bu boşluğu kapatma amacı taşımaktadır. (shrink)

Makalenin konusu Ebû Hanîfe örneğinden hareketle İslam düşüncesinde yargı-siyaset ilişkisi-dir. Ebû Hanîfe’nin yaşadığı döneme kadar karizmanın dini ve siyasi kültürde gelişimine paralel olarak yargı-siyaset ilişkileri bağlamında İslam düşüncesinde bazı formlar çoktan ortaya çık-mıştı. Burada amaç İslam’ın henüz ikinci asrında yargı-siyaset ilişkilerini Ebû Hanîfe üzerinden anlamaya çalışmak ve dolaylı olarak da meselenin bugüne yansıyan yönlerine ışık tutmaktır. Bu yüzden farklı sosyolojik düzlemlerde inşa edilmiş Şiî, Haricî, Sünnî öteki formlar çalışma dışında tutulmuştur. Araştırma Ebû Hanîfe’nin; doktrini oluşturan Kur’an, sünnet ve sahabe uygulamaları (...) ile kendi dönemindeki dini, siyasi, sosyal ve kültürel şartlar arasında nasıl bir okuma yaptığını sorunsallaştırmıştır. Çalışmada Ebû Hanîfe’nin yargı-siyaset ilişkisi bağlamın-da ortaya çıkardığı genel anlama biçiminin, işaret edilen dini ve tarihi şartlarla kendi dini top-lumsallaşma çevresindeki diyalektik bir ilişkide şekillendiği varsayılmıştır. Dolaylı gözlem yöntemi ile elde edilen veriler bir tekil olay incelemesi bağlamında fenomenolojik bir çözüm-lemeye tabi tutulmuştur. Konu bugüne kadar ilahiyat bağlamında olduğu gibi din bilimi alanın-da da dikkat çekici görülmemiştir. Makale İslam düşüncesinde yargı-siyaset ilişkisinin farklı desenleri arasında Ebû Hanîfe modelini tartışması bağlamında bir değere sahip görülebilir. Çalışmada; temel hak ve özgürlüklerin korunması noktasında sivil ve barışçıl bir muhalefetin yeterli olmadığı, iktidarın kişisel hakları tanımaktan daha çok kişisel ödevler ve mutlak itaat talebi ile siyaset yaptığı bir ortamda Ebû Hanîfe’nin soruna ahlaki bir saikle yaklaştığı ve bu bağlamda bir çözüm önerisi getirdiği görülmüştür. Ebû Hanîfe gerek otorite ve karizması ge-rekse ekonomik statüsü ve kültürel birikiminden aldığı güç ile yaşadığı dönemde üst düzey siyasal ve hukuki bir katılım gerçekleştirmiştir. Yasama erkinin özgür bir üyesi olarak Ebû Hanîfe temel haklar bağlamında hayatı boyunca hep iktidarlarla karşı karşıya gelmiş ve bu mücadele içinde iken de öldürülmüştür. Müslüman bir ailede doğmasına rağmen dönemin politik tavrı nedeniyle daha doğumuyla birlikte iktidar tarafından öteki olarak görülmüş ve ömrü boyunca bu statü ile yaşamak zorunda kalmıştır. Başlangıçta kendi ailesi içinde toplum-sallaşırken deneyimlediği mevalilik duygusu, Ebû Hanîfe’de özellikle hocasının ölümünden sonra iktidarlara karşı toplumsal bir hak arayışına dönüşmüştür. Esasen kendi özelinde bir hak arayışı olmaksızın iktidarların yasa ile sorunlu politik tavırları karşısında dini, hukuki ve top-lumsal bir tavır içinde yürüttüğü bu mücadelesi Ehl-i Beyt’i ve diğer bütün toplumsal grup ve kategorileri içine alan bir genişlikte ilerlemiştir. Ebû Hanife’nin yargı- siyaset ilişkisine dair bu yaklaşımı teorik ve pratik olarak tamamen sistematik bir çerçevede şekillenmiştir. İslam hu-kukunun dayandığı bilgi gövdeleri kapsamında o, çok kapsayıcı ve dinamik bir tarzda din ve şeriat kavramsallaştırması yapmıştır. Buna göre Ebû Hanîfe dine temel hakların dayandığı temel yasa anlamı yüklerken şeriata ise kendisinin bu dini alana veya başka bir ifadeyle yasaya göre düzenlendiği neshe açık, değişken bir alan anlamı vermiştir. Bu tevhit eksenli hiyerarşi içinde siyaset, yasaya karşı kesin sorumluluğu olan dünyevi bir alan görülmüştür. Ebû Hanîfe’nin İslam’ın ilk dönemini bir hukuk devleti nosyonu içinde değerlendirdiğinde kuşku yoktur. Buna mukabil, genel yargı-siyaset ilişkisine yaklaşımından anlaşıldığına göre yaşadığı dönemi, iktidarlar tarafından hukukun araçsallaştırıldığı bir dönem olarak görmüştür. Kurmuş olduğu akademi onun yargı-siyaset ilişkisine bakışının önemli bir pratiğidir. Bu akademiden yetişen ve daha sonra resmi ve gayri resmi olarak yasamanın bir üyesi olan öğrencilerine tav-siyeleri ve mektupları, onun bir yargı elemanı olarak siyaset kurumuna yaklaşımının sübjektif değil; bir düzen ihtiyacının ortaya çıkardığı objektif bir tavır olduğunu göstermiştir. Ebû Hanîfe teorik yaklaşımını pratik bir eylem alanı ile birleştirmek suretiyle yargı-siyaset ilişkisine bakışı konusunda oldukça net bir fotoğrafa sahiptir. (shrink)

Nazariyat, Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences, issued twice a year in English and Turkish (Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi), is a refereed international journal. It publishes original studies, critical editions of classical texts and book reviews on Islamic philosophy, kalām, theoretical aspects of Sufism and the history of sciences. The goal of Nazariyat is to contribute to the discovery, examination and reinterpretation of the theoretical traditions in the history of Islamic thought, by giving (...) special attention to the post-classical period of it. **ISSN: 2148-8088 E-ISBN: 2547-9415**. (shrink)

ÖZ Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan iyilik yapma ve sevap kazanma duygusundan doğan vakıf, İslam ile birlikte hukuksal bir zemin kazanarak ebedi bir müessese haline gelmiştir. Sosyo-kültürel ve dini hizmetleri üstlenen vakıf ya da vakfa benzer fiiller yalnızca Müslümanlar arasında değil diğer dinlere mensup insanlar arasında da yaygın şekilde görülmekteydi. Örneğin Hint devletlerinde kralların din adamı olan Brahmanlara köyler hediye ettiği görülmektedir. Brahmanlar bu köylerin mülküne sahip olmamakta, köylüler tarafından işlenen toprakların gelirini almakta ve böylece varidat sahibi olmaktaydılar. Dârülislâm’da (...) gerek Müslüman gerekse de gayrimüslim tebaa tarafından kurulan vakıflar şerʻî hukuka bağlı olarak faaliyet göstermekteydi. Osmanlı Devleti’nin üç yüz yedi yıl hüküm sürdüğü Kıbrıs Adası’nda da aynı şerʻî hükümler bağlamında çok sayıda vakfın kurulduğu görülmektedir. Osmanlı Dönemi Kıbrıs vakıfları üzerine birçok çalışma yapılmasına rağmen bunlardan yalnızca biri gayrimüslim vakıflarını konu edinmektedir. Söz konusu çalışmada ise yalnızca yedi şahıs vakfı ele alınmakta ancak kiliselere ait fetih öncesi ve sonrası vakıflarına değinilmemektedir. Bu çalışmada işaret edilen söz konusu eksiklik üzerinde durulacaktır. Genel olarak KKTC Girne Milli Arşiv ve Araştırma Dairesinde bulunan Kıbrıs Şerʻiyye Sicilleri kaynak olarak alınmakla birlikte, Osmanlı Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinden tespit edilen belgeler analiz edilecektir. Öncelikle gayrimüslim ve zimmî kavramları açıklanarak Kıbrıs’ta bu kategoriye giren şahıslar ve bunların hukuki haklarına değinilip İslam hukukunda gayrimüslimlerin vakıf kurma hakları üzerinde durulacaktır. Diğer bir başlık altında iki tablo halinde verilen biri iptal edilmiş on bir şahıs vakfı ile farklı cemaatlere ait yirmi bir kilise ve manastır vakfı ayrıntılı olarak incelenecektir. (shrink)

The Hazaras, who are considered among one of the Turkish tribes that have emerged in the region of Afghanistan with the Mongol invasions, have found their place in historical sources and texts ever since the 13th century. Likewise, Hazaras were also mentioned in the Bâburnâma, a memoir penned in Chaghatai Turkic by Babur Shah, one of the most important figures in the history of Islamic states and the founder of the Mughal empire. The Bâburnâma represents the first of its kind, (...) detailing the military activities and events that he lived through, starting with his rise to power at a young age in Fergana to his struggles in Delhi. In addition to being a statesman, Bâbur Shah was a stellar observer and was bestowed with an analytical mind, as seen in the Bâburnâma which included invaluable information regarding the manners and demeanors of Hazaras and where they lived. This work conducts a comparative analysis of the Bâburnâma's Turkish translation by Reşit Rahmet Arat and its English translation by Anette Susannah Beveridge, as well as reviewing the literature regarding the origin and emergence of the Hazaras. There is scant research concerning the tribes referred to in the Bâburnâma and up until today, there has been no consensus on the history of the Hazaras. This work hopes to fill the gap in the literature as it is the first time the Hazaras have been the subject of stand-alone research. (shrink)

Parents in Arab society did not take any responsibility for their children in the pre-Islamic era. The husband, as the head of the family, used to treat family members as his servants and forced them in the direction of his interests. No matter the rationale behind it, the burial of daughters in the pre-Islamic era is an outrageous and ill-treated tradition. In this study, it is possible to see which tribes in the Arab society started this repellent custom and which (...) ones were more common. In the society, it is possible to find that there were conscientious and virtuous people trying to prevent these events which can be called as a shame of this humanity, which does not approach the events with the value judgments of that day. Before shedding light on the motivations behind this tradition in the Jahiliyyah Arab society, the examination of the treatment towards daughters in other parts of the World in the same era, would be meaningful in terms of enlightening the phenomenon. This study aims to crystallize the causes, extent, and responses by wise people towards the burial of daughters in the pre-Islamic and Prophetic era.Summary: The burial of daughters or their slaughter in a variety of ways was not unique to the Arabs. At that time people and animals in many parts of the world were sacrificed to give thanks to the gods and to ease their anger. When the killings of girls are considered, Arab society comes to mind. In that time, other countries and nations in the world were not different from the Arabs. During this period, daughters were killed in different ways, not through the burial of living alive.During the Jahiliyya period, among the Arabs who murdered the children of the boys, the girls, and children who were considered to be the weakest members of the family were conducted with this treatment. Men who were the head of the family could tolerate having one or a maximum of two girls. When the number of girls increased, they regarded it as a matter of honour so that when a new daughter was born, the inevitable attempt was to murder her.In the Arabian peninsula - rich merchant families exceptional - families were trying to survive with scarce opportunities. The food and clothing materials used were usually exported and extremely expensive. Therefore, there was a necessity for male members of the family who would provide for the family. From this perspective, so many sons meant dignity. The economy of the day was based on looting and pillaging except for the trade of the elite. Therefore, one had to be strong. The birth of a daughter meant shame, sadness and grief instead of joy and happiness for them. The man would wait excitedly for good news. If the baby was a boy the family rejoiced. However, if it was a daughter the father would be upset. When a person said, “She was a daughter” she could not know what to do with her shame and how to hide from people.When the Arab tribes were examined in general, the burial of daughters was not extended to the whole population. The question of murdering the girl by burying her child was common among Bedouin Arabs who lived in the desert rather than the city. It was extremely difficult to see this tradition in the tribe of Quraish, which were regarded as the masters of the Arabs. When we look at the sources of Jahiliyya and Islamic history, it is observed that the examples of this outrages customs were generally realized in the near term. It is understood that the memory of society is not rich enough to comment. The main reason for this is that Arab society has not a written culture.For the Jahiliyya Arabs, her daughters were ashamed. If they married their daughters even before they had married their daughters into adultery, seeing it as lighter than their children. One of the main reasons was jealousy. The data show that this style was applied more intensely among the Bedouin tribes and especially the tribes of Temim, which is considered to have started the process of burying girls. It is also said that the most jealous tribe of the Arabs is the Rebia tribe. Because of this feature, it is accepted that the first burial of the girl was started in this tribe.Although the Arab society before Islam was known by the atrocities of ignorance and weakness, there were people who were not completely dead and consciously dead. Even though they buried girls alive in society, some people who were disturbed by this rite that destroyed human dignity were trying to prevent ignorant and cruel fathers. The most well-known of the these was the famous poet Ferezdak, grandfather Sasaa b. Naciye.One of the main reasons for the behavior of burying girls alive before Islam was the fear of poverty. Most of them were living in the midst of starvation, and they were considering their daughters as burdens for the family. So they were burying their daughters because of poverty and hunger.One of the reasons for the murder of girls was the sense of honour. In Jahiliyya when a man marries a woman does not come to mind this sense, while marrying his own daughter to someone else sees this as a matter of dishonesty and and he says “it was more sweet to me to bury my daughter with my own hands rather than to marry my daughter. The idea of honour among the Arabs was the idea that their daughters and women would one day be in the hands of the enemy and thus would become a concern for themselves.One of the attributes of the nobles of Arabs was pride and vanity. If someone become arrogant to him and he doesn’t reply, he would be considered a coward. This arrogance dominated the movements of the people of the ignorance. In their eyes, it was so bad to marry someone who was not equal, that they were more likely to die than marrying someone. They were doing this because they had a bit of compassion for them. According to them, girls could not shoulder the heavy burden of life. There were many ways to kill the girl before Islam. But the most common of these was to push him into a hole he had dug before and to throw soil over her and bury her alive. The most commonly used method of killing girls by dumping them in the pits, though, was that they were drowned in the water or strangled. (shrink)

İslâm tarihi kaynaklarında sahabe arasında yaşanan hadiseler hakkında pek çok rivayet bulunmaktadır. Ancak bu rivayetlerin tamamının sahih olmadığı ehlinin malumudur. Binaenaleyh bu tür tarihî rivayetlerin tahlil edilmesi, tenkide ve kritiğe tabi tutulması gerekmektedir. Çünkü sahabe konusundaki düşünce ve kanaatlerimiz, başta Kur’an’ın anlaşılması olmak üzere İslâm’ın kaynak, kavram ve kurumlarıyla ilgili anlayışımızı belirleyecek ve dinî telakkimize de doğrudan yansıyacaktır. Bu durumda araştırmacıların vazifesi, sahabe ile ilgili rivayetlerin sahih olanlarını tespit etmek ve bu sahih rivayetler ışığında doğru değerlendirmeler yapmaktır. Bu çalışmada, sahabenin (...) önde gelenlerinden Ammâr b. Yâsir hakkındaki bazı haberler, özellikle Halife Hz. Osman’ın ona karşı sergilediği tutum ve tavırlar ile ilgili olarak ilk dönem İslâm tarihçilerinden Belâzürî’nin derlediği rivayetler eleştirel bir bakış açısıyla ele alınmakta, sened ve metin açısından tenkide tabi tutularak incelenip değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Hz. Osman’ın Ammâr’ı dövdüğüne veya Medine’den sürgün etmek istediğine dair nakledilen rivayetlerin bir kısmının senedlerinin sâkıt olduğu, bazılarının ise sened açısından sahih olmadığı ve daha ziyade Şiî temayüllü olduğu vurgulanmaktadır. Mezkûr rivayetlerin içerik açısından da birbirleriyle uyuşmayıp tenkide ve tartışmaya açık olduğu ve bu rivayetlerden hareketle yapılan yorum ve yaklaşımların sağlam delillere dayanmayıp isabetli olmayan bir kısım iddialardan ibaret olduğu okuyucuların dikkatine sunulmaktadır. Amaç, bazı sahabilerin birbirlerine karşı tutum ve tavırları hakkında daha doğru ve gerçekçi değerlendirmeler yapılmasına imkân sağlamak ve İslâm toplumunda yaşanan bazı sorunların sebep ve sonuçlarının daha sağlıklı tahlil edilmesine yardımcı olmaktır. (shrink)

Dini metinlerde önemine ve faziletine vurgu yapılan ve Müslümanlar tarafından yeryüzündeki üç büyük mescitten biri olarak kabul edilen Mescid-i Aksâ’nın, Kudüs topraklarında bulunduğu hususunda kadim Sünnî kaynaklar ittifak halindedir. Şiiler hariç yirminci yüzyılın ikinci yarısına kadar Müslümanlar arasında Mescid-i Aksâ’nın yerine dair herhangi bir tartışma olmadığı söylenebilir. Ancak bu tarihten itibaren çeşitli gerekçelerle farklı görüşler ve iddialar ortaya atılmış, mezkûr Mescid’in Kudüs’te bulunup bulunmadığı tartışma konusu yapılmıştır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla bu tartışmaları başlatan ilk isim, 1953’de konuyla ilgili bir makale kaleme (...) alan İngiliz oryantalist Alfred Guillaume olmuştur. Guillaume, makalesinde bazı gerekçeler ileri sürerek Mescid-i Aksâ’nın Kudüs’te değil Mekke yakınlarındaki Ci‘râne bölgesinde olduğunu iddia etmiştir. Bilahare Türkiye’deki kimi muasır araştırmacılar da gerekçeleri kısmen farklılık arz etse de sonuç itibariyle bu konuda Guillaume ile aynı görüşü paylaşmışlardır. Bu hususta yapılan tartışmaların ve yorumların ne derece gerçekçi olup olmadığını ortaya koymak ve sağlıklı bir değerlendirmeye tabi tutmak, başta İsrâ hadisesi olmak üzere bazı tarihî vak’aların doğru anlaşılması açısından büyük önem taşımaktadır. Binaenaleyh bu makalede, Guillaume’nin Mescid-i Aksâ’nın yerine dair farklı görüş ve yaklaşımları eleştirel bir bakış açısıyla ele alınarak değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. (shrink)

Nazariyat, Journal for the History of Islamic Philosophy and Sciences, issued twice a year in English and Turkish (Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi), is a refereed international journal. It publishes original studies, critical editions of classical texts and book reviews on Islamic philosophy, kalām, theoretical aspects of Sufism and the history of sciences. The goal of Nazariyat is to contribute to the discovery, examination and reinterpretation of the theoretical traditions in the history of Islamic thought, by giving (...) special attention to the post-classical period of it. **ISSN: 2148-8088 E-ISBN: 2547-9415**. (shrink)