Argumentem indukcyjnym w retoryce jest paradygmat ; paradygmat jednak nie polega na przechodzeniu od wielu szczegółowych przypadków do pewnego uogólnienia, czyli uniwersalizacji wszystkich poszczególnych przypadków — jak normalnie w argumentacji z indukcji — lecz jest przejściem od jednego szczegółu do szczegółu innego, podobnego, przy czym wymaganym warunkiem jest to, że jeden i drugi konkretny przypadek należą do tego samego rodzaju. Paradygmat zatem nie jest indukcją w znaczeniu ścisłym, ale wydaje się bardziej spełniać warunki analogii. W artykule zostaje sformułowana teza, że (...) u Arystotelesa występują trzy rodzaje wnioskowań: dedukcja, indukcja i wnioskowanie z przykładu; dla zaprezentowania specyfiki wnioskowania przez paradygmat są także analizowane różne typy wnioskowań, tzn. sylogizm apodeiktyczny, dialektyczny, indukcyjny, aby na tym tle wykazać odrębność wnioskowań przez paradygmat, które wydają się być pewnym rodzajem analogii. Prezentowany więc artykuł jest próbą podania charakterystyki i specyfiki argumentacji przez paradygmat u Arystotelesa w świetle jego Retoryki oraz pism logicznych. (shrink)

Głównym celem książki jest rekonstrukcja teorii retorycznej, wyłożonej przez Bartłomieja Keckermanna (1572–1609), profesora filozofii w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, w obszernym traktacie pod tytułem System retoryki (Systema rhetoricae, Hanau 1608). Opierając się na przejrzystej metodzie, u której podstaw leżała zasada podziału dychotomicznego, wywiedziona wprost z pism logicznych Arystotelesa (Organonu), Keckermann przeprowadził systematyzację sztuki przemawiania. Dzięki twórczemu wykorzystaniu koncepcji Stagiryty, Cycerona i Kwintyliana, a także współczesnych sobie teoretyków wymowy, głównie Rudolfa Agricoli, Erazma z Rotterdamu, Filipa Melanchtona i Piotra Ramusa, stworzył on summę (...) renesansowej wiedzy o retoryce. Retoryka ujmowana paradoksalnie (oksymoronicznie) jako antystrofa dialektyki, ukazująca się nam w figuratywnym przebraniu wiernej służebnicy albo nieodłącznej, choć często niepożądanej, towarzyszki logiki (filozofii), została skrojona na miarę ludzkich zdolności i słabości. Jako względnie autonomiczna forma racjonalności (a więc zgodnie z intencją Arystotelesa) i model dyskursywności zbudowany wokół amplifikacji i figuratywności (czyli zgodnie z koncepcją Keckermanna) stanowi apologię niemal powszechnej niekonkluzywności dyskursu, sprzeciwu wobec supremacji intelektu w dziedzinie praktyk sensotwórczych i zgody na brak ostatecznego wyjaśnienia. Mimo tego ma być ona lekarstwem uśmierzającym chroniczną niepewność poznania i środkiem przynoszącym wytchnienie podczas gorączkowego poszukiwania sensu. Dlatego w zależności od potrzeb chwili i celu perswazji retoryka staje się lekarką serc i dusz ludzkich, twórczynią zmysłowych i wielobarwnych obrazów rzeczywistości, a także rewelatorką prawd doskonale już znanych. Za każdym razem zjawia się przed nami pod postacią figury przekształcającej prostą mowę litery w wieloznaczną sekwencję znaków, symboli i obrazów. Przemawiając we własnym imieniu na gruncie teorii wymowy (nawet tej najbardziej metodycznej i usystematyzowanej), retoryka nie może mówić inaczej, jak tylko retorycznie, ożywiając zastygłe w dyskursie toposy i budząc uśpione w języku figury. (shrink)

Las jako zespół przyrody o określonych właściwościach pełni szereg wielorakich funkcji gospodar­czych, pośrednio gospodarczych i pozagospodar­czych. Jako przyrodnicza całość jest mało stabilny i ulega wielu czynnikom biotycznym, abiotycznym i antropogenicznym. Z praktyki ochrony lasu w granicach admini­stracyjnych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwo­wych w Olsztynie wynika, że szczególnie niebez­pieczne bywają owady - z grupy szkodników pier­wotnych - żerujące na drzewach żywych i pozornie zdrowych, a osłabionych działaniem jednego lub kil­ku czynników, zwykle abiotycznych. Pojawy nie­których zmuszają do podejmowania zabiegów ratow­niczych. Sposoby sprowadzania liczebności (...) trzech moty­li, tzn. brudnicy mniszki, strzygoni choinówki i zwójki zieloneczki, do poziomu przed laty nazywanego „żelaznym zapasem” przedstawia niniejsze opracowanie. (shrink)

W artykule tym rozważana jest kwestia zmienności Boga, której „pochodną” – biorąc pod uwagę stwierdzenie Arystotelesa, że „substratem” czasu jest ruch – jest tytułowy problem czasowości Boga. Aby uwyraźnić i uchwycić wiążące się z tymi zagadnieniami trudności i dylematy, odwołano się do teologii chrześcijańskiej, a w szczególności do problematyki stworzenia, objawienia, a także – co się z tym wiąże – wcielenia oraz zbawienia. Wyprowadzono wniosek, że należy przyjąć, iż w Bogu realizuje się zupełnie inna niż kauzalna zasada ruchu, stąd też (...) i struktura Jego zmienności musi być radykalnie odmienna. Ten domniemany rodzaj Boskiej czasowości można nazwać czasem absolutnym i uznać, że przypomina on coś, co z naszej ludzkiej perspektywy da się za Heglem określić teraźniejszą obecnością. (shrink)

The origin of paraconsistent logic is closely related with the argument, ‘from the assertion of two mutually contradictory statements any other statement can be deduced’; this can be referred to as ex contradictione sequitur quodlibet (ECSQ). Despite its medieval origin, only by the 1930s did it become the main reason for the unfeasibility of having contradictions in a deductive system. The purpose of this article is to study what happened earlier: from Principia Mathematica to that time, when it became well (...) established. The two main historical claims that I am going to advance are the following: (1) the first explicit use of ECSQ as the main argument for supporting the necessity of excluding any contradiction from deductive systems is to be found in the first edition of the book Grundzüge der Theoretischen Logik (Hilbert, D. and Ackermann, W. 1928. Grundzüge der Theoretischen Logik. Berlin: Julius Springer Verlag); (2) Łukasiewicz's position regarding the logical constraints against contradictions varies considerably from his studies on the principle of (non-) contradiction in Aristotle, published in 1910 and what is stated in his `authorized lectured notes' on mathematical logic that appeared in 1929. The two texts are: 1) a paper in German (Łukasiewicz, J. 1910. `Über den Satz des Widerspruchs bei Aristotles'. Bulletin International de l'Académie des sciences de Cracovie, Classe d'Histoire et de Philosophie, pp. 15–38) [English translation: Łukasiewicz, J. 1971. ‘On the principle of contradiction in Aristotle’, Review of Metaphysics, XXIV, 485–509]; and 2) a book in Polish. Łukasiewicz, J. 1910. O zasadzie sprzecznosci u Aristotelesa Studium krytyczne, Warsaw: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe [German translation: Łukasiewicz, J. 1993. Über den Satz des Widerspruchs bei Aristotles. Hildesheim: Georg Olms Verlag]. The lecture notes were then published as a book (Łukasiewicz, J. 1958. Elementy Logiki Matematycznej. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe [PWN] and then translated into English (Łukasiewicz, J. 1963. Elements of Mathematical Logic. Oxford, New York: Pergamon Press/the Macmillan Company). The second half of this article will concentrate on Łukasiewicz's position on ECSQ. This will lead me to propose that to regard him as a forerunner of paraconsistent logic by virtue of those early writings is accurate only if his book published in Polish is considered but not if the analysis is restricted to the paper originally published in German (as has been the case for the principal reconstructions of the history of paraconsistent logic). Furthermore, I will stress that in the 1929 book he presented one formalization of ECSQ as an axiom for sentential calculus and, also, he used ECSQ to defend the necessity of consistency, apparently independently of Hilbert and Ackermann's book. At the end, I will suggest that the aim of twentieth century usage of ECSQ was to change from the centuries-long philosophical discussion about contradictions to a more ‘technical’ one. But with paraconsistent logic viewed as a technical solution to this restriction, then, the philosophical problem revives but having now at one's disposal an improved understanding of it. Finally, Łukasiewicz's two different positions about ECSQ open an interesting question about the history of paraconsistent logic: do we have to attempt a consistent reconstruction of it, or are we prepared to admit inconsistencies within it? (shrink)

Tom 1. Logicheskie ischisleni͡a, algebry i funkt͡sionalnye svoĭstva.

A few side notes on Logic and Argumentation by Andrzej KisielewiczIn the paper we discuss selected philosophical theses presented in the book Logic and Argumentation. Practical Course in Critical Thinking by Andrzej Kisielewicz. In particular, we reflect on formal logic and practical reasoning, their merits and limitations, and we ask about a sensible compromise between the generality of the former and the usefulness of the latter.

V glavakh kollektivnoi| monografii predstavleny kont︠s︡eptualʹnye razrabotki problem, znachimykh dli︠a︡ filosofii nachala novogo stoletii︠a︡. Ėtot krug problem okhvatyvaet vse oblasti sovremennoi| filosofii--ot ontologii i filosofii nauki do filosofii logiki i politiki. Sovremennye ot︠s︡enki i razvitie poluchai︠u︡t idei analiticheskoi| filosofii, ėkzistent︠s︡ializma, fenomenologii, strukturalizma s ikh orientat︠s︡iei| na prikladnye sfery. Kniga adresovana kak spet︠s︡ialistam, tak i vsem tem, kto proi︠a︡vli︠a︡et interes k sostoi︠a︡nii︠u︡ i problematike sovremennoi| otechestvennoĭ filosofii.

Celem pracy jest analiza związków zachodzących między logikami deontycznymi i logikami czasowymi. Punktem wyjścia są znane relacje pojęć modalnych, deontycznych i czasowych. Część I ma charakter wstępny. W części II autor stara się udzielić wyczerpującej odpowiedzi na pytanie, który spośród znanych rodzajów logiki czasu nadaje się do zamierzonej analizy. Wybór pada na logikę dat (temporal logic). Dalej, w części III przedyskutowano trzy możliwe sposoby wiązania pojęć modalnych z pojęciami czasowymi - koncepcje: Diodora Cronosa, szkoły megaryjskiej i W.Occama. Okazało się, (...) że związki modalno-czasowe i deontyczno- czasowe dają się najpełniej wyrazić w obrębie koncepcji occamowskiej - w takich strukturach semantycznych wszystkie trzy rodzaje pojęć dają się dosyć naturalnie powiązać. Część IV jest prezentacją zbudowanego na "occamowski” sposób systemu modalno-deontyczno-czasowego. Na koniec znajdujemy jeszcze dyskusję trudności na jakie napotyka się przy konstruowaniu takich hybrydowych systemów logicznych i przykład ilustrujący zalety tych konstrukcji, w przykładzie posłużono się znanym paradoksem "dobrego Samarytanina". (shrink)

Zagadnienie aksjomatyki w logice deontycznej analizowane jest przez autora z dwu punktów widzenia. Pierwszy z nich jest. bardziej filozoficzny. Bada się na jego gruncie zalety i wady aksjomatów czysto deontycznych. Analiza ta wskazuje na konieczność wprowadzenia do logiki deontycznej przestrzeni w stosunku do niej zewnętrznej, tj. przestrzeni modalności klasycznych. Drugi punkt widzenia jest natury bardziej technicznej. Chodzi w nim głównie o dowody zupełności wymagane na gruncie logiki deontycznej. Z racji trudności pomija się często ich prezentację. Autor wykazuje w (...) pracy nie zbędność dowodów tego rodzaju. (shrink)

W ostatnich latach wraz z rozwojem nauk komputerowych, pojawiło się wiele programów mających wspomagać nauczanie logiki. Większość z tych programowań służy do sprawdzania rachunków, a nic do dowodzenia twierdzeń, ponieważ zgodnie ze znanym twierdzeniem Godła, nie istnieje procedura rozstrzygalności twierdzeń rachunku pierwszego rzędu. Kilka metatwierdzeń, w których jednym jest twierdzenie Godła, tłumaczy dlaczego dysponujemy dobrymi systemami dedukcji naturalnej, mimo że tak trudno jest (a faktycznie nie można) znaleźć „inteligentną" procedurę dowodzenia formuł. W artykule przedstawiono drogę uzyskania częściowego systemu dowodzenia (...) twierdzeń za pomocą procedury unifikacji, dla której załączono program komputerowy w języku pascal. (shrink)

Zajęcia prowadzone przez Profesora Pelca niewątpliwie wpisywały się w tak szeroko zarysowaną koncepcję logiki ogólnej. Starał się on być nauczycielem myślenia i dobrej roboty – nie tylko w filozofii, lecz w humanistyce i cel ten osiągał, nie tylko poprzez dobór tematów, wysokie wymagania, różnorodne sposoby sprawdzania wiedzy słuchaczy, lecz także – przez przykład. Wielu rzeczy nie przekazywał przez wykład czy lektury, lecz bezpośrednio kierując wysił- kami podopiecznych – zwłaszcza tymi związanymi z przygotowaniem obligatoryjnych prac rocznych. Pouczający był sam proces (...) – konsultowanie kolejnych etapów prac nad esejem – ale także oczekiwania, np. że praca będzie opatrzona abstraktem i słowami kluczowymi w jednym z języków kongresowych. Profesor Pelc dał się poznać i pozostaje w pamięci jako wybitny naukowiec, twórca współczesnej semiotyki polskiej, organizator i dydaktyk. W tym artykule starałem się pokazać, że zwłaszcza ta ostatnia rola stawia go w jednym rzędzie z przedstawicielami SLW, gdyż wspólna im była troska o wykształcenie kultury logicznej słuchaczy, wierność postulatom jasności i krytycyzmu, preferencja dla logiki w szerokim sensie nieograniczającej się jedynie do logiki formalnej, lecz dziedziny prawdziwie interdyscyplinarnej, obejmującej m.in. elementy epistemologii, psychologii, prakseologii – i pełniącej rolę współczesnego trivium. Na koniec chciałbym wyrazić głębokie przekonanie, że koncepcja logiki ogólnej – szkolnej, pedagogicznej, pragmatycznej – zasługuje, by odkryć ją na nowo, zrekonstruować ją i spisać jej historię, a co ważniejsze – by twórczo ją rozwijać. (shrink)

Publikace nechce ani plnit požadavky kladené na učebnici, ani podat soustavu logiky. Chce však formulovat koncepci odpovídající soudobému stavu poznatků a založenou na vědeckém světovém názoru. Úvodem objasňuje populární formou základní termíny a některé logické teorie. Poté vykládá teorii deduktivních soustav a předmět logiky, kritizuje současné názory na logiku a její místo v soustavě věd a vymezuje její vztah k ostatním vědním oborům, zejména k filosofii. Závěrem klade otázku, jak lze aplikovat logiku v metodologii, technice a kybernetice.

[Philosophical Logic or the Philosophy of Logic?].