The article, which is a commented edition of source materials from the funeral of Prof. Izydora Dąmbska in Rudna Wielka near Rzeszów on 23 June 1983, reminds us of the texts of Józef Tischner's homilies taken out of the archive, the farewell speeches of Władysław Stróżewski, Stanisław Kamiński, Leopold Zgoda and Józef Kabaj, as well as the silent participation of Zbigniew Herbert.

W artykule krytycznie omawiam główne stanowiska filozoficzne dotyczące domniemanych niezdaniowych aktów mowy, takich jak „Ładna sukienka”, „Pod stołem”, „Gdzie?” itp. Filozofów zajmujących się takimi wypowiedziami można podzielić na dwie grupy: tych, którzy uważają, że albo są one zakamuflowanymi wypowiedziami zdaniowymi, albo nie są pełnoprawnymi aktami mowy, oraz tych, którzy uznają, że chociaż nie są to zdania ani w sensie syntaktycznym, ani w sensie semantycznym, to jednak można za ich pomocą dokonać aktu mowy. Opowiadam się za twierdzącą odpowiedzią (...) na tytułowe pytanie i proponuję analizę takich aktów w ramach relatywizmu umiarkowanego Recanatiego. Dziękuję anonimowym recenzentom „Studiów Semiotycznych”, których krytyczne uwagi pozwoliły mi ulepszyć tekst. (shrink)

Wiodący cel artykułu stanowi analiza zaburzeń języka i mowy w kategoriach ucieleśnionego poznania. Autorzy podejmują w nim próbę pokazania natury i mechanizmów takich zaburzeń jak na przykład afazja, dyzartria, apraksja mowy w świetle tego ujęcia, oraz wskazują na wynikające z tego implikacje dla ich diagnostyki i terapii. Podstawę materiałową dla prezentowanych rozważań stanowi koncepcja ucieleśnionych metafor George’a Lakoffa i Marka Johnsona w powiązaniu z fenomenologiczną koncepcją prerefleksyjnej intencjonalności Maurice’a Merleau-Ponty’ego oraz współczesne badania z zakresu psychologii eksperymentalnej, lingwistyki kognitywnej (...) i neuronauki. Szczególną uwagę poświęcono pod tym względem zagadnieniu roli układu sensomotorycznego, w tym funkcji neuronów lustrzanych, oraz teoretycznym modelom fonologicznym. Metodologia badawcza opiera się na analizie porównawczej teoretycznych modeli ucieleśnionego poznania oraz ich aplikacji w wyjaśnieniu specyfiki mechanizmów zaburzeń języka i mowy. Artykuł integruje wyniki badań fenomenologicznych z empirycznymi ustaleniami neuropsychologicznymi, tworząc podstawy dla interdyscyplinarnego podejścia do problematyki języka. Główną tezę artykułu stanowi założenie, iż procesy językowe są ściśle związane z mechanizmami sensomotorycznymi oraz doświadczeniami o charakterze cielesnym, a ich zakłócenia należy interpretować jako zaburzenia interakcji między ciałem a procesami poznawczymi. Wnioski wskazują na konieczność uwzględnienia cielesnych uwarunkowań języka w praktyce diagnostycznej i terapeutycznej. Autorzy podkreślają efektywność metod angażujących ciało, takich jak terapia intonacyjno-melodyczna czy techniki ruchowe, w rehabilitacji zaburzeń języka. Artykuł stanowi również argument na rzecz dalszych badań interdyscyplinarnych, łączących psychologię, neuronaukę i lingwistykę, w celu lepszego zrozumienia związków między ciałem, umysłem i językiem. (shrink)

Wiodący cel artykułu stanowi analiza zaburzeń języka i mowy w kategoriach ucieleśnionego poznania. Autorzy podejmują w nim próbę pokazania natury i mechanizmów takich zaburzeń jak na przykład afazja, dyzartria, apraksja mowy w świetle tego ujęcia, oraz wskazują na wynikające z tego implikacje dla ich diagnostyki i terapii. Podstawę materiałową dla prezentowanych rozważań stanowi koncepcja ucieleśnionych metafor George’a Lakoffa i Marka Johnsona w powiązaniu z fenomenologiczną koncepcją prerefleksyjnej intencjonalności Maurice’a Merleau-Ponty’ego oraz współczesne badania z zakresu psychologii eksperymentalnej, lingwistyki kognitywnej (...) i neuronauki. Szczególną uwagę poświęcono pod tym względem zagadnieniu roli układu sensomotorycznego, w tym funkcji neuronów lustrzanych, oraz teoretycznym modelom fonologicznym. Metodologia badawcza opiera się na analizie porównawczej teoretycznych modeli ucieleśnionego poznania oraz ich aplikacji w wyjaśnieniu specyfiki mechanizmów zaburzeń języka i mowy. Artykuł integruje wyniki badań fenomenologicznych z empirycznymi ustaleniami neuropsychologicznymi, tworząc podstawy dla interdyscyplinarnego podejścia do problematyki języka. Główną tezę artykułu stanowi założenie, iż procesy językowe są ściśle związane z mechanizmami sensomotorycznymi oraz doświadczeniami o charakterze cielesnym, a ich zakłócenia należy interpretować jako zaburzenia interakcji między ciałem a procesami poznawczymi. Wnioski wskazują na konieczność uwzględnienia cielesnych uwarunkowań języka w praktyce diagnostycznej i terapeutycznej. Autorzy podkreślają efektywność metod angażujących ciało, takich jak terapia intonacyjno-melodyczna czy techniki ruchowe, w rehabilitacji zaburzeń języka. Artykuł stanowi również argument na rzecz dalszych badań interdyscyplinarnych, łączących psychologię, neuronaukę i lingwistykę, w celu lepszego zrozumienia związków między ciałem, umysłem i językiem. (shrink)

Niezdaniowe akty mowy to przynajmniej pozornie niezdaniowe wypowiedzi, za których pomocą mówiący dokonują pewnych aktów illokucyjnych: stwierdzają, pytają, proszą itp. Wśród teoretyków zajmujących się takimi wypowiedziami można wskazać zwolenników podejścia, które głosi, że większość takich wypowiedzi tojednak — wbrew pozorom — wypowiedzi zdaniowe (elipsy), oraz zwolenników stanowiska, zgodnie z którym treść takich wypowiedzi musi być bezpośrednio wzbogacona z kontekstu za pomocą procesów pragmatycznych niekontrolowanych semantycznie. W pierwszej części tej pracy przyglądam się bliżej stanowisku traktującemu wypowiedzi niezdaniowe jako elipsy i (...) zastanowiam się, czy można uznać, że kontekst pozajęzy- kowy może wyznaczać sposób uzupełnienia wyrażenia do pełnego zdania w taki sposób, że pierwotna wypowiedź niezdaniowa może być uznana za elipsę. Następnie przedstawiam stanowisko, zgodnie z którym wypowiedzi niezdaniowe to udane akty illokucyjne niewymagające wzbogacenia pragmatycznego. Argumentuję, że taki pogląd nie jest adekwatny, ponieważ na jego gruncie wypowiedzi niezdaniowych nie można uznać za pełnoprawne akty mowy. W dalszej części pracy proponuję wersję stanowiska pragmatycznego, opartą na relatywizmie umiarkowanym Franęois Recanatiego. Proponowana przeze mnie koncepcja pozwala uznać, że mimo iż wypowiedzi niezdaniowe semantycznie nie wyrażają sądów i nie mają wartości logicznej, to po odpowiednim wzbogaceniu z kontekstu pozajęzykowego mają na tyle określoną treść (i moc), że mogą być uznane za udane akty illokucyjne. Koncepcja ta pozwala również odpowiedzieć na zarzut ze zgodności gramatycznej, który jest jednym z najpoważniejszych zarzutów, z jakimi muszą się zmierzyć wszystkie koncepcje pragmatyczne. (shrink)

Polish translation of "John Searle: From Speech Acts to Social Reality", -/- We provide an overview of Searle's contributions to speech act theory and the ontology of social reality, focusing on his theory of constitutive rules. In early versions of this theory, Searle proposed that all such rules have the form 'X counts as Y in context C' formula – as for example when Barack Obama (X) counts as President of the United States (Y) in the context of US political (...) affairs. Crucially, the X and the Y terms are here identical. A problem arises for this theory for cases involving 'free-standing Y terms', as for example in the case of money in a computerized bank account. Here there is no physical X to which a status function might be attached. We conclude by arguing that Searle's response to this problem creates difficulties for his naturalistic framework. (shrink)

[ENG] The aim of this paper is to analyze the „possibility puzzle” presented by Shapiro (2011) in the context of the debate between conventionalism and non-conventionalism in speech act theory. Conventionalism claims that for every speech act there is a pattern (convention) which determines its illocutionary force. To perform a felicitous speech act is to fulfil necessary and sufficient conditions for this particular speech act. Non-conventionalism criticizes the view that for every speech act there is a conventional pattern and hidden (...) conditions, which are to be fulfilled. This view maintains the conventional thesis for the so-called strict conventional speech acts (e.g. performatives), but negates using universal quantifier for so-called communicative speech acts whose aim is, in short, to express an intention and force someone to act by virtue of this intention. As in (Shapiro 2011), Phil said: in order for someone to have the power to make, change and apply rules, there has to be a rule that empowers someone to do so. This objection concerned „The First Legis- lator” only from the conventional perspective on speech acts. If it can be maintained that The First Legislator’s speech acts may be non-conventional, then Phil’s argument misses the point. Finally, I will emphasize that only lawyers analyze „the very first speech acts” whereas for philosophers, the problem of e.g. „the very first question” is less absorbing. -/- [PL] Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie tak zwanej Aporii Phila (possibility puz- zle) przedstawionej przez Shapiro (2011) w kontekście sporu konwencjonalizm–nonkon- wencjonalizm w teorii aktów mowy. Konwencjonalizm utrzymuje, że dla każdego aktu mowy istnieje konwencja, która determinuje moc illokucyjną aktu. Wykonać w pełni for- tunny akt mowy to spełnić wystarczające i konieczne warunki określone dla danego aktu mowy. Nonkonwencjonalizm krytykuje pogląd, że dla każdego aktu mowy istnieje okre- ślona konwencja oraz ukryte warunki, które należy spełnić. Ten pogląd utrzymuje kon- wencjonalną tezę dla tak zwanych stricte konwencjonalnych aktów mowy (na przykład performatywów), ale neguje użycie dużego kwantyfikatora dla tak zwanych komunika- cyjnych aktów mowy, których celem jest, w skrócie, wyrażenie pewnej intencji i zmusze- nie kogoś poprzez jej wyrażenie do określonego postępowania. Phil, bohater historii z książki Shapiro (2011), podkreślił, iż zawsze musi istnieć reguła upoważniająca do two- rzenia prawa. Ten zarzut dotyczący „Pierwszego Legislatora” jest zasadny tylko z per- spektywy konwencjonalizmu. Jeżeli można utrzymywać, że akt mowy Pierwszego Legislatora może być nonkonwencjonalny, wtedy argument Phila jest nietrafny. Na końcu scharakteryzowany jest następujący fenomen: tylko prawnicy analizują „pierwsze akty mowy”, natomiast dla filozofów problem „pierwszego pytania” nie jest tak absorbujący. (shrink)

The text is a rejoinder to critical remarks which Zdzislawa Piatek aimed at the paper of the author of „Cats, demon, spells and ... naturalisation”. It appears that the differences between the standpoints of both polemicists are not as great as it might seem. In the author's opinion, one of the sources of the impression that those differences are substantial has been an overfree style of the essay, and in particular a little irresponsible use of the term „magic strategy”. The (...) author tries presently to expose his views in a more accurate way. In particular, he stresses that he did not mean to reduce the phenomenon of ethnic language to magic behaviour, but rather to look for the origins of this language in such a behaviour. (shrink)

Cynical speech is a proper form of manifestation of what we call cynicism. It takes the form of a persuasive strategy which assumes the achievement of the rhetorical consubstantiation of a cynical speaker and her/his auditorium. Cynical speech is a game that takes place between three sides: a cynical speaker posing as an immoralist, a moralist and an auditorium, the acquisition of which is the aim of both interlocutors. At the outset, the cynical speaker gives the identity of naive dilettantes’ (...) to both the members of the auditorium and the moralist and then tries to persuade the audience to side with him and take on the role of the students of a cynical expert. This is what can be described as cynical modulation. In its course, the initial opposition of a professional versus dilettante turns into an opposition of master versus student, while the unattractive identity of a dilettante is transferred to a moralist. In this way, the speaker achieves what Kenneth Burke thinks is the right goal for any rhetorical act: the speaker’s consubstantiation with the auditorium. This process is presented based on the example of the disputes between Socrates, as a moralist on the one hand, and sophist-politicians Thrasymachus and Callicles, who personify the type of cynical speakers, on the other. The analysis of cynical speech carried out in the paper leads to an indication of some basic features of this way of speaking, as well as the relationship that exists between them and the content of viewpoints voiced by cynical speakers. These viewpoints have been described as aristocratic democratism and people’s anti-democratism. These are two forms of what has been described as the cynical counter-ideal. The adoption of these positions is an indirect expression of the same systematic ambiguity that lies in the form of cynical speaking, which belongs to the very essence of cynicism as a cultural phenomenon. (shrink)

The paper analyses selected philosophical aspects of Stanisław Lem’s Solaris. I argue that there is an interesting similarity between the history of “Solarist studies” –the fictional scientific discipline depicted by Lem and cognitive science. I show that both disciplines go through similar stages as they try to describe their main subject. In the further part of the paper, I focus on two problems identified in cognitive science that can be directly related to the themes found in Solaris: the problem of (...) the detection of intelligence and the problem of the notion of mental representations. I finish the paper by looking at the mysterious guests that stalk the main protagonists and show that they can be understood as heuristic models that are taken into account in the theories of mind uploading. (shrink)

Zajęcia prowadzone przez Profesora Pelca niewątpliwie wpisywały się w tak szeroko zarysowaną koncepcję logiki ogólnej. Starał się on być nauczycielem myślenia i dobrej roboty – nie tylko w filozofii, lecz w humanistyce i cel ten osiągał, nie tylko poprzez dobór tematów, wysokie wymagania, różnorodne sposoby sprawdzania wiedzy słuchaczy, lecz także – przez przykład. Wielu rzeczy nie przekazywał przez wykład czy lektury, lecz bezpośrednio kierując wysił- kami podopiecznych – zwłaszcza tymi związanymi z przygotowaniem obligatoryjnych prac rocznych. Pouczający był sam proces – (...) konsultowanie kolejnych etapów prac nad esejem – ale także oczekiwania, np. że praca będzie opatrzona abstraktem i słowami kluczowymi w jednym z języków kongresowych. Profesor Pelc dał się poznać i pozostaje w pamięci jako wybitny naukowiec, twórca współczesnej semiotyki polskiej, organizator i dydaktyk. W tym artykule starałem się pokazać, że zwłaszcza ta ostatnia rola stawia go w jednym rzędzie z przedstawicielami SLW, gdyż wspólna im była troska o wykształcenie kultury logicznej słuchaczy, wierność postulatom jasności i krytycyzmu, preferencja dla logiki w szerokim sensie nieograniczającej się jedynie do logiki formalnej, lecz dziedziny prawdziwie interdyscyplinarnej, obejmującej m.in. elementy epistemologii, psychologii, prakseologii – i pełniącej rolę współczesnego trivium. Na koniec chciałbym wyrazić głębokie przekonanie, że koncepcja logiki ogólnej – szkolnej, pedagogicznej, pragmatycznej – zasługuje, by odkryć ją na nowo, zrekonstruować ją i spisać jej historię, a co ważniejsze – by twórczo ją rozwijać. (shrink)

The aim of the article is applying some version of phenomenological speech acts theory into the domain of philosophical (existential) discourse. There are identified various language-mechanisms of existential philosophising. Especially, locutionary (noematic) and illocutionary (noetic) aspects of acts existentialising are considered. The main thesis of the paper may be formulated in the following words: In acts of existential discourse, mechanisms of reference determine that an existentialising subject is directed to the mental entities such as illocutionary representations of fears, cares, wastes (...) and other. The predication in such acts of philosophising is internal and also personal, temporal and sometime virtual. In the paper, there is also presented the illocutionary analysis of a fragment of Heidegger's text coming from Sein und Zeit. (shrink)

There are at least three distinct arguments about the nature of truth. The first two are, respectively, between correspondence theories and epistemic theories and between inflationism and deflationism. The aim of the paper is to characterise the third dispute whose starting question is whether truth and truth conditions are semantic or pragmatic concepts. In other words, the question is whether it is semantics or pragmatics that provides an adequate account of truth conditions of utterances. There are two competing answers: the (...) conception of literal truth conditions, which takes its origins in H.P. Grice's theory of language, and the conception of context-sensitive truth conditions, which appeals to the phenomena called semantic underdeterminancy. The author claims that the argument between these two conceptions in question cannot be identified with the dispute between literalism and contextualism. Whereas the former focus on the specific problem of truth conditions of utterances, the latter deals with a more general issue called Semantics/Pragmatics Interface. According to the author, these two dilemmas seem to cut across each other. More precisely, the idea of context-sensitive truth conditions can be interpreted either along the literalist's or contextualist's lines. According to the author it contextualism, not literalism, that provides a better, pragmatic account of truth conditions. (shrink)

To początkowy fragment mowy O godności człowieka Pico della Mirandoli." Wstępem poprzedział Danilo Facca, przełożyli Zbigniew Nerczuk i Mikołaj Olszewski. -/- This is an excerpt from the Polish translation of Pico della Mirandola's De dignitate hominis. The preface to the translation by Danilo Facca. Translation by Zbigniew Nerczuk and Mikołaj Olszewski.