W niniejszym artykule zaprezentowana została wizja mądrości praktycznej w ujęciu Paula Ricoeura. Głównym celem rozważań było sprawdzenie, na ile jego propozycja umożliwia dokonanie oceny zjawisk wpływających negatywnie na zdolności krytyczne człowieka. Omawiane zagadnienie przedstawiono w świetle poglądów innych współczesnych myślicieli, takich jak Alasdair MacIntyre czy Charles Taylor. Przeprowadzone analizy wykazały, że mądrość praktyczna kreuje wizję dobrego życia, buduje więzi przyjaźni, domaga się teleologicznego sposobu urzeczywistniania idei sprawiedliwości. Konfrontacja wątków podjętych przez Ricoeura ze specyfiką kultury liberalizmu neutralnego pozwoliła na stwierdzenie, (...) że współcześnie ograniczeniu uległa możliwość kwestionowania własnych sądów moralnych, co jest podstawową umiejętnością phrónimos – człowieka rozsądnego. (shrink)

A. Klimczuk, Rekonwersja i outplacement nauczycieli i instruktorów praktycznej nauki zawodu, [in:] M. Juchnicka, Doradcze i edukacyjne aspekty reorientacji zawodowej i wsparcia zatrudnienia zwalnianych pracowników oświaty, Izba Rzemieślnicza i Przedsiȩbiorczości, Białystok 2015, pp. 157-233.

Ewa Domańska, Professor at the Adam Mickiewicz University in Poznań (Poland) and Stanford University (USA), historian of historiography and methodologist of history, formulated interesting comments about the state of humanities and social sciences. The development of interdisciplinary research causes the interpenetration of different disciplines. Although this kind of research is promising, inspiring as well as influencing the development of science, careless research may cause some threats in the longer term. According to Domańska, the lack of qualifications and reliability in this (...) area (especially in the area of theory and methodology) undermines the authonomy of the main disciplines and decline in the professionalism of research. This led the author to create the project, which aims to defend the independence of the threatened disciplines as well as their ‘re-professionalisation’. It can be achieved by strongly emphasizing the role of theory in science; a strong embeddement of a discipline in the theory. Domańska’s concept can be a recipe, which is a dichotomic project. Firstly, it supposes a ‘practical methodology’, which is a constructing of the theory thanks to empirical research material. Secondly, it supposes a ‘virtue epistemology’, which is the ethical aspect of the researcher’s attitude and his work. The aim of the paper is to discuss Domańska’s project and underline the originality of her concept in the context of economic and social sciences. The economic history is a specific discipline which develops at the crossroad of history and economics. It lets me put forward the thesis that Domańska’s suggestions are relevant to the research of economic history. I will show what cognitive chances are the result of the ontology of economic history. I will question what the possible threats are for the main disciplines (history and economics) as a result of the lack of professionalism in the interdisciplinary research of the economic past, and ask if Domańska’s project is attractive for the economic history research thanks to the strong setting in the ‘practical methodology’ in the theory. I also ask what the role of new theoretical approaches in that area is, and whether it is possible to formulate innovatory conceptions in the economic history. Finally, I question the role of ‘virtue epistemology’ or the ethical aspect of an economic historian’s work. (shrink)

La conception de la philosophie pratique de Jan Majorkiewicz : p.122-125.

A possibilities-based account of practical logic.Andrzej Kisielewicz’s logic without edgesIn this paper I comment on the theses presented in Andrzej Kisielewicz’s book entitled Logic and Argumentation. A Practical Course in Critical Thinking. The author argues that the current way of teaching practical logic is not good, because it is too much based on formal logic. It should be replaced by a comprehensive analysis of reasonable possibilities. I demonstrate that Kisielewicz’s vision of changing the way in which practical logic is taught (...) is a good one. I claim that Kisielewicz proposed a kind of ontologization of logic. I argue that teaching logic and critical thinking need to be complemented by creative thinking techniques. I do not agree with the criticism of traditional logic and formal logic made by Kisielewicz and point out that common sense — so highly valued by Kisielewicz — is deceptive and does not encourage critical thinking. (shrink)

Lata 40. XIX wieku to okres wyjątkowo ożywionej debaty nad tożsamością narodu polskiego. Rozprawa Karola Libelta O miłości ojczyzny, wydana w poznańskim czasopiśmie Rok w 1844 r., jest jednym z reprezentatywnych przykładów ideowego fermentu tego czasu. W rozprawie autor formułuje zasadnicze pytanie o kształt i charakter narodu jako wspólnoty wartości. Redefiniuje jednakże kluczowe dla tematu pojęcia takie jak ojczyzna i patriotyzm. Postuluje konieczność precyzyjnego formułowania ról społecznych i zadań, których realizacja ma służyć odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Libelt akcentuje kwestię nierozłączności (...) narodu i państwa, stąd w komentowanej rozprawie pytania o podmiotowość narodu są ściśle powiązane z pojęciem bytu politycznego i refleksją nad jego partykularną, ale i uniwersalną misją w dziejach. W stosunkowo rzadko komentowanej i niedoinwestowanej badawczo rozprawie Karola Libelta wybrzmiewa także koncepcja zmiany struktury polskiego społeczeństwa. Libelt jako pierwszy polski intelektualista sformułował definicję inteligencji jako grupę ludzi wykształconych, posiadających specjalne kompetencje i kluczową rolę do odegrania w dążącym do samookreślenia narodzie. Na barkach inteligencji, rozumianej przez filozofa jako awangarda narodu, ciąży odpowiedzialność szerzenia oświaty, kształcenia ludu i propagowania postaw zmieniających jego ograniczający szansę ewentualnych reform światopogląd. Libelt określa inteligencki etos jako zespół wartości i zasad mających moc wzorotwórczą. Szczególnym znamieniem inteligenckiego projektu patriotyzmu czyni zaś pojęcie służby drugiemu człowiekowi i poświęcenia dla dobra wspólnoty, dla ojczyzny. Przez miłość ojczyzny rozumie m.in. przywiązanie do ziemi, praktykowanie obyczajów, kultywowanie tradycji, dbanie o piękno języka, znajomość narodowej literatury, poszanowanie praw i obywatelskich obowiązków, etc. Wielkim walorem rozprawy Libelta pozostaje łączenie perspektywy historiozoficznej z problematyką etosu grupy kierowniczej, co daje rezultat w postaci refleksji o charakterze socjologicznym, podbudowanej romantycznym maksymalizmem moralnym. (shrink)

Tłumaczenie - Dariusz Pakalski Jednym z fenomenów filozofii godnych uwagi jest to, że jej główni aktorzy się nie starzeją. Bez wątpienia także filozofia ulega modom, jednak tacy myśliciele jak Platon czy Arystoteles, Kant czy Hegel pozostają zawsze aktualni i zawsze prowokujący, gdyż nieustannie stanowią wyzwanie dla naszego myślenia o nas i o świecie. Kant należy do tych wielkich osobistości filozofii, których pisma fascynują mnie najbardziej. Jeśli chcemy poznać Kantowski kosmos, musimy być przygotowani, że spotkamy bezkompromisowego poszukiwacza przygody myślenia, krytyka i (...) twórcę filozoficznego systemu, który ma wiele twarzy. W pracach publikowanych obecnie w polskim przekładzie próbuję kilka z tych twarzy oświetlić bliżej. Obok tekstów poświęconych rozwojowi i kontekstowi historycznemu filozofii Kanta znajdują się tu również studia wskazujące na znaczenie Kanta w czasach współczesnych. W centrum tych tekstów stoi pojęcie wolności. Wolność wynosi człowieka w ujęciu Kanta ponad wszystkie rzeczy świata. Stanowi ona jednak też największy problem, jaki człowiek ma do rozwiązania. Kto jest wolny, musi rozmyślać nie tylko o tym, jaki użytek chce faktycznie z wolności uczynić. Musi rozmyślać raczej o tym, jaki użytek uczynić z niej powinien. ze Wstępu. (shrink)

"This is a full original version of Makowski's work on Aristotelian dunamis (shortened & revised version has been previously published as "Metaphysics of Practical Philosophy" paper). The author presents the Aristotelian conception of capacity/potentiality (dunamis) – one of the most important in Aristotle’s metaphysics. A closer inspection allows to draw conclusion, that the concept of capacity is an important link between ‘theory’ and ‘practice’ (metaphysics on the one side, and practical – ethical, rhetorical, political – skills, on the other). A (...) picture of the connection between theory and practice is based on the most important parts of Metaphysics (books delta and theta), it relates metaphysical definitions to an essential element of Aristotelian practical philosophy – the concept of virtue (aretê). In the practical works of Aristotle, we can find different definitions of aretê: in Nicomachean Ethics Aristotle defines aretê using the notion of disposition (hexis), but in Rhetoric he formulates a definition based on the concept of capacity. Distinctive analysis of this inconsistency shows the significance of capacity in The Stagirite’s philosophy.". (shrink)

Article shows, that the practical philosophy of Władysław Tatarkiewicz – especially from his Analysis of Happiness – can be important for the contemporary acting man, which is living always in the own world of the life. In the introduction, author explains the title, assumptions and character of his ethical analysis. Next part shows the subjective perspective of the author’s statement. This is a statement from the work with students of non-philosophical directions. Students’ postulates and questions to ethics, answers of Tatarkiewicz, (...) generalizations and next questions from author – these are the next parts of article. In the conclusion, author writes about his own philosophy, which can be recommended as a little practical philosophy. It is a philosophy for everyday life, philosophy useful in microscale of the moral experience. Across such philosophy, Tatarkiewicz can be an intimate author for more than one his reader. (shrink)

Artykuł zawiera szkic ontologicznych podstaw coachingu filozoficznego – nowej dyscypliny praktycznej, która od roku 2016 stanowi składnik oferty edukacyjnej Uniwersytetu Opolskiego. Jest rozwinięciem idei zawartych w moim tekście „Filozofia jako ćwiczenie duchowe – coachingowy model uprawiania filozofii”. W drugim paragrafie przedstawiono ontologię Platona z perspektywy filozofii procesu. Widziana z tej perspektywy ontologia Platona jest rodzajem metafizyki doświadczenia – byt nazywany przez Platona „prawdziwym” nie jest rzeczywistością abstraktów, lecz tym, czego doświadczamy w chwilach, gdy rozpoznajemy znaczenie konkretnych sytuacji życiowych w (...) perspektywie Dobra. Filozofia Platona okazuje się rodzajem filozoficznej logoterapii – praktyki duchowej polegającej na uwalnianiu umysłu przez odwracanie go od pato-logicznych pseudoznaczeń w stronę Sensu. Przyjęcie tej perspektywy oznacza uznanie doświadczenia medytacyjnego za punkt odniesienia refleksji filozoficznej. Oznacza też skierowanie uwagi w stronę doświadczenia wewnętrznego, również w stronę odczuć płynących z ciała jako istotnego składnika tego doświadczenia. Jako konkretny przykład starożytnego coachingu filozoficznego opisano w tekście stoicką praktykę „wytyczania teraźniejszości”. Dla zilustrowania idei współczesnego coachingu filozoficznego opisano ćwiczenie „Moje tu i teraz” – jedno z narzędzi opracowanych na potrzeby indywidualnej praktyki coachingowej. Opiera się ono na założeniach zarysowanej wcześniej ontologii doświadczenia. Tekst kończy opis kompetencji uzyskiwanych przez absolwenta kierunku Coaching filozoficzny. (shrink)

Problematyka intencjonalności została przywrócona filozofii przez Franciszka Brenatana. Jednakże już on wskazywał, że źródlła tej problematyki sięgają starożytności i średniowiecza. Poszukiwanie śladów tej problematyki w dziejach filozofii doprowadziło mnie do stwierdzenia, że intencjonalność jako niezbywalna właściwość świadomości charakteryzuje się trójwymarowością, która wyraża się w theoria, praxis i poiesis. Współcześni badacze intencjonalności skupiają się przede wszystkim na intencjonalności poznawczej, a w tym – albo na samym odniesieniu się do przedmiotu, albo na immanentnym przedmiocie, inegzystującym w przeżyciach psychicznych. Tymczasem charakteryzuje ona całe (...) życie świadomościowe człowieka. Dookreśla całą świadomościową aktywność podmiotu w sferach: teoretycznej, praktycznej i wytwórczej. Przejawia się zatem jako sposób bycia podmiotu świadomego : jako zawieranie w sobie treści intencjonalnych, jako relacyjność, odniesienie, skierowanie, otwarcie i zdawanie sobie sprawy, a także jako nadawanie sensu i powoływanie bytów czysto intencjonalnych. Jako podstawowy faktor intencyjności ujawnia się w budzeniu się świadomości, budując przeżycia świadome, które mają charakter pojetyczny, praktyczny i teoretyczny. Tak określony charakter przeżyć jest jednakże jedynie wskazaniem na dominujący moment w danym przeżyciu, gdy każde z nich określane jest przez wszystkie trzy momenty. Dzięki niej przeżycie świadome charakteryzuje się trójwymiarowością poznawczą, działaniową i wytwórczą. Wszelka aktywność świadomości jest zawsze pewnym działaniem, które zawiera w sobie moment poznawczy i które wytwarza coś transcendentnego wobec własnego działania. Zdanie sobie sprawy z trójwymiarowości intencyjności i intencjonalności pozwala zrozumieć człowieka oraz rodzące się dylematy dotyczące jego działania, poznania i wytwarzania. (shrink)

Artykuł przedstawia grecki ideał człowieka cnotliwego prezentowany w koncepcji Arystotelesa w kontraście do odpowiednika tego ideału obecnego w kulturze chrześcijańskiej (Tomasz z Akwinu, Jan Duns Szkot). Pewne elementy etyki Arystotelesa wzbudzały bowiem kontrowersje, szczególnie elitaryzm oraz model megalópsychos i musiały zostać w etyce chrześcijańskiej przekształcone. Ze względu na nowy model antropologiczny (człowieka jako istoty grzesznej) pojęcie cnoty uległo pewnej modyfikacji zwłaszcza w nurtach woluntarystycznych, gdyż cnotliwy człowiek, mimo posiadania dobrego charakteru, jest w ramach takiej wizji podatny na upadek. Artykuł prezentuje (...) koncepcję relacji przyczynowej między cnotą a wolną wolą, odnosząc się do uwag Tomasza z Akwinu i Jana Dunsa Szkota. Ponieważ nie ma miejsca na libertariańsko pojętą wolną wolę w etyce Arystotelesa jego cnotliwy ideał moralny jest w pewnym sensie ideałem zamkniętym w swojej doskonałości. Różnica pomiędzy perspektywą chrześcijańskiej i greckiej etyki polega na tym, że w etyce chrześcijańskiej podmiotowość realizuje się bardziej w wolnych aktach podmiotu niż w praktycznej racjonalności. Tym samym cnota nie może determinować wolnej woli w sposób, który odbierałby woli liberatriańsko pojętą wolność. (shrink)

Każde nowe zjawisko literackie zagraża tożsamości literatury, ale i jej tożsamość potwierdza. Nowość inicjuje zmianę hierarchii tematów, powoduje deregulację norm wysłowienia, wzmaga zamieszanie pośród gatunków, wymusza rewizję granic oddzielających literaturę od nieliteratury i paraliteratury oraz komunikację werbalną od niewerbalnej. Najgłębsze wstrząsy i najgwałtowniejsze zwroty nie niszczą jednak uniwersalnego modelu literackości, dlatego pozostaje on nieodmiennie atrakcyjny dla pisarzy, tłumaczy, czytelników, krytyków, historyków i teoretyków sztuki słowa. Spośród wielu teorii „tego, co literackie”, wyróżnia się teoria sprzecznościowa. Powtarza się ona w kolejnych epokach (...) i poetykach, utworach i manifestach – zachowawczych i nowatorskich, rodzimych i wzorowanych na inwencji cudzej. Literackość polega tu na zawieszeniu obowiązującej poza sztuką słowa formalno-logicznej normy niesprzeczności(lex contraditionis), wedle której nie mogą być uznane za równocześnie prawdziwe dwa przeciwstawne sądy na temat tego samego przedmiotu, ujęte w tym samym trwaniu. W komunikacji praktycznej nie jest dopuszczalne, by jednocześnie było A i nie-A; w komunikacji literackiej jest to nieodzowne. Nie chodzi tylko o sądy, ale o napięcia między aktywnymi w danym dziele literackim składnikami: sztucznością a naturalnością mowy, porządkiem a chaosem fabuły, eksperymentem a wznowieniem chwytów oswojonych, bezstronną obserwacją a stronniczą oceną świata, jego widzialnością a niewidzialnością, wyrażalnością a niewyrażalnością intuicji autorskich, orientacją realistyczną a imaginatywną itd. Model sprzecznościowy jest otwarty dla odmiennych stylów i poetyk – z uwagi na gradacyjny charakter wyzwalanych w literaturze energii. (shrink)

We wspołczesnej metaetyce terminami „internalizm” i „eksternalizm” oznacza się wiele rożnych tez, tak rożnych, że „internalizm” w jednym sensie może niemal pokrywać się z „eksternalizmem” w innym sensie, i odwrotnie. Definiuję siedem rodzajów internalizmu/eksternalizmu etycznego: 1) internalizm/eksternalizm racjonalności praktycznej; 2) internalizm/eksternalizm treści; 3) internalizm/eksternalizm sądu; 4) internalizm/eksternalizm oceny; 5) internalizm/eksternalizm w sensie niedookreślonym; 6) internalizm/eksternalizm uznania i 7) internalizm/eksternalizm poznania. Klasyfikacja ta jest jasna i użyteczna. Ilustruję jej stosowalność poprzez ustalenie konkretnego zestawu internalistycznych/eksternalistycznych tez, które powinniśmy przyjąć na gruncie (...) eudajmonistycznego utylitaryzmu reguł. Okazuje się, że aby to uczynić, musimy rozróżnić dwa rodzaje powinności moralnej: czysto hipotetyczną i aktualną. W rezultacie mamy utylitarystyczne uzasadnienie osiemnastu internalistycznych/eksternalistycznych tez. (shrink)

Celem pracy jest przedstawienie wzorca moralnego formułowanego na gruncie koncepcji Alasdaira MacIntyre’a. Filozof ten w cyklu swoich prac, rozpoczętym publikacją Dziedzictwa cnoty, rozwija ideę etyki zogniskowanej wokół pojęcia cnoty i dobrego życia, którego spełnienie ma być możliwe dzięki praktyce cnót. W tym kontekście pojawia się idea człowieka rozumianego jako jednocześnie przedmiot i podmiot poszukiwań dobrego życia. Koncepcja ta powraca do starożytnego rozumienia etyki jako eudajmonologii, przy czym MacIntyre czerpie tu nie tylko z tradycji filozofii klasycznej, ale pozostaje w ścisłym związku (...) z ideami Hansa-Georga Gadamera. Wskazanie na wpływ koncepcji Gadamera na badania MacIntyre’a ma na celu nie tyle wykazanie kolejnego źródła inspiracji, ale ukazanie jego koncepcji z nowej perspektywy, która umożliwia przezwyciężenie niektórych wskazywanych przez licznych interpretatorów aporii. Chodzi tu przede wszystkim o kwestie budowy postulowanych przez MacIntyre’a lokalnych wspólnot, identyfikację ludzkiego dobra i wizję dobrego życia jako poszukiwania istoty dobrego życia. Analizując MacIntyre’owską wizję konstrukcji podmiotowości ludźmi i jej umiejscowienie w sieci relacji z innymi podmiotami oraz tradycją moralna i intelektualną, wskazuję na restytucję phronesis jako głównej cnoty, umożliwiającej hermeneutyczną w istocie relację do tradycji i innych oraz praktyczne odniesienie wyników refleksji do praktyki, co z kolei uwypukla rozumienie etyki jako filozofii praktycznej, czy też raczej jako filozofii praktyki. Oznacza to jednocześnie określenie filozofii jako podstawowej praktyki, dzięki której osiągalna będzie możliwość adekwatnej samowiedzy. To z kolei oznacza przywrócenie arystotelesowskiego ideału życia poświęconego kontemplacji, jako spełnienia ludzkiego życia (eudajmonii); powrót ten wyznacza nowy ideał moralny, który można określić MacIntyre’owskim terminem postać – człowiek-filozof byłby więc, jako moment skupiający centralne elementy omawianej propozycji, wzorem i podstawą dla formułowanych przez MacIntyre’a rozwiązań społecznych i politycznych. Centralne znaczenie dystynktywnej dla człowieka zdolności działania rozumnego okazuje się bowiem źródłem wezwania do upodmiotowienia człowieka jako członka wspólnoty kulturalnej i politycznej. (shrink)

Rozmaryn, S. Przedmowa.--Borucka-Arctowa, M. Teoria Petrażyckiego a koncepcje prawnonaturalne.--Delorme, A. Uwagi o filozofii praktycznej Leona Petrażyckiego.--Kotarbiński, T. Petrażyckiego koncepcja twierdzenia adekwatnego na tle dawniejszych doktryn pokrewnych.--Kowalski, J. Psychospołeczne podstawy teorii norm prawnych.--Lamg, W. Leona Petrażyckiego "Krytyka prawa w rozumieniu prawniczym."--Nowacki, J. Koncepcja sprawledllwości Leona Petrażyckiego.--O stosunku prawa intuicyjnego do prawa pozytywnego w teorii Leona Petrażyckiego.--Opałek, K. Teoria Petrażyckiego a współczesna teoria prawa.--Peczenik, A. Petrażycki o dogmatyce prawa--krytyka czy obrona? Podgórecki, A. Postawa zasadnicza a postawa celowośclowa.--Woleński, J. Metodologiczne dążenia Petrażyckiego (...) a współczesna teoria nauki.--Wróblewski, J. Język a nauka w teorii Leona Petrażyckiego.--Matraszek, L. Leon Petrażycki--O roli wykładów uniwersyteckich. (shrink)

Autor omawiając koncepcję filozofii Cieszkowskiego wskazuje na różnice w stosunku do jej ujęcia u młodoheglistów. Proces krytyki przeprowadzony przez młodoheglistów nie jest konstruktywny, ponieważ rzeczywista historia stale jest nierozumna, a proces jej krytycznego przezwyciężenia nigdy nie jest zakończony. W ten sposób procesu znoszenia obu negujących się stron nigdy nie daje się zakończyć. Autor sądzi, że także u Cieszkowskiego próba przejścia od filozofii do czynu kończy się klęską, ponieważ pojęcie czynu znajduje się tylko w abstrakcyjnej opozycji w stosunku do teorii i (...) zostaje zdefiniowane jako to, czym właściwie nie jest. Czysta teoria i praktyczny program absolutnego czynu okazują się tylko dwoma momentami struktury refleksyjnej, a nie momentami rzeczywistości. Przezwyciężenie faktycznego oddzielenia teorii od praktyki, myślenia od czynu zostaje dokonane tylko w myśleniu, a nie w rzeczywistości. Autor sądzi, że w filozofii można mówić w sposób sensowny o poprawianiu praktyki, natomiast nigdy o przekładaniu teorii na praktykę. Praktyka bowiem ma swoją własną strukturę, która nie pozwala zastosować do niej zasad teoretycznej wiedzy, nawet w formie jej "uniwersalizacji" jako "nauki praktycznej". (shrink)

Autor zastanawia się nad stosunkiem między hermeneutyką a etyką filozoficzną. Z jednej strony ujmuje etykę jako normatywną refleksję krytyczną, z drugiej natomiast jako hermeneutykę moralności. W nawiązaniu do Gadamerowskiego ujęcia problemu rozumienia, autor podkreśla znaczenie phronesis i postuluje powrót do idei filozofii praktycznej, która potrafi ująć i opisać całość rzeczywistości przeżywanej, wyartykułowanej w prawie i obyczaju. Podstawę dla tak rozumianej etyki filozoficznej stanowi etos, którego samoprezentacja następuje we wspólnotowej formie życia. Etyka filozoficzna, w perspektywie hermeneutycznej, wyrasta z samej praktyki (...) życia codziennego i jest zakorzeniona w jego pierwotnej rozumności. (shrink)

Artykuł przedstawia krótką analizę krytyczną wybranych pism z czasów cywilizacji sumeryjskiej w kontekście wiedzy filozoficznej. Tekst podzielony jest na dwie części. Pierwsza odnosi się do refleksji sumeryjskiej z zakresu etyki, druga dotyczy wiedzy o świecie zewnętrznym. Bez wątpienia refleksja sumeryjska miała jedynie formułę wiedzy praktycznej, jednak niektóre jej fragmenty wpisują się w kurs przyszłej filozofii.

Niniejszy artykuł wpisuje się w ożywioną obecnie dyskusję na temat tego, czy istnieje coś, co nazywamy mądrością praktyczną. Od początków etyki phrónesis była pojmowana jaka jedna z najważniejszych cnót. We współczesnej etyce, za sprawą sytuacjonistów – etyków silnie inspirowanych wynikami badań w obszarze psychologii społecznej – zakwestionowano istnienie cnót, a pośród nich phrónesis. Strategią przezwyciężenia sytuacjonistycznej krytyki było ujęcie cnót jako praktycznych umiejętności na poziomie eksperckim (takich jak np. wirtuozerskich umiejętności gry na instrumencie), których istnienia nikt nie kwestionuje. Autorka wykazuje (...) podobieństwa i różnice między umiejętnościami praktycznymi a cnotami. Odnosi się do ujęcia phrónesis jako specyficznej cnoty, która spełnia wiele różnych funkcji. Zastanawia się, czy strategia obrony tradycyjnie ujmowanej cnoty jako umiejętności praktycznej na poziomie eksperckim jest słuszna; czy nie jest ona jednak pewnym rodzajem trudnego do zaakceptowania redukcjonizmu. (shrink)

Antologia tekstów poświęconych etycznym aspektom agresji i przemocy stosowanej przez państwo. Obejmuje teksty najwybitniejszych naukowców z dziedziny etyki praktycznej i filozofii politycznej.

Współcześnie można zaobserwować pewien paradoks. Z jednej strony wiele słyszy się o wolności sumienia, więźniach sumienia, konflikcie sumienia, klauzuli sumienia. Z drugiej zaś sumienie jest powszechnie ignorowane, przynajmniej w filozofii. Inny rodzaj paradoksu jest następujący: sumienie, które częstokroć w historii jawiło się jako sprzymierzeniec wszystkich walczących przeciw bezprawiu i przeciw arbitralności tyranów, dziś stawiane jest w opozycji wobec obiektywnego prawa moralnego, albo jako racja usprawiedliwiająca wybór po linii zła moralnego. Filozof ma obowiązek zadać pytanie: dlaczego tak sie dzieje? Artykuł poświęcony (...) jest zagadnieniu sumienia. Na początku przypomniana zostaje tradycyjna dystynkcja: intentio, synderesis i conscientia. Sumienie zostaje wprowadzone jako schemat syntetyzujący teorię praktycznej racjonalności i koncepcję wolnej woli. Duch ludzki doświadcza szczególnego napięcia pomiędzy wezwaniem do posłuszeństwa absolutnym i obiektywnym wymogom prawa naturalnego a skłonnością do niezależności płynącą z doświadczenia własnej indywidualności. "Veritatis Splendor" pomaga wyjaśnić owe różne typy paradoksów. (shrink)

Tekst poświęcony jest zagadnieniu relacji między religią a instytucją państwa w filozofii praktycznej Immanuela Kanta. Religia interpretowana jest jako ograniczenie władzy państwa nad obywatelami. Państwo nie może egzekwować od obywateli dopełniania obowiązków cnoty ani stawiać sobie za cel ich szczęśliwości. Jest ono instytucją opartą na normach pochodzących od czystego rozumu praktycznego i w tym sensie jego powstanie jest dopełnieniem prawa moralnego. Jego funkcją jest jednak ochrona własności i określenie praw obywatelskich, a nie troska o moralny rozwój obywateli poprzez gwarantowanie, (...) że będą oni dokonywali moralnie słusznych wyborów lub stawali się ludźmi coraz lepszymi. (shrink)