Zakład Edukacji Wizualnej, Wydział Pedagogiki i Psychologii UwB.

Авторами монографии разрабатывается принципиально новый подход к осмыслению природы человеческой телесности с учетом ее свойств как сложного системного феномена и как одной из составляющих самоорганизующейся целостности "человек - мир".

The article discusses Paweł Polit’s book on the philosophy and painterly oeuvre of S. I. Witkiewicz that relates both areas of Witkiewicz’s work based on his idea of “unity of personality.” Exploring Witkacy’s theory, also contained in his literary works, Polit confronts it with the philosophical sources of his thought, as well as with Merleau-Ponty’s phenomenology and Deleuze’s and Derrida’s reflections on painting that bring to the fore its corporeal, haptic dimension. The idea of the “unity of personality” is, according (...) to Polit, a keystone of Witkacy’s thought, giving coherence to his aesthetic reflection, despite of its changes. Subjected to an appropriate interpretation, i.e. connected with the theory of the unconscious background of experiences, inseparable from the psychophysical identity of an individual, the idea of “unity of personality” becomes also the interpretative key to Witkacy’s painting. The author draws attention to the originality of Polit’s approach to Witkiewicz which situates itself within a broader contemporary discussion on the relationships between art and philosophy, painting and writing. She juxtaposes Witkacy’s case discussed by Polit with other examples of artists in whose oeuvre writing and visual work illuminate each other and intertwine. (shrink)

Celem pracy będzie zbadanie historii kościoła św. Walentego w Bieruniu na Górnym Śląsku oraz określenie warstw znaczeniowych i symbolicznych, które w istotny sposób współdecydują o wyjątkowości oraz pięknie sanktuarium. Omawiany drewniany kościół należy do parafii św. Bartłomieja Apostoła, a pierwsza historyczna wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1628 r. Świątynia, w której znajdują się relikwie św. Walentego, przyciąga każdego roku rzesze pielgrzymów. W pracy przyjęto metodę badawczą polegającą na połączeniu analizy pojęć z zakresu sztuki sakralnej z lokalnym kontekstem historycznym oraz (...) szerszą perspektywą kulturową. Celem badania jest wyodrębnienie symboli i znaków współdecydujących o wyjątkowości i pięknie sanktuarium. (shrink)

Celem artykułu jest interpretacja i krytyka koncepcji teistycznych znaków naturalnych (TZN), przedstawionej przez Charlesa S. Evansa. TZN to charakterystyczne doświadczenia lub własności świata, które sprawiają, żejednostka, która się z nimi zetknie, formuje pewne podstawowe, uzasadnione przekonania o istnieniu Boga i jego naturze. W artykule proponuję dwie interpretacje tego, jak funkcjonują TZN, odwołujące się do kategorii percepcji i pośredniej identyfikacji per- cepcyjnej. Przedstawiam także dwa argumenty krytyczne wobec koncepcji TZN. Po pierwsze, wskazuję, że nie wyjaśnia ona zadowalająco, dlaczego TZN są niejednoznaczne, (...) tj., mogą być odczytywane na różne sposoby. Po drugie, zauważam, że pewne doświadczenia można potraktować jako „ateistyczne znaki naturalne”. Istnienie takich doświadczeń daje rację do przypuszczenia, że Bógjest zwodzicielem. (shrink)

В книге на материале различных культурных ареалов (Западной Европы, Руси / России, цивилизации Востока) и эпох (Античности, Средневековья, Нового времени) исследуются образы времени, коллективные представления о связи времен, о прошлом и будущем.

The aim of this paper is to interpret and criticize the theory of theistic natural signs, formulated by Charles S. Evans. TNS are characteristic experiences or features of the world which cause the person who encounters them to form certain basic beliefs about the existence and nature of God. I propose two interpretations of how TNS work, using the categories of perception and indirect perceptual recognition. I also present two arguments against the theory of TNS. First, I point out that (...) the theory does not explain adequately why TNS are ambiguous, i.e., can be read in different ways. Second, I observe that certain experiences may be taken to be „atheistic natural signs”. Their existence gives one a reason to suspect that God is a deceiver. (shrink)

Jaký obraz člověka nabízejí současné společenské a humanitní vědy? Tato otázka je středobodem zájmu autorského kolektivu, v němž má své zastoupení sociologie, antropologie, filosofie, historiografie, andragogika, psychologie i evoluční biologie. Ač je publikace jako celek svým zaměřením především teoretická, v jednotlivých kapitolách nalezneme množství konkrétních příkladů z reálného světa: od umění a vážení přes čtverylku a hokej až po panenku Barbie či vztah lidí k horám. Kniha ukazuje, že obrazy člověka v různých oborech nejsou zcela nesourodé, ale že naopak (...) umožňují vzájemné obohacení. Nejde o soupeřící „pohledy“ na tentýž předmět zájmu, ale spíše o možnost mezi jednotlivými společenskovědními „hrami“ svobodně volit – s vědomím toho, že každá z nich má nejen své meze a pravidla, ale i svůj vlastní půvab. (shrink)

Монография отражает лингвистический поворот в философии XX века. Особое внимание уделяется невербальным формам коммуникации, предлагается техника анализа таких медиумов, как образы и звуки, тело, лицо, жилище, еда и другие. Для специалистов.

Adam Naruszewicz - the court poet of the last king of Poland was born on 20th October 1733 in Polesie. He studied at Villinus University and in Lyon. Thanks to Adam Kazimierz Czartoryski he established a very close friendship with Stanisław August Poniatowski. In the course of time he started to bring out his political opinions and put some of his plans into practice. He edited Zabawy Przyjemne i Pożyteczne - the first Polish literary magazine. Franciszek Bohomolec printed his main (...) works in Dzieła. However, the first publications has already been issued in Zabawy Przyjemne i Pożyteczne. As far as literary writing is concerned, Adam Naruszewicz gave his undivided attention to contemporary situation. It was difficulties in the country and on the King’s court that inspired Naruszewicz to express his opinions in public. The resources of contemporary political situation, particularly the times of Barski Confederation, the First Partition of Poland and the dissolution of Delegation Representatives were found between 1768—1775 in Poniatowski’s royal collection. The above events, in Adam Naruszewicz’s poems, are presented in the following order: The Barski and Radom Confederation, the abduction of the King and the Frist Partition of Poland. The plots are very important in poet’s life. The writer perceives and comments on the subject touching various areas. Above all, patriotism and love to the Country are the most important issues in Naruszewicz’s works. (shrink)

Celem artykułu jest nakreślenie obrazu Łodzi i regionu łódzkiego wyłaniającego się z reportaży radiowych dziennikarki Radia Łódź. Baza materiałowa obejmuje 17 audycji z lat 2012‒2022. W badaniu wykorzystuje się metodę analizy porównawczej uwzględniającej wątki związane z Łodzią i regionem podejmowane w reportażach oraz rozwiązania formalne służące portretowaniu ziemi łódzkiej. W analizowanych audycjach problematyka ta prezentowana jest z perspektywy osób, wydarzeń i miejsc związanych z miastem bądź regionem zarówno w ujęciu współczesnym, jak i historycznym. Szczególnie wyraźnie wyłania się z nich m.in. (...) problematyka żydowska, ale także wizerunek miasta (i regionu), w którym niejednokrotnie rozgrywały się wydarzenia przełomowe dla całego kraju. Dramaturgia reportaży o ziemi łódzkiej budowana jest w oparciu o opozycje takie, jak pamięć i zapomnienie, przeszłość i teraźniejszość czy sceny – audialne obrazy o silnym ładunku emocjonalnym, a dźwiękowe oblicze miasta współtworzą głosy jego mieszkańców bądź osób z nim związanych, licznie reprezentowane archiwalia i muzyka. (shrink)

1. Aretè : idei i obrazi v sbornata dobrodetelnost -- 2. Aretè : ekzistent︠s︡ialno-t︠s︡ennostna sistema -- 3. Aretè : obuchenie i vŭzpitanie na lidera -- 4. Aretè : upravlenie na dŭrzhavnostta i sigurnostta -- 5. Aretè v muzei︠a︡ : razvitie v strukturata i upravlenieto na evropeĭskii︠a︡ istoricheski muzeĭ -- 6. Avtoreferat na Aretè-logii︠a︡ : knigi I-V.

Thomas Hobbes, który badaniu języka poświęcił wiele miejsca, zastanawiał się, czy możliwe jest myślenie — myślenie w ogóle i myślenie abstrakcyjne — bez języka? Hobbes zakładał, że ludzie pozbawieni języka mogą tworzyć własne, niedoskonałe, prywatne języki, pozwalające im na swoiście rozumiane rozumowanie. Na Hobbesowskie pytanie trzysta lat później odpowiada twierdząco wybitny neurolog i literat Oliver Sacks. Na podstawie danych, jakie przyniosła mu praca z osobami głuchymi, nieznającymi żadnego, nawet migowego, języka, dowodzi, że słowa i inne znaki umowne stają się (...) niezbędne dopiero na pewnym etapie procesu myślowego, że myśl jest czymś znacznie szerszym niż słowo, że można — w pewnym sensie — myśleć bez słów. Jak wcześniej Hobbes, Sacks podkreśla, że myślenie, w którym nie korzysta się z powszechnie przyjętych znaków, ma jednak charakter ułomny i niepełny; myślenie takie nie znajduje uzewnętrznienia, izoluje jednostkę z życia w społeczeństwie. (shrink)

W naszym obrazie świata przyzwyczailiśmy się do tego, że roślinność jest niema. Zestawienie pojęć dźwięku i rośliny przywołuje w pamięci szum drzew, odgłos suchych liści, wysokich traw czy łamiących się gałęzi. Wówczas świat flory pobudzony przez wiatr generuje dźwięki. Okazuje się jednak, że te wyobrażenia będą musiały ulec zmianie, ponieważ źródłem dźwięku może być także wnętrze otaczającej nas natury. Ostatnia dekada badań tej materii ujawniła nie tylko odbieranie i wytwarzanie sygnałów akustycznych, ale również reagowanie na muzykę jako właściwości roślin. Obserwacje (...) wskazują także na wzajemne komunikowanie się badanych obiektów. Audialne fenomeny o roślinnym pochodzeniu stanowią punkt wyjścia do rozważań na temat analizy dźwięków w oparciu o teorie semiotyki. Wobec poszerzającego się spektrum możliwości rejestracji i sposobów wykorzystania dźwięku dokonano próby umiejscowienia niestandardowych źródeł dźwięku w przestrzeni audialnej. Namysłowi towarzyszą pytania o funkcje i znaczenie dźwięku, relacje walorów estetycznych, komunikacyjnych i poznawczych oraz płaszczyzny interpretacji. (shrink)

Androgynia jako idea jedności i całości pojawia się w myśli Gastona Bachelarda w kontekście marzenia poetyckiego. To w nim bowiem – o czym dowiadujemy się z Poetyki marzenia - dochodzi do pojednania animy i animusa, żeńskiego i męskiego w jednej psyche. Marzenie będące spod znaku anima francuski filozof nazywa filozofią bytu androgynicznego, która ukazuje nam podwójną idealizację człowieczeństwa. Anima i animus, potwierdzające androgynię psyche, są momentami Ja. Ta dualna natura bytu psychicznego wyraża się poprzez dwa antagonizmy przedstawione za pomocą funkcji (...) realności (adaptacja do rzeczywistości i życia społecznego) i funkcji irrealności (samotność marzenia); myśli nadzorowanej (krytyka, cenzura) i wolnego marzenia (sympatia, przyjęcie, przyłączenie); pracy (wysiłek) i odpoczynku (rozluźnienie); niepokoju (projekt, antycypacja) i spokoju (obecność w sobie) - a zwłaszcza wokół dualności, która krystalizuje się w odróżnieniu umysłu naukowego (l’esprit scientifique) spod znaku animusa (pojęcia, wiedza) od umysłu poetyckiego (l’esprit poetique) spod znaku animy (obrazy, komunia dusz). Androgynia rozumiana jako życie integralne psyche dla Bachelarda jest perspektywiczna i wartościowa a próby jej poszukiwania utożsamia z pytaniem o sens ludzkiej egzystencji. Studia nad marzeniem ukazują jego fundamentalne znaczenie dla równowagi psyche. Tak rozumiana siła obrazów kreuje wówczas sztukę życia. W tym sensie, Bachelard staje się prekursorem nowego spojrzenia w dziedzinie refleksji nad problematyką obrazu – okazuje się, że to obraz odpowiada za relację, która zachodzi między człowiekiem a światem. (shrink)

Celem artykułu jest charakterystyka filozofii chrześcijańskiej w kategoriach tradycji badawczej. Za Larrym Laudanem uznano, że tradycja badawcza nadaje się do eksplikacji pojęcia filozofii chrześcijańskiej. W tym celu autor przybliża najpierw kluczowe pojęcie tradycji badawczej, następnie analizuje pojęcie obrazu świata, które zawsze jest związane z określoną tradycją badawczą. Kolejnym krokiem jest konstrukcja projektującej definicji filozofii chrześcijańskiej jako tradycji badawczej. W artykule wykazano, że filozofia chrześcijańska jako tradycja badawcza jest tradycją pluralistyczną i zdemokratyzowaną. Na zakończenie sformułowano kilka deklaracji metaprzedmiotowych, odnoszących się do (...) metody uprawiania filozofii chrześcijańskiej. Metodą tą powinna być dyskutowalność, czyli niedyktatorska gra zachodząca między przedstawicielami różnych tradycji badawczych wyznających odmienne obrazy świata. (shrink)

Omawiana książka jest poprawioną wersją rozprawy doktorskiej przedłożonej przez A. Reichold na uniwersytecie w Kaiserslautern w roku 2002 i rozpoczyna się od cytatu z L. Wittgensteina, który w wolnym przekładzie można oddać w sposób następujący: „Najważniejsze aspekty rzeczy są dla nas skryte w ich prostocie i codzienności”. Na genialność i niezwykłość prostoty trzeba zwrócić uwagi, gdyż ona nie rzuca się w oczy. Dostrzeżenie doskonałości prostoty wiąże się z przeżyciem: „aha". Codzienność obcowania z czymś niezwykłym na każdym polu i w każdej (...) dziedzinie zda się czynić wszystko, aby zatrzeć wrażenie niezwykłości przez włączenie do stanu czy wydarzenia oczywistego, zrozumiałego samo przez się. Tak ma się właśnie sprawa z naszym ciałem. Zapominamy o jego istnieniu tak długo, jak długo ono nie daje się nam we znaki. Nagle daje ono nam znać o swoim istnieniu, gdy nie jest do naszej dyspozycji, tak jak było do tej pory. Przeżywając jedność, tożsamość, z ciałem nie zwracaliśmy wcale uwagi na jego istnienie. W przypadku utraty władzy nad nim, przeżywanego zdystansowania względem ciała, stajemy przed faktem naszej cielesności. Naszym udziałem jest związek z czymś, co do nas przynależy, co o nas stanowi, ale czym ostatecznie nie jesteśmy. Nasze istnienie okazuje się istnieniem organicznym: życie człowieka rozwija się w fizyczno-cielesno-psychiczno-duchowej strukturze. Zależnie od przyjętej perspektywy w bycie człowieka można wyróżnić trzy lub cztery rzeczywistości: sferę materii, „podniesioną" przez duszę do ciała sferę psychiki i sferę ducha. (shrink)

Historia religii jednoznacznie wskazuje, że religia nie stanowi wyłącznie jakiejs idei ani że nie jest jedynie systemem praktyk kultowych. Jest przede wszystkim spotkaniem czlowieka z sacrum, z boskością, i nawiązaniem dialogu z rzeczywistością transcendentną. Do spotkania z sacrum moze dojść na drodze poznania wewnętrznego, na podstawie obserwacji świata odczytywanego jako symbol czegoś ponad nim, słuchania słowa Bożego, doznawania wizji lub oświecenia. Jest ono uwarunkowane działaniem całego czlowieka, zarówno jego uczuć, jak i rozumu. W tym spotkaniu człowiek otwiera się na sacrum (...) całym sobą, w swej psycho-fizycznej strukturze. Antoine Vergote, współczesny psycholog belgijski, ukończył studia fiozoficzne i teologiczne w Lowanium. Formację psychologiczną i psychoanalityczną zdobył w Paryżu. W praktyce zawodowej i w badaniach naukowych zajął sie problematyką religijnosci jednostki. Interesuje go przede wszystkim problem doświadczenia religijnego. Szuka odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu potrzeby, pragnienia i frustracje oddziałują na postawy religijną człowieka? W szczególności, w jakim stopniu obrazy ojca i matki mają wpływ na postawy religijny dziecka? Co sprawia, ze człowiek jest religijny? (shrink)

Cultural images of the world as a condition for the autonomy of music. The general aim of the essay is to pose the question of the relationship between the elements of a socially shared, general image of the world (using Aaron Gurevich’s terminology) and the possibility of constructing the idea of autonomous music. Musical autonomy is understood here as the thesis that the order of music is independent from any other order, e.g. social, cultural etc. Hence the focus of these (...) considerations is on cultural images of music that situate music beyond external social conditions. Several possibilities of this type are considered, such as the Pythagorean connection between music and the cosmic order, the Iranian concept of Aša, and the ancient Chinese connection between music and the cosmo-political order. Shamanism is considered as a possible archaic source for this kind of mental operation. These considerations do not aim at any kind of archaistic reduction, but rather at describing the cultural-historical conditions that made the very idea of autonomous music possible. Elementy kulturowego obrazu świata jako warunek autonomizacji muzyki. Celem artykułu jest postawienie pytania o zależność między elementami społecznie podzielanego, ogólnego obrazu świata (w terminologii Aarona Gurevicha) a możliwością ukonstytuowania idei autonomii muzyki. Autonomia ta rozumiana jest jako teza o niewywiedlności zasad muzyki z odmiennych względem niej porządków: społecznych, kulturowych, itp. Przedmiotem rozważań są zatem takie kulturowe obrazy muzyki, które usuwają ją ze społecznej empirii poprzez powiązanie z porządkiem innego rodzaju. Omówionych zostaje kilka możliwości tego typu, w tym pitagorejskie skojarzenie muzyki z ideą kosmosu, perskie z ideą Aša, czy chińskie z porządkiem kosmogonicznym i politycznym zarazem. Jako możliwe archaiczne podłoże dla tego rodzaju operacji podany zostaje przykład szamanizmu. Celem rozważań nie jest przy tym redukcja autonomistycznego myślenia o muzyce do archaicznych obrazów świata, lecz poszukiwanie historyczno-kulturowych warunków, które umożliwiły późniejszą konstrukcję idei muzyki autonomicznej. (shrink)

Praca poświęcona jest problematyce wartości ideowo-znaczeniowych i estetyczno-przestrzennych w procesie kształtowania architektury. Pole badawcze skoncentrowano na wybranych dziełach Adama Lisika związanych z architekturą sakralną. Praca ma charakter rozważań natury teologiczno-estetycznej, stanowi _resumé _i wyraz głębokiego szacunku dla wieloletniego, bogatego dorobku twórczego Adama Lisika oraz swoistego rodzaju przekaz dla architektów poszukujących własnych ścieżek wiodących do rozwiązywania problemów związanych z kształtowaniem warstwy znaczeniowej przestrzeni architektury sakralnej. Intencją autora niniejszej wypowiedzi jest także zwrócenie uwagi na powiązania architektury z człowiekiem w subtelnej materii jego (...) odczuć i refleksji. Wszak człowiek to nie tylko zbiór atomów i związków chemicznych, to również obdarzona psychiką, poszukująca transcendentalnych wartości swego życia istota duchowa. Ze względu na objętość praca została podzielona na dwie części. Część I zawiera wprowadzenie, opis metody badań, tezę, stan badań oraz opis jednego z przykładów obiektów architektury sakralnej Adama Lisika stanowiący zapowiedź do dalszych rozważań, zamieszczonych w części II pracy, w której zawarto także podsumowanie przeprowadzonych rozważań, wnioski oraz bibliografię. (shrink)

Proces projektowania w architektonicznym studiu projektowym na pierwszych zajęciach dla studentów często opiera się na obrazach, które błędnie wykorzystywane są jako odniesienia poprzez kopiowanie niektórych rozwiązań formalnych. W najogólniejszym ujęciu zagadnienie to wiąże się z rozziewem pomiędzy kulturą architektoniczną a społeczeństwem, gdyż architektura traktowana jest jako przedmiot wirtualny i konsumpcyjny. Problemom tym można stawić czoła za pomocą starego, ale wciąż skutecznego narzędzia, jakim jest metafora. Architekturę poznajemy głównie poprzez obrazy, a każdy obraz ma część widoczną i niewidzialną; ta ostatnia (...) dotyczy kultury, która leży u jej podstaw. W artykule przyjęto założenie, że metafora jest narzędziem projektowym, które może być pomocne na początkowych etapach procesu projektowania, gdyż pozwala każdemu szybko połączyć obrazy, pomysły i doświadczenia, zagłębiając się w niewidzialną część obrazów. Ponieważ metafora jest głównie czynnikiem językowym, większość badań dotyczy wykorzystania metafory na polu krytyki teoretycznej oraz do recenzowania innych projektów. W artykule zaproponowano integrację tego podejścia poprzez zbadanie metafory wspierającej transfer kształtów i figur pomiędzy różnymi architekturami. Ponadto proponowany proces przewiduje część stałą, opartą na typie dynamicznym i bardziej mobilnym, w której znajduje miejsce myślenie metaforyczne. Dlatego zaproponowano dwa rodzaje użycia metafory: pierwsze użycie interpretuje istniejące budynki, rozpoznając zarówno metafory językowe stosowane przez krytyków, jak i te skrystalizowane w formie architektonicznej; drugie użycie natomiast stymuluje uczniów do stosowania metafor wizualnych przy określaniu kształtu i objętości projektu. (shrink)

Artist Leonid Filatov. Kakimi raznorodnymi talantami on odaren! YArkij kinorezhisser. Blistatel'nyj parodist. Skazochnik. I vse, chto on delal - pechal'noe i mudroe - na radost' nam. Ego poeziya sozdaet obrazy dushevnoj zhizni lyudej, nepohozhih drug na druga, dazhe protivostoyaschih drug drugu. Eto svojstvo istinnogo iskusstva. Komedijnaya p'esa po motivam bessmertnogo romana Dyuma otkryla nam esche odnu storonu ego darovanij.

Článek rekapituluje ideová východiska Alfreda Schütze, který se na půdě metodologie společenských věd snaží o syntézu příspěvků Edmunda Husserla a Maxe Webera. Přestože v raném období Schütz blízce následuje Husserlův fenomenologický přístup, projevuje se již zde v první řadě důraz na empirický charakter zkoumání, který navazuje na weberovskou linii argumentace a staví se i proti názorům dalšího ze Schützových velkých učitelů, Ludwiga von Misese. Článek postupně analyzuje klíčové znaky Schützovy vlastní metody a ukazuje klíčové postavení, které hraje při našem vědeckém (...) i každodenním rozumění světu, v němž žijeme, typizace a anonymizace. Z fenomenologických východisek se tak dostáváme k problematice Weberových ideálních typů a v závěru i na půdu Rakouské ekonomie reprezentované von Misesem, jehož některá neudržitelná východiska se Schütz snaží modifikovat. (shrink)

Článek podává systematický kritický přehled o pojetí mechanismu v tzv. nové mechanistické filosofii. Nejdříve je popsán vznik a hlavní principy NMF. Je ukázáno, že NMF vznikla do značné míry jako kritická reakce na, do té doby převažující, logický empirismus. Dále jsou představeny hlavní definiční znaky mechanismu, které jsou po té jednotlivě rozebrány. Na závěr jsou diskutovány přednosti a omezení NMF. Je argumentováno, že NMF nabídla novou a realističtější perspektivu na způsob, jakým se věda dělá a jak se dochází k vědeckým (...) objevům. Má i konstruktivní preskriptivní charakter, neboť povzbuzuje vědce k přemýšlení o vysvětlení jevů prostřednictvím mechanismů. Na straně druhé, pro vysvětlení komplexních jevů jsou heuristiky dekompozice a lokalizace, které tvoří jádro „tradičního" mechanistického přístupu, pouze prvotními aproximacemi a je potřeba je doplňovat dalšími, dynamičtějšími přístupy. (shrink)

gl. 1. Ėkofilosofii︠a︡ kak zhiznesokhrani︠a︡i︠u︡shchiĭ kulʹturnyĭ proekt -- gl. 2. Obrazy kulʹtury mira v istoriko-personologicheskom izmerenii -- gl. 3. Borʹba za mir v sovremennom mire : opyt, kont︠s︡ept︠s︡ii, modeli resheniĭ.