Artykuł poświęcony faunie i florze w literackiej spuściźnie Wincentego Korab-Brzozowskiego. Szkic stanowi próbę odkodowania sensów zawartych w symbolicznych reprezentantach świata roślinnego i zwierzęcego w poezji młodopolskiego twórcy, czyniącego naturę asumptem do rozważań na tematy uniwersalne, jak życie, śmierć, grzech, cierpienie etc. Kontekstem do rozważań uczyniono myśl Charles’a Baudelaire’a.

Artykuł poświęcono interdyscyplinarnej analizie potencjału partycypacyjnego podejścia projektowego. Kierunek rozważań określają strategie przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu. Celem artykułu jest krytyczna analiza projektowania modernistycznego, będącego źródłem współczesnych kryzysów. Według autorów partycypacyjne podejście projektowe jest jego alternatywą. Uznają je za jedno z głównych sposobów koniecznej zmiany. Autorzy formułują tezę, iż podejście projektowe odgrywa kluczową rolę w strategiach przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu i może znacząco wpływać zarówno na zmiany środowiskowe, jak i na jakość społecznej egzystencji. Artykuł jest analizą teoretyczną wybranych kwestii związanych z wykorzystaniem podejścia (...) projektowego w procesach kreowania zmian społecznych. Podczas jego przygotowywania wykorzystano metodę monograficzną, desk research i metodę analizy źródeł oraz analizę porównawczą. (shrink)

Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza część koncentruje się na krytyce powszechnych, lecz według Osho fałszywych pojęć miłości, które prowadzą do jej błędnego postrzegania i stanowią przeszkody w duchowym rozwoju. Druga część zgłębia istotę prawdziwej miłości w ujęciu Osho, podkreślając jej głębokie, „źródłowe” aspekty oraz znaczenie w procesie duchowego rozwoju jednostki. Poprzez tę analizę artykuł dąży do uzupełnienia luki w badaniach nad myślą Osho, oferując nową perspektywę jego nauczania o miłości.

Optyka psychoterapii Gestalt jest skierowana w stronę oryginalności człowieka, dostrzega, że ludzie są wolni, wyjątkowi, przyjmują różne wartości, ideały i wierzenia, które nadają ich życiu sens. Z tego powodu pojęcie ‘autonomia klienta’ w polu terapii Gestalt jest tak ważne. I choć jest ono cały czas dyskutowane, odnotować można jedno z istotniejszych jej sformułowań: osoba klienta jest samostanowiącą (self--determination) jednostką relacyjną zdolną do samoregulacji (self-regulated) w środowisku. Ambicją niniejszego tekstu jest wskazać fenomenologiczno-hermeneutyczne źródła tej definicji. W tym celu autorzy artykułu szczególną (...) uwagę zwrócą na myśli Maurice’a Merleau--Ponty’ego, Thomasa Fuchsa, Emmanuela Levinasa, Williama Jamesa i Paula Ricoeura. (shrink)

Procesy demograficzne można uznać za społeczną konsekwencję podstawowego zjawiska biologicznego – rozmnażania. Nauki społeczne tymczasem pomijają ten wymiar biologiczny lub traktują go apriorycznie jako stałą. W rezultacie swoich prób wyjaśnienia kryzysu demograficznego nauki te umieszczają potencjalnie kluczowe procesy w ich martwym polu. Za stopień determinacji w realizowaniu zamierzeń prokreacyjnych odpowiadają hormony płciowe (testosteron, estrogen), tymczasem rosnąca liczba badań rejestruje narastanie różnego rodzaju negatywnych zjawisk wskazujących na zaburzenie gospodarki tymi hormonami i w rezultacie układu rozrodczego. Choć są to procesy biologiczne, nie (...) mają pochodzenia naturalnego, tj. najprawdopodobniej są rezultatem globalnego rozprzestrzenienia związków endokrynnie aktywnych (EDC). Stanowi to skutek uboczny nieskrępowanego rozwoju technologii możliwego w ramach społeczeństw o organizacji typu produkcyjnego i przy dominacji właściwego temu typowi systemu wartości. (shrink)

Funkcjonujące w Wilnie w latach 1817–1824 Towarzystwo Filomatów doczekało się licznych opracowań, jednak w żadnym z nich nie podjęto się scharakteryzowania sposobu postrzegania przyrody przez jego członków. Celem niniejszego artykułu jest próba opisania relacji zachodzących pomiędzy człowiekiem a przyrodą na przykładzie działaczy wileńskiego związku młodzieżowego.Ponadto zostaną przybliżone okoliczności obcowania z naturą, jej wpływ na nastroje i postawy młodych, a także sposoby wykorzystania jej walorów do celów wychowawczych. Analizie źródłowej poddano listy filomatów pisane w latach 1817–1823, jak również przekazy pamiętnikarskie filaretów (...) blisko z nimi związanych. (shrink)

Artykuł nawiązuje do tekstu O nowym typie monadologii, opublikowanego w „Studiach z Historii Filozofii” (2018, t. 9, nr 4). Zamierzeniem autora jest kontynuowanie pewnych motywów, ale zarazem opisanie relacji nierozciagłościowego aspektu monad do ich rozciągłościowych ekspresji, jakościowości monad oraz ich powiązania z pojęciami współczesnej nauki. Ogólnie rzecz ujmując, chodzi o próbę wypracowania bardziej współczesnego modelu monadologii.

Refleksje José Ortegi y Gasseta dotyczące idei i przeświadczeń mogą być odczytane jako przykład tendencji filozoficznej skupionej wokół zagadnienia historyczności ludzkiej wiedzy. W związku z tym poglądy Ortegi można zestawić z poglądami innych europejskich filozofów XX wieku, np. Michela Foucaulta. Celem artykułu jest wskazanie, że zarówno Ortega, jak i Foucault podkreślają w swoich dziełach znaczenie krytycznej funkcji sztuki podczas epok przejściowych dla systemów myśli. Ponadto, obaj filozofowie odwołują się do twórczości Diego Velázqueza w celu wyjaśnienia tejże krytycznej funkcji sztuki na (...) przykładzie malarstwa. (shrink)

Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie dwóch utworów (Samosiejki Dominiki Słowik i Renety Barbary Klickiej), które gatunkowowpisują się w fikcję klimatyczną. W pierwszej części artykułu (przed katastrofą) koncentruję się na zbiorze opowiadań Słowik, w drugiej (po katastrofie) na powieści Klickiej. Obie autorki opisują zmiany klimatyczne będące zapowiedzią bliżej nieokreślonej katastrofy. W obu utworach istotna jest konstrukcja czasu, wydarzenia są lokalizowane w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, co zwraca uwagę czytelnika na fakt, iż globalne ocieplenie to postępujący proces, w którym należy rejestrować i (...) reagowaćna dokonujące się zmiany w przyrodzie. Mimo że autorki wykorzystują konwencję realistyczną do mówienia o globalnym ociepleniu, różnije język. (shrink)

Maladyczne zainteresowania J.I. Kraszewskiego rzutowały na jego koncepcje powieściowe, służyły mu do diagnozowania chorób społecznych. Takie strategie maladyczne widoczne są w powieści z początku lat 70. XIX wieku Morituri, która sugeruje już samym tytułem proces chorowania. Najwyrazistszy (i być może również potraktowany jako synekdocha) jest pod tym względem wątek generała Hugona Brańskiego, reprezentanta rodu arystokratycznego, którego upadek jest tematem dzieła (pisarz podejmował ten temat również w innych powieściach). Literacki opis popadania generała w chorobę jest artystycznym przykładem klinicznego obrazu schizofrenii paranoidalnej. (...) W deskrypcji tej wykazał się Kraszewski intuicją, być może także zdolnością obserwacjii prawdopodobnie wiedzą o tym schorzeniu (jeszcze wtedy nienazwanym) wyniesioną z ówczesnej literatury medycznej. (shrink)

Psychologiczny mechanizm wyparcia był jednym z zasadniczych elementów, który indukował postawę obronną nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Wypierali oni ze świadomości zbrodniczy charakter czynów popełnianych w czasie wojny, przyjmując także pseudoargumentację dla potwierdzenia zasadności podstawowych zrębów nazistowskiej ideologii, zwłaszcza rasizmu.Wspomniany mechanizm towarzyszył także ich zeznaniom składanym po wojnie, którymi starali się usprawiedliwić swoje postępowanie, bądź udowodnić swoją niewinność. Był on ważną komponentą psychologii nazizmu, aktywną w sposóbszczególny zwłaszcza w okresie wojny totalnej.

W niniejszym artykule autor podjął próbę opisu filtra eksplanacyjnego jako sprawnego narzędzia metodologicznego oraz zastosowania go do badań nad całym Wszechświatem, jednocześnie zwracając uwagę na poprawność metodologiczną badań nad teorią projektu.

Chrześcijaństwo od początku było zgorszeniem dla Żydów i głupstwem dla pogan (1 Kor 1, 23), wyznawcy judaizmu bowiem nie mogli zaakceptować mesjasza umierającego haniebną śmiercią na krzyżu, a Grecy widzieli w nowej religii nieracjonalny mit. Z kolei Rzymianie prześladowali chrześcijan z racji politycznych, widząc w nich zagrożenie dla władzy cesarza. Odkąd jednak chrześcijaństwo stało się religią państwową, jego wyznawcy zaczęli prześladować inne wyznania jako rzekome bałwochwalstwo.Współczesny spór z chrześcijaństwem ma charakter moralny. Z jednej strony dotyczy okrucieństwa Boga, który zbawia świat (...) przez mękę i śmierć swego niewinnego syna, z drugiej – naczelnej zasady etycznej chrześcijaństwa, jaką jest przykazanie miłości bliźniego. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie konsekwencji zawężenia zachodniego paradygmatu epistemologicznego do wiedzy naukowej i zdeprecjonowania jej innych form; wykazanie przesłanek do budowania alternatywnego paradygmatu nie tylko o znaczeniu poznawczym, ale również społecznym, praktycznym; paradygmatu w odniesieniu do różnorodności świata i pluralizmu wiedzy go dotyczącej. Różnorodność epistemiczna okazuje się szczególnie pilna w kontekście globalnych wyzwań, splecionych ze sobą problemów społecznych i środowiskowych, których nie można rozwiązać za pomocą ograniczonych perspektyw dyscyplinarnych.

Artykuł analizuje narrację Homera na temat przyjaźni między Achillesem i Patroklosem, aby rzucić nieco światła – za pomocą narzędzi historiografii filozoficznej i filologii – na arystotelesowskie ujęcie przyjaźni. Zarówno przez Homera, jak i Arystotelesa przyjaźń jest opisywana jako akt samowiedzy, który jest niezbędny dla istot ludzkich, o ile nie są one w stanie osiągnąć samowiedzy w sposób nierelacyjny. Na zakończenie przedstawiono rozważania na temat niektórych wątków współczesnej myśli naukowej, które wydają się wskazywać na możliwość współczesnego wykorzystania arystotelesowskiego ujęcia przyjaźni.

The main aim of the text is to analyse some aspects of Nietzsche’s philosophy that are in appropriately referred to by Shree Rajneesh (Osho) and omitted by Michael Skowron in his research, and to interpret them critically, taking into account the context in which they function in the whole reflection of this guru. The research methodology used in the article is based on the analysis, reconstruction and synthesis of Osho’s texts. The research conducted indicates that Osho perceives Nietzsche’s views in (...) a non-scientific way, subjectively fitting them to the assumptions of his own concept of freedom and human self-development. (shrink)

W tekście poddano analizie wywiady przeprowadzone z czterema uchodźczyniami wojennymi z Ukrainy, które przyjechały do Polski po 24 lutego 2022 r. (z dwoma z nich przeprowadzono wywiad ponownie po roku ich pobytu w Polsce).Autorki tekstu interesował samoopis sytuacji kryzysowej, w jakiej badane się znalazły i jak przedstawiają one radzenie sobie w tej sytuacji, dlatego główną kategorią interpretacyjną uczyniły „radzenie sobie w kryzysie”. Celem badań było dotarcie do obrazu, jakie uchodźczynie mają na swój temat, oraz uchwycenie zachodzących zmian w roku 2022 (...) i 2023 (m.in. jak postrzegają siebie, kontekst wojenny oraz życie w warunkach, do jakich dostosowywały się po ucieczce). Podejście teoretyczne było wielodyscyplinarne, ponieważ oprócz koncepcji psychologicznych związanych z główną kategorią interpretacyjną namysł został dodatkowo oparty na antropologii kulturowej emocji, antropologii doświadczenia, a także etyce troski oraz autoetnografii. (shrink)

W artykule podjęto temat procesu kształtowania się tożsamości Krisa Kelvina w Solaris Stanisława Lema. Głównym narzędziem badawczym zastosowanym w analizie i interpretacji powieści jest pojęcie negatywności zaczerpnięte z Kojèviańskiej interpretacji Hegla. Dialektyka tożsamości głównego bohatera Solaris opiera się na relacji z Innym, który staje się lustrem ukazującym odwrócony obraz pozytywny patrzącego. Odnalezienie tożsamości jest bowiem możliwe dzięki negatywności: utracie, braku, niedoskonałości itp. Celem artykułu jest odpowiedź na pytania: co odróżnia nas od „neutrinowych gości”?, co pozwala odnaleźć tożsamość? oraz jak przebiega (...) proces myślenia tożsamościowego? (shrink)

Skuteczność działań zdrowia publicznego zależy w pierwszym rzędzie od poziomu medycyny i dynamiki jej rozwoju. Jednak z uwagi na odniesienie działań do zbiorowości konieczne jest, aby działania te miały charakter społeczny, rangę działań państwowych, a także posiadały duży stopień akceptacji społecznej, wyrażający się w gotowości do prowadzenia przez członków danej społeczności właściwego, tj. prozdrowotnego trybu życia. Jeśli spojrzymy na zagadnienie z punktu widzenia historii zdrowia publicznego,to zauważymy, iż warunkami koniecznymi do powstania i rozwoju tej dziedziny są: (1) utrwalenie się w (...) skali społecznej pragnienia życia nie tylko w jak najlepszym zdrowiu, lecz także w jak najdłuższym czasie, (2) zinstytucjonalizowanie zawodu lekarskiego, (3) zinstytucjonalizowanie organizacji działań prozdrowotnych.Dopóki te trzy warunki nie zostały spełnione, medycyna odnosiła się wyłącznie do jednostek, a nie do zbiorowości. (shrink)

Zjawisko globalizacji wymaga podejść badawczych, które są na przemian opisowe i normatywne, a często zarówno opisowe, jak i normatywne. Dlatego konieczne jest opracowanie analiz, które pozwolą zrozumieć, w jaki sposób cele lub zasady działań publicznych (krajowych lub międzynarodowych) ewoluują w odpowiedzi na zmiany w warunkach międzynarodowej koordynacji i współpracy. W artykule szczególności omówiono wpływ globalizacji na relacje między państwami i wdrażanie zasad takich jak prawa podstawowe.

Artykuł opisuje symbolikę węża w kulturze i systemach religijnych. Skupia się także na postaci Wężowej Bogini, która reprezentowała seksualną moc kobiety. Ta siła miała aspekt zarówno tworzący, jak i niszczący, najważniejsze zadaniepolegało na rozpoznaniu własnej istoty – wężowej natury, okiełznaniu jej i wykorzystaniu do działalności twórczej. Za przykład do analizy wężowego motywu posłużyły autorce dwie powieści Wacława Berenta, mianowicie: Próchno oraz Ozimina. W odniesieniu do pierwszego tekstu analiza koncentruje się na postaci Władysława Borowskiego, jego ojca, a także: Franciszka Müllera, Henryka (...) Hertensteina i malarza Pawluka. Kluczowa była także postać śpiewaczki Yvetty i jej piosenka o żądnej zemsty żmii. W przypadku Oziminy analizie poddano postać Niny, która okazała się mieć cechy wężowej bogini z Egiptu – Uadżat, a także słynnej diwy, której wygląd, cechy charakteru oraz zachowanie naprowadzały na skojarzenia z wężowym bóstwem. (shrink)

Artykuł omawia główne tezy słynnej książki Emil czyli o wychowaniu Jana Jakuba Rousseau. Poglądy Rousseau na wychowanie zostały porównane ze współczesnymi poglądami wychowawczymi i naukowymi. Niektóre tezy francuskiego myśliciela są aktualne także dzisiaj, ale do wielu należy podchodzić z ostrożnością, czy nawet je odrzucić.

Artykuł koncentruje się na wizjach sztucznej inteligencji nakreślonych przez dwóch wybitnych dwudziestowiecznych pisarzy: Philipa K. Dicka i Stanisława Lema. Obaj – przy wszystkich dzielących ich różnicach w temperamencie twórczym, pisarskiej metodzie, w sposobach obrazowania świata – mieli wspólne przekonanie: technologią, która zdefiniuje i uformuje XXI stulecie, będzie sztuczna inteligencja. Ich wizje – w kontekście widocznej obecnie, coraz mocniej zaznaczającej się ingerencji algorytmów SI (na razie słabej SI, nieświadomej własnego istnienia) w ludzkie życie – nabierają niepokojącej aktualności, a także wydają się (...) niezwykle interesujące z punktu widzenia filozofii, etyki. Oczywiście teksty obu pisarzy nie roszczą sobie prawa do znamion naukowości (choć, przynajmniej częściowo, były oparte na dostępnej im wiedzy o naukowym charakterze), tym niemniej są bardzo ciekawym punktem widzenia. Warto też zwrócić uwagę na aspekt antropologiczny i alegoryczny utworów Lema i Dicka – sztuczne inteligencje stanowią tu rodzaj antropologicznego lustra, w którym odbija się, nieco może zniekształcony, obraz gatunku Homo sapiens. A może jest odwrotnie? Może to ludzie stanowią zwierciadło, w którym odbijają się sztuczne inteligencje – powielając i zwielokrotniając nasze wady i zalety? (shrink)

W niniejszym artykule, na podstawie wybranych prac politycznych Bronisława Ferdynanda Trentowskiego, autorka odtwarza i analizuje główne założenia jego filozofii polityki i cybernetyki oraz najważniejsze fakty z jego działalności politycznej. Celem tej prezentacji (tych analiz) jest wykazanie, że klucz do zrozumienia postawy myśliciela, który często zmieniał i to radykalnie swe polityczne poglądy, tkwi w założeniach jego filozoficznej teorii polityki, a w szczególności w sformułowanej równolegle teorii skutecznego działania politycznego, czyli cybernetyce oraz wzajemnym powiązaniu teorii (filozofia polityczna) i praktyki (cybernetyka).

Naukowcy spierają się, w jakim stopniu starożytna filozofia grecka jest wynikiem wpływu pierwszych cywilizacji Żyznego Półksiężyca, zwłaszcza Sumeru, Akadu i Asyrii. Niniejszy artykuł analizuje mezopotamskie teksty z końca drugiego tysiąclecia p.n.e. w celu zidentyfikowania elementów wspólnych dla tej cywilizacji i filozofii greckiej. Niewątpliwie myśl mezopotamska przesiąknięta jest formą egzystencjalizmu, któremu brakuje jeszcze naukowej dystynkcji, ale jednocześnie posiada pewną intuicję, która wpisuje się w bieg przyszłej nauki.