Abstract

Celem artykułu jest propozycja ujednolicenia formalnego opisu procesów poznawczych odbywających się w trakcie dialogu w taki sposób, aby możliwa stała się analiza podobieństw i różnic między tymi procesami. Formalne systemy dialogowe dzielą się na dwie podstawowe klasy czy paradygmaty modelowania komunikacji w zależności od tego, jakiego rodzaju kognitywny proces jest przedmiotem opisu danego systemu. Pierwszy z paradygmatów polega na konstruowaniu zestawu reguł dialogowych na wzór logiki dialogowej Lorenzena, zgodnie z którymi gracze wspólnie dążą do wykazania tautologiczności formuły. W takim przypadku będziemy mówili, że system opisuje dialogi formalne i formalny proces poznawczy polegający na dowodzeniu tautologiczności. W ramach drugiego paradygmatu dąży się do zbudowania systemu, wzorującego się na dialektyce formalnej Hamblina, w którym „symuluje się” rzeczywistą praktykę komunikacyjną. W dialogach opisywanych przez te systemy, gracze przeprowadzają poprawną argumentację, tzn. argumentację, która spełnia określone postulaty racjonalności jak np. nie popełnianie błędnego koła w uzasadnianiu. W takim przypadku będziemy mówili o naturalnym dialogu i o naturalnym poznawczym procesie argumentacji.