Celem artykułu jest przedstawienie i analiza poglądów F.A. von Hayeka na temat moralności (zebranych z różnych jego dzieł) oraz wskazanie na ich znaczenie dla współczesnych dyskusji w filozofii politycznej, jak również w etyce. Warto podjąć ten temat z uwagi na potrzebę opracowania myśli aksjologicznej Hayeka, wybitnego myśliciela o poglądach mocno skrystalizowanych, spójnych i oryginalnych. Jego refleksje mają potencjał, aby wiele wnieść w debaty na temat wartości, są one jednak mało znane lub niesłusznie pomijane. W pierwszej części rozważań wyjaśniam, w jaki (...) sposób według Hayeka moralność wspiera wolność indywidualną, a więc wartość centralną w jego aksjologii: społeczeństwo jest wyposażone w moralność (obok prawa stanowionego) w celu zachowania porządku przy minimum stosowania przymusu (istota ładu wolnościowego). Rozdział drugi poświęcam omówieniu wyróżnionych przez Hayeka rodzajów moralności, wskazuję, w jaki sposób, wzajemnie się uzupełniając, konstytuują one tradycję moralną. Chodzi o zespoły zasad fundujących z jednej strony ład naturalny (jego normy odpowiadają instynktownym postawom słusznie dochodzącym do głosu w małych wspólnotach), z drugiej strony – tzw. ład rozszerzony (związane z nim normy nie są zgodne z instynktami, regulują współistnienie obcych sobie ludzi wchodzących w anonimowe relacje w obrębie dużych społeczności ludzkich). W rozdziale trzecim przedstawiam Hayeka poglądy w kwestii możliwości uzasadnienia norm tradycyjnej moralności. Chodzi zwłaszcza o rozwinięcie poglądu, że uznawanie zasad moralności jest kluczowe dla społeczeństwa wolnościowego, i to niezależnie od tego, czy mamy dla nich zadowalające racjonalne uzasadnienie. W końcowej części rozważań zasygnalizowane jest znaczenie Hayeka koncepcji moralności w zakresie nurtów myśli politycznej, z którymi Hayek jest wiązany (indywidualizm, liberalizm, konserwatyzm), jak również dla metaetyki (próba odtworzenia zasad konstytutywnych dla cywilizacji; głos w dyskusji między perspektywą bezstronną i stronniczą w etyce). (shrink)

Translated and edited by Tomasz Markiewka.

Głównym celem artykułu jest prezentacja sakralnego charakteru natury, analizowanej przez Romano Guardiniego w opracowaniach filozoficznych poświęconych interpretacji twórczości Friedricha Hölderlina. Guardini prowadził swoje badania nad twórczością Hölderlina na gruncie filozofii religii. Twierdził, że w wierszach i poematach tego wybitnego myśliciela i poety szczególną rolę odgrywa natura rozumiana jako przestrzeń, w której zamieszkuje sacrum. W twórczości literackiej Hölderlina jest obecna nowa forma religijności postchrześcijańskiej, która polega na reinterpretacji symboli chrześcijańskich i metamorfozie fenomenu religijnego z rzeczywistości obiektywnej w różnorodne formy zindywidualizowane.

In this paper, I analyse the hitherto largely ignored social and psychological roots of the philosophy of wholeness in David Bohm and Georg Wilhelm Friedrich Hegel. Hegel was Bohm’s strongest philosophical influence throughout his mature intellectual life, however, as demonstrated in the paper, Bohm’s abhorrence of fragmentation and his affection for wholeness, which is prominently reflected in both his physics and his philosophy of science, was actually the realisation of specific social propensities and psychological determinants of his early emotional and (...) intellectual development for which Hegel’s philosophy was a crucial rational catalyst later in his life. These social propensities and psychological determinants of Bohm’s early development are further demonstrated to be strikingly similar to those that also led the young Hegel to engage with the concept of wholeness throughout his life. The article also brings the biographical evidence of Bohm’s lifelong interest in Hegel and analyses the state of scholarship regarding his Hegelianism, the nature of Hegel’s philosophy as reflected in Bohm’s work, and the reasons for the somehow unexpected disciplinary neglect of the crucial influence of Hegel’s philosophy on Bohm. (shrink)

Der Autor des Essays "Buddenbrooks Thomas Manns im Lichte der Philosophie Friedrich Nietzsches" geht der These nach, laut derer die von Mann problematisierte und literarisch realisierte Entfernung vom Leben zugunsten der Todesnähe sich an der Nietzscheschen Zeitdiagnose ablesen lässt. Während der Verfasser der Schrift "Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben" die negative Wirkung der Geschichte enthüllt und hier vor allem die monumentalische und antiquarische Geschichte meint, wobei die erste nach vergangenen in der Gegenwart angeblich fehlenden Idealen jagt (...) und die zweite sich im Sammeln der historischen Fakten und Daten erschöpft, also beide auf gestern orientiert sind, zeigt Thomas Mann den modernen Menschen unter ihrem mächtigen Einfluss als unproduktives, erschlaffenes, ermüdetes, träges und zum Leben untaugliches Wesen. (shrink)

Tento dokument vznikl po několikaletém studiu díla významného společenskovědního myslitele dvacátého století Friedricha Augusta von Hayeka (vychází též z četby jeho interpretů a některých "inspirátorů") a byl sepsán pro účely závěrečné práce ve vedlejší specializaci Filosofie na Vysoké škole ekonomické v Praze. Autor se rozebíraným tématům již v několika svých dřívějších statích věnoval. Tentokrát však presentuje ucelenější pohled, jehož cílem je vyložit problematiku s akcentem na vzájemné souvislosti jevů a myšlenek. Pro přehlednost je text strukturován do kapitol. Po krátkém úvodu (...) se věnuje vymezení fundamentálních (Hayekem resolutně od sebe odlišovaných) pojmů, kterými jsou spontánní řád a organizace. Navazuje kapitola upozorňující na počátky konstruktivistického racionalismu, resp. na myšlení René Descarta, Hayekem označovaného za filosofa stojícího u zrodu neomezené víry v rozum. Další kapitola je věnována Davidu Humovi, jehož teze Hayek častokrát "nadšeně cituje" a který poskytuje "oporu" jeho anti-racionalistickému přístupu. Poté se text soustředí na spontánní řád trhu (zejména pak na otázku spravedlnosti a svobody) a presentuje Hayekův významný koncept ve společnosti rozptýlených znalostí. Nakonec autor krátce diskutuje dnešní uplatnění Hayekova rozsáhlého odkazu. Předkládaná práce se primárně zaměřuje na ideu, která jednoznačně prostupuje celým Hayekovým dílem a poskytuje mu zcela zásadní argument pro vysvětlování jevů ve společnosti, totiž na ideu omezenosti našeho poznání. Cílem příspěvku je upozornit na Hayekovo myšlení prostřednictvím vybraných témat, přičemž se v případě těchto soustředit na kritickou reflexi hranic rozumu s poukazem na její význam a důsledky. (shrink)

Niniejsza wypowiedź jest próbą ukazania wyższości intelektualnej jednostki wybitnej nad jednostkami przeciętnymi. Transgresja jest tutaj formą przejścia, przemiany artysty, negującego zastany porządek świata, pragnącego podłożyć podwaliny pod nową rzeczywistość widzianą oczami szalonego geniusza - Friedricha Nietzschego, do którego często się odwołuję. Jego pojęcie \"Nadczłowieka\" jest tożsame z pojęciem genialnego twórcy, jednostki wybitnej, niezrozumiałej przez pospólstwo, która swoimi horyzontami twórczymi wybiega daleko poza własną epokę\".

W swojej książce Tropy i uniwersalia: Badania ontologiczne zaproponowałem systematyczną i historyczną analizę problemu uniwersaliów. Odróżniłem trzy podstawowe pojęcia powszechników, rozumianych kolejno jako wspólne własności, wspólne aspekty i wspólne całości, a następnie zastosowałem je do szczegółowej analizy teorii Romana Ingardena, św. Tomasza z Akwinu i Georga Wilhelma Friedricha Hegla. W tym tekście przedstawiam założenia metodologiczne mojej pracy, przyjmowane przeze mnie rozumienie powszechników i główne rezultaty moich interpretacji. Następnie omawiam krótko dyskusje, jakie wywołała moja książka. Katarzyna Barska i Marek Piwowarczyk kwestionowali (...) moje odczytanie teorii Ingardena, a Tomasz Tiuryn i Michał Głowala krytykowali moją interpretację stanowiska św. Tomasza. Na koniec pokazuję, w jaki sposób Karol Kleczka ciekawie rozwinął interpretację pojęcia konkretnego powszechnika w ramach współczesnej teorii uprawdziwiania. (shrink)