Obszerna antologia Logika i język z analitycznej filozofii języka, do której J. Pelc wybrał i przełożył teksty, była przez wiele lat wykorzystywana w nauczaniu i badaniach w Polsce. W udany sposób przedstawia niektóre dyskusje toczone w ramach filozofii analitycznej. Jednakże obok tekstów kluczowych, które weszły do kanonu tej tradycji, zawiera także prace marginalne i mało znaczące. Zaskakujące jest pominięcie przez Pelca kilku bardzo ważnych filozofów i ich dorobku, a podane we wstępie do antologii uzasadnienie tych braków jest niekompletne i (...) mało przekonujące. (shrink)

The article interprets the reception of Immanuel Kant’s philosophy in Poland at the turn of the 19th and 20th century. The author points out that Kantianism, in the Polish philosophical tradition, has been viewed through the prism of its idealistic interpretations. Such a criticism has spread modernism and various other philosophical currents. A part of Polish philosophers of that time were critical in the treatment of the so-called psychological interpretation of Kantianism. They skeptically evaluated the interpretation proposed by Lange and (...) Helmholtz, which underlined Kant’s phenomenalism and subjectivity. The author claims that Polish interprets of Immanuel Kant’s philosophy essentially demanded that results of theory-cognitive research and achievements in the fields of natural sciences should agree with each other. This idea corresponded to the antimetaphysical programme of Polish positivists, especially with its new formula calles “neo-criticism”. Kantianism was treated as a peculiar synthesis of rationalism and empiricism, a universe of phenomena and noumena. (shrink)

Chciałem Go pożegnać. Kilkakrotnie próbowałem napisać choć parę słów. O Nim samym. Okazało się, że nie potrafię. Udało mi się tylko przedstawić Jego poglądy na reizm Tadeusza Kotarbińskiego, ale uczyniłem to gdzie indziej. Muszę tu poprzestać na ofiarowaniu Mu tego, co napisałem na Jego dziewięćdziesiąte urodziny, w osiemdziesięciolecie naszej przyjaźni.

Dnia 2 czerwca zmarł w Warszawie Jerzy Pelc, założyciel oraz wieloletni redaktor „Studiów Semiotycznych”. Przez prawie pół wieku troszczył się On o to, aby na ich łamach ukazywały się wspomnienia pozgonne upamiętniające polskich i zagranicznych uczonych semiotyków. Wspomnienia te albo pisał sam, albo prosił o ich napisanie osoby najlepiej znające dorobek i działalność naukową zmarłego. Jego odejście postawiło nas wszystkich w sytuacji niemożliwej: sam nie może być autorem wspomnienia, a tylko On mógłby kompetentnie napisać kilka słów o swoim ogromnym (...) dorobku naukowym [...]. (shrink)

Gdy człowiek, który – jak ja obecnie – ma dziewięćdziesiąt jeden lat, rezygnuje z jakiejś działalności, nie musi specjalnie się wysilać, aby usprawiedliwić swą decyzję. Lepiej, by sam wybrał ten moment i uprzedził o tym otoczenie, niżby miała zań zdecydować natura i zaskoczyć zarówno jego, jak innych...

Gdy człowiek, który – jak ja obecnie – ma dziewięćdziesiąt jeden lat, rezygnuje z jakiejś działalności, nie musi specjalnie się wysilać, aby usprawiedliwić swą decyzję. Lepiej, by sam wybrał ten moment i uprzedził o tym otoczenie, niżby miała zań zdecydować natura i zaskoczyć zarówno jego, jak innych...

Gdyby nastał zwyczaj umieszczania słów kluczowych w życiorysach, Jej osobę i życie mogłyby określić: „buntownicza niezależność”, „bojowość”, „odwaga”, „zracjonalizowany radykalizm” i „lakonizm”. Klemens Szaniawski żartował, że Barbara pisze wyłącznie zwięzłe streszczenia swych własnych rozpraw: traktowała to jako komplement; i słusznie. Wspominała te słowa z nie ukrywaną satysfakcją. Niekiedy zwięzłość Jej wypowiedzi działa nieomal hipnotycznie...

This is a review article of a recently published guide to the philosophy of language, Przewodnik po filozofii języka, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016). The article presents this publication against a background of other monographs and guides devoted to the topic of the contemporary philosophy of language which have been published in English. It aims at highlighting the main issues discussed by this philosophy, as well as its relation to linguistics.

Jezuici stanowili zawsze przedmiot licznych publikacji, ale szczególnie w ostatnim okresie literatura na ich temat wzbogaciła się o wiele cennych rozpraw naukowych. W ich świetle jawi się nowy obraz zakonu o różnorodnych odcieniach i barwach, zastępując dotychczasowy białoczarny. Dyskusjom nie ma jednak końca. „Sukcesom zakonu - pisał Janusz Tazbir - odpowiadały rosnące stosy literatury antyjezuickiej, która również w Polsce przetrwała szczytowy okres swego rozwoju. Spór o rolę zakonu w politycznych, kulturalnych, a nawet gospodarczych dziejach Europy trwa już od przeszło (...) czterystu lat i nic nie zapowiada jego rychłego zakończenia. Przy ocenie jezuióöw w zbyt małym chyba jednak stopniu zwracano uwagę na fakt, iż byli oni pionierami „wielkiego kompromisu'' we wszystkich niemal dziedzinach, z wyjątkiem oczywiście kompromisu z „herezją". I dzięki temu też, czysto wbrew wlasnym intencjom, stawali się prekursorami nowych rozwiązań". (shrink)

Poniższe opracowanie obejmuje zasadniczo wiek XX. Nawiązuje jednak do pewnych dokumentów i faktów z XIX w., które miały znaczny wpływ na kształt filozofii jezuitów w XX w. Chodzi zwłaszcza o nową wersję dawnej Ratio studiorum z 1832 r. oraz o encyklikę Aeterni Patris z 1879 r. Badając dzieje filozofii jezuitów w Polsce, można wyróżnić: 1) filozofia związana z nauczaniem, głównie w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, oraz 2) filozofia pozaszkolna, a więc nie związana ścisłej z nauczaniem.

Chciałem Go pożegnać. Kilkakrotnie próbowałem napisać choć parę słów. O Nim samym. Okazało się, że nie potrafię. Udało mi się tylko przedstawić Jego poglądy na reizm Tadeusza Kotarbińskiego, ale uczyniłem to gdzie indziej. Muszę tu poprzestać na ofiarowaniu Mu tego, co napisałem na Jego dziewięćdziesiąte urodziny, w osiemdziesięciolecie naszej przyjaźni.

Chciałem Go pożegnać. Kilkakrotnie próbowałem napisać choć parę słów. O Nim samym. Okazało się, że nie potrafię. Udało mi się tylko przedstawić Jego poglądy na reizm Tadeusza Kotarbińskiego, ale uczyniłem to gdzie indziej. Muszę tu poprzestać na ofiarowaniu Mu tego, co napisałem na Jego dziewięćdziesiąte urodziny, w osiemdziesięciolecie naszej przyjaźni.

W artykule omówione zostały intelektualne powinowactwa między wybitnymi przedstawicielami dwóch pokoleń polskich filozofów: Władysławem Tatarkiewiczem i Bolesławem Micińskim. Ten pierwszy już w dwudziestoleciu międzywojennym stał się mistrzem dla wielu młodych polskich intelektualistów. Wpłynął również na Micińskiego, który był jego studentem i asystentem w Uniwersytecie Warszawskim, a zmarł młodo we Francji w 1943 r. Kontakty mistrza i ucznia przypadły na lata 1931-1942. Kultura literacka, historyczno-filozoficzna i estetyczna Tatarkiewicza określiły zainteresowania Micińskiego filozofią francuską XVII wieku (Kartezjusz, Pascal), estetyką oraz Kantem. W tym (...) ostatnim przypadku zaowocowało to słynnym esejem Portret Kanta. Obaj przyjaźnili się ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem (Witkacym). Cenili jego poglądy estetyczne i zasługi teatralne oraz w różny sposób je propagowali. Autor Szewców uważał ich z kolei za autorytety filozoficzne. Pod kierunkiem Tatarkiewicza Miciński studiował i napisał pracę magisterską pt. Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce (1936). Świadczy ona o tym, że odziedziczył po mistrzu maestrię analityczną i kulturę logiczną. Cechą jego filozofowania był też semantyzm, a więc przeprowadzanie analiz językowych szczególnie w przypadku pojęć nieokreślonych i niejasnych. Dla obu wzorcem postępowania badawczego była filozofia analityczna. W roku akademickim 1937/1938 Miciński przebywał we Francji, gdzie pracował pod kierunkiem bliskiego Tatarkiewiczowi Jacquesa Chevaliera. Wpływ francuskiego filozofa na Micińskiego wymaga jednak osobnego opracowania. (shrink)

Le livre traite de la philosophie enseignee au XVIᵉ siècle dans les collèges des jesuites en Pologne et en Lituanie, c'est-a-dire de l a philosophie strictement „scolastique" et de la philosophie liee directement a I'enseignement, done de la nhilosonhie an sens strict du mot.