Thomas Reid, twórca szkockiej szkoły zdrowego rozsądku, głosił tezę, że wszystkie wcześniejsze systemy filozoficzne obciążone są tym samym „grzechem pierworodnym” – przyjęciem (w różnych formach) reprezentacjonistycznej teorii spostrzeżenia zmysłowego. Nazywał ją „teorią idei”, której konsekwencją miało być oddzielenie podmiotu i przedmiotu poznania nieusuwalną „zasłoną idei”. Konstruowanie własnej filozofii poprzedził analizą historii tego zagadnienia od starożytności do czasów sobie współczesnych, usiłując wykazać zasadność swego stanowiska. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o trafność poglądów Reida, wyrażonych w przyjmowanej teorii spostrzeżenia. Chodzi więc (...) przede wszystkim o pogląd charakterystyczny dla tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, tradycyjnie interpretowany jako prezentacjonizm, oraz poglądy Kartezjusza dotyczące statusu „idei” w procesie poznawania tzw. świata zewnętrznego. Przeprowadzone analizy wskazują jednocześnie na uproszczenia w Reidowskiej interpretacji poglądów jego poprzedników na naturę spostrzeżenia oraz na cechy krytykowanych teorii, które w pewnym stopniu usprawiedliwiają tę krytykę. ------------------------- Zgłoszono: 28/10/2022. Zrecenzowano: 24/11/2022. Zaakceptowano do publikacji: 16/12/2022. (shrink)

W XVII wieku rozpoczął się proces przechodzenia od nauki uprawianej w aspekcie jakościowym do nauki uprawianej w aspekcie ilościowym. Był on złożony i pociągał za sobą dyskusje na wielu polach. Jedna z nich odnosiła się do natury rodzącej się nowoczesnej chemii. Główna linia sporu dotyczyła rodzaju zasad wyjaśniających, do których należy się odwołać przy wyjaśnianiu wyników eksperymentów. Obecny artykuł opisuje szczegóły dyskusji między R. Boyle’em, jednym z głównych zwolenników zasad korpuskularnych, ilościowych, i S. Duclosem, al-‘chemikiem’ i zwolennikiem teorii paracelsjańskich i (...) zasad jakościowych. Co ciekawe, Duclos znał The Sceptical Chymist, główne dzieło Boyle’a, w którym zawarł on surową krytykę ‘chemii’ paracelsjańskiej, i podjął próbę wskazania słabych punktów stanowiska Boyle’owskiego. Duclos zanalizował eksperymenty, jakie Boyle opisał w "Certain Physiological Essays" i innych dziełach i wskazał na popełnione błędy – jego zdaniem Boyle nie zna dobrze praktyki laboratoryjnej; pomija źródła, z jakich korzysta opisując niektóre eksperymenty; przede wszystkim jednak nie potrafi przekonująco argumentować na rzecz tezy korpuskularnej. Zdaniem Duclosa, Boyle nie przestrzega procedur, które sam zaleca – posługuje się niejasnym językiem i arbitralnie odwołuje się do wyjaśnień korpuskularnych. Co więcej, Duclos argumentuje na rzecz paracelsjańskiej koncepcji ‘chemii’, przedstawiając jakościowe wyjaśnienia w eksperymentach, w których Boyle nie zdołał podać wyjaśnień ilościowych. Przedstawiona krytyka poglądów Boyle’a pokazuje jak złożony był proces wyłaniania się ilościowego podejścia do filozofii naturalnej, pokazuje również istotną rolę, jaką w badaniach naukowych odgrywa składnik teoretyczny. (shrink)

Jednym z głównych wyzwań stojących przed filozofami przyrody XVII wieku było znalezienie odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że materia w ogóle działa? Dziedzictwo ‘materii pierwszej’ i jej czystej potencjalności było wciąż żywe, a przyjęcie teorii korpuskularnej czy atomistycznej niewiele tu zmieniało, dominowało wciąż przekonanie o całkowitej bierności ciał. Ich działanie domagało się jakiegoś wyjaśnienia, które stanowiłoby odpowiednik arystotelesowskiej, niematerialnej i aktywnej, formy. Wydaje się, że jedną z tradycji filozoficznych, do których sięgano w poszukiwaniu takiego wyjaśnienia, była emanacyjna metafizyka Plotyna. W (...) systemach XVII-wiecznych ulegała ona różnorodnym modyfikacjom, ale jej główna idea, wskazująca na aktywną rolę pewnych ‘zasad’, czy ‘duchów’ odpowiedzialnych za inicjowanie wszelkich zmian w materii i kierowanie nimi zgodnie z zamysłem Stwórcy, pozostawała fundamentem ówczesnych teorii działania materii. Przykładem takich rozwiązań są systemy Henry’ego More’a i jego dobrego znajomego z Cambridge, Izaaka Newtona. W pierwszym przypadku nie ma wątpliwości co do zasadniczego wpływu neoplatonizmu, w drugim jednak zdania historyków są podzielone. Newton sięga bowiem w poszukiwaniu ‘aktywnych zasad’ do badań alchemicznych, z nadzieją odnalezienia owych zasad nie tylko przy odwołaniu się do filozoficznych spekulacji, ale także do metod eksperymentalnych. Różnica ta jednak nie zmienia faktu, że obaj filozofowie starają się odkryć sposób działania ‘duchów aktywnych’, wahając się między umieszczeniem w cząstkach materii wielu odrębnych zasad a wskazaniem na zasadę jedną, działającą uniwersalnie i będącą niejako przedłużeniem Bożego ramienia – More nazywa ją Duchem Natury, a Newton upatruje jej ostatecznie w Chrystusie. (shrink)

The seventeenth century witnessed the transition from qualitative to quantitative physics. The very process was not easy and obvious and it consisted of discussions in many fields. One of them was the question about the nature of chemistry which was at the time undergoing some changes towards the form we know now. The main argument concerned the explanatory principles one should invoke to understand properly certain outcomes of chemical experiments. The present paper is a presentation of such an argument between (...) R. Boyle, a prominent proponent of corpuscular, quantitative principles and S. Duclos, an al-chymist and a proponent of paracelsian, qualitative ones. What is interesting, Duclos knew The Sceptical Chymist, Boyle’s main work which contained a severe critique of paracelsian chemistry, and a%empted to point out some weaknesses of Boyle’s own position. Duclos scrutinized Boyle’s experiments described in his Certain Physiological Essays and other works and argued for certain shortcomings of Boyle’s laboratory skills, his failure to indicate some literature sources and, first of all, insufficiency of Boyle’s arguments for the corpuscular thesis. According to Duclos, Boyle did not follow in laboratory certain procedures recommended by himself, using unclear notions and applying the corpuscular principles without proper justification. What is more, Duclos argued also in favour of paracelsian chymistry presenting some qualitative explanations in experiments in which Boyle failed to give quantitative ones. Knowing the further development of natural philosophy, it seems interesting to realize how complex it was. The present paper shows also how much irremovable from scientific research is the theoretical component. (shrink)

Contents: Danuta Ługowska, Incommensurability of Paradigms Exemplified by the Differences Between the Western and Eastern European Image of the Human Person ; Maria-Magdalena Weker, Light, Body and Soul – the Issues Fundamental for Theories of Vision. A Historical Survey ; Dariusz Kucharski, The Conception of Sensory Perception and Scientific Research. (The Theory of Sign within Philosophy of G. Berkeley and T. Reid) ; Grzegorz Bugajak, Causality and Determinism in Physics ; Anna Lemańska, Truth in Mathematics ; Anna Latawiec, (...) Troubles with the Philosophy of Medicine ; Adam Świeżyński, Values, Axiological Experience, and Scientific Research ; Grzegorz Bugajak, Fears of Science. Nature and Human Actions ; Adam Świeżyński, Some Remarks on the Human Search for Sense in the Context of Human Actions. (shrink)

Compendium of the basic tenets of the Mīmāṃsā philosophy.

v. 1. Translation -- v. 2. Roman and Sanskrit texts.

An award-winning mathematician shows how we prove what's true, and what to do when we can't. How do we establish what we believe? And how can we be certain that what we believe is true? And how do we convince other people that it is true? For thousands of years, from the ancient Greeks to the Arabic golden age to the modern world, science has used different methods-logical, empirical, intuitive, and more-to separate fact from fiction. But it all had the (...) same goal: find perfect evidence and be rewarded with universal truth. As mathematician Adam Kucharski shows, however, there is far more to proof than axioms, theories, and laws: when demonstrating that a new medical treatment works, persuading a jury of someone's guilt, or deciding whether you trust a self-driving car, the weighing up of evidence is far from simple. To discover proof, we must reach into a thicket of errors and biases and embrace uncertainty-and never more so than when existing methods fail. Spanning mathematics, science, politics, philosophy, and economics, this book offers the ultimate exploration of how we can find our way to proof-and, just as importantly, of how to go forward when supposed facts falter. (shrink)

Compendium of the Mimamsa school in Indic philosophy.

The purpose of this article is to test hypotheses that meaning in life can be a mediator in the relations between religiousness expressed in terms of a meaning system and subjective well-being. Previous research on religion and well-being has left some questions unanswered. Associations of the religious meaning system and subjective well-being turn out to be complex and suggest the possibility of meaning-oriented mediators in their relations. The results obtained in the current study demonstrated that personal meaning and presence of (...) meaning were partial mediators between the religious meaning system and the cognitive dimension of subjective well-being. In contrast, search for meaning did not have a significant mediational role in those relations and there were no direct or indirect relationships between the religious meaning system and the affective dimension of subjective well-being. The findings suggest indirect relations between religiousness and well-being which are partially mediated by structures of meaning and purpose. (shrink)

The aim of this article is to present how to build a community consisting of the sighted people and of the blind. Dom Bożego Narodzenia in Niepołomice in Poland is an example of such a community, as its members – the sighted people and the blind – form a community modelled on the family. The community was created out of the religious inspiration and its building is in accordance to the Christian values. In order to realise the aim of this (...) article, the author interviewed 10 community members (both the sighted and the blind). The received answers were subjected to quality research. The article presents the teaching of the Catholic Church which concerns the community life of people with disabilities and those fully able-bodied. The next step was to present the characteristics of the residents of the nursing home in Niepołomice. Building the community was presented in two dimensions: vertical and horizontal. The vertical dimension is connected with creating the community with God, and it is inspired by the Christian values in building the family relations. The horizontal dimension is connected with building the human community in its everyday life and in celebrating.Contribution: The research undertaken on the community well-being of people with visual disabilities has shown that such people are able to participate subjectively in building a home community similar to a family with sighted people. (shrink)

Przedmiotem artykułu są teorie pierwszych ontologów greckich: Ksenofanesa, Parmenidesa i Melissosa na temat bytu, jego jedności i tożsamości, z uwzględnieniem niektórych poglądów Zenona. Naczelnym problemem artykułu jest pytanie o naturę relacji bytu względem świata u filozofów eleackich. Celem jest opis sposobu rozumienia tego powiązania, zaproponowanego przez każdego z nich. W rezultacie analiz porównawczych, opierając się na badaniu zachowanych fragmentów tekstów starożytnych, okazało się, że Ksenofanes jest autorem koncepcji Jedno-Boga tożsamego ze światem, zaś Parmenides sformułował oryginalną teorię bytu transcendującego świat cielesny, (...) ale stanowiącego jego rację tożsamości jako całości. Przedstawiona w artykule interpretacja poglądów Parmenidesa stanowi ujęcie odmienne od powszechnie przyjmowanego. Melissos natomiast wykorzystując Parmenidejski sposób rozumienia bytu jako czegoś jednego umieszcza go w świecie. Zbliża to poglądy Melissosa do poglądów Ksenofanesa. Każda z tych teorii nastręcza jednak wielu problemów interpretacyjnych, wynikających przede wszystkim z niewielkiej ilości tekstów źródłowych. ------------------------- Zgłoszono: 06/11/2022. Zrecenzowano: 13/12/2022. Zaakceptowano do publikacji: 20/12/2022. (shrink)

Addressing the recent call to rethink history as a form of presence, the essay works toward a recovery of a space in which such presence of history is encoded. I argue that history as a form of active perception is akin to virtual witnessing of the past in the moment of our encounter with historical artifacts, be they texts, photographs, or buildings.To this end, I engage with the conceptual and material aspects of historical perception, deriving a model of history as (...) “inhabited ruins,” the way it emerges together with historical consciousness and finds an especially dynamic expression in Georg Simmel's philosophy of culture. Throughout, I work with the notion of distance and trans-dimensional presence as the forces that shape and reshape historical awareness.Ruins, intimately connected to the modern historical imagination, are approached not as sites of commemoration or nostalgia, but as spaces of active exchange between presence and disappearance. As such, they are taken to be the models for the transitive character of history itself, blurring the division between perception and thought. In other words, ruins are taken as structures that evoke and summon the past to an encounter with contemporary reality—a type of co-appearance that opens the possibility of virtually witnessing the past. I conclude that the logic of “inhabited ruins” constitutes the event-horizon of modern identity, always placing history right at the threshold of fragmentation. (shrink)

Vom Blickpunkt der Wissenschaftslehre des Kritischen Rationalismus aus erscheint der Gedanke, es solle über die Grenzen der Disziplinen hinweg theoretisiert und geforscht werden, als keine atemberaubende Erfindung. Das Wort Interdisziplinarität ist nicht eindeutig, was man aber sinnvollerweise darunter verstehen kann, betrachtet der kritische Rationalismus als eine Konsequenz des (metaphysischen) Realismus. Deswegen weist das Thema Realismus auf den Kontext hin, in dem das Problem der Interdisziplinarität gestellt werden kann. Das kommt in den Beiträgen des ersten Teils des Sammelbandes zum Ausdruck. Die (...) im zweiten Teil versammelten Abhandlungen betreffen Fragen, die sich aus der "disziplinenübergreifenden" Anwendung der kritisch-rationalen Ansätze auf spezielle Probleme ergeben. (shrink)

Książka ta ma dwa, bliźniacze, tematy: ekspresję i doświadczenie. Ma także dwoje bohaterów: nasłuchujący podmiot i improwizację. Tym, co spaja przedstawioną tu refleksję, jest audioantropologiczna perspektywa, pozwalająca odsłonić kulturowe kryteria słuchania i improwizowania. A jednak z wielu zgromadzonych tu opowieści wyłania się obraz kultury, w której „nikt nie słucha” i „nikt nie improwizuje” – a może, poprawniej, „nikt słucha” i „nikt improwizuje”. Czy jest bowiem „kimś” podmiot słuchania – wystawiany nieustannie na pokusę fantazjowania i, ostatecznie, wydany na pastwę fantazmatów? Czy (...) jest „kimś” podmiot improwizujący, który czyni wiele, by stać się samoorganizującym się procesem improwizowania? (shrink)

Współczesna kosmologia wskazuje na pewne przejawy jedności Wszechświata, np. uniwersalność praw przyrody, globalną czasoprzestrzeń, możliwość wyróżnienia uniwersalnego czasu i jednej, wspólnej historii, czy też ścisłe zależności między parametrami kosmologicznymi i stałymi fizycznymi a faktem istnienia życia. Wykorzystanie metody abstrakcji i wnioskowania analogicznego w analizie własności Wszechświata pozwalają, bez naruszania zasady autonomiczności nauki i filozofii, zasadnie argumentować za tezą o jego nomologicznej jedności. Z drugiej strony w kosmologii przyjmuje się założenia związane z określeniem przedmiotu jej badań oraz warunkujące jej uprawianie. Ich (...) podstawą jest przekonanie o stałym, niezależnym od czasu i miejsca, sposobie funkcjonowania przyrody. Pozwala to na formułowanie opisujących ją niezmiennych czasoprzestrzennie praw i ekstrapolowanie ich na cały Wszechświat. Uzasadnieniem takiej praktyki badawczej jest zgodność konstruowanych modeli kosmologicznych z obserwacją, efektywność wyjaśniania problemów badawczych, spójność z innymi działami wiedzy przyrodniczej oraz sukcesy programów unifikacyjnych i badań interdyscyplinarnych. (shrink)

This article investigates the meaning of the ‘social’ based on Durkheim’s philosophy of society as a ‘collective representation’. I argue that the social, the way Durkheim formulates it, is an abstract sign for reality, a metaphor, which operates on the level of language. Because of this fact, the ‘social’ is from the start limited in its functionality as a descriptor, but it also contains within its own linguistic form, in its word, the possibility of renewal and renaming that is the (...) unique force inherent in language. I propose that this origin of the social operates according to the ‘spirit of postmodernism’, which constitutes a common response to modernity, by what later differentiates itself into the currents of sociology and postmodernism. (shrink)

Boża ukrytość jest problemem, który domaga się potraktowania z należytą powagą. Nie należy od tego problemu uciekać. Nie należy również ułatwiać sobie sprawy z Bożym ukryciem przez wprowadzanie rozwiązań, które sprawiają, że napięcie związane z problemem ukrytości znika lub zostaje złagodzone. Zaproponowane przeze mnie w książce Źródło i noc. Wprowadzenie do współczesnego absconditeizmu rozwiązanie, które nazwałem absconditeizmem, jest próbą zmierzenia się z problemem ukrytości w jego najmocniejszej możliwej postaci. Rozważam ten problem, biorąc pod uwagę również najmocniejszą wersję teizmu, którą określa (...) się jako klasyczny teizm. Artykuł stanowi łączną odpowiedź na teksty, których autorami są Maciej Bała, Ryszard Mordarski oraz Marek Słomka. Odnoszę się do pojawiających się w wyżej wymienionych tekstach krytyk, doprecyzowuję moje stanowisko oraz przedstawiam racje, dla których uważam, iż proponowany przeze mnie absconditeizm, stanowiący poważne i unikające ułatwień ujęcie problemu ukrytości, jest właściwym sposobem podejmowania tego zagadnienia. (shrink)

The subject of social justice are groups or whole societies – also states, object of this justice are their mutual rights and common good. The process of economic and technological globalization means among other things: establishment of the world market, predominant role of international companies, centralization of leading elites’ decisions, financial disproportion between individual people and countries. In the teaching of contemporary popes (John XXIII’s, Paul VI’s, John Paul II’s) the idea of social justice has also international dimension and therefore (...) process of economic globalization ought to respect two principles of the Church’s social teaching: the principle of the subsidiarity and the principle of solidarity. The principle of the subsidiarity demands to respect subjectivity of all nations and states as well as to aid their integral development. The principle of solidarity postulates creation of common good of world society, this good are: peace, economic prosperity, commerce profitable for all states, cooperation and financial help of rich countries for underdeveloped countries. The social justice in the international dimension is the expression and the imperative of solidarity of all nations and states. (shrink)

Analyses of the dynamics of change present in Europe are not complete without taking into account the role and function of the critical approach as a founding element of European culture. An appreciation of critical thinking must go hand-in-hand with reflection on its essence, forms, and centuries-long tradition. The European philosophical tradition has thematized the problem of criticism since its appearance. This book contains articles on the history of philosophical criticism and ways that it has been understood in European thought. (...) Individual chapters contain both historical-philosophical and problem-oriented analyses, indicating the relationships between philosophical criticism and rationalism, logic, scepticism, atheism, dialectic procedure, and philosophical counseling, among others. Philosophical reflection on critical thinking allows for an acknowledgment of its significance in the fields of epistemology, philosophy of politics, aesthetics, methodology, philosophy of language, and cultural theory. The book should interest not only humanities scholars, but also scholars in other fields, as the development of an anti-dogmatic critical approach is a lasting and indispensible challenge for all disciplines. (shrink)

In this paper, I explain and defend Karol Wojtyła’s claim that “if we wish to speak rationally about good and evil, we have to return to the philosophyof being. If we do not set out from such ‘realist’ presuppositions, we end up in a vacuum.” I begin by outlining Wojtyła’s existential understanding of the good,according to which the good for x is found in those ends that complete the being that is lacking in x, or that enhance its existence in (...) keeping with its nature. Then I explain how Wojtyła moves from an existentialunderstanding of the good to the thesis that “exemplarism is the very heart of the normative order.” Finally, using representative thinkers from both the Continentaland Analytic traditions, I defend Wojtyła’s claim that when we divorce goodness from being we end up in a moral vacuum, in a kind of nihilism wherethe good signifies nothing other than the rationalized articulation of one’s subjective needs, desires, or wishes. In such a state, the only means for resolving moraldisagreements is through the consensus of the majority or the forceful rule of the strongest will. (shrink)

In Germany the positivistic tendencies in sciences in the second half of the 19th century gave rise to attempts of establishing metaphysics on the empirical ground. In his philosophy Hermann Lotze takes the laws of nature as a starting point and considers them from the point of the fundamental teleological principle. The sense of beauty, being an important element of this teleology, consists in the feeling of compatibility of the cognitive faculties and the material of cognition, the latter reaching beyond (...) the content of purely intellectual cognition. Following Kant Lotze describes it as a vital feeling which enables him to postulate the existence of spiritual principle governing the mechanism of the material world. (shrink)

Opatrzność Boża a przypadek w świecie: odpowiedzi W artykule przedstawiam odpowiedzi do zarzutów, zawartych w innych artykułach tego numeru, wobec proponowanej przeze mnie w artykule otwierającym oraz monografii z roku 2014 koncepcji opatrzności i przypadku. Argumentuję, że istnienie różnie rozumianych zdarzeń przypadkowych nie implikuje tezy, że Bóg Stwórca świata nie interesuje się losem indywidualnych bytów stworzonych, w tym istot ludzkich. Staram się w swoich odpowiedziach pokazać, że powodem, dla którego Bóg może dopuszczać występowanie zdarzeń przypadkowych jest Boża wola stworzenia świata (...) względnie autonomicznego, który ma zdolność samodzielnego rozwoju. W świecie takim może występować zło bezcelowe, za które Bóg nie ponosi bezpośredniej odpowiedzialności. (shrink)

Genocide as a part of nation or ethnic group extermination process is not a well-defined concept. Its meaning is understood intuitively. When law intervenes, the issue of defining the term comes back. Nevertheless, the Polish nation has been recognized as subjected to genocide activities during the Second World War by the Nazi Germany and Soviet Union. The paper focuses on the genocide against mainly one group of Poles that is to say foresters. The martyrologic evidence proves that foresters were an (...) occupation group which for a variety of reasons suffered most. The research carried out in this respect by the National Forests in Poland has revealed that over 20% of pre-war staff of the institution actually lost their lives. They were killed by the German and Soviet occupiers, as well as the Ukrainian Insurgent Army. In the eastern parts of Poland foresters and their families were deported and sent to various labour and extermination camps e.g. in Siberia. The aim of the paper is to present the scale of genocide with the main emphasis on genocide against foresters. The definition of genocide provided by Lemkin, who coined the term, is a starting point for the analysis. The main research methods included the analysis of pertinent literature and source materials as well as the semiotic analysis of genocide circumstances. The thesis put forward by the authors is that foresters due to their education, practical skills, professional experience and insight knowledge turned out to be the group especially vulnerable and subjected to extermination on purpose. (shrink)

Bolzano's theodicy is a very good example of Platonism in the philosophy of religion. Above all, Bolzano believes that there obtains an ideal realm of truths in themselves and mathematical objects, which are independent of God. Therefore, we are allowed to conclude that God is only a contractor; true, more powerful than Plato's demiurge because He created substances and sustains them in existence, but God must follow a project which is independent of Him. Since the world is determined, by the (...) program and God follows the program, then in fact the program is a god, or better, there is no God. Bolzano's project is not related to God's essence, since it is external to God, and is not made by God. Thus, Bolzano's theodicy is also the absolute opposite of the Cartesian theodicy. God in the Cartesian theodicy can change all rules, all scientific laws and, in consequence, He can create any world He wants. Bolzano's God cannot change anything and cannot create a different world than the world determined by the project, a world different than the one He has created. The responsibility of Bolzano's God for the evil in the world is limited by the project of the world. (shrink)