Benadering van enkele klassieke filosofische kwesties vanuit een door de Angelsaksische taalfilosofie geïnspireerde visie op de zingevende rede.

Rational public decision-making is nearly impossible for two reasons : the organisational complexity of public services and the existence of two circuits, a political one, and an administrativeone.Moreover, public decisions are made by different pressure groups, and from different decision centres. In Belgium the impact of political parties is steadily increasing, up to the point where they function as master-organisations that have set up their own institutions to carry out public tasks. In thesocio-economie field the government acts more often as (...) an arbitrator and money-supplier than as a decision-maker.In the welfare state the government's position in the whole field of decision-making amounts to delegating decisions to private organisations and pressure groups, which in due course leads to corporatism andirrationality. Finally, the organisation structure of the civil service itself stimulates irrationality because it was set up as a pyramid hierarchy in a time when the government did not have many tasks. (shrink)

Bevat het religieuze discours aanspraken die vergelijkbaar zijn met de aanspraken die in strict cognitieve contexten, zoals wetenschap, gemaakt worden? Is van het spreken over religieuze fenomenen, en van het religieuze spreken, in enige zin een rechtvaardiging mogelijk die men kan vergelijken met de manier waarop wetenschappelijke of alledaagse overtuigingen zich lenen tot rechtvaardiging? Hoe zou zo'n rechtvaardiging er moeten uitzien? De bijdragen in deze bundel cirkelen rond deze vragen. De hefboom wordt echter ook dieper aangezet. Is het element van (...) overtuiging (belief) of geloofsinhoud, dat aanwezig lijkt in de meeste vormen van religiositeit, de grond voor andere aspecten zoals de religieuze praktijk en houdingen? Of zijn andersom de praktijken en (vertrouwvolle) houdingen de grond waarop religieuze overtuigingen eerst kunnen bloeien? Naast werk van Vlaamse auteurs, werden ook vertaalde artikelen opgenomen van D.Z. Philips en Alvin Plantinga. Paul Cortois (1954) is doctor in de wijsbegeerte. Momenteel is hij verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (KU Leuven) en aan de Vakgroep Filosofie van de Universiteit Antwerpen (UFSIA). Walter Van Herck (1962) is doctor in de wijsbegeerte. Hij is verbonden aan de Vakgroep Filosofie van de Universiteit Antwerpen (UFSIA) en aan de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen. (shrink)

Against the ‘great narrative’ of religion in the Middle-Ages, Modern Times are the times of differentiation. For religion that means that it becomes one sphere of culture, among others. On the other hand, religion sheds its light upon all the rest. The religious man “cannot help seeing every problem from a religious point of view” . To deal with religion today, means to deal with that paradox. The differentation coming up in modern times ends up in a kind of de-differentation (...) or fragmentation, so characteristic for our post-modern culture. Pushed to its extreme, this leads to two opposite reactions, both prominent on the contemporary religious scene, viz. a religion “à la carte” on the one hand, and fundamentalism on the other. In the process of differentiation, there always is the tendency of one sphere taking over the whole field. The great narratives of modernity were a first attempt to keep all the spheres at their proper place, but it was only a first and still naive attempt. The real problem turned out to be the status of reason and more specifically the status of metaphysics . In this article a concept of reason is defended – building upon Lyotard’s treatment of Kant’s faculty of judgement – in which reason is the instance of analysis and critique, opening up an interplay between all the spheres of culture, without founding them or bringing them together into one all-encompassing ‘whole’. Such a reason is, as Lyotard says, like an admiral, going between all the islands of the archipelago, without having an ‘absolute standpoint’ of its own, but always moving within its vast ‘milieu’, viz. the sea. Such a faculty of reason is eventually the only means to keep not only religion but also science at its proper place. (shrink)

Overzicht van de gewijzigde visie in de 20e-eeuwse filosofie op emoties.

Overzicht van de hedendaagse ontwikkelingen in de wetenschapsfilosofie.

Deze studie onderzoekt de zin van de empirische sociale weten- schap voor de interpretatie van het menselijk bestaan. Ik vraag naar de betekenis van de sociale wetenschap voor het begrip van het menselijk bestaan als grondslag van rationaliteit en vrijheid. De analyse van de wetenschapsleer, de ethiek en de cultuurfilosofie van Max Weber levert een bijdrage aan de beantwoording van deze vraag. De filosofische vraagstelling die deze studie leidt is niet vreemd aan de inspiratie van Webers denken. Die inspiratie is (...) gelegen in de vraag naar het lot van de vrijheid van individuen onder voorwaarde van een gerati- onaliseerde wereld. In deze studie wordt de aandacht in hoofdzaak gericht op de filosofische grondslagen van Webers wetenschapstheoretisch en ethisch denken. De centrale leidraad van mijn interpretatie is de oppositie van feitelijkheid en idealiteit, en van immanentie en transcendentie. Daardoor kan een aantal belangrijke motieven van Webers denken rond rationaliteit en vrijheid aan het licht gebracht worden welke samenhangen met de filosofische grondslagen ervan. Weber heeft gesteld, dat het probleem van rationaliteit en vrijheid in onze samenleving alleen intellec- tueel zuiver gethematiseerd kan worden op basis van een empirisch wetenschappelijke benadering van de realiteit. Een dergelijke analyse moet zich los maken van de vooroordelen van een speculatieve geschiedfilosofie. Het sociaal-wetenschappe- lijk denken van Weber pretendeert empirische geldigheid en heeft daarom in zijn visie een antimetafysische strekking. Toch blijft zijn denken gebonden aan zeer specifieke vooron- derstellingen van filosofische aard welke hij ontleent aan de wetenschapslogica van zijn dagen. Het is een van de theses van deze studie dat Weber de filosofische grondslagen van zijn conceptie van sociale wetenschap verheldert door een beroep op te doen het neo-kantianisme van H. Rickert en de fenomenologie van E. Husserl. (shrink)

Leo Strauss, de vader van het Amerikaanse neoconservatisme, stamde uit een Duits orthodox-joods gezin. Hij was reeds een bekende filosoof en politicoloog, toen hij in 1973 naar de Verenigde Staten uitweek. Hier ging hij verder met zijn onderzoek naar de tegenstelling tussen rationaliteit en emotionaliteit, tussen weten en geloven. Strauss is hierover niet tot een duidelijke eindconclusie gekomen.

Nu we de totale vrijheid hebben bereikt, heeft het weinig zin meer om over zonden te spreken. Als vanzelf wordt het toch weer interessant om over deugden na te denken: een positieve eigenschap waarover we beschikken of een goede manier van handelen. Rik Torfs treft die deugden aan op onverwachte momenten, wanneer we ons met humor proberen te beschermen, de eindeloosheid van onze wereld toch begrenzen of eenvoudigweg praten met elkaar. Even scherpzinnig als verontrustend beschrijft Torfs hoe wij, hypermoderne mensen, (...) meer mens proberen te zijn en hoe we onderweg het spoor bijster raken. Een teveel aan rationaliteit ligt volgens hem bijna altijd aan de basis van overspannen gevoelens over onszelf en foute inschattingen van de wereld, of het nu gaat over de manier waarop we ons persoonlijke geluk benaderen, over migratie denken of met onze eigen sterfelijkheid omspringen. Net omdat mensen geen rationele of volmaakte wezens zijn, is het beter om van de nood een deugd te maken. (shrink)

Hoofdstukken over het maatschappijbeeld van verschillende filosofen en filosofische stromingen, waarbij de begrippen macht en rationaliteit centraal staan.

Volgens hoorn (d) van Philipse’s dilemma is de uitspraak dat God bestaat een feitelijke bewering en kan men die feitelijke bewering rationeel geloven zelfs als men er geen argumenten voor heeft. In deze korte reactie betoog ik dat de argumenten die Philipse tegen de keuze voor deze hoorn inbrengt niet kunnen overtuigen.