Tak zwany spór o panteizm był istotnym wydarzeniem filozoficznym w niemieckim krajobrazie intelektualnym dwóch ostatnich dekad XVIII wieku, który spowodował jednocześnie odrodzenie zainteresowania Spinozą w Niemczech. Istnieje ogromna literatura dotycząca tego sporu z perspektywy zarówno filozoficznej, jak i czysto historiograficznej, jednakże pomimo intensywnie dyskutowanej tetralogii Jonathana I. Israela na temat historii oświecenia, wciąż brakuje nowej, szerszej debaty wokół relacji sporu o panteizm do globalnej dynamiki późnego oświecenia i jego wewnętrznych napięć. W artykule omawiane są kluczowe idee sformułowane przez Herdera, Goethego, (...) Fichtego, Kanta, Schleiermachera i Novalisa jako odpowiedzi na 'wyzwanie panteistyczne', które w formie prowokacji przedstawił Jacobi, a następnie pokazane jest, w jaki sposób ujawniają one pewne zasadnicze ideologiczne napięcia typowe dla nowoczesności. Wskazane są dwie podstawowe osie jako środki ciężkości całego sporu: oś transcendencji/immanencji oraz oś autonomii/heteronomii. Twierdzi się, że historyczny fenomen 'panteizmu' nie powinien być a priori wiązany z pewnym konkretnym emancypacyjnym potencjałem, lecz raczej potraktowany jako rodzaj 'soczewki' albo 'narzędzia sondującego' słabe punkty oświecenia i jego zaniedbane problemy, które w wielu przypadkach zostały wykorzystane przez kontroświeceniową reakcję. Podkreśla się jednak, że panteizm jako idea odegrał fundamentalną rolę w szybkim procesie de-eschatologizacji i jednocześnie jest znaczącym symptomem politycznej reorientacji w obrębie nowoczesności w sposób, który jednak nie ma nic wspólnego z tak zwaną klasyczną 'tezą o sekularyzacji' Löwitha, Schmitta czy Taubesa. (shrink)

In der Beantwortung der für das geozentrische Weltbild aristotelisch-ptolemäischer Prägung zentralen Frage, welches der Elemente höher liege, legt Dante in gut scholastischer Argumentationsweise seine kosmologischen Auffassungen dar. In der ausführlichen Einleitung wird die Naturphilosophie Dantes in ihren historischen Kontext eingebunden und bewertet.

Kants Ethik zeigt das typische Profil einer klassischen Theorie: Sie präsentiert im Kontext jeder Zeit neue und überraschende Perspektiven. 200 Jahre nach dem Tod Kants ist die AuseinanderSetzung mit seiner Ethik keineswegs auf das philologische oder philosophiehistorische Interesse beschränkt. Vielmehr ist sie eine der wenigen Beispiele für den Sachverhalt, dass mit dem zeitlichen Abstand der Entstehung eines Werks die systematische Bedeutung immer noch zunehmen kann. Heute werden die großen ethischen Themen der Gegenwart, von den Menschenrechten bis zur Bioethik, nicht ohne (...) ausdrücklichen Bezug auf Kants Ethik behandelt. In diesem Band werden Beiträge vorgelegt, die durchgehend ein systematisches Interesse verfolgen. Sie rekonstruieren ausgehend von einem exegetisch gesicherten Ort im Werk Kants die Erträge für die gegenwärtige Philosophie. Mit Kant wird gleichsam über den ursprünglichen Horizont seines Denkens hinausgegangen. Dabei zeigt sich, dass die kantische Ethik nicht nur auf den ihr vertrauten Gebieten von Gerechtigkeit, Autonomie, Verbindlichkeit und Recht Bedeutendes leistet, sondern auch zum Problem der Motivation Lösungsvorschläge bereithält - einem Bereich, der lange Zeit als ihr Schwachpunkt angesehen worden ist. (shrink)

This article presents a reading of aphorism 6.36111 of Tractatus Logico-Philosophicus by Wittgenstein, from its localization in the critical, wide-reaching, debate on the project of transcendental philosophy. The intention of the article consists of clarifying the historical background suggested by the mention of the?Kantian problem”. This shows that Wittgenstein found in the context of the dispute about spacial representation, that which is not explicity in the aphorism, some arguments to reject the key concept of Kant’s theoretic philosophy: the ideality of (...) space as a pure form of intuition. (shrink)

Einleitung: Die französischen Materialisten des 18. Jahrhunderts, von A. Baruzzi.--La Mettrie, von A. Baruzzi.--Helvétius, von E. Voegelin und P. Leuschner.--Diderot, von T. Schabert.--Sade, von A. Baruzzi.--Bibliographisches Stichwort (p. 168-174).