This essay is an interpretation of the famous novel by Herman Melville, Bartleby, the Scrivener. A Story of Wall-Street. My aim is not only to interpret the novel, but to expose and problematize the socio-ontological structure of today’s world, which is capitalism. Reading Melville’s story through the prism of selected philosophical ideas allows us to read its freedom-taking nature in an inspiring, but also disturbing way. Bartleby’s example shows that no political and social action is enough to liberate oneself. Neither (...) protest nor activism, nor ideological opposition, nor boycott. Only something that verges on madness and self-annihilation – reaching out to the metaphysical foundations of the world and our existence in it – can be effective. (shrink)

Zapoznanie się z nieznanym tekstem filozoficznym zawsze budzi u historyka emocje, wiąże się z poznaniem nowego fragmentu historycznej rzeczywistości, rzuceniem nowego światła na obraz przeszłości, jaki był dotychczas niedostępny. Z pewnością takim tekstem jest Metafizyka W. Lutosławskiego. Warto zadać sobie zatem pytanie, co nowo wydany tekst wnosi do naszej wiedzy o filozofie, jego poglądach, filozoficznej ewolucji, do obrazu filozofii polskiej w XX wieku. Lutosławski, znany jako badacz chronologii Platońskich dialogów, w Polsce był postrzegany przez pryzmat swojej nie zawsze konwencjonalnej (...) działalności pedagogicznej. Był także jednym z ostatnich, którzy z uniwersyteckiej katedry głosili filozofię polskiego mesjanizmu narodowego. Jak wskazuje Metafizyka, Lutosławski pozostał tej filozofii wierny do końca swoich dni, jednak będąc zorientowanym w filozoficznych prądach swojego czasu potrafił filozofię mesjanizmu twórczo przeformułowywać. (shrink)

W artykule autor przedstawia dorobek o. Ziemiańskiego SJ na polu metafizyki. Okazją do tego był jubileusz 90. urodzin, z którego perspektywy można pełniej docenić wkład Jubilata w tę dziedzinę filozofii. Prezentację rozpoczyna przybliżenie kontekstu historycznego kształtowania się myśli filozoficznej o. Ziemiańskiego, gdzie podstawową rolę odegrała filozofia tomistyczna, skoncentrowana w ówczesnych polskich realiach na dyskusji z marksizmem. Dyskusja ta nie sprowadzała się wyłącznie do odkrywania ograniczeń i krytyki marksizmu. Przedstawiciele tomizmu proponowali własną interpretację rzeczywistości, odznaczającą się większym realizmem i bardziej przekonującą (...) racjonalnością. Kolejny punkt poświęcony został koncepcji metafizyki o. Ziemiańskiego, nawiązującej do tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, wzbogaconej elementami zaczerpniętymi ze współczesnych kierunków filozoficznych oraz nauk szczegółowych. Pośród najbardziej charakterystycznych cech tego ujęcia wskazano oparcie na doświadczeniu i zorientowanie na byt realnie istniejący, metodę _abstractio totius_, poznawczy realizm i maksymalizm, jak też ukierunkowanie na poznanie bytu absolutnego. W dalszej kolejności omówiono wkład Ziemiańskiego w interpretację kluczowych zagadnień metafizycznych, takich jak transcendentalia, przygodność, celowość czy struktura bytu. Podkreślono, iż opowiadał się on za egzystencjalną naturą transcendentaliów, a przez to ich niesprowadzalnością do pojęć uniwersalnych. Ponadto, w ciekawy sposób przedstawił specyfikę relacji wiążącej byt przygodny z bytem koniecznym, jak również uzasadnienie konieczności istnienia przyczyny celowej oparte na analizie wewnętrznej struktury bytu. Ważnym jego wkładem do refleksji nad strukturą bytu było także opracowanie problematyki relacji w ujęciu F. Suareza oraz ukazanie funkcjonalnych aspektów złożenia bytu z istoty i istnienia. W zakończeniu odnotowano wnioski koncentrujące się na znaczeniu metafizyki jako bazowej dziedziny poznania filozoficznego. (shrink)

In this paper I analyse the notion of critique, its subject and scope of validity in the context of critical metaphysics of Otto Liebmann. The main argument is preceded by introductory remarks in which historical context and intellectual background of this notion are discussed. The main focus of the paper is on the standpoint of Otto Liebmann, author of curricular for neo-Kantianism "Kant und die Epigonen", and who — however usually conceived to be forerunner of neo-Kantianism — quite paradoxically takes (...) somehow different position on metaphysics. It is different from so-called late neo-Kantianism which declared itself as opposite to metaphysics. Contrary to this, Liebmann accepted the possibility of metaphysics as a kind of crowning achievement and climax of scientific theories. (shrink)

Polish translation of "Kleine Geschichte der abendländischen Metaphysik: Von Platon bis Hegel". The history of Western metaphysics is being unfold on the basis of nine outstanding philosophers. For ancient philosophy: Plato, Aristotle and Plotinus; for medieval philosophy: Augustine, Thomas Aquinas and William of Ockham; for the modern period: Descartes, Kant and Hegel. The final chapter outlines some prominent opponents of metaphysics in the 19th/20th Century (Feuerbach, Marx, Nietzsche, Wittgenstein, Heidegger). Metaphysics being a fundamental philosophical discipline, this book can also be (...) read as an introduction to philosophy as such. (shrink)

Stanislaw Ignacy Witkiewicz is an author of a specific and original metaphysics of embodiment developed in the late 1930s. As a supporter of realism and opponent of any type of idealism, Witkiewicz found a kind of a "guarantee" of realism in the body. He proposed a "revised" version of Leibniz's monadology, where monads are no longer spiritual beings but psycho-bodily ones. A sense of embodiment became the primary sensation grounding the metaphysical realism of the author of Shoemakers. The article presents (...) the main points of Witkacy’s philosophy of the body. The central category of "mineness" is discussed, along with the question of relations between Witkiewicz’s findings and classic phenomenological analyses of embodiment proposed by Husserl and Merleau-Ponty. (shrink)

Część I. Koncepcje metafizyki -- Część II. Zarys teorii bytu.