Zamieszanie wokół problem prawdy ma dwa źródła. Zagadnienie to jest zwykle rozpatrywane w dwu perspektywach: [1] albo w perspektywie poznawczej albo [2] ontologicznej, w kontekście rzeczywistości uteoretyzowanej. Problem w tym, że obydwie są usytuowane na tym samym artykułowanym poziomie. Obydwie nie uwzględniają tego, co najważniejsze: ontycznego wymiaru rzeczywistości, ontycznego zakorzenienia, bez którego nie sposób mówić ani o poznaniu, ani o ontologii, ani o prawdzie. Kłopot w tym, że wymiar ontyczny został wyparty z filozofii i w tym należy upatrywać kryzysu (...) współczesnej filozofii. Rzeczywistość Ontyczna to Żywioł Przedpoznawczy. Prawda ma dwa wymiary: ontyczny i ontyczno-epistemologiczny. Pierwszy może być rekonstruowany tylko pośrednio, poprzez praktykę, którą nazywam metafizyką radykalną. Drugi jest rozwijany zgodnie z akceptowanymi normami praktyk artykułowanych. Podczas gdy przeciwieństwem prawdy onto-epistemologicznej jest tylko fałsz, przeciwieństwem prawdy ontycznej może być tylko prawda. Stosownie do powyższego mamy dwa rodzaje realizmu: realizm radykalny oraz wiele modeli realizmów ontoepistemologicznych. Prawda ma podwójną naturę: ontyczną i lekkość energii, tzn. siłę przekraczania aktualnych granic. Aby zmieniać otaczający świat, filozofia winna uwalniać energię uwięzioną w aktualnie obowiązujących teoriach. Mając to na uwadze, zamieniłam tradycyjny realizm na realizm transcendujący, przekraczający istniejące granice naszych aktualnych punktów widzenia i możliwości kognitywnych. (shrink)

While crises are omnipresent in history and historiography, the meaning of the concept of ‘crisis’ is becoming more elusive than ever. The authors scrutinise how historians use this concept with respect to contemporary history, the twentieth century and modernity in general. After briefly sketching the conceptual history of ‘crisis,’ the article addresses the questions of how the concept structures historiographical narratives, what types of crises historians distinguish, and whether we should retain the concept or refrain from using it, considering its (...) vagueness, suggestive power and political instrumentalisation. (shrink)

Marcel Gauchet to mało znany w Polsce historyk i filozof francuski. Żadna z jego książek nie została do tej pory przetłumaczona na język polski. Dostępny w tym języku jest jeden z esejów pochodzący z La démocratie contre elle-même (Demokracja przeciwko sobie samej), opublikowany w kwartalniku „Res Publica Nowa” w grudniu 2002 r. pt. Nowy wiek osobowości. Próba psychologii współczesnej, przełożony i opracowany przez Wiktora Dłuskiego. W tekście tym Gauchet stawia tezę o mającej miejsce we współczesnym świecie rewolucji antropologicznej, polegającej na (...) zmianie roli rodziny ze wspólnoty ustanawiającej i podtrzymującej więzi społeczne na grupę społeczną niemającą wpływu na kształt życia społecznego. Przybliżenie sylwetki Gaucheta wydaje się niezbędne, albowiem jego myśl stanowi ważki i godny uwagi głos w dyskusji nad stanem współczesnej polityki oraz świata. -/- W niniejszym artykule skupię się na dwóch poruszonych przez Gaucheta zagadnieniach. Pierwsze z nich to ideologiczne konsekwencje ostatniego kryzysu gospodarczego, m. in. pokonanie lewicowej frakcji politycznej przez prawicową czy kryzys demokracji objawiający się dominacją interesów jednostkowych nad wspólnotowymi. Drugą kwestię stanowi kryzys liberalizmu polegający na występowaniu dwóch sprzecznych trendów na scenie politycznej, mianowicie,dominacji idei państwa interwencjonistycznego, dążącego do zbudowania dobrze funkcjonującego państwa opiekuńczego oraz rosnącego w siłę domagania się praw jednostki, co odbywa się, zdaniem Gaucheta, kosztem państwa. -/- Źródła będące podstawą niniejszego tekstu to przede wszystkim wywiad Macieja Nowickiego z Marcelem Gauchetem pt. Nie ma już lewicy, prawica zwyciężyła na zawsze opublikowany w miesięczniku „Europa. Magazyn Idei Newsweeka” w 2009 r. oraz wydane w 2007 r. I i II tom L’Avènement de la démocratie (Nadejście demokracji) Gaucheta. (shrink)

Uprawianie zawodu uczonego jest w istocie tworzeniem, ustaniem, stosowaniem szczególnego rodzaju wartości poznawczych. Jest to działalność uczestników mikroświata, w którym ważne są reguły dotyczące wypowiadania się, gdyż to, co w nauce ważne należy do zasobów zobiektywizowanej wiedzy o świecie i o badaniu świata. Dlatego niezmiernie ważne jest kolektywne czuwanie uczonych nad tym, jak przejawiają odpowiedzialność za słowo głoszone i słowo przyjmowane. Kultura tworzenia i stosowania wiedzy naukowej jest kulturą literalną. Świat trzeci (interpretowany i modyfikowany dzięki odpowiedniej inwencji świata drugiego) jest (...) skarbnicą wiedzy zobiektywizowanej przez swój zapis. Dlatego tak ważny jest język wypowiedzi naukowych i umiejętność odczytywania języka takich wypowiedzi. (shrink)

Celem artykułu jest krytyka przyjętego przez niektórych filozofów podziału na normatywność w podstawowym sensie oraz normatywność wymogów wąsko rozumianej racjonalności. Pokazuję, że podział taki nie jest wyczerpujący, ponieważ pomija ważny typ wymogów normatywnych, a mianowicie reagowanie na racje. Z jednej strony tego rodzaju wymogi nie przypominają wymogów normatywnych w podstawowym sensie, a z drugiej — istotnie różnią się od racjonalności rozumianej jako spójność między nastawieniami. Dochodzę do wniosku, że reagowanie na racje należy uznać za trzeci typ wymogów normatywnych.

The author discusses two cities as interpreted by St. Augustine, the Doctor of the Church. While the first one, which Augustine personally experienced on the example of the fall of the Roman Empire, is temporal, the second is located in the nether world. However, we can experience the blessings of the latter here and now provided that we live according to the word of God, i.e. in a Christian manner. The author uses the example of Rome and its earthly glories (...) and refers to the history of the Hebrew kingdoms described in the Bible to outline various contexts of this dichotomy. He presents a critique of Roman polytheism, classified by Augustine as a false religion, and shows the profound political, social and historical significance of his teaching about the two cities. He concludes that St. Augustine’s teaching remains up-to-date in the present-day world. (shrink)

For the last few months the financial crisis is being widely discussed. However, it was foreseen some time ago by at least two people who named its deep causes. A philosopher of culture, Zygmunt Bauman, claims that a postmodern utopia of “morality without ethical code” makes it impossible to solve problems created by our era of “liquid modernity”. George Soros, an American currency speculator, stock investor, businessman, philanthropist, political activist, and a pupil of Karl Popper, maintains that the crisis is (...) a result of a victory of “transaction morality” over “morality of the open society”. The two diagnosis of the present crisis show that the process of deregulation of the economy should not lead to the point where ethics loses its normative functions. This is the lesson of the crisis. Capitalism must be ethical or none. (shrink)

Post-truth is described as a phenomenon existing at the public sphere, which consists in special emphasis on the ideologic aspect of expression, while at the same time marginalizing aspect of facts. it seems that in looking for the reasons for this behavior, statement that this practice is simply more effective is insufficient. It's not possible to describe well the phenomenon of post-truth without analyzing transformations of the epistemological plane from which the phenomenon of post-judgment emerged. One of the most important (...) moments in history that could serve as a point of reference for these considerations may be the modern project, which was especially developed in philosophy of Immanuel Kant. His epistemology, based on Enlightend Reason, says that objective truths may be obtained through empirical cognition. The rejection of this approach can be linked to the fragmentation of the Logos, which consisted in the recognition that there is no point of reference capable of guaranteeing and justifying the only true, objective cognition. Thus it seems that the fact, that in public debates rhetoric wins over dialectic, is closely related to the transformations that have taken place on the philosophical plane. (shrink)

Gratitude is an important psychological construct in positive psychology, the psychology of religion, and the psychology of spirituality. Until recently, however, psychologists have largely ignored it. Even so, its significance for social and individual life has begun to emerge in the context of cognitive psychology, as something that contributes to personal well-being, the strengthening of interpersonal relations, and good social behaviour. Generalizing, we may say that gratitude is a positive response to one’s being in receipt of some beneficial good, whether (...) it comes from other people, from one’s life conditions, from nature, or from God. The purpose of this article is to attempt a psychological definition of gratitude, along with an outline of its nature as an emotional state, personality trait, mood, disposition or virtue. (shrink)