Grenzen van dialoog -/- De universalismegedachte van de Verlichting heeft een -postmodernistische maatschappij van slachtoffers geschapen. Het geloofsverlies in de grote verhalen en de universalisering van het individu zorgen ervoor, dat zijn schreeuw naar verontwaardiging geen toehoorders meer vindt. Zijn roep in de woestijn gaat verloren in het chaotisch geschreeuw van de anderen. Tegenover dit koude, steriele postmodernisme stellen wij het eco-communautarisme. Vanuit de vaststelling dat het individu denkt, spreekt en handelt in de context van zijn taal en cultuur, (...) dus vanuit zijn gemeenschap, voegen wij aan Kants transcendentale ideeën 'Ik', 'Wereld' en 'God', een vierde idee toe: het 'Wij' of het principe van inclusiviteit. De Kantiaanse burgermoraal is Copernicaans geïnspireerd en steunt op de Newtoniaanse ruimte-tijdstructuur. Door middel van Hackings sociaal constructivisme, het Leibniziaanse meer-werelden-beeld en het biologische paradigma als nieuw denkkader, structureren wij de -gemeenschap volgens een cyclisch en een lineair tijdsverloop. Het cyclische waarborgt de traditie van een gemeenschap, het lineaire doet de gemeenschap evolueren naar een moreel betere toekomst. Het eco-communautarisme biedt het kader voor een kwalitatieve evolutie van individuen en gemeenschappen. Het normerend aspect hiervan is de pluriforme en multi-culturele dialoog. Een dialoog met grenzen. (shrink)

Niettegenstaande de tendens van het failliet van het multiculturalisme is multiculturele dialoog niet weg te denken in een zich globaliserende wereld. Taylor, Gadamer, Honneth en Kymlicka hebben een bijdrage geleverd op het vlak van de erkenning van identiteit, respect en waardering van verschil. Wij voeren het argument aan dat bovenstaande auteurs niet ontsnappen aan het postmodernistisch dilemma van zelfautonomie en slachtofferschap. Dit komt doordat zij in hun rationale vertrekken van het afzonderlijke subject en deze situeren in een ruimte-tijd waarin (...) de tijd slechts een historische rol heeft en de ruimte geen actieve rol speelt. Tegenover deze uitvloeisels van het postmodern denken stellen wij het eco-communau-tarisme. Vanuit de vaststelling dat het individu denkt, spreek en handelt in de context van zijn taal en cultuur en dus vanuit zijn gemeenschap, situeren wij dit subject en de gemeenschap tevens in een particulier territorium of het ecotoop. Door middel van Hacking’s sociaal constructivisme, het Leibniziaanse meerwereldenbeeld en het biologische paradigma als nieuw denkkader, structureren wij de gemeenschap volgens een cyclisch en een lineair tijdverloop. Het cyclische waarborgt de traditie van een gemeenschap, het lineaire doet de gemeenschap evolueren naar een moreel betere toekomst en heeft een transcendent statuut. Het eco-communautarisme biedt het kader voor een kwalitatieve evolutie van individuen en gemeenschappen. Het normerend aspect hiervan is de pluriforme en multiculturele dialoog. (shrink)

Wij presenteren Berardi’s herwerking van de ideologiekritiek in drie stappen. Eerst schetsen wij de context waarin Berardi de ideologiekritiek herdenkt. Hij bouwt verder op de ontdekking van Deleuze en Guattari dat de taal van het kapitalisme niet de code, maar de axiomatiek is. De economische wetenschap biedt, volgens hen, mensen geen identiteit aan, maar bestaat uit een reeks commando’s die stromen van geld, arbeid, elektriciteit, enzovoort reguleert. Daaraan koppelt Berardi de observatie dat het hedendaagse kapitalisme vooral tekens verhandelt (...) in plaats van producten waarnaar zulke tekens zouden verwijzen. In een tweede stap brengen wij tegen deze opvatting in dat Berardi nog steeds vasthoudt aan de representatieve waarde van de economische wetenschap. Deze laatste zou enkel een afbeelding bieden van de realiteit en die vervalsen in het voordeel van het status quo. Sociologen uit de traditie van de actor-netwerktheorie (ANT) hebben dat echter betwist. Zij beweren dat de economische wetenschap de economische realiteit niet zozeer afbeeldt, maar actief vormgeeft. De economische wetenschap heeft de mens geschapen naar zijn evenbeeld: als homo oeconomicus. Het is dan ook een vergissing om de economische wetenschap te bekritiseren voor haar valse representaties. Zij maakt die immers waar. In een derde en laatste stap leggen wij in Berardi’s teksten een nieuw criterium bloot voor ideologiekritiek. In plaats van de economische wetenschap te bekritiseren voor haar valse uitspraken over de realiteit, moeten wij nagaan of de economische wetenschap een manier van leven promoot die mensen in staat zijn te onderhouden. De economische wetenschap is dan ideologisch als en slechts als zij een onhoudbare vorm van leven propageert. Volgens Berardi kan de hedendaagse economische wetenschap hiervan terecht beschuldigd worden. In zijn psychopathologie van het kapitalisme wijst hij immers op de negatieve psychische gevolgen van het hedendaagse kapitalisme, namelijk de instandhouding van een cyclus tussen paniek en depressie, een verlies aan betekenisvol menselijk contact en een neiging tot neurotisch vasthouden aan oude economische recepten die hun failliet reeds meermaals bewezen hebben. Niet de waarheid zal ons verlossen, maar in de verlossing ligt het ware leven. (shrink)

The scientific ideals of the Enlightenment are intimately tied up to the elaboration of a philosophical grammar and a lexicon of rigorously defined primitive terms. The present study offers an analysis of the linguistic articles in the Encyclopédie of Diderot and d'Alembert, which deal with the scientific description of the foundations of 'la communication des idées'. The central concept in the description of the universal principles regulating the transposition of thoughts into word-combinations, is the word, corresponding to an idea (which (...) by abstraction is derived from sensuous impressions). The articles on language (and linguistic categories) in the Encyclopédie not only reflect a philosophical stand with regard to the problem of the relation between language and thought ; they also show why language is central in the acquisition, the communication and diffusion of knowledge. (shrink)

Het boek Filosofie van taal en tekst van René van Woudenberg is een heldere en uitdagende inleiding in enkele problemen van de taal- en tekstfilosofie. Het is niet een inleiding in verschillende filosofische theorieën over taal en tekst, maar eerder een inleiding in de problemen die in die theorieën aan de orde komen. Het centrale vraagstuk dat in het boek aan de orde komt, luidt : ‘Wat zeggen we precies wanneer we zeggen dat een woord, zin of (...) tekst, betekenis heeft?’ De auteur streeft dus naar verheldering van het begrip ‘betekenis’. Waar onduidelijkheden zijn door het verschillend gebruik van dit begrip, probeert Van Woudenberg deze op te lossen door heldere onderscheidingen aan te brengen. (shrink)

Het begrip 'identiteit' beroert, verbindt en verdeelt. Het gaat dan om hoe de eigen natie een bepaalde identiteit uitdraagt, hoe leden van die natie daaraan moeten conformeren, om genderidentiteit, om uiterlijke kenmerken van mensen. Die laatste twee worden soms samengebracht onder de noemer 'woke', als verzet tegen discriminatie op basis van gender, beperking of ras. Wetenschappers bestuderen deze fenomenen als nooit tevoren. Populaire politici en opiniemakers schrijven er boekjes over. Maar wat betekent identiteit nu echt en wat (...) doet identiteit met de visie op het verleden, met geschiedenis? Voltooid Verleden, onvoltooide geschiedenis onderzoekt hoe identiteit en geschiedenis elkaar voortdurend beïnvloeden. Identiteiten zijn niet alleen een voorwerp van historische studie, ze bepalen ook grotendeels hoe dat historisch onderzoek eruitziet. Geschiedenis is immers cruciaal voor het boetseren van identiteiten. Dit essay claimt dat in dat proces het beeld van het verleden continu verandert, met alle risico's van dien, want geschiedenis en dus het verleden worden systematisch ingezet om bepaalde identiteiten te onderbouwen. Debat en de steeds veranderende bevraging van dat verleden vormen anderzijds ook de essentie van het historisch verhaal en geven net rijkdom aan het onderzoek. Omdat er vele identiteiten zijn, kan geschiedenis dus in principe enkel meerstemmig zijn."--Page 4 of cover. (shrink)

Voor de taalgebruiker spreekt taal vanzelf, maar de taalonderzoeker staat voor raadsels. Woordvormen lijken in niets op hun betekenis. En taalconstructies lijken onlogisch in elkaar te zitten. Toch kunnen we in een enkele zin onze bedoelingen tot in de subtielste nuances duidelijk maken. We hebben geen toegang tot het bewustzijn van de Ander maar kunnen desondanks gedachten met elkaar uitwisselen. We kunnen de werkelijkheid met elkaar bespreken en fictieve werelden met elkaar delen alsof ze toch ergens buiten onszelf bestaan. (...) De taalgebruiker heeft er allemaal geen moeite mee. In De magie van taal brengt Net Koene stap voor stap in kaart wat zich in ons hoofd afspeelt wanneer we naar de Ander luisteren. Ze isoleert taalvormen, woorden, constructies, toonhoogte- en ritmekenmerken die we als informatief herkennen in wat de Ander zegt. Ze laat zien hoe al die vormen systematisch hun eigen bijdrage leveren aan onze voorstelling van waar de Ander het over heeft. De auteur toont deze processen vanuit een denkbeeldig alwetend perspectief, in dit boek Omega genoemd. Binnen dit theoretische kader legt ze per hypothese verband tussen wat in het bewustzijn opkomt en de machinerie van het brein: hoe vormt de wereld van onze zintuigen zich, hoe komt ons voorstellingsvermogen tot stand, hoe transformeert de zintuiglijke wereld in een bespreekbare wereld? En vooral: hoe werkt het dat we de inhoud van ons bewustzijn op dat van de Ander kunnen afstemmen? (shrink)

‘Elke religie is verankerd in de geschiedenis, en dat er bij de gratie van oecumenische inspanningen een eengeworden wereldreligie zal ontstaan, is hoogstwaarschijnlijk ijdele hoop. De religies zullen hun identiteit, hun specifieke, in doctrine en riten uitgekristalliseerde taal hoogstwaarschijnlijk niet kwijtraken. Toch zullen ze zonder vijandschap kunnen voortbestaan; hun onderlinge communicatie, gebaseerd op het geloof in de betekenis zoals ik die heb proberen te schetsen, kan vriendschappelijk zijn en dienen tot het uitwisselen van tekens die naar die gemeenschappelijke (...) geloofsruimte verwijzen.’. (shrink)

The institutional reform of the Belgian state seems to run parallel with a redefinition of the whole of Belgian society. 'Subnationalism' has overtaken the traditional ethno-linguistic definitions which used to provide a basis for political identification and mobilisation. The territorial demarcation of the regions and the politicisation of cultural life on both sides of the linguistic border constitute basic ingredientsfor 'nationbuilding'projects in Flanders and Wallonia. A number of elements are distinguished to explain why the 'nationalism' of the regions will have (...) repercussions on the political developments in the capital area. Language and territoriality have always played a special role in Brussels. Changes in connection with definitions of territoriality and identity now seem to create opportunities to redefine the relationship between the communities in Brussels. It is not inconceivable that, in the long run, the linguistic divide wilt fade out and wilt be replaced by an identification on the basis of a territorial criterion shared by all the Brussels' inhabitants. (shrink)

Studie over verborgen seksistische uitdrukkingen in de Nederlandse taal.

In the discussion between realism and anti-realism, the causal theory of reference plays a central role. As a version of metaphysical realism, causal realism maintains that language is hooked upon the world by means of causal chains that account for the relation between language and extra-linguistic reality, a thesis denied by antirealism in its various forms. The paper investigates these criticisms which are both logical and epistemological, taking as an example H. Putnam's views on these matters. It is argued that (...) the anti-realist criticisms against the causal theory of reference may at least in part be misdirected, since they use a concept of causality that is of a qualitatively different nature from the one used in realist theories. Finally, it is shown how the main tenets of metaphysical realism can be reformulated so as to accomodate for several more general—but related—criticisms having to do with its ontological and epistemological presuppositions. (shrink)

1. Het eigene der wijsbegeerte.--2. Wijsbegeerte en geldigheid.--3. Wijsgerige interpretatie en reïnterpretatie.--4. Taalwetenschap en wijsbegeerte.--5. Taal en intersubjectiviteit.--6. Taalperspectivisme.--7. Regels en regelmaat.--8. Taaldaden.--9. Verwijzen en beweren.--10. De dragers van logische relaties.--11. Het Mentaals, de taal van het denken.--12. Taaluiting en logische structuur.

Een van de hoekstenen van het idee dat de wetenschap een eenheid is, wordt gevormd door de overtuiging dat er in haar rijk één taal wordt gesproken: de taal van de feiten. Natuurlijk zijn er tussen de wetenschappen ook grote verschillen, maar die betreffen volgens deze overtuiging het gebied van de theorieën. De data waarop deze zich baseren, zouden neutraal geformuleerd kunnen worden. Als dit niet zo zou zijn, wordt ons het angstbeeld van een grote spraakverwarring voorgehouden.

The time of art: Negri and Virno on kairòs, language, and creation. Negri and Virno aim to establish a concept of art that demonstrates a difference within a contemporary society that they see as completely dominated by the market. A time regime presenting the spheres of work and non-work as separate, structures human life. Yet in fact, work today stretches beyond the borders of both spheres. Labor power consists mainly in creativity, communication, and cooperation. Virno and Negri state that a (...) market-oriented time regime that perpetuates a divide between labor time and non-labor time presents itself as a dismeasure. It attempts to objectively measure and structure something that is really a dynamic and intersubjective matter, namely the immaterial traits that are also potentially productive of life in general, and that are productive of art. When Negri and Virno call the work of art a singular mode of labor power, they imply that it deploys the elements of labor power in a manner that is different from market-oriented labor, that it exploits their capacity to produce life itself in a meaningful way. Yet neither Negri nor Virno puts forth a broad concept of art that embodies the potential that they attribute to it. This article aims to extend Negri’s and Virno’s proposals and present a conceptualization of the nature of the artwork that would posit the difference in relation to dismeasure of the market as Negri and Virno conceive it. (shrink)

Inleiding tot de filosofie, ethiek en godsdienst.

Prayer and the formation of Christian identity in Revelation. The use of prayer in the book of Revelation is analysed. It is illustrated that heavenly prayer is directed to God, but that Jesus is also the subject of praise in contexts of prayer. Specific attention is given to the relation between prayer and Christian identity, illustrating how prayer serves the formation and sustenance of the Christian community within this world. Prayer also aims at witnessing to this world, thus strengthening Christian (...) identity. Prayer further has a strong eschatological dimension, calling for the return of the Lord Jesus. (shrink)

De moderne westerse cultuur wordt gekenmerkt door de bereidheid waarom-vragen te stellen en de dingen te onderzoeken. Daartegenover staat het spreken dat gedomineerd wordt door onderwerping. Deze tweede soort van spreken heerst in het huidige conservatisme in de VS.

Het succes waarmee wij ons in een democratische rechtsstaat hebben kunnen bevrijden van autoritaire stelsels en dogmatisme zal tegen ons werken wanneer we zelf geen verantwoorde invulling geven aan levenswijze en levenszin. We slaan gemakkelijk door in egoïsme, onverschilligheid, overproductie en vervreemding. De teleurstelling is groot over onze omgang met Moeder Aarde, de multiculturele problematiek, toenemende sociale ongelijkheid door zelfverrijking en de afbraak van de zorgcultuur. De oorzaken van psychisch lijden komen veelal voort uit het schenden van waarden. Wij doen (...) dit anderen aan of anderen ons. Leegte, doelloosheid en eenzaamheid zijn het gevolg. Avontuur, winstbejag, drugs, succes en sensatie moeten ons tevergeefs uit het slop halen. Vernieuwing is gewenst. Kennis over goed leven is cognitief makkelijker te verspreiden en te toetsen dan eigen attituden te onderzoeken en zo nodig gedrag zelf te wijzigen. Van toename aan zelfkennis en bewustwording van ons onvermogen is meer te verwachten. Aandacht voor psychologische en morele ontwikkeling verheldert het ontstaan van voortreffelijke persoonseigenschappen in het proces van bildung. In dit sociaalfilosofisch werk over levenskunst (ars vitae) veel aandacht voor klassieke wijsheden, een betere verhouding tussen het cognitieve en het emotieve, psychologische experimenten, modern geluksonderzoek en een breed scala aan intrapsychische en psychosociale vaardigheden die het welzijn en de weerbaarheid tegen misstanden vergroten."--Page 4 of cover. (shrink)