Artykuł analizuje zaangażowanie Bułgarów w wojnę cypryjsko-genueńską w latach 1373–1375, podważając powszechnie panujące przekonanie, że ci Bułgarzy byli niewolnikami na Cyprze, którzy zostali zorganizowani w jednostkę wojskową. Ten dominujący pogląd opiera się na kilku wzmiankach cypryjskich kronikarzy. Autorka wykazuje jednak, że Bułgarzy wspomniani w tych kronikach nie byli niewolnikami, ale najemnikami, czyli zawodowymi żołnierzami. Najprawdopodobniej zostali oni zwerbowani na terenie Europy Wschodniej do udziału w krucjacie i ekspedycjach przeciwko Mamelukom i Turkom organizowanych przez króla Piotra I z Lusignan. Po (...) śmierci króla pozostali oni na wyspie i zostali zatrudnieni przez władze regencyjne i Piotra II z Lusignan w konflikcie przeciwko Genueńczykom. Wśród tych najemników bez wątpienia znajdowali się rdzenni mieszkańcy Bułgarii, od których pochodzi nazwa całego kontyngentu. Niemniej jednak grupa ta obejmowała również wielu Greków i innych mieszkańców Europy Południowej i Wschodniej. Dlatego też termin „Bułgarzy” służył jako zbiorcze określenie dla wszystkich zagranicznych najemników pochodzenia wschodnioeuropejskiego i przedstawicieli świata bizantyjskiego, znanych Cypryjczykom. (shrink)

Artykuł przedstawia problemy, jakie wywołało zniszczenie w 1944 roku manuskryptu zawierającego sporządzoną pod kontrolą autora kopię dzieła Wojna domowa z Kozaki i Tatary Samuela Twardowskiego. Dla części pierwszej dzieła podstawą edycji musi być wydana pod kontrolą autora edycja części pierwszej z roku 1660. Dla części II–IV edycja kaliska skorygowana notatkami Alojzego Kowalkowskiego. Edycja kaliska, jako że została przez kaliskich jezuitów ocenzurowana dla potrzeb edukacji prowadzonej w kolegiach zakonu, nie może stanowić samodzielnie podstawy nowego wydania. Dysponujemy jedynie notatkami Alojzego Kowalkowskiego, (...) który przed II wojną światową zestawił manuskrypt z edycją kaliską. Ponieważ poszczególne egzemplarze edycji kaliskiej różnią się, należy ustalić relacje między nimi. Nie wiemy ponadto czy spalony manuskrypt był podstawą edycji kaliskiej, czy też istnieje odpis dzieła, z którego wprost korzystali drukarze jezuiccy. W archiwum diecezjalnym w Pelplinie zachowały się notatki Kowalkowskiego, które mogą być odręcznym odpisem albo zaginionego manuskryptu, albo edycji kaliskiej. Czy gdyby były odpisem manuskryptu, mogą stać się podstawą nowego wydania części II–IV utworu? (shrink)

Niniejszy artykuł stanowi próbę udowodnienia tezy, zgodnie z którą „wojna z terroryzmem”, a ściślej z jego globalną postacią, jest de facto aktywnością wymierzoną w sam proces globalizacji. Karkołomny okazuje się zarówno brak działań zmierzających do eliminacji terroryzmu, jak i wszczynanie z nim „wojny”. Po pierwsze, globalizacja napędza terroryzm jako własną przeciwwagę, dlatego skuteczna z nim walka pociąga za sobą walkę z globalizacją. Po drugie, w tej perspektywie zwycięska „wojna z terroryzmem” zwiastuje jedno - samozniszczenie, unicestwienie tego, przeciw czemu (...) występują terroryści. Wątpliwości rodzą się nie tylko na tle praktycznych konsekwencji wypowiedzenia „wojny” globalnemu terroryzmowi oraz teoretycznego znaczenia tego terminu, lecz też samej możliwości prowadzenia wojny z tym czy jakimkolwiek innym zjawiskiem, miast realnym wrogiem. Jednakowoż „wojna z terroryzmem” to nie tylko wojna z globalizacją, to także wojna przeciw wartościom, które głosimy i w doniosłość których ponoć wierzymy. Łamiąc prawa innych w imię liberalnych wartości, nie możemy oczekiwać, że staną się one powszechnie bronione. W ten sposób wszyscy bierzemy udział w wielkim „teatrze przemocy”. (shrink)

W eseju tym przyglądam się koncepcjom wojny i jej relacji do ludzkiej natury, kondycji, cywilizacji, tudzież immanentnej „struktury” władzy, autorstwa czterech dwudziestowiecznych filozofów – Arnolda Toynbee’go, René Girarda, Georgio Agambena i George’a Santayany. Zestawienie elementów tych teorii, a także krytyki kultury współczesnej, w którą wszyscy interlokutorzy się angażują, pozwala odkryć intrygujące punkty wspólne. Nawet jeśli niektóre analogie okazują się pozorne, to dyskusja rzuca nowe światło na zagadnienia takie jak związek między tożsamością a ofiarą, władzą a banitą, kłamstwem a systemem, czy (...) też każdą stabilną organizacją społeczną. (shrink)

Recenzja książek W. Buchner, Wojna i konkwista. Hiszpańska myśl polityczna Złotego Wieku i A.A. Chaufe, Wiara i wolność. Myśl ekonomiczna późnych scholastyków.

We used to consider ethics as a set of universal principles valid in every situation. It would be interesting however to ask if our activity in public or strictly political areas is to be submitted to the same criteria of moral evaluations as individual actions? What does just war mean? How far are we inclined to justify some moral aspects of war? What is the difference between the evil caused by acts of terrorism and the violence due to open military (...) actions? Those are the questions the Author of this paper tries to answer in front of intensifying acts of ruthless political terror. (shrink)

Artykuł prezentuje podstawowe założenia filozoficzno-moralne leżące u podłoża ocen działań militarnych formułowanych w obrębie katolickiej nauki społecznej. Wskazując na ciągłość nauczania Kościoła odnoszącego się do etycznego aspektu konfliktów zbrojnych oraz jego głębokie osadzenie w wielowiekowej tradycji filozofii chrześcijańskiej, autor zwraca uwagę na uwidaczniające się we współczesnym stanowisku Kościoła przesunięcie akcentu z przypisywania wartości wojnie jako takiej na uzasadnianie konieczności obrony pokoju – w określonych warunkach obejmującej również zastosowanie środków militarnych.

W 1768 roku Turcja zagrożona ekspansywną polityką Moskwy, w tym zwłaszcza rozwojem sytuacji w Rzeczypospolitej, wypowiedziała Rosji wojnę. Toczyła się ona do 1774 roku i zakończona została klęską Turcji i podpisaniem pokoju w Küczük Kajnardży, na mocy którego Rosja umocniła się kosztem Turcji w basenie Morza Czarnego, a caryca Katarzyna II zrealizowała dążenia podjęte już za Piotra I Wielkiego. Zmagania wojenne Rosji z Turcją obserwowane były w Rzymie z dużą uwagą, a nuncjusze papiescy starali się nadsyłać do Rzymu wszelkie informacje, (...) jakimi dysponowali na ten temat. Stolica Apostolska w swoich zabiegach dotyczących ratowania statusu Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej musiała też uwzględniać przebieg wojny rosyjsko-tureckiej. Ten istotny aspekt polityki Stolicy Apostolskiej nie był dotychczas poruszany w literaturze przedmiotu – zarówno polskiej, jak i obcej – stąd też niniejszy artykuł jest pierwszą próbą podjęcia tego tematu. Informacji na temat wojny papiescy dyplomaci przesyłali wiele. Pochodziły one nie tylko z dworów, przy których byli akredytowani, lecz także od ich informatorów. Często jednak wiele z tych wieści, co w tym czasie było normą, nie było zbyt dokładnych lub zawierało nieprawdziwe dane, lecz w Sekretariacie Stanu konfrontowano je z innymi źródłami, sprawdzając ich wiarygodność, tak że obraz wojny uzyskany tą drogą dawał dobrą orientację zarówno w przebiegu konfliktu, jak i staraniach dyplomatycznych mających na celu doprowadzenie do zawarcia pokoju. Szczególnie bałamutne były informacje napływające z pogranicza turecko-rosyjskiego i pogranicznych ziem Rzeczypospolitej, sugerujące rozszerzenie konfliktu rosyjsko-tureckiego na Rzeczypospolitą. Jednak konfrontacja informacji napływających z różnych źródeł pozwalała kierownikom dyplomacji papieskiej na odtworzenie w sumie poprawnego obrazu wojny. Nuncjusze papiescy trafnie interpretowali też intencje poszczególnych krajów czy to zaangażowanych w konflikt, czy działania dyplomatyczne mające na celu doprowadzenie do pokoju, jak również realizację interesów poszczególnych państw. (shrink)

The subject of this article are two fundamental concepts of Hobbes’ political philosophy: “war of all against all” and political power. The analysis of anthropological basis of Hobbes’ political theory is of crucial importance for these considerations. It shows that the state of nature and the political state create dialectical relationship, not an insurmountable opposition. The further exploration leads to the conclusion that the sovereign power is identical with the rights and brutal actions of the individual living in the state (...) of nature. In other words, political state is merely a continuation of conflicts taking place in the “war of all against all”. In order to conceal this fact Hobbes provides the sovereign power with the ideological effect of objectivity. The power based in sheer violence is masked as Leviathan who exists in the minds of its subject, creating an illusion of a cohesive social order devoid of any antagonisms and, therefore, objective. (shrink)

Artykuł omawia argumenty Pawła Włodkowica, polskiego filozofa/teologa z XV wieku, dotyczące wojen etycznie usprawiedliwionych. Autor opowiada się za przyjęciem twierdzenia Włodkowica, zgodnie z którym rozum naturalny wyznacza granice dla uzasadnionych działań zbrojnych, a w szczególności zakazuje wszczynania wojen świętych, takich jak krucjaty Zakonu Krzyżackiego, wykluczając tym samym również wojny prowadzone przez współczesnych bojowników dżihadu. Zakazuje on także prowadzenia operacji militarnych wspieranych przez bojowo nastawionych rzeczników ideologii świeckich.

The thesis of this article is that the just war theory must be reformulated in such a way that it can be applied to new types of wars. Today, there has been a theoretical shift when discussing the nature of war, encompassing both a change in language and a practical shift. The theoretical shift has brought about a crisis regarding the idea of sovereignty as the notion that orders both internal and international relations. Consequently, other concepts related to the theme (...) of sovereignty have lost their relevance. On the other hand, due to the practical shift, war has been redefined as “a new type of war”. War has become a not entirely overt confrontation of forces supported by various, not always explicit sides in the conflict. The legal aspects of war, responsibility for war and future visions of peace cannot be considered without a sovereign power, a political community and a hierarchy. To date, the just war theory has been the basis of international law concerning war. Contemporary international relations and armed conflicts cannot be governed by the laws of war and ordered by the just war theory. An alternative is therefore emerging: the basis of martial law can be discarded or the just war theory can be reformulated. However, it must be reformulated in such a way that it takes into account the changes that have occurred with respect to sovereignty and forms of political community. (shrink)

This paper consists of three parts. The first is devoted to the role of the Athenian plague in Thucydides’ History of the Peloponnesian War. There are indications that the civil war that broke out in the country, weakened by plague, was not simply the result of a historical and degraded human nature. Instead of using evil human nature as the key for understanding each social conflict, I suggest interpreting the Athenian civil war as a symptom of non-egalitarian social relations. The (...) second part of the paper is devoted to the birth of modern capitalism and the analysis of Thomas Hobbes’ philosophy. An English philosopher, Hobbes not only translated The History of the Peloponnesian War, but was also an author who treated the reality of modern civil wars as a principal point of reference. Hobbes created his philosophy mainly as a result of fearing a conflict that could undermine the existing division of power and wealth. The result of this fear was a mechanism that I refer to as the paradox of sovereign power. It was a process during which the authority that had been established to defend society against lawlessness and chaos dominated the social life, not respecting existing laws and customs, and thus creating the very world it was supposed to protect the people from. The third part is devoted to Walter Benjamin’s criticism of sovereign power. Observing the same processes as Hobbes did, the German philosopher viewed them from the inside. Benjamin argued that the social order established at the threshold of modernity was built on unlawful violence and that the condition for its duration was the permanent reproduction of this lawlessness. According to Benjamin, this vicious circle of violence can only be escaped by recovering the memory of folk traditions, past class struggles, lost revolutions and social systems that, like the Paris Commune, pose the possibility of life liberated from the yoke. (shrink)

Agresja putinowskiej Rosji na Ukrainę postawiła wobec dramatycznego wyzwania nobliwą doktrynę non‑violence. Zgodnie ze sformułowanym w latach 80. XX wieku wywodem antysowieckiego dysydenta rosyjskiego Władimira Bukowskiego to nie wojna jest przeciwieństwem pokoju, lecz przemoc, a do jej powstrzymania niekiedy konieczny jest zbrojny opór, czyli prowadzenie wojny. Według Clausewitza do wywołania stanu wojny nie wystarczy militarna agresja, lecz konieczne jest przeciwstawienie się jej, czyli aktywna obrona ze strony napadniętego, chcąc zatem uniknąć wojny, nie należy stawiać oporu agresorowi. Agresja na Ukrainę (...) złamała dwie zasady prowadzenia wojen: ius ad bellum i ius in bello. Według typologii Michaela Walzera jest to zatem niesprawiedliwa wojna prowadzona niesprawiedliwymi metodami, więc przeciwstawianie się jej, także militarne, jest prowadzeniem wojny sprawiedliwej. Zgodnie z analizą Slavoja Žižka tworzy to klarowną z etycznego punktu widzenia sytuację, zło jest łatwo identyfikowalne, a przeciwstawienie się mu stanowi etyczny obowiązek. Według filozofa Étienne’a Balibara w tej sytuacji pacyfizm nie jest żadną opcją. Helplessness as Acquiescence to Evil The aggression of Putin’s Russia towards Ukraine has posed a dramatic challenge to the noble doctrine of non-violence. In line with an argument made in the 1980s by anti-Soviet Russian dissident Vladimir Bukovsky, war is not the opposite of peace; instead, violence is. Armed resistance, or warfare, is sometimes necessary to stop violence. According to Clausewitz, military aggression is insufficient to evoke a state of war; in its place, it is necessary to oppose aggression, i.e., actively mount a defense by the attacked party, thereby avoiding war requires not resisting the aggressor. However, the aggression against Ukraine broke two tenets of warfare: ius ad bellum and ius in bello. According to Michael Walzer’s typology, it is an unjust war waged by unjust methods, so resisting it, including militarily, amounts to waging a just war. According to Slavoj Žižek’s analysis, this establishes an ethically clear situation: evil is easily identifiable, and opposing it is an ethical duty. According to the philosopher Étienne Balibar, pacifism is not an option in such a situation. (shrink)

Przemocy jest coraz mniej – zarówno w czasie pokoju, jak i podczas wojen. Na przykładzie trzech konfliktów zbrojnych z ostatnich lat zastanawiam się, czy decydenci powinni prowadzić działania zbrojne w taki sposób, by zminimalizować całkowitą liczbę ofiar. Pokazuję, że ani obowiązujące obecnie normy prawa międzynarodowego, ani osądy moralne na temat dopuszczalności stosowania przemocy nie wymagają od decydentów ograniczania całkowitej liczby ofiar konfliktów zbrojnych w każdym przypadku.

Jehuda ben Isaak Abrabanel, znany jako Leone Ebreo, XVI-wieczny sefardyjski intelektualista, definiuje tytułowe pojęcie w swoim dziele _Dialogi o miłości_ (_Dialoghi d’amore)_. Ten traktat filozoficzny z neoplatońskimi podtekstami, łączący wszystko, co wcześniejsi myśliciele napisali o tym szlachetnym uczuciu, był niezwykle popularny i stał się wzorem dla współczesnych mu pisarzy. Został przetłumaczony na język hiszpański m.in. przez Inkę Garcilaso de la Vega, a Miguel de Cervantes wspomina o nim w prologu do pierwszej części _Don Kichota_, sugerując, że opisana w nim miłość (...) daleka jest od rzeczywistości. Wizja wyidealizowanej miłości, którą kochanek Filon czuje do czystej Zofii, znajduje swoje odbicie w stworzonym przez Sefardyjczyka Eliasa Canettiego portrecie doktora Sonne, jednego z bohaterów _Gry oczu._ Przejawem mistycznej miłości jest miłość do boskiego intelektu, a tę osiągnąć można jedynie przez intelektualny wysiłek włożony w dialog filozoficzny. Leone Ebreo urodził się na Półwyspie Iberyjskim, wyemigrował do Włoch po 1492 r. i najprawdopodobniej (nie ma co do tego pewności) wybrał język nowej ojczyzny dla swojej ekspresji. Elias Canetti, Sefardyjczyk urodzony w Bułgarii (podówczas okupowanej przez Imperium Osmańskie), przed I wojną światową pisał po niemiecku. Postaci te, odległe od siebie w czasie i przestrzeni, łączy pochodzenie judeohiszpańskie i związany z nim bagaż hebrajskiej tradycji egzegetycznej, który prowadzi obu do bardzo podobnej pochwały intelektualnej miłości. Artykuł przedstawia pokrewieństwo myśli obu pisarzy ‒ których można uznać za Hiszpanów ze względu na ich sefardyjskie pochodzenie ‒ w odniesieniu do intelektualnego mistycyzmu wyrażonego poprzez miłość do Intelektu pisanego wielką literą. (shrink)

Jehuda ben Isaak Abrabanel, znany jako Leone Ebreo, XVI-wieczny sefardyjski intelektualista, definiuje tytułowe pojęcie w swoim dziele _Dialogi o miłości_ (_Dialoghi d’amore)_. Ten traktat filozoficzny z neoplatońskimi podtekstami, łączący wszystko, co wcześniejsi myśliciele napisali o tym szlachetnym uczuciu, był niezwykle popularny i stał się wzorem dla współczesnych mu pisarzy. Został przetłumaczony na język hiszpański m.in. przez Inkę Garcilaso de la Vega, a Miguel de Cervantes wspomina o nim w prologu do pierwszej części _Don Kichota_, sugerując, że opisana w nim miłość (...) daleka jest od rzeczywistości. Wizja wyidealizowanej miłości, którą kochanek Filon czuje do czystej Zofii, znajduje swoje odbicie w stworzonym przez Sefardyjczyka Eliasa Canettiego portrecie doktora Sonne, jednego z bohaterów _Gry oczu._ Przejawem mistycznej miłości jest miłość do boskiego intelektu, a tę osiągnąć można jedynie przez intelektualny wysiłek włożony w dialog filozoficzny. Leone Ebreo urodził się na Półwyspie Iberyjskim, wyemigrował do Włoch po 1492 r. i najprawdopodobniej (nie ma co do tego pewności) wybrał język nowej ojczyzny dla swojej ekspresji. Elias Canetti, Sefardyjczyk urodzony w Bułgarii (podówczas okupowanej przez Imperium Osmańskie), przed I wojną światową pisał po niemiecku. Postaci te, odległe od siebie w czasie i przestrzeni, łączy pochodzenie judeohiszpańskie i związany z nim bagaż hebrajskiej tradycji egzegetycznej, który prowadzi obu do bardzo podobnej pochwały intelektualnej miłości. Artykuł przedstawia pokrewieństwo myśli obu pisarzy ‒ których można uznać za Hiszpanów ze względu na ich sefardyjskie pochodzenie ‒ w odniesieniu do intelektualnego mistycyzmu wyrażonego poprzez miłość do Intelektu pisanego wielką literą. (shrink)

Przyroda otaczająca człowieka w naturalny sposób poddawana była rozmaitym interpretacjom, które stawały się faktami kulturowymi i zakorzeniały się życiu społeczeństw. Autorzy zebranych w tomie artykułów przedstawiają interpretacje przyrody w różnych kontekstach historycznych i geograficznych, a tym samym eksponują różnorodność ujęć interpretacji przyrody. Przyglądając się „człowiekowi w czasie”, pokazują „alternatywne przyrody”. Kolejne artykuły pozwalają czytelnikowi przede wszystkim zapoznać się z nimi w „działaniu”. Śledząc wraz z autorami takie tematy, jak: praktyki okołołowieckie, poszukiwanie zależności między pojęciami „wojna”, „pokój” i „zwierzęta”, niezwykły (...) czyn Oktawiana Augusta, poddanie świata wszelkich istot żywych influencji kosmicznej, wątek jelenia w dawnej kulturze, symboliczne karanie zwierząt, badania przyrodnicze Johanna Wolfganga Goethego, wiadomości o przyrodzie zawarte w prasie, obecność elementów roślinnych w europejskiej symbolice wojskowej, funkcjonowanie myślenia mityczno-magicznego i jego obecność w kulturze współczesnej − obserwujemy ich kulturową materialność. (shrink)

Słownik języka polskiego PWN odnotowuje m.in. trzy znaczenia słowa „fenomen”: (1) rzadkie, niezwykłe zjawisko; (2) osoba wyjątkowa, niezwykle uzdolniona; (3) fakt empiryczny będący punktem wyjścia badań naukowych. W tytule nie chodzi o „fenomen” w sensie drugim, chociaż do Szkoły Lwowsko-Warszawskiej należało wiele osób wyjątkowych i niezwykle uzdolnionych, do których z powodzeniem można odnosić słowo „fenomen” w tym sensie. Tytułowy zwrot „Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” sygnalizuje natomiast, z jednej strony, że książka zdaje sprawę z badań naukowych nad pewnym złożonym „faktem empirycznym” – (...) nad pewną formacją intelektualną wraz z jej dorobkiem. Z drugiej strony tytuł wskazuje na rzadkość i niezwykłość Szkoły: to, że była ona fenomenem nie tylko w dziejach Polski, lecz także w dziejach kultury in toto. Oto kilka faktów, które się na fenomen Szkoły – w tym drugim sensie – składają. Za początek Szkoły przyjmuje się rok 1895, kiedy jej założyciel, Kazimierz Twardowski, przybył z Wiednia do Lwowa i już wkrótce wypromował pierwszych doktorów. Wśród wychowanków (doktorantów) Twardowskiego było ponad dwudziestu przyszłych profesorów tytularnych, którzy w dwudziestoleciu międzywojennym zajęli większość katedr filozofii, logiki i psychologii, ale oddziałali także na inne dyscypliny – takie jak literaturoznawstwo, muzykologia, filologia klasyczna etc. Twardowski zmarł w 1938 roku, a za koniec Szkoły niektórzy przyjmują rok 1939 – istotnie II wojna światowa spowodowała spustoszenie w szeregach przedstawicieli Szkoły, a jeszcze silniejszy cios stanowił dla niej okres stalinizmu. Jednakże Kilka wybitnych postaci Szkoły – takich jak Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Czeżowski, Izydora Dąmbska, Tadeusz Kotarbiński, Stefan Swieżawski czy Władysław Tatarkiewicz – działało jeszcze wiele lat po wojnie, wychowując kolejne pokolenia w duchu właściwego Szkole antyirracjonalizmu. Wielu spośród autorów tekstów do niniejszego tomu to przedstawiciele młodszych pokoleń Szkoły Lwowsko-Warszawskiej sensu largo. Spoiwem Szkoły był nie pewien zespół idei, który wyznawaliby jej członkowie, lecz pewne postulaty metodologiczne oraz pewien zestaw wartości, które były w Szkole akceptowane przez kolejne pokolenia. O tych postulatach metodologicznych i o tym zestawie wartości mówią szczegółowo autorzy tekstów tu zamieszczonych. Ogromnemu wpływowi Szkoły na kulturę polską towarzyszyła recepcja wyników osiąganych przez jej członków za granicą. Naszym „towarem eksportowym” była szeroko rozumiana logika (logiki wielowartościowe i metalogika Łukasiewicza, gramatyka kategorialna Ajdukiewicza, koncepcja prawdy Tarskiego). Wiele osiągnięć członków Szkoły w innych dziedzinach zagranica odkrywa dla siebie dopiero dziś i wyniki te budzą podziw u tych, którzy się z nimi stykają. Ideą stojącą za powstaniem „Fenomenu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” była chęć ukazania Szkoły w jak najszerszej perspektywie, także przez pryzmat mniej znanych, choć ważnych postaci i osiągnięć. Ze wstępu Książkę można zamówić tutaj: https://ksiegarnia.academicon.pl/glowna/187-fenomen-szkoly-lwowsko-warszawskiej-miekka-oprawa--97883 62475193.html. (shrink)

Artykuł pokazuje, jak feministyczna teoria punktu widzenia może być wykorzystana do badania marginalizacji głosów kobiet i pomijania ich wiedzy i doświadczeń w polskim dyskursie publicznym. W pierwszej części tekstu przybliżone zostały teorie, z których czerpał ten nurt badań feministycznych, z naciskiem na heglowską i marksowską dialektykę, oraz w jaki sposób przekształca je on w celu dostosowania ich do analizy problemu dyskryminacji kobiet. W drugiej części z kolei wykorzystałem omówioną wcześniej aparaturę pojęciową do przeanalizowania wypowiedzi dwóch liberalnych intelektualistów związanych bardziej lub (...) mniej pośrednio z tematyką macierzyństwa i wychowania dzieci – Jacka Żakowskiego z wywiadu dla „Super Expressu” i Zbigniewa Mikołejki w postaci jego felietonu „Wojna z wózkowymi”. (shrink)

Celem artykułu jest analiza mobilności Antonia Santa Crocego – tytularnego arcybiskupa Seleucji i nuncjusza apostolskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1627–1630. Autorzy odtworzyli podróż dyplomaty papieskiego z Rzymu do Rzeczypospolitej odbytą w 1627 r., podróż powrotną nad Tyber z 1630 r. oraz dwa wojaże po Polsce – miesięczny wyjazd do Prus z 1627 r., podjęty w związku z trwającą wojną o ujście Wisły oraz polsko-szwedzkimi rokowaniami prowadzonymi przy udziale mediatorów niderlandzkich, a także – dwumiesięczny objazd Mazowsza, będący w rzeczywistości (...) ucieczką przed zarazą, jaka w drugiej połowie 1629 r. nawiedziła ziemie Korony. Podstawą opracowania jest korespondencja Santa Crocego z Sekretariatem Stanu Stolicy Apostolskiej, nad którym pieczę sprawował kardynał nepot Francesco Barberini. Wspomniana korespondencja przechowywana jest w Archivio Apostolico Vaticano oraz w Biblioteca Apostolica Vaticana. Znaczna jej część została wydana w serii Acta Nuntiaturae Polonae (t. XXIII, vol. 1–2). Interesującym źródłem o charakterze uzupełniającym jest _Diario di Roma (1608–1644) _autorstwa Giacinto Gigliego, w którym pamiętnikarz uwiecznił wjazd Santa Crocego do Wiecznego Miasta latem 1630 r. Ponadto autorzy wykorzystali literaturę przedmiotu poświęconą zagadnieniu podróży przedstawicieli papieskich, m.in. prace ks. Henryka Damiana Wojtyski, Teresy Chynczewskiej-Hennel czy Tadeusza Fitycha. Autorzy dokonali analizy rękopiśmiennych materiałów źródłowych pod kątem mobilności nuncjusza Santa Crocego, dzięki czemu udało się uzupełnić jego itinerarium. W publikacji zwrócono uwagę na opisy odwiedzanych przez niego miejsc oraz personalia osób, z którymi przedstawiciel papieski spotykał się podczas swych wojaży. Zarysowano również pewne wątki, które będą kontynuowane w przyszłych badaniach, a dotyczą sfery organizacyjnej nuncjatury w czasie, gdy przedstawiciel papieski przebywał poza dworem. Artykuł może stanowić cenne uzupełnienie do badań nad podróżami w czasach nowożytnych, jak również przyczynek do zagadnienia związanego z mobilnością dyplomatów w czasie realizowania ich misji. (shrink)

Autor wspomina swoje podwarszawskie spotkania z J.F. Drewnowskim. Współtworzył on przed wojną program logicznej melioracji tomizmu, koło krakowskie: J. Salamucha, I.M. Bocheński, a także B. Sobociński, ze wsparciem J. Łukasiewicza i patronatem K. Michalskiego. W filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego nawiązywano do tego po wojnie, jednak z czasem co raz bardziej krytycznie: najbardziej M.A. Krąpiec czołowy polski tomista egzystencjalny, mniej radykalnie logik i metodolog S. Kamiński; J. Kalinowski nadal „logizował”. Daje to okazję autorowi, adeptowi lubelskiej szkoły filozofii klasycznej do pewnych zapytań, (...) porównawczych uwag i refleksji. (shrink)

Niniejsza praca poświęcona jest pozycji człowieka we współczesnym świecie. Autor wychodzi do przedstawienia status quo Milana Kundery. Następnie omawia takie zagadnienia jak,,wolność jest czynnikiem bezpieczeństwa”,,,własność i wolność”. Jego zdaniem wolność i bezpieczeństwo nie mogą być przeciwstawiane. Pewne bezpieczeństwo nie może być rozumiane z perspektywy praw człowieka i wolności. Uważa on, że wolność jest atrybutem istoty ludzkiej, a humanizm entelechią ludzkiej natury. Porównuje liberalne hasło,,własność jest wolnością” z definicją ekonomiczną,,płaca jest tożsama z własnością prywatną”. Autor analizuje Fabrykę os Iaina Banksa oraz (...) Pachnidło Patricka Suskinda. Uważa, że obydwie powieści opowiadają o braku miłości, a cieszą się taką popularnością, ponieważ niewielu ludzi potrafi kochać, ale każdy chce wiedzieć, co to znaczy kochać i być kochanym. Powieści na swój sposób zaświadczają, że bez miłości zanika osobowość, że to miłość czyni człowieka ludzkim. Autor utrzymuje, że pojmowanie człowieka jako istoty stwarzającej sprawia, że czynienie ostatecznych sądów o nim jest wysoce problematyczne. Poza czysto teoretycznymi ujęciami, morderstwo, samobójtwo, kara śmierci, dożywocie, eutanazja, wojna, ludobójstwo oraz inne metody mogą się do nich zaliczać. Takie działania,,kategoryczne” są na porządku dziennym we współczesnym świecie. Z tego powodu zasadniczo eleganckie, spekulatywne usprawiedliwienie stoi za brutalną przemocą fizyczną. Jednocześnie autor proponuje metafizyczny argument przeciwko karze śmierci. Jego zdaniem ostateczne wyroki na istotach ludzkich są niedopuszczalne. (shrink)

XIV Zimowe Igrzyska Olimpijskie, które odbyły się od 8 do 19 lutego 1984 r., wciąż budzą nostalgiczne wspomnienia mieszkańców Bośni i Hercegowiny, a zwłaszcza mieszkańców stolicy. Choć był to schyłkowy moment trwania Jugosławii, władze komunistyczne włożyły wiele wysiłku w promowanie atmosfery „braterstwa i jedności”. Wkrótce jednak wybuchła wojna, a powojenny kształt, jaki przybrało państwo bośniackie, spowodował permanentny kryzys polityczny, społeczny i gospodarczy. W rezultacie Serbowie, Chorwaci i Bośniacy nie mogą się zgodzić co do wspólnej historii i wspólnych bohaterów. Jednym (...) z nielicznych miejsc wspólnych jest mit XIV Zimowych Igrzysk Olimpijskich, w związku z czym ówcześni idole sportu mogliby wypełnić luki w prawie pustym bośniackim aparacie symbolicznym. (shrink)

Od wieków przemocy jest coraz mniej. Prawdopodobnie żyjemy dziś w najspokojniejszej epoce w dziejach człowieka na ziemi.

Głównym celem artykułu jest prezentacja wyobraźni poetyckiej i doświadczeń grupy twórców skupionej w 2 Korpusie Polskim w czasie II wojny światowej, jak również analiza jej najbardziej charakterystycznych motywów w kontekście tradycji polskiego romantyzmu, „odgrywanych” na trasie i w rolach poetów-żołnierzy Korpusu. Studium wykorzystuje wszystkie tomiki poetyckie, a także inne literackie publikacje wytworzone na długiej trasie ze Związku Sowieckiego, gdzie trzon Korpusu się uformował w 1941–1942, przez Bliski Wschód, Włochy, aż do ostatniej stacji – emigracji, najczęściej w Londynie. Materiał ten jest (...) analizowany w nawiązaniu do badań nad polską poezją czasu II wojny oraz porównawczych studiów nad polską tradycją romantyczną, zwłaszcza literaturą Wielkiej Emigracji. Ten porównawczy punkt widzenia i metoda stosowane są we wszystkich częściach ułożonej chronologicznie analizy. Od prezentacji zróżnicowanego życia kulturalnego Korpusu, przechodzi ona do zwięzłego zobrazowania grupy ponad 80 czynnych w nim poetów. Studium skupia się na analizie głównego tematu, który formuje postrzeganie czasu w świecie przedstawionym przez żołnierską poezję: motywu drogi czy ścieżki. Odsłania fenomen pewnego zbliżenia nader różnych „szkół” i stylów (od awangardy i futuryzmu, poprzez neoromantyzm do tekstów kabaretowych) pod naciskiem doświadczeń wojny i wygnania, jak również siły wielkiej romantycznej tradycji poezji polskiej, która formowała się na podobnej trasie: od Rosji, Syberii, przez Bliski Wschód, do Włoch, gdzie Polacy walczyli pod Napoleonem, do Londynu i Paryża – centrów Wielkiej Emigracji. Toposy męczeństwa, wzmocnione przez Syberię i pobyt na Ziemi Świętej, bezdomności, doświadczeń bojowych, „zdrady” zachodnich sojuszników (Teheran, Jałta) są efektywnie „odświeżone” w takim właśnie komparatystycznym podejściu. (shrink)

W artykule omówione zostały sprawy organizacyjne, przebieg i znaczenie polityczne pobytu elektora saskiego Fryderyka Augusta w Opolu w dniach 15 grudnia 1733 r. – 3 stycznia 1734 r. Jest to ważny epizod tak w dziejach miasta, jak i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pomijany jednak do tej pory w historiografii. Tymczasem na przełomie 1733 i 1734 r. o wizycie przyszłego króla polskiego w Opolu było stosunkowo głośno w Europie, a notatki informujące o tym publikowane były w prasie wydawanej w Austrii, Rzeszy Niemieckiej, (...) Rosji czy Wielkiej Brytanii. W artykule wykorzystano doniesienia gazetowe, a przede wszystkim relacje z podróży elektora, jego żony Marii Józefy i dworu saskiego, dokumenty logistyczne oraz korespondencję i rachunki przechowywane w archiwach saskich, austriackich oraz w Archiwum Państwowym w Opolu. (shrink)

W artykule omówione zostały sprawy organizacyjne, przebieg i znaczenie polityczne pobytu elektora saskiego Fryderyka Augusta w Opolu w dniach 15 grudnia 1733 r. – 3 stycznia 1734 r. Jest to ważny epizod tak w dziejach miasta, jak i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pomijany jednak do tej pory w historiografii. Tymczasem na przełomie 1733 i 1734 r. o wizycie przyszłego króla polskiego w Opolu było stosunkowo głośno w Europie, a notatki informujące o tym publikowane były w prasie wydawanej w Austrii, Rzeszy Niemieckiej, (...) Rosji czy Wielkiej Brytanii. W artykule wykorzystano doniesienia gazetowe, a przede wszystkim relacje z podróży elektora, jego żony Marii Józefy i dworu saskiego, dokumenty logistyczne oraz korespondencję i rachunki przechowywane w archiwach saskich, austriackich oraz w Archiwum Państwowym w Opolu. (shrink)

In current research on the work of Franz Kafka, war issues occur rather incidentally. In the presented article, the Author points out the omission of kafkology and tries to indicate possible directions of belumic interpretation. The sketch for Kafka’s war portrait is inspired by the short story Fratricide. The text, which shows the inspiration of the biblical story of Cain and Abel, is a beginning of Kafka’s thinking about a world determined by violence, controlled by a bloody conflict. The first (...) assassination is a prototype of mass destruction, war and genocide. Kafka seems to have subordinated his future feature projects on the subject of war. The author of the article postulates the reading of Kafka’s books as texts about war, not only about the metaphorical one but also the real one. (shrink)