Abstract

Η μεταφυσική της ψυχής και της ιδέας αποτελούν για τον Πλάτωνα κύρια οντολογική και γνωσιοθεωρητική προϋπόθεση της παιδείας. Η ψυχή νοείται από τον Πλάτωνα ως οντότητα φέρουσα τα γνωρίσματα της ανθρώπινης φύσης. Η ψυχή κατά τη διάρκεια της εγκόσμιας ύπαρξής της αναπτύσσεται δυναμικά στο πεδίο της μαθησιακής διαδικασίας με συγκεκριμένο γνωστικό σκοπό, δηλαδή την ολοκλήρωσή της. Αυτή επιτυγχάνεται στους πρώιμους διαλόγους διά της αναμνήσεως, μιας μεθόδου που ο Πλάτων συμπληρώνει αργότερα με τις έννοιες της αγωγής και της εκπαίδευσης. Η έννοια της μάθησης, αν και δεν είναι σαφώς οριοθετημένη στο πλατωνικό έργο, μπορεί να νοηθεί εν γένει ως συμπληρωματική της φύσης, με την έννοια ότι η επιλογή της κατάλληλης φύσης είναι προϋπόθεση για κάθε μάθηση, αλλά και ως κριτήριο επιτυχίας της εκπαιδευτικής προσπάθειας. Με την υιοθέτηση μιας τέτοιας οντολογικής και γνωσιοθεωρητικής προϋπόθεσης ο Πλάτων επιχειρεί να συνδέσει το παιδευτικό φαινόμενο με τη μεταφυσική. Παράλληλα ακολουθεί τη μεθοδολογία ενός εμπειρικού ορθολογιστή σε ό,τι αφορά τη στοιχειοθέτηση των κανόνων της μάθησης. Η εμπειριοκρατική μεθοδολογία οδηγεί τον Πλάτωνα να διατυπώσει διαχρονικές πρακτικές προτάσεις αναφορικά με ορισμένες παιδαγωγικές αρχές, όπως είναι η διακριτική καθοδήγηση του παιδιού από το δάσκαλο, η ανάπτυξη της αυτενέργειας κατά τη μάθηση, η ενεργοποίηση των εγγενών προδιαθέσεων των μαθητών κατά τη διδασκαλία και ορισμένες άλλες απόψεις, που μπορούν ίσως να συνοψισθούν στο ότι η μάθηση και η εκπαίδευση πρέπει να δημιουργούν ελεύθερους και «ζητητικούς» ανθρώπους.