We prove that if $$\mathcal {A}$$ A is an infinite Boolean algebra in the ground model V and $$\mathbb {P}$$ P is a notion of forcing adding any of the following reals: a Cohen real, an unsplit real, or a random real, then, in any $$\mathbb {P}$$ P -generic extension V[G], $$\mathcal {A}$$ A has neither the Nikodym property nor the Grothendieck property. A similar result is also proved for a dominating real and the Nikodym property.

Author: Sobota Daniel Title: HEIDEGGER’S PHILOSOPHY OF THE WAY (Heideggerowska filozofia drogi) Source: Filo-Sofija year: 2010, vol:.10, number: 2010/1, pages: 37-72 Keywords: PHILOSOPHY OF THE WAY, HEIDEGGER, BEING Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The purpose of this paper is to present Heidegger’s philosophy of the way. The term of way is common in the history of philosophy. Heidegger does not use this term as a useful “metaphor”, but treats it (...) as a fundamental figure of his thoughts. The term of way can be understood twofold: 1. way as a place used for traveling, 2. way as being-on-the-way. Heidegger joints these two meanings to create his own way of thinking. From these two meanings there come to being fundamental oppositions: hiddenness and unhiddenness, falling and raising, openness and closeness, distance and closeness, vanity and fullness. Since the shape of Heidegger’s way is a circle, we get further categories: circle of understanding, reminder, coming back, turning. Characteristics of Heidegger’s way is described by such terms like dialectics, trichotomy and being-between. All the presented categories make the questioness of being itself. (shrink)

Author: Sobota Daniel Title: GENESIS, STRUCTURE AND DYNAMICS OF SEINSFRAGE (Geneza, struktura i dynamika Seinsfrage) Source: Filo-Sofija year: 2010, vol:.11, number: 2010/2, pages: 41-71 Keywords: HEIDEGGER, QUESTION OF BEING, ONTOLOGICAL DIFFERENCE, ONTOLOGY, DASEIN Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The main purpose of this article is to present the genesis, structure and dynamics of the most important thought of Martin Heidegger’s philosophy (the question of Being). Since the very beginning of (...) Heidegger’s logical research he was interested in these forms of utterance, which previously had been acknowledged as of marginal significance in discovering the truth and the structure of science. The question of Being is phenomenological unity which has replaced traditional assigning of being and proposition. From this perspective all of the traditional logical and ontological problematic changes itself radically. By considering the question Heidegger revealed the ontological difference and the place of revelation which is a common people’s being (the everyday life). (shrink)

Author: Sobota Daniel Title: ONTOLOGY OF NATURE IN THE EARLY MARTIN HEIDEGGER’S PHILOSOPHY (Ontologia przyrody we wczesnej filozofii Martina Heideggera) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 737-768 Keywords: HEIDEGGER, ONTOLOGY OF NATURE, LIFE, BEING, BODY, UMWELT Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The purpose of this paper is to present ontology of nature in the early Heidegger’s philosophy (1919–1929). Although Heidegger had never developed systematic “ontology of nature” as (...) separated branch of the philosophy, problem of understanding the nature is one of the most important ones. I distinguish five different concepts of the nature: 1. the life, 2. that what is beyond understanding; the nature outside being, 3. the nature as a research object of nature science, 4. environment, 5. the nature in terms of ontology of body. The latter leads to question of well-founding the philosophy. (shrink)

In mainstream economics the principle of freedom from value judgment (Wertfreiheit) is enforced. This principle has different interpretations. The aim of this paper is to present author's interpretations of the principle of Wertfreiheit. The basic ideas of axiology have been analysed: values, valua- tions, and value judgments, including their application to economic activities and economic researches. Two models of valuations have been presented – the taste model and perception model – as well as points of view of economic researches on (...) those models. The conclusion comprises the author’s interpretation of the principle of Wertfreiheit as that of impartiality and integrity in research activities. (shrink)

A family \ is called Rosenthal if for every Boolean algebra \, bounded sequence \ of measures on \, antichain \ in \, and \, there exists \ such that \<\varepsilon \) for every \. Well-known and important Rosenthal’s lemma states that \ is a Rosenthal family. In this paper we provide a necessary condition in terms of antichains in \}\) for a family to be Rosenthal which leads us to a conclusion that no Rosenthal family has cardinality strictly less (...) than \\), the covering of category. We also study ultrafilters on \ which are Rosenthal families—we show that the class of Rosenthal ultrafilters contains all selective ultrafilters. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest wykładnia Jeana-Lu ca Mariona fenomenologii donacji jako swoistej filozoficznej teorii performansu. Inspiracje, kierunek oraz kontekst przedstawionej interpretacji wyznaczają istotne przeobrażenia współczesnej humanistyki, której krajobraz został ukształtowany przez liczne kontrtekstualne zwroty. Artykuł przedstawia główne motywy Marionowskiej fenomenologii donacji, takie jak kontrmetoda, dar, sakrament, objawienie, oddany, wydarzenie, przygodność, fenomen nasycony, świadek itp., doszukując się w nich performatywnych instrukcji. Artykuł kończy się wielowątkową krytyką Mariona fenomenologii donacji, pokazując dlaczego nie zdaje ona egzaminu i musi ustąpić fenomenologicznej zasadzie performancji.

Przedłożony tekst ma charakter artykułu polemicznego z książką Costica Bradatana Umrzeć za ideę. Niebezpieczne żywoty filozofów (Warszawa 2020). Pierwsza część zawiera streszczenie jej głównych tez, druga, stawiając pytania natury ogólnej o związek umierania z filozofią, poddaje je krytyce. Wniosek, do jakich dochodzi autor niniejszego artykułu, brzmi następująco: choć książka Bradatana stanowi zgrabne zestawienie przykładów życia filozofów, którzy, traktując filozofię jako sztukę życia, zostali jednocześnie zamordowani lub odebrali sobie życie, daleka jest od przedstawienia związku filozofii i umierania w sposób pogłębiony i (...) odkrywczy. (shrink)

Rok 2021 został w Polsce ogłoszony rokiem Stanisława Lema z powodu przypadającej setnej rocznicy jego urodzin. Jest to dobra okazja do pewnych podsumowań. Artykuł jest próbą zarysowania niektórych aspektów filozoficznych występujących w prozie fantastycznonaukowej Lema. Przede wszystkim problematyka epistemologiczna odnajduje w twórczości autoraNiezwyciężonego swoje interesujące rozwinięcie. Ujęcie tematyki międzycywilizacyjnego kontaktu w takich książkach jak Eden czy Solaris uznawane jest za oryginalny wkład Lema w ideowy dorobek światowej literatury science fiction. Z kolei problematyka ontologiczna łączy się u Lema ze specyficznie pojmowaną (...) „filozofią przypadku”, której genealogii można poszukiwać w meandrach życiorysu pisarza. Świat w jego powieściach (Śledztwo, Katar) działa według zasad indeterminizmu, które odnajdują swoje potwierdzenie we współczesnych koncepcjach filozoficznych i socjologicznych. (shrink)

Literatura fantastycznonaukowa od dziesięcioleci kreśli wizje życia rozumnego na innych planetach. Rodzą się oczywiste pytania: czy możliwe jest porozumienie z intelektem rozwiniętym w skrajnie różnym od ludzkiego środowisku, wyposażonym być może w odmienną percepcję, odmienne sposoby odbioru rzeczywistości. Najciekawszą realizacją tematu wydaje się powieść Stanisława Lema „Solaris”, w której ludzkość próbuje komunikować się z gigantycznym oceanem plazmy, a więc istotą skrajnie od ludzkości różną. Inny problem sygnalizują bracia Strugaccy w książce „Piknik na skraju drogi” – tytuł jest metaforą opisującą różnicę (...) potencjałów kulturowych między obcą cywilizacją a homo sapiens. Inne intrygujące pytanie – jakie konsekwencje metafizyczno-teologiczne niesie ze sobą kontakt z obcymi cywilizacjami; pojawia się problem „protezowania metafizyki” w literaturze fantastycznej. (shrink)

The aim of presented article is the discussion with several theses of Witold Płotka's book Studia z fenomenologii poznania. Transcendentalna filozofia Edmunda Husserla a problem wiedzy [Studies in the Phenomenology of Cognition. Transcendental Philosophy of Edmund Husserl and the Problem of Knowledge]. After a short presentation of its main theses, the article subjects them to criticism. It starts with a observation that Husserl's theory of cognition, as reconstructed by Płotka, assumes the primacy of theoretical reason, which results in two major (...) problems: ignoring the ontological assumptions of cognition as such and its life-world context. The introduction of the latter element into the discussion implies radical reconstruction of the phenomenology of cognition in the direction of the phenomenology of life. (shrink)

The author analyses the relation between the literary character and the place in Gustaw Herling-Grudziński’s Most. Z kroniki naszego miasta. The author attempts to prove that places shown by Herling-Grudziński play a significant role in the writer’s biography and also influence the way of acting and decisions of literary characters created by the writer. Using geopoetics as its starting point, this perspective puts emphasis on the category of place considered in both geographic and literary dimension. In her interpretation of the (...) short story by Herling-Grudziński, the author attempts to show that the bridge affects the life of the main character, his behaviour and attitude to the world. The article also offers a summary of critical approaches to the presentation of space motifs in the literary works of Herling-Grudziński. The context for the analysis is provided by the writer’s biography which highlights his personal experience connected with private places. The analytical key to unlock their senses is taken from geopoetics as the perspective which may enable us to find new content in the unique literary output of Herling-Grudziński. (shrink)

RELIGIOUSNESS WITHOUT GOD AND FAITH. INSPIRED BY JERZY GROTOWSKI The purpose of this article is to present a certain idea of religiousness. It could be called religiousness without God and without faith. I found its premises in the work of the Polish theatre reformer Jerzy Grotowski. He was neither a prophet nor the founder of the religion; primarily, he was a man of theatre. But for him, in the age of “God’s death” the theatre was a substitute of religion and (...) religious experience. He understood his “poor theatre” as a search for sense of life, an authentic life and the world’s salvation. At various stages of his artistic way, which I present in the first unit of this article, he tried to reach to deeper dimensions of reality. In the end, he went far beyond the theatre. In the second unit, I show the features of religiousness without God and faith. In this religiousness, God exists and does not exists, he is a question, or doubtfulness. The Faith is a physical action, instead of seriousness, we have irony, grotesque, buffo. Keywords: GOD, FAITH, RELIGIOUSNESS, JERZY GROTOWSKI. (shrink)

Niniejszy artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza ma charakter wprowadzający i prowadzi do spostrzeżenia, że powstająca etyka hermeneutyczna winna uczynić zadość wezwaniu Nietzschego do „pozostawania wiernym ziemi”. Chodzi o ugruntowanie etyki w działaniu fizycznym. Pewne elementy takiej etyki znajdują się nie tylko w myśli Nietzschego, ale również Diltheya i Heideggera. Zwłaszcza myśl tego ostatniego, mimo jej zgoła „duchowego” charakteru, może stanowić dobry punkt wyjścia dla budowy etyki hermeneutycznej zanurzonej w ludzkiej fizyczności. Wskazując na ograniczenia „etyki hermeneutycznej” Heideggera i przekraczając (...) je, część druga artykułu próbuje ukazać związek hermeneutyki i etyki na poziomie działania fizycznego, odwołując się w tej kwestii do „antropologii teatru” J. Grotowskiego. Wypracowane w jej obrębie zasady dają możliwość działania autentycznego, rozpoczynającego się na poziomie „fizjologii” i kończącego się „duchowym” oświeceniem. (shrink)

Usually, rhetoric is supposed to provide a model of law which describes legal interactions as volitive, arbitrary, and void of any system. However, the Mainz School, founded by Theodor Viehweg, proves the contrary: without referring to any metaphysics, such as consensus or auditoire universel, it seeks to discover the systematic character and the more or less flexible structures of legal rhetoric.

Artykuł jest próbą nakreślenia różnych sposobów konstruowania światów w wybranych utworach literackich i filmowych. Roger Caillois i – nieco później – Stanisław Lem dokonali dość szczegółowego rozróżnienia metod kreowania literackich światów, ze względu na ich gatunkowe zróżnicowanie. Inaczej konstruowane są zasady rządzące rzeczywistością w utworach kryminalnych, inaczej w literaturze grozy, inaczej w science fiction. Owe „strategie ontologiczne” mogą być podyktowane również innego rodzaju – niż zróżnicowanie gatunkowe – przyczynami.

Artykuł koncentruje się na wizjach sztucznej inteligencji nakreślonych przez dwóch wybitnych dwudziestowiecznych pisarzy: Philipa K. Dicka i Stanisława Lema. Obaj – przy wszystkich dzielących ich różnicach w temperamencie twórczym, pisarskiej metodzie, w sposobach obrazowania świata – mieli wspólne przekonanie: technologią, która zdefiniuje i uformuje XXI stulecie, będzie sztuczna inteligencja. Ich wizje – w kontekście widocznej obecnie, coraz mocniej zaznaczającej się ingerencji algorytmów SI (na razie słabej SI, nieświadomej własnego istnienia) w ludzkie życie – nabierają niepokojącej aktualności, a także wydają się (...) niezwykle interesujące z punktu widzenia filozofii, etyki. Oczywiście teksty obu pisarzy nie roszczą sobie prawa do znamion naukowości (choć, przynajmniej częściowo, były oparte na dostępnej im wiedzy o naukowym charakterze), tym niemniej są bardzo ciekawym punktem widzenia. Warto też zwrócić uwagę na aspekt antropologiczny i alegoryczny utworów Lema i Dicka – sztuczne inteligencje stanowią tu rodzaj antropologicznego lustra, w którym odbija się, nieco może zniekształcony, obraz gatunku Homo sapiens. A może jest odwrotnie? Może to ludzie stanowią zwierciadło, w którym odbijają się sztuczne inteligencje – powielając i zwielokrotniając nasze wady i zalety? (shrink)

Time Perspective (TP) is a central aspect of human daily psychological functioning, with a pronounced impact on human thoughts, feelings and behaviors. The particular TP dimensions are strongly associated with a range of various mental well-being indicators and were shown to predict as much as 40% of their variance. However, the relationship between TPs and specific mechanisms that enhance mental well-being still requires further exploration. In the present article, we conceptually analyze a potential interplay of TPs and three well confirmed (...) well-being ‘boosters’ (WBBs) – gratitude, savoring the moment, and prioritizing positivity – which may prove responsible for the vital effects of TP on mental well-being. Each of the ‘boosters’ has a clear temporal anchoring: Gratitude stems from the appreciation of the past, savoring the moment refers mainly to the experience of the present, and prioritizing positivity engages planning behaviors that require future focus. We propose four theoretical models to be verified in further experimental research. The first model, the trait-behavior model, proposes that trait-TPs increase the tendency to use particular WBBs in order to increase mental well-being. The second model, referred to as the accumulation model, offers that TPs mediate between WBBs and mental well-being, and finally, a regular practice of a specific WBB develops a specific TP (e.g. exercising a gratitude intervention enhances Past-Positive TP). The third model, the feedback loop, suggests that WBBs and TPs strengthen one another and contribute to higher mental well-being. The last model, which can be called the match-mismatch model, presents the influence of WBBs on mental well-being, where a particular TP plays a role of a moderator (e.g. Present-Hedonistic TP moderates the relationship between savoring and well-being). Implications of potential confirmation of each of the models for theory and practice are also discussed. (shrink)

The paper deals with the question of the validity of the Law of Excluded Middle in intuitionistic logic. Because of a different interpretation of the logical connectives, intuitionists reject the intuitionistic (constructive) counterpart of the Law of Excluded Middle. In the intuitionistic approach the meta-linguistic Law of Excluded Middle is not valid, which results in a replacement of a classical definition of truth with an definition, which sees the essence of truth in the relation of a sentence to the result (...) of a certain cognitive efforts. A true sentence is a sentence which satisfies the criterion of truth, i.e. is (constructively) provable. Thus, a dispute between classical logic and intuitionistic logic can be described as a dispute between the and the. (shrink)

Man and specifically human experiences define the space of Józef Tischner’s philosophy. The main thread of thinking about man is “the experience of the other” through which is born the “I”, the subject of Tischner’s philosophy of drama, in which fundamental issue is the meeting. Contemporary man, usually locked in his narrative of monadic life, is wary of the other. However, personal growth does not happen alone, but with the other. Man is not enough for himself, he needs confirmation and (...) recognition of the other. From the meeting with the other begins a drama which cannot be predicted. Through the drama that happens between “I” and you, the participants are open to the world of values and the agathological and axiological horizon of existence is before them. From the other, as Tischner notes, a call is coming to save him. By axiological thinking, one should try to solve the problem of the tragedy of the situation in which the other was found. This is thinking about the other according to value. The primacy of good over evil is revealed in the recognition of human freedom which is the essence of the relationship with the other. (shrink)

Jednym z wymiarów wielkiej zmiany społecznej i kulturowej zapoczątkowanej w roku 1989 pod hasłem modernizacji Polski i jej okcydentalizacji jest zmiana tożsamości religijnej i narodowej Polaków. Przez ostatnie dwa wieki kształtowania się nowoczesnego narodu były one tak splecione, iż traktowano je synonimicznie. Problem ma wymiar historyczny i teoretyczny zarazem. Historyczny bo splątana tożsamość Polaka-katolika odnosi do szczególnej sytuacji narodu, jak wobec upadku swej państwowości szukał możliwości narodowego samookreślenia i tożsamości w kulturze. Teoretyczny, ponieważ należy odnieść się do tych teorii socjologicznych, (...) które postrzegają religię jako korelat narodowej tożsamości i jako wartość rdzenną narodowej kultury. A także takich, które kładą nacisk na nieuchronność procesów sekularyzacji i laicyzacji jako swoistych progów nowoczesności. (shrink)