The text is taken from the edition of D. E. Hill, Mnemosyne Supplement 79 . The following works are referred to by author's surname only: H. W. Garrod, P. Papini Stati Thebais et Achilleis ; L. Håkanson, Statins Thebaid ; A. Klotz, P. Papini Stati Thebais ; R. Kühner, C. Stegmann, and A. Thierfelder, Ausführliche Grammatik der lateinischen Sprache ; R. Lesueur, Stace Thébaïde ; J. H. Mozley, Statius ; E. C. Woodcock, A New Latin Syntax.

Students of the Orestes are fortunate to have two excellent commentaries at their disposal, by C. W. Willink and M. L. West . Neither will help them to understand this line, which is ‘the only allusion to Ganymede's horsemanship’ , because ‘no story of riding by Ganymede is known’ . But we are repeatedly reminded that the scene with the Phrygian has far fewer affinities with tragedy than with comedy, and εριπιδαριστοφαíζεται Comedy provides the clue, specifically at Ar. Vesp. 50If. (...) and Lys. 676ff. The reference is to the variety of equestrianism for which Ganymede is far from unknown . For Innoavvr) here describes a σχμα ρωτικóν and the line means Ganymedes concubinus, Iovis supini inguini insidens et equitans, sc. inter causas fuit malorum propter Iunonis invidiam Troianis immissorum. (shrink)

Introduction US data reveal a Caesarean rate discrepancy between insured and uninsured patients, with the C-section rate highest among the privately insured. The data have prompted concern that financial incentives associated with insurance status might influence American physicians' decisions to perform Caesarean deliveries. Objective To determine whether differences in medical risk factors account for the apparent Caesarean rate discrepancy between Medicaid and privately insured patients in Michigan, USA. Method A retrospective review was performed of 617 269 live birth deliveries in (...) Michigan hospitals during 2004–8. All live birth records that were able to be linked to their mothers' hospital discharge records were utilised. Diagnosis-related group codes from the hospitalisation records were used to identify Caesarean deliveries. Regression models determined Caesarean probability for the time period under study, adjusted for insurance type, maternal age, race, maternal medical conditions, multiple births, prematurity and birth weight. Results From 2004 to 2008, Caesarean rates were 33% for privately insured patients and 29% for Medicaid patients. The probability of Caesarean delivery was significantly greater for privately insured than Medicaid patients on univariate analysis (OR 1.2, 95% CI 1.19 to 1.22) but not on multivariate analysis (adjusted OR 1.01, 95% CI 0.99 to 1.02). Conclusion No significant disparity was found in the odds of Caesarean delivery between privately insured and Medicaid patients in Michigan after adjusting for other Caesarean risk factors. A positive disparity would have provided de facto evidence that financial incentives play a role in physician decision-making regarding Caesarean delivery. (shrink)

Slavery and Empire in Central Asia By EdenJeff, ix + 227 pp. Price HB £75.00. EAN 978–1108470513.

Türk milleti dünyanın en zengin kültürüne sahip olduğu gibi en zengin diline de sahiptir. Ancak daha eski çağların dil verileri ne yazık ki, yazılı vesikalara aktarılmamış, karanlık dönem olarak kalmıştır. O bakımdan Türkçenin Altay veya Proto-Türk devri hakkında bilgimiz sınırlıdır ve sahip olduğumuz kelime sayısı da çok azdır. Eski Türkçe adlanan bu lügat sadece Orhun-Yenisey yazıtları ile tespit edilen ve Uygur yazıtları ile devam eden Türkçenin malum en eski yazılı kaynaklarının sözlüğüdür. Yer yüzündeki diller arasında Türkçenin yerine baktığımızda, Ural-Altay (...) dil grubunun Altay koluna bağlı bir dil olduğu ve geçmişinin M.Ö. 4000’li yıllara indiği görülür. Bu tarihten, M.Ö. 5. yüzyıla kadar olan dönem genel olarak Altay veya Proto-Türk devri olarak adlandırılır. Bu dönemde Türkçe ile ilgili az da olsa birtakım dil kalıntılarına rastlanır; ancak bunun yeterli olmaması ve bu dönemden bize yazılı herhangi bir metnin ulaşmaması, bu çağların karanlık dönem olarak adlandırılmasına neden olmuştur. Bu dönemde Türkçenin Çuvaşça ve Yakutça ile henüz ayrılmadığı, hattâ daha eskiye gittiğimizde Moğol, Mançu, Tunguz dilleriyle aynı çatı altında toplandığı varsayılır. Bilindiği gibi daha önce Eski Türkçe döneminin ayrı ayrı metinlerini kapsayan birçok sözlük çalışması yapılmıştır. Ancak bu sözlükler birbirinden bağımsız hazırlanmış, bir kısmı Göktürk dönemi ile Orhun Yazıtlarını, diğer bir kısmı da Uygur dönemi ile bu dönem metinlerini temel almıştır. Eski Türkçe bir bütün olarak düşünüldüğünde, bu sözlüklerin bazı yönlerden yetersiz kaldığı bir gerçektir. Bu çalışmanın genel amacı, daha önce ortaya konulan Eski Türkçe sözlükleri bir araya getirerek Göktürk ve Uygur dönemlerini birlikte ele alan, daha kapsamlı ve tek bir sözlük oluşturmaktır. O bakımdan daha önce meydana getirilen sözlük çalışmaları temel alınarak ortaya yeni bir sözlük konulmuştur. (shrink)

In lieu of an abstract, here is a brief excerpt of the content:The Daring and Disappointing Dreams of Transhumanism's Secular EschatologyMichael Baggot L.C.IntroductionAlthough it is a largely secular movement, contemporary transhumanism borrows heavily from both Christian orthodoxy and heresies to construct a vision for human happiness. This article traces the roots of transhumanism's soteriology and eschatology and then examines the underlying anthropological problems that drive the hoped-for salvation through digital immortality. Unfortunately, the admirable desire to extend life sacrifices an appreciation (...) for the integral harmony of the human person's animal and spiritual dimensions. Since human actions manifest the person's intrinsic corporeality, attempts to detach the human personality from the body through digitalization would produce replicas of the dead without achieving true immortality. The surprising quasi-religious thrust of contemporary transhumanism's secular eschatology presents an opportunity to rediscover the Catholic patrimony's reflection on authentic divinization through the transhumanizing effects of divine grace. The article thus concludes with a Thomistic theosis-centered reorientation of secular transhumanism's eschatological aspirations for immanent immortality toward true human flourishing. [End Page 841]The Secular Eschatology of Contemporary TranshumanismThe leading transhumanist philosopher, Oxford University professor Nick Bostrom, thinks that his movement will provide real solutions to the perennial problems of humanity that traditional religions have tried and failed to address:While not a religion, transhumanism might serve a few of the same functions that people have traditionally sought in religion. It offers a sense of direction and purpose and suggests a vision that humans can achieve something greater than our present condition. Unlike most religious believers, however, transhumanists seek to make their dreams come true in this world, by relying not on supernatural powers or divine intervention but on rational thinking and empiricism, through continued scientific, technological, economic, and human development.1Yet, for all its protests against antiquated creeds, secular transhumanism frequently tends toward quasi-religious expressions. For instance, Meghan O'Gieblyn finds striking parallels between the evangelical and transhumanist worldviews she has embraced and abandoned during her life.2 Her writing explores her harrowing transition from Christian fundamentalism to trans-humanism and her eventual disillusionment with the techno-movement. Bible school had taught her about the various epochs of salvation history and her position within the "dispensation of grace" that marked the final preparation for the longed-for "millennial kingdom." As an adult, she spurned the false promises of organized religion and sought a more rational organization for her life. Later, a book recommendation plunged her into the thought of Google guru Ray Kurzweil and his narrative of evolutionary eras pointing toward an imminent "singularity" in which intelligent machines would emerge from an informational explosion. Such advanced robots would bring digital immortality through mind uploads and a nanotech new earth [End Page 842] that would put Eden to shame. Through his projects, Kurzweil purports to continue the Enlightenment tradition of empirical science and rational rigor. Similarly, many transhumanists tend to follow their Enlightenment predecessors in chiding traditional religion for obscurantist opposition to scientific progress. Nonetheless, O'Gieblyn discovered that the very movement that pretends to supplant the superstitions of the old-time religion is itself "a secular outgrowth of Christian eschatology."3The Christian-trained author could not help but detect familiar religious themes in the technocentric movement. Before it spread through the offices of Silicon Valley, the term "transhuman" first appeared in Henry Francis Carey's 1814 version of Dante's Paradiso, where the poet pilgrim recognizes that not even his own genius can describe the joy of risen life when he writes, "words may not tell of that transhuman change."4 Recent efforts to substitute supernatural resurrection with technological advancement find antecedents in the thirteenth-century friar Roger Bacon's quest for an elixir of life. Later, the nineteenth-century Russian Orthodox philosopher Nikolai Fedorov claims humans should use technology to control Darwin's unguided evolutionary process. Similarly, the twentieth-century Jesuit paleontologist Pierre Teilhard de Chardin predicted a global machine network that would merge consciousnesses worldwide and prompt the Omega Point of transphysical union with the divine.The Eugenicist Julian Huxley strips such notions of their religious trappings to present a secular transhumanist project that will "overcome limitations…to arrive at... (shrink)

A close relationship between masculinity, alcoholism, widowhood and gendered poverty is evident in contemporary African society. Alcohol consumption among young men begins at an increasingly early age due to availability of low-priced alcohol presented in different varieties. Young, beautiful and sexy girls are used to advertise alcohol. Many young men are addicted to alcohol and totally unable to be free from alcohol addiction. This sad state coupled with the impact of globalisation on the economies of many African countries has left (...) many men jobless. Consequently, many households are headed by women in a patriarchal context where men are supposed to be the heads of the family. Through an Afro-feminisation of Mother Earth lens, this article re-read Proverbs 31 in dialogue with Acts 9:36–43, to show the role of women in the socio-economic sustainability of the family, society and in enhancing gender equity.Contribution: This article re-read Proverbs 31 in dialogue with Acts 9:36–41 as resources for enhancing gender equity. An Afro-feminisation of Mother Earth for sustainable development was presented in ways that open up possibilities for the life of the Garden of Eden in Genesis 1:28 to flourish. (shrink)

Felsefedeki normal dönemler felsefenin belirlenmiş ve uzlaşılmış bir tanımının olduğu filozofların kendi disiplinlerinin ve onun içerdiği görevlerin doğası hakkında genel bir mutabakata sahip oldukları zamanlardır Devrimci zamanlar ise böyle bir tanımın olmadığı felsefeye ilişkin çelişen kavramsallaştırmaların olduğu zamanlardır Bu tanımlara göre geç on sekizinci erken on dokuzuncu ve geç yirminci yüzyıllar normal zamanlardı Bununla birlikte on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısı devrimciydi Çünkü bu dönem belirlenmiş ya da uzlaşılmış bir felsefe tanımının olmadığı disipline ilişkin çelişik birçok kavramsallaştırmanın olduğu bir dönemdi Filozoflar (...) kendilerine kendi disiplinleriyle ilgili en temel soruları sordular Felsefe nedir Ampirik bilimlerden nasıl farklılaşır Neden felsefe yapmalıyız İdealizm çağının Hegelin ölümüyle sona ermesinden sonra on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısındaki Alman felsefesinin bir gerileme ve durgunluk dönemine girdiğini iddia eden hakim görüşe karşı Frederick Beiser döneme has anlaşmazlık ve çatışma ortamının yüzyılın ikinci yarısını ilk yarısından daha ilginç kıldığını somut örneklerle gözler önüne seriyor Elinizdeki kitap açık ve canlı bir üslupla yazılmış Hegel sonrası Alman felsefesine dair her düzeyden okur için temel bir kaynak",. (shrink)

The concept of prayer didn’t exist until the first step outside the garden. And Adam and Eve’s prayers had to be maddened ones, predicated upon a new and shockingly acquired paranoidic consciousness, completely unlike their prelapserian paranoic1 state wherein the primal couple didn’t know hope or prayer inside the amoral edenic, in the egregious garden where anything was possible anytime.And that is why you don’t notice the word “good” in the original account of creation in Genesis; that is, the “J” (...) account, written around 1000 B.C.E. during the reign of Solomon—the account wherein Adam and Eve are formed of the dust of the earth and given life through the intimacy of divine breath, with God planting the garden... (shrink)

Dinsel değişim, din psikolojisinin kurulduğu dönemden itibaren güncelliğini koruyan konular arasında yer almaktadır. Tarihsel süreçten bugüne kadar olumlu veya olumsuz biçimde neredeyse tüm insanların muhtelif boyutlarda dinsel unsurlar ile temas ediyor oluşu, dinsel değişim konusunu akademik alanda önemli ve güncel tutan hususlardandır. Bu çalışma; inançlı olduğu hâlde dine karşı ilgisiz bir hayat sürdüren Yaşar Alptekin’in neden ve nasıl dindarlaştığı sorusuna cevap aramaktadır. Nitel araştırma tekniklerinden olan durum çalışması desenine bağlı olarak yürütülen bu araştırmada veriler doküman incelemesi ile elde edilmiştir. Bu (...) doğrultuda Yaşar Alptekin’in bizzat kendisinin kaleme aldığı kitaplar ve onunla çeşitli sosyal medya platformlarında yapılan röportajlar, birinci elden kaynaklar olarak kullanılmıştır. Bu anlamda mevcut çalışma, psikobiyografik araştırma geleneği içinde değerlendirilebilir. Toplanan bilgi ve malumatlar, betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Alptekin’in özel yaşamı, siyasi görüşü ve sanatçı yönü gibi konular, çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Ayrıca bu çalışmada yer alan bilgi ve malumatlar, araştırmanın yapılmış olduğu tarihe kadarki dokümanlar ile sınırlıdır. Araştırmanın temel sorusuna cevap ararken dinsel değişimin aşamaları, güdüleri, motifleri, çeşitleri, gerçekleşme biçimi ve sonuçları hakkında din psikolojisi literatüründe yer alan kuramsal yaklaşımlardan destek alınmıştır. Bu bağlamda psikanalitik ve varoluşçu yaklaşımlarla birlikte sosyal kimlik kuramından da faydalanılmıştır. Bu noktada öncelikle Alptekin’in çocukluk, gençlik ve yetişkinlik döneminde yaşadığı önemli olaylar ve hayatını etkileyen hadiseler, dinsel değişimi harekete geçiren nedenler kapsamında analize çalışılmıştır. Alptekin’in değişim öncesi ve sonrası kişilik ve kimlik bakımından nasıl bir değişim yaşadığı, bunun kendisiyle ve sosyal çevresi ile ilişkilere nasıl yansıdığı sorusuna odaklanılmıştır. Ulaşılan bulgulara göre Alptekin’in dinsel değişim sürecini harekete geçiren nedenler; “çocukluk dönemini mutsuz geçirmesi”, bu anlamda “sevgisiz ve ilgisiz büyümesi”, “yetişkinlik döneminde yaşadığı anlamsızlık duygusu”, “samimiyet arayışı”, “içerisinde bulunduğu gelişim döneminin etkileri”, “zihinsel tatminsizlik”, “aile içi sorunlar” ve “değişime eşlik eden dinî tecrübeler” şeklinde sıralanabilir. Meydana gelmiş olan dinsel değişim sonucunda Yaşar Alptekin’in kimlik ve dünya görüşü başta olmak üzere giyim tarzından arkadaş çevresine, ilişkilerine yön veren temel belirleyicilerden insanlara bakışına kadar bireysel ve sosyal hayatında köklü değişimler yaşandığı izlenmektedir. Ancak onun, temel kişilik yapısında fark edilebilir bir değişime rastlanmamıştır. Mevcut kişiliği, değişim sonrası kimliği ile bütünleşmiştir. (shrink)

_The purpose _of the article is to research the spiritual basis and motivation of human activity in the relationships between humans and the natural environment to create various forms of recreational spaces in the socio-cultural context of the post-industrial era. _Theoretical basis._ The research is based on the approach of analytical psychology by C. Jung, who identified the archetypes of the collective unconscious. These archetypes help overcome the limitations of the functional and pragmatic approach, which is focused on mere survival. (...) They make sense and provide values in the relationship between humans and nature. _Originality._ The article evaluates how archetypal images of the collective unconscious, with the help of the Garden of Eden image in the socio-cultural context of European civilization, influence the recreational space in contemporary urban environments. The novelty of the work is also in the interdisciplinary approach, integrating knowledge from various fields such as philosophy, sociology, cultural studies, analytical psychology, and urban planning, which contributes to the profound understanding of complex socio-cultural processes. This paradigm emphasizes the interconnection and interdependence, adaptability, and co-evolution of society and nature, as well as requires the interdisciplinary methodological approach. Additionally, the article presents a fresh perspective on nature and its elements in terms of their importance both for individuals and society. _Conclusions._ The article investigates the socio-cultural factors that evoke the interest of man and society in natural factors as a recreational resource and determine the latest theoretical approaches to their use. Various recreational activities to create a renewed space provide a person with a full physical, socio-psychological and cognitive development. The humanization of the natural environment becomes the embodiment of the collective memory and history of mankind. The recreational space symbolizes spiritual values, so it is transformed from physical to socio-cultural and provides theoretical approaches to its implementation in modern urban planning practices. (shrink)

Mu‘tezilî düşünür Amr b. Bahr el-Câhız’ın (ö. 255/869) tercüme faaliyetleri sonucu Antikite (Antik Çağ) Yunanca metinlerden yaptığı aktarımlar canlılar hakkındaki fikirlerini etkilemiştir. Böylece Yunan zoolojisinde ortaya koyulan görüşlere Kitâbü’l-Hayevân eserinde geniş bir şekilde yer vermiştir. Ayrıca diğer eserlerinde az da olsa Yunan düşünürlerin hayvanlar hakkındaki görüşleri mevcuttur. Ancak Yunan zoolojisinden tevarüs eden birikimin Câhız’ın Kitâbü’l-Hayevân eseri olmak üzere hangi bağlamda ve ne düzeyde alımlandığı tam olarak bilinmemektedir. Alımlanan bilgilerin Câhız’ı ne kadar etkilediği ve doğrudan mı yoksa kendi ilmî birikiminin (...) süzgecinden geçirerek mi? Aktardığı net olarak ortaya koyulmamıştır. Buradan hareketle bu çalışmada, Câhız’ın hayvanlar hakkındaki görüşleri temel alınarak Yunan zoolojisinden etki düzeyi ortaya koyulmaya çalışılacaktır. Böylece Câhız’ın “Sâhibu’l-Mantık” lakabıyla bahsettiği Aristoteles (mö. 384-322) başta olmak üzere Galen (ö. 200?) ve Polemon (Aflimun) (ö. 314) gibi Yunan düşünürlerden hangi noktalarda aktarımlar yaptığı üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda Câhız’ın Kitâbü’l-Hayevan eseri başta olmak üzere diğer eserlerinde geçen Yunan zoolojisine dair ifadeler açığa çıkarılacaktır. Fakat özellikle Aristoteles’ten yaptığı aktarımlar oldukça fazla olduğundan dolayı Câhız’ın tam olarak anlayamadığı, araştırdığı, doğrudan etkilendiği ve test ettiği bilgiler üzerinde analiz yapılacaktır. Çalışma sonucunda Câhız’ın alımladığı bilgileri bazen doğrudan bazen doğruluğunu araştırarak hatta deney ve gözleme başvurarak aktardığı anlaşılacaktır. (shrink)

L’hymne aux Philippiens est souvent mis en perspective de textes du premier Testament, que ce soit des pages où il est question de la préexistence de la sagesse ou avec celles qui évoquent la destinée du juste souffrant. Sur la base d’une étude de la structure et du mouvement du poème, le présent article étaye une hypothèse parfois avancée, mais peu développée jusqu’ici: l’hymne peut être lu sur l’arrière-plan de la présentation de l’homme comme «image de Dieu» et de l’histoire (...) malheureuse de l’Éden articulée avec la figure du Serviteur d’Isaïe . Ce qui est dit de Jésus alors, c’est qu’il refuse d’entrer dans la logique dans laquelle le serpent entraîne Ève et Adam, pour imiter le Dieu qui donne, dans un geste de dépouillement de lui-même qui sera aussi celui du Serviteur. Aussi, Jésus réussit à accomplir en lui à l’image de Dieu, là où Adam a échoué; aussi reçoit-il de Dieu ce qu’Adam avait voulu arracher de force: l’élévation. En effet, par son choix, le Christ Jésus offre à Dieu de se reconnaître comme père en donnant son propre nom à celui qui a réalisé en lui la ressemblance de son image. (shrink)

Şüphesiz düşünce dünyasına adım atma cesaretini gösteren insanı meşgul eden sorulardan biri de kendisinin nasıl bir varlık olduğudur. Varlığını keşfetme sürecinde felsefe, antropoloji, psikoloji ve biyoloji gibi bilimlerin insana ilişkin ortaya koymuş oldukları anlayışlar yol gösterici olsa da insanın özünü keşfetme noktasında yetersiz gelebilir. Zira gelişen ve değişen bir varlık olarak insan yaşadığı toplum, kültür ve tarihsel arka planından tecrit edilerek bir tanıma hapsedilmesi varlığının keşfedilmesi yönündeki en büyük engeldir. Benzer bir düşünceden hareketle Heidegger insanın özünü animal rationale olarak (...) belirleyen metafiziksel anlayışı insanın aslına ulaşamadığı gerekçesiyle eleştirmektedir. Hatta Heidegger’e göre bu anlayışla insan özünü kavrayamadığı gibi kendi özünden de uzaklaşmıştır. Modern öznenin temellerini atan bu anlayış insanın her şeyi nesneleştirmesi ve kendisini yeryüzünün efendisi gibi görmesine neden olmuştur. Oysa gerçekte insanın göz kamaştıran gücünün sınırsız genişlemesine aracılık eden teknoloji Heidegger’e göre büyük bir tehlikedir. Çünkü insan kendisini her şeye hâkim olarak tecrübe ettikçe teknolojinin egemenliği altına girdiğini fark etmeksizin özünden uzaklaşıp kaynağa dönüşmektedir. Buradan hareketle Heidegger Hölderlin’in “Ama tehlikenin olduğu yerde, kurtarıcı da büyür” dizesi ile teknolojinin en büyük tehlikenin kaynağı düşünme ve şiirin ise kurtarıcı olduğunu ifade eder. Ancak teknolojinin tehlike olarak mı kalacağı yoksa yerini kurtarıcıya mı bırakacağı insanın teknoloji ile kuracağı ilişkiye bağlıdır. (shrink)

Günümüzde hızla yayılan, insanların hayat kalitesini ve mutluluğunu olumsuz olarak etkileyen yalnızlık, özellikle Amerika ve Avrupa’da en önemli toplumsal sorunlardan birine dönüşmüştür. İngiltere’de yalnızlıktan sorumlu bakanlık kurulmasına kadar varan bu olgunun, Türkiye’de özellikle genç nesli temsil eden üniversite öğrencilerinde ne düzeyde olduğu, bu araştırmanın temel araştırma konularından birini oluşturmaktadır. Bu araştırma, Ordu üniversitesinin değişik fakültelerinde öğrenim gören 416 öğrenci örneklemi üzerinde yürütülmüştür. Anket formunda; UCLA yalnızlık ölçeği, dini başa çıkma ve hayat memnuniyeti ölçekleri kullanılmıştır. Ayrıca katılımcıların bireysel dindarlık algıları (...) ve sosyal medya kullanım düzeylerini belirlemeye yönelik sorular oluşturulmuştur. SPSS istatistik programıyla yapılan analizler sonucunda; dindarlık algısı ile yalnızlık, olumsuz dini başa çıkma, sosyal medyada görünürlük düzeyi ve kullanılan sosyal medya sayısı arasında negatif yönde; dindarlıkla olumlu dini başa çıkma arasında ise pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca öznel dindarlık algısı cinsiyet üzerinde farklılığa açmazken, hayat memnuniyeti üzerinde farklılığa yol açtığı anlaşılmıştır. Yalnızlık ile olumlu dini başa çıkma, hayat memnuniyeti ve mesajlaşma arasında negatif yönde ilişki ve etkileşim tespit edilirken, hayat memnuniyeti ile olumlu dini başa çıkma arasında pozitif, olumsuz dini başa çıkma arasında negatif yönde ilişki ve etkileşimin varlığı bulgulanmıştır. Bu çalışma birçok değişkenin birbiri ile ilişki ve etkileşimini ele alması bakımından önemlidir. (shrink)

Heidegger, şeylere bağlanmamaya izin veren meditatif düşünme ile onlarla araçsal ve çıkarcı bir ilişki kuran hesaplayıcı düşünme arasında bir ayrım yapar. Ona göre yeter neden ilkesi, mevcut şeylere hükmetmenin temel yoludur. O, metafiziğin varlık-mahiyet ayrımını da hazır varlık fikrine hizmet eden bu nedensellik paradigmasına indirger; zira Hristiyanlık’ın yaratma kuramı bu ayrımı Yunan felsefesinden uzaklaştıramamıştır. İbn Sînâ ise, İslâm’ın yoktan yaratma kuramını sahiplenerek, yaratılmış dünyanın özüne ontolojik bir fakirlik yerleştirir, zira her şey varlığını kendinde zorunlu varlığa borçludur. Kendinden başkasıyla zorunlu (...) varlık, var edildikten sonra bile kendinde mümkün olma halini korur. Böylece, nedenin bilgisi, bir şey üzerinde hakimiyet kurmak yerine, onun varlığının bizatihi zorunlu varlığa bağımlı olduğunu anlayıp, ona kayıtsız ve ilgisiz kalmayı sağlar. Heidegger’in tersine, nedensel bilgi bir ontolojik yoksulluğun bilgisine dönüşür. Üstelik Heidegger’in meditatif düşünme için referans olarak sunduğu Meister Eckhart, varlık-mahiyet ayrımının sağladığı ontolojik yoksulluk fikrini İbn Sînâ sayesinde geliştirmiştir. İbn Sînâ’nın Heidegger’e yapabileceği bu itirazı ele almakla birlikte, amacımız, nedensellik ilkesinin ve genel olarak aklın etik ve çıkarsız bir şekilde kullanımının imkânını incelemektir. (shrink)

Arap edebiyatı tarihinin dönemlerinden biri olarak Osmanlı dönemi Arap edebiyatı yaklaşık dört buçuk asırlık uzun bir dönemi kapsamaktadır. Modern dönemde Arap edebiyatı tarihi yazımına öncülük eden Carlo Alfonso Nallino (öl.1938), Hamilton Gibb (öl.1971), Régis Blachère (öl.1973) gibi müsteşrikler Osmanlı dönemi Arap edebiyatını yok saymış, dahası bir çöküş ve inkıta evresi olarak tanımlamışlardır. Bu makalede sözü edilen araştırmacıların dönemle ilgili iddialarının sağlamasını yapmak üzere Osmanlı’da Arap edebiyatı alanında var olan süreklilik, çeşitlilik ve gelişim durumu dönemin öncü iki edebiyatçısı ve eserlerinde (...) ön plana çıkan temalar üzerinden konu edilmiştir. Makale, literatür değerlendirmesinin de yapıldığı bir girişi, Osmanlı Dönemi Arap edebiyatı hakkında bir değerlendirmeyi, 17. yy. Osmanlı dönemi Arap edebi çevrelerinde meşhur olan edebiyatçılardan Yûsuf el-Bedî‘(öl. 1073/1662)’nin ve Şihâbuddîn el-Mûsevi Ebû Ma‘tûḳ (öl. 1087/1676)’un edebi şahsiyetlerini ve eserlerinde ön plana çıkan temaları, edebi süreklilik açısından incelemeyi içermektedir. Adı geçen iki edebi şahsiyetin seçilmesinin sebebi, edebiyatta hem geleneği korumuş olmaları hem de eserlerinin modern dönem edebiyatını etkilemiş olmasıdır. Genel olarak Osmanlı dönemi Arap edebiyatında ortaya konan edebî eserler hakkında, özel olarak makalenin konusunu teşkil eden edebiyatçılar hakkında henüz yeterli sayıda ilmî araştırmanın bulunmaması bir boşluk oluşturmaktadır. Makalemiz, önemini bu boşluğu bir nebze de olsa doldurma çabasından almaktadır. Makalemizde, bu dönemin edebî gelişim ve zenginlik açısından bir duraksamaya uğrayıp uğramadığı veya yok sayılacak denli edebî faaliyetlerden uzak olup olmadığı; edebiyat sahasında geleneğin sürekliliğinin sağlanıp sağlanmadığı ve edebî olgunluk ile gelişime ulaşılıp ulaşılmadığı sorularına cevap bulmak amaçlanmıştır. Dönemin iki usta edebiyatçısına ait edebî temaların süreklilik bakımından değerlendirilmesi suretiyle konuya objektif bir bakış açısı sunmak hedeflenmiştir. Makalede nitel araştırma yöntemlerinden betimleyici yöntem kullanılmış olup edebî metinlerden verilen örnekler sınırlı tutulmuştur. Osmanlı Döneminin, Arap edebiyatının sekteye uğradığı bir dönem olmayıp, kendisinden önceki edebî dönemlerin devamı olarak canlılığını sürdürdüğü ve modern döneme temel teşkil edecek çalışmaların yapıldığı verimli bir dönem olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yûsuf el-Bedî‘î’nin ve Ebû Ma‘tûḳ'un edebî zevkleri, tenkit yetenekleri ve şair kimlikleri, onları yetiştiren kültürel çevreyi yansıtırken, canlı bir entelektüel ortamın varlığını da gösterir. Şiirlerinde klasik kasidenin temalarını dönemlerine uygun şekilde işleyerek, Arap edebiyatının zengin mirasının nesilden nesile aktarıldığını kanıtlarlar. Onların edebî kişilikleri, yaşadıkları yüzyılın entelektüel düzeyini ve dönemin edebiyatçı profilini nitelikli bir şekilde temsil etmektedir. (shrink)

Tasavvuf erbâbı tabîatleri gereği mâddî unsurlardan ziyâde mânevî değerleri muhafaza etmeye ve geliştirmeye çalışırlar. Fakat tasavvufî çevrelerin sosyal bir yapıya bürünmeleriyle berâber düşüncelerini ve değerlerini sembolize etmek için mâddî bir kısım edevât da kullanmışlardır. Bunların başında keşkül, teber, tahta kılıç, asâ, gül, hırka gibi unsular gelir. Bu çalışmamızda dervîşlerin kullandıkları mâddî edevâttan birisi olan tahta kılıç ve ifâde ettiği mânâlara bakacağız ve örnekler üzerinden tahlîl etmeye çalışacağız. Tasavvuf ehli tahta kılıç ile ilgili bir hadîs-i şerîfden yola çıkarak mânevî bir disiplin, (...) ahlakî bir prensip ve nefsânî bir terbiye metodu ortaya koymuşlardır. Yeri geldiğinde cihâd ve mücâhede için zāhir kılıcının yanı sıra bâtın kılıcını kullanmışlardır. Manevî kılıcı sembolize eden tahta kılıcın kullanımına dâir tespit ettiğimiz ilk örnek sahābe döneminde Muhammed b. Mesleme’ye aittir. Yaygın bir şekilde kullanımı ise 1200’lü yıllarda büyük tarîkatların kurulduğu dönemde yânî Abbâsî hilâfeti döneminde olmuştur. Memlüklü dönemi kaynaklarından okuduğumuz kadarıyla Yûsuf Selahaddîn-i Eyyûbî ve berâberindeki kalabalık dervîş gurubu bu unsuru yaygın olarak kullanmışladır. Yûsuf Selahaddîn Eyyûbî’nin hem Bağdâd’ta iken hem de Mısır’a sefer düzenlerken berâberindeki kalabalık derviş gurubuyla birlikte zikirler eşliğinde tahta kılıçla yürüdükleri kaydedilmiştir. Bektâşî Velâyetnâmelerinde Anadolu Selçukluları döneminde yaşayan Hacı Bektâş-i Velî’nin himmetleriyle Saru Saltuk’un tahta kılıç kullanarak mânevî bir savaş verdiğini görüyoruz. Velâyet-nâmelerde tahta kılıç kullanımına dâir pek çok örnek vardır. 20 yüzyılda da pek çok dergâh ve câmîde bu tür bir kılıcın sembolik olarak kullanıldığını bizzât müşâhede ettik. (shrink)

Epistemik açıdan birbirine denk olan ya da denk olduklarını kabul eden öznelerin aynı delillere dayanarak birbirine karşıt inançlar benimsemeleri akran anlaşmazlığı olarak adlandırılır. Böyle bir ihtilaf durumu karşısında hangi epistemik tutumun rasyonel olduğu tartışmalıdır. Uzlaşımcı yaklaşıma göre, bir akran anlaşmazlığında rasyonel olan reaksiyon öznelerin kendilerinde bir kusur olduğunu düşünmeleri ve ihtilaf konusu inançlarını askıya almalarıdır. Buna karşın Lackey, akran anlaşmazlığı durumlarında öznenin kendisinden şüphe etmesi gerektiğini ileri süren uzlaşımcı teze karşı çıkar. Ona göre yüksek düzeyde gerekçeli inançlar söz konusuysa, (...) öznenin kusuru karşısındakinde araması rasyonel bir reaksiyondur. O halde, özne başlangıçta epistemik bakımdan akranı kabul ettiği kişinin bundan böyle akranı olmadığına inanabilir. Bu nedenle, Lackey’e göre uzlaşımcı tez hatalıdır. Lackey’nin itirazına cevap olarak Christensen, yüksek düzeyde gerekçelendirilmiş inançlarla ilgili anlaşmazlıklarda Lackey’e hak vermekle birlikte, bunun uzlaşımcı yaklaşıma karşıt bir durum oluşturmadığını düşünmektedir. Ancak, Christensen’ın bu savunması bir başka soruna yol açmaktadır. Problem şu ki, bazı durumlarda öznenin, karşısındakinin akranı olmadığına inanması uzlaşımcı görüşle uyumsuz bir sonuç verir. Dolayısıyla, anlaşmazlığa rağmen hangi durumlarda benimsenen inancın korunabileceğinin netleştirilmesi gerekmektedir. Bu makalede, yüksek düzeyde gerekçeli inançların, özneler için karşısındakinin akranı olmadığına inanmayı her zaman makulleştiren bir sebep sunmadığı ileri sürülecektir. Böylece, Christensen’ın savunmasının revize edilmesi gerektiği gösterilmeye çalışılacaktır. (shrink)

Bu çalışmada, düşünme ile karşılaşmalar arasındaki içkin ilişkinin irdelenmesi amaçlanmaktadır. Karşılaşmalar içinden yaratıcı düşünmenin sahih bir analizini yapabilmek için, antik dönemden modern döneme kadar düşünce tarihi içinden bir güzergah izlenecektir. Bu anlamda, temel amaç olarak, içinde kritik düşünürlerin düşüncelerinin karşılaşarak hep biraz fazlasını açığa vurarak ilerlediği düşünsel bir patikanın izi sürülecektir. Buradaki, biraz fazlası ifadesi önemlidir. Çünkü o, biraz fazlası, kendini hep daha fazla kritik ve üretici karşılaşmalar içinden devam ettirmek isteyen yaratıcı düşünmenin edimsel gücüyle ilgilidir. Bunu açığa çıkarmak adına, (...) trajik diyaloglarda köklenen ve devam ederek Deleuze düşüncesine ve belki de ötesine uzanan eleştirel düşünmenin bir yolu takip edilecektir. Bu yönüyle, iki trajik yazar olan Sophocles ve Euripides’ in düşüncesinden, Nietzsche, Heidegger ve Deleuze düşüncesine kadar kritik düşünürler arasında gerçekleşen her bir kritik karşılaşmanın, yaratıcı düşünmenin edimsel gücü olarak kendini hep yeniden açığa vurduğu iddia edilecektir. Bu iddia ortaya konulurken, öznellik temelli ve akılcı bir eksende hareket eden ve yaratıcı düşünmenin gücünü zayıflatan geleneksel düşünce, Platon düşüncesi merkeze alınarak eleştirilecektir. (shrink)

Allah'ın görülebilirliğini ifade eden rü'yetullah kavramı, tarih boyunca farklı kelâm disiplinleri tarafından derinlemesine incelenmiş önemli bir konudur. Kelâm tarihinde, rü’yetullah’ı kabul edenler ve reddedenler olmak üzere bu konuda ana hatlarıyla iki temel bakış açısı bulunmaktadır. Ehl-i Sünnet, rü’yetullahı benimseyen grupların başında gelirken; Muʻtezile mezhebi ise rü’yetin cisimliği içermesi veya onunla ilişkili bazı konuları gerektirmesi nedeniyle onun ulûhiyet makamıyla uyumsuz olduğunu düşünerek kesin bir dille reddetmiştir. Rü’yeti kabul edenler aklî ve naklî birtakım temellendirmelere başvurmuşlardır. Ehl-i sünnet perspektifinden bakıldığında, erken dönemde (...) rü’yetullahın “zâtıyla kıyâm” esasına dayalı olarak temellendirilirken; bilahare “varlık” esaslı temellendirildiği görülmektedir. Bu çalışmada Eşʻarî mezhebine mensup iki düşünür olan Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210) ve onun yakın takipçisi Sirâceddin el-Urmevî’nin (ö. 682/1283), varlık eksenli rü’yetullah konusundaki yaklaşımları ele alınacaktır. Râzî, birçok konuda birbirinden farklı görüş serdeden muhakkik bir âlimdir. Birden fazla görüş beyan ettiği mevzulardan biri, varlık merkezli rü’yetullahın temellendirilip temellendirilemeyeceğidir. O, varlık merkezli rü’yetullahın temellendirilmesi yöntemine dair kabul, ret ve tevakkuf olmak üzere üç farklı yaklaşım sergilemektedir. Onun başta rü’yetullah olmak üzere birçok metafizik ve teolojik konuda fikirlerini değiştirmesini, benimsediği yaklaşımları farklı açılardan temellendirmesi, bir taraftan onun felsefî ve kelâmî derinliğini ortaya koyarken, diğer taraftan ise onun tahkik yöntemiyle doğrudan ilişkilidir. Bu yüzden Şihâbüddîn el-Karâfî (ö. 684/1285) gibi düşünür şarihler, Râzî’nin düşüncesindeki bu değişimi, onun bilgisinin olgunluğuna, aklî yeteneklerinin üstünlüğüne ve dinî kavrayışının derinliğine bağlamışlardır. Nitekim bu değişim, Râzî'nin her daim hakikat arayışında olduğunu ve fikirlerini sürekli sorguladığını göstermektedir. Birçok eserinde “varlık” odaklı rü’yetullaha dair çeşitli eleştiriler yapan Râzî, Erʻbaîn adlı eserinde bu konuyu daha düzenli bir sistem içinde ve maddeler halinde açıklamaya gayret etmektedir. Mezkûr eserinde Râzî, varlık merkezli rü’yetin temellendirilemeyeceğine dair “ʻâdemin malûliyeti”, “her hükmün bir illete dayanmasının zorunlu olup olmadığı” ve “cevher ve arazların farklı illetlerle muallel olup olamayacağı” gibi birtakım felsefî ve kelâmî delilleri merkeze koyarak eleştirisini temellendirmeye çalışmaktadır. Râzî'nin bu eserini özetleyen ve eleştiren Urmevî, Lübâb’da, Râzî’nin tespitlerine itiraz edip sunduğu argümanlara karşı çıkarak, varlık merkezli rü’yetullahın temellendirilebileceği düşünmektedir. Her iki düşünürün rü’yet merkezli ortaya koydukları argümanlar, bir taraftan Tanrı tasavvurlarını ortaya koyarken; diğer taraftan ise felsefî ve teolojik duruşlarına da ışık tutmaktadır. (shrink)

Bu yazıda Anaksagoras’ın Fragmanlar’ı içeriliyor. Anaksagoras, yönetici bir güç olarak nous kozmolojik nous kavramını felsefeye sokmakla meşhurdur. Anaksagoras, yaratıcı kaostan mevcut düzenlere geçiş sürecindeki ortamların açıklamasını vermeye çabalamıştır. Soğuk hava ile sıcak eter arasındaki bölümleme, birarada olmanın büyüsünü bozmuştur. Soğuğun artmasıyla birlikte, biçimlendirici suyu, yeri ve kayaları meydana getirmiştir. Havada yüzmeye devam eden yaşam tohumları yağmurlarla nakledilmişler ve bitkileri oluşturmuşlardır. İnsanda içinde olmak üzere canlılar, sıcak ve nemli topraktan ortaya çıkmışlardır. Varlıkların en saygın olanı, öyleyse nous yani zihindir.

İlimler, sanatlar ve mesleklerin mazisi tarihe konu olduğu gibi, tarih de farklı sahalara mensup kimseler tarafından kaleme alınmıştır. İslam toplumunda 3./9. yüzyıldan itibaren tıp ve tabipler tarihine dair eserler yazılmaya başlamıştır. Öte yandan, tabiplerin de çağının tanığı olarak tarih yazdıklarını görmekteyiz. İslam dünyasında tabiplerin tarih yazıcılığının ilk örneklerine Abbâsî Devleti’nde rastlamaktayız. Saray tabipleri halifelerin ve devlet ricalinin tedavisiyle vazifeli iken, aynı zamanda siyasi ve toplumsal hadiselere de bizzat yakından şahit olmuşlardır. Bu tabiplerden bazıları gördüklerini rivayet ederek tarih yazımına dolaylı yoldan (...) katkıda bulunmuş, bazıları ahbâr veya kronik türünden eser yazarak çağını kayıt altına almış, bazıları da hatırat kaleme alarak müşahedelerini gelecek nesillere aktarma yolunu seçmiştir. Bu araştırmada Abbâsî Devleti’nin ilk iki asrında sarayda tabip olarak hizmet etmenin yanı sıra tarih eseri yazan şahsiyetler tespit edilmeye çalışıldı. Bu tabiplerin dönemin tarih yazıcılığına ne tür katkı sağladıkları, kaleme aldıkları tarih eserlerindeki hususiyetler ve Abbâsî sarayında istihdam edilen tabiplerin gündelik yaşamlarının öne çıkan yönleri ele alındı. Özellikle Abbâsî sarayı tabiplerinden Huneyn b. İshak’ın tarihe kaynaklık eden hatıratı ve Sâbit b. Sinân’ın kroniği üzerinde duruldu. (shrink)

Günümüzün en çarpıcı sosyo-patolojik hadiselerinden biri olan göçmen problemi, daha ziyade politik konular bağlamında gündeme gelmektedir. Söz konusu tartışmalar, yerel ve politik çıkarlar çerçevesinde sürerken politik hesapların ardına gizlenen şey, göçmenin trajik konumudur. Politik tartışmalarla gündeme gelen göçmen, sosyal ilişkiler noktasında son derece olumsuz bir imaja bürünür. “Biz” aynılığının bir pürüzü olarak “Öteki” veya yerel kültürle uyumsuz bir öğenin ifadesi olan göçmen, “Ben”in alanından ötekiliğe itilirken sosyal düzlemde kamusallığı dönüştürmeye zorlayan bir tehdit unsuru olarak değerlendirilir. Politikanın çıkara dayalı belirleyici gücü (...) her ne kadar probleme dair yeteri beşerî sağduyunun oluşumuna olumsuz etkileri olsa da felsefi literatürde Immanuel Kant, Hannah Arendt, Emmanuel Lévinas temelinde yoğun bir tartışma söz konusudur. Söz konusu düşünürlerin ortaya koyduğu düşünceleri göçmenlikle ilişkilendirme bağlamında ortaya konulan çalışmalardan farklı olarak çalışmamız; konuya dair temel düşünürler, görüşler ve ilgili görüşlerin temel dinamiklerini ortaya koymayı hedeflemiş, ilgili literatürün ana hatlarıyla ortaya konulmasına özen gösterilmiştir. Göçmenlik ve “Öteki”lik vurgusuna dair temel literatürün dinamiklerinden biri olarak öne çıkan Levinas, kendi zamanının politik krizlerinin nedeni olarak etik ilişkileri öncelemeyen Batı düşüncesine işaret etmiştir. Levinas’cı düşüncede Aynının “Başkası” karşısında yaşayacağı muhtemel politik, etik ve hukuki gerilim, ontolojiyi önceleyen düşünce geleneğinden farklı değerlendirmelere yol açar. Başkayı aynılığın alternatif bir alanı olduğu Levinas düşüncesinde Başkalığın aşkınlık boyutu ise “Öteki”ler karşısında konumunu aynılıktan ziyade “Öteki”deki başkalığın keşfiyle veya gerilimiyle Ben’i narsizimden çıkarma fonksiyonuna sahiptir. Aşkın Başkalığın şahsında teşekkül ettiği “Öteki”, “Ben”de koşulsuz konukseverlik eylemine yol açacağı kanaati söz konusudur. Levinas’ın gündem edindiği sorunların Arendt’in de tartıştığı görülür. Levinas’ta ifadesini bulduğu üzere etik bir ilişkiden ziyade politik bir ontolojik kavrayışla tezahür eden “Ötekilik” bağlamına Arendt’in eleştirileri söz konusudur. Böylelikle politik alanda Öteki’ye yer vermeyen hukuki yapının sorgulanması mümkün hale getirilirken politik söylem için “Öteki”nin önemi de açığa çıkmış olur. Bu noktada Kant’ta rastladığımız yabancı hakkı bağlamında koşullu konukseverlikle gündeme gelir. Ancak Levinas’ın koşulsuz konukseverliğinin pratik sorunlar barındırdığını ifade edecek olan Derrida, Kant’ın koşullu konukseverliğini de sorunlu bulmuştur. Öteki’ye karşı konuksevmezlik, günümüzde dijital ağlarda daha da zorlaşır. Konukseverlik düşüncesi bağlamında etik-politik bir düşünce zeminine kavuşması umulan zamanımızın Öteki’si olarak göçmen, mevcut literatürde geliştirilen konukseverlik düşüncesini yeniden tartışmayı sağlarken göçmenin felsefi kavrayışı hususunda düşünceler üretmeye ve bir göçmenlik felsefesi oluşturmanın önemine çağrı olmayı amaçlar. (shrink)

Tarihin başlangıcından itibaren insan ile yaşamış olduğu mekân arasındaki ilişki ve sosyal olarak inşa ettiği bu mekândan kopuş dikkat çekici bir meseledir. Bu ilişki sadece inşa edilen sosyal mekândan kopuş ile cereyan etmemekte, mekânsal değişikliğin ardından gelinen yerdeki sosyal inşa da yeni bir ilişkinin ve sosyal değişimin kapısını aralamaktadır. Bu bağlamda, insanlığın varoluşundan itibaren temel ihtiyacı olan güvenli çevre oluşturma gayretinin toplumsal değişime ve göç olgusuna olan etkisi, günümüzde özellikle Avrupa devletlerinde klasik güvenlik anlayışının dışında Kopenhag Okulu’nun sosyal inşacı bir (...) anlayış ile ortaya koyduğu “güvenlikleştirme” yaklaşımının ana unsurları olan siyasal, ekonomik, çevresel ve toplumsal anlamda bir güvenlik tehdidi olarak ele alınmaktadır. Avrupa ülkelerinde son yıllarda politika yapıcılar, devlet dışı aktörler ve göçmenlerin varlığından rahatsız olan kitleler göçü toplumsal güvenliğin alt unsuru olan kültürel güvenliklerine bir tehdit olarak görmektedir. Güncel politikalarında ve gelecek stratejilerinde bu olguyu dikkate almışlardır. Politika yapıcıların kültürel güvenliğe ilişkin yaklaşımlarını hem literatür derlemesi hem de göç karşıtı söylemler üzerinden analiz eden bu çalışmanın temel amacı, toplumsal güvenlik içerisinde yer alan kültürel güvenlik ile göç arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Çalışmanın argümanı göçün güvenlik unsuru haline getirilmesi sürecinde kültür konusunun niçin ve nasıl ele alındığına açıklık getirmektedir. Göçmenlerin genellikle söylemsel olarak hedef ülkenin sosyal uyum, kültürel doku ve kimliğine bir tehdit olarak sunulması, devamında “yabancı istilası” olarak güvensizlik yaratan bir sosyal aktör gibi düşünülmesi; çalışmanın yöntemi olan eleştirel söylem analizinin mikro boyutu ile çıkarım yaratma aracına karşılık gelmektedir. (shrink)

"Les fleurs, c'est ma maison, ma maison, c'est une serre ; mon enfance, c'est un jardin ; mon futur, c'est un paradis terrestre..." Chez Jean-Marie Pelt, tout ramène au jardin : le jardin de l'enfance où son grand-père lui a transmis l'amour de la nature ; le Jardin d'Eden, où il a rencontré Dieu, la ville jardin en laquelle il a transformé la ville de Metz, le jardin Terre qu'il s'est donné mission de servir... Laissez-vous guider à travers les (...) jardins de Jean-Marie Pelt et découvrez l'un des grands éveilleurs de conscience de notre temps, un homme en qui vibre L'âme de la nature. (shrink)

Bu araştırmanın amacı İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin epistemolojik inançları ve akademik erteleme durumlarını incelemektir. Araştırmada İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin epistemolojik inançları ve akademik erteleme durumları cinsiyet, sınıf, mezun olunan ortaöğretim kurumu ve öğretim durumu değişkenleri açısından incelenmiştir. Ayrıca katılımcıların epistemolojik inançları ile akademik erteleme durumları arasındaki ilişki de irdelenmiştir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli benimsenmiştir. Verilerin toplanmasında Deryakulu ve Büyüköztürk tarafından Türk kültürüne uyarlanan ‘Epistemolojik İnanç Ölçeği’ ile Çakıcı tarafından geliştirilen ‘Akademik Erteleme Ölçeği’ kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini Türkiye’de farklı İlahiyat Fakültelerine devam eden (...) öğrenciler arasından kolay erişilebilir örneklem tekniğiyle seçilen 357 öğrenci oluşturmaktadır. Verilerin analizinde SPSS 27 programı kullanılmıştır. Katılımcıların ölçeklerden aldıkları puan ortalamalarını karşılaştırmak üzere ikili gruplarda Bağımsız Örneklemler t Testi, ikiden çok grupta Tek Yönlü Varyans Analizi testi kullanılmıştır. Çoklu gruplarda farklılaşmaların kaynağını tespit etmek amacıyla post hoc testlerinden LSD kullanılmıştır. Ölçek puanları arasındaki ilişkilere Pearson Korelasyon Analizi ile bakılmıştır. Tüm analizlerde.05 anlamlılık düzeyi olarak kabul edilmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların Epistemolojik İnanç Ölçeği’nde en yüksek ortalamayı “Tek Bir Doğrunun Var Olduğuna İnanç” alt boyutunda, en düşük ortalamayı “Öğrenmenin Çabaya Bağlı Olduğuna İnanç” alt boyutunda elde ettikleri görülmüştür. Ölçekler ile ölçek alt boyut puanlarında cinsiyet, sınıf, mezun olunan ortaöğretim kurumu ve öğretim durumu değişkenleri açısından anlamlı bir farklılaşma gözlenmemiştir. Araştırmada, epistemolojik inanç alt boyutları ile akademik erteleme olgusu arasında negatif yönde, zayıf fakat anlamlı ilişkiler bulgulanmıştır. Bu sonuç, epistemolojik inançlarda güçlenme arttıkça akademik erteleme eğiliminin azalabildiği şeklinde yorumlanmıştır. Eğitim sürecinde, öğrencilerin öğrenmeye dönük kişisel ilgi ve çabaları geliştirilirse akademik erteleme eğilimleri azalabilir. (shrink)

Kur’ân-ı Kerîm kelimelerinin yazım özelliklerini inceleyen ilim dalına resm-i mushaf /resm-i Osmânî adı verilmektedir. Bu ilme, Hz. Osman’ın (ö. 35/656) halifelik devrinde (644-656), dönemin fasih Arapça kaidelerine göre yazım esas alınmak sûretiyle gerçekleştirilen mushaf istinsah faaliyeti kaynaklık etmektedir. Sahabe eliyle gerçekleştirilen bu çalışmada kullanılan imlanın, sonraki dönemlerde yazılan mushaflarda esas alındığı kabul edilmektedir. Bugün Hz. Osman himayesinde imla edildiği kesin olarak bilinen bir mushaf mevcut değildir. Bu yüzden Hz. Osman mushaflarındaki yazım şekillerine ait detaylar ancak hicrî 3-4. asırlarda telif edilmeye (...) başlanan eserlerden öğrenilebilmekte, resm-i mushaf kriterleri mezkûr kaynaklar baz alınarak belirlenmektedir. Lakin mushaf istinsahı faaliyetinden 3 asırdan daha fazla bir süre sonra kaleme alınan eserlerde verilen bilgilerin yeterliliği/sıhhati konusunda birtakım tereddütlerin varlığı malumdur. Mezkûr tereddütlerin izale edilmesine katkı sunma maksadıyla hazırlanan bu makalede, alanın temel eserlerinde yer alan resm-i Osmânî kaideleri bağlamında Topkapı Sarayı Müzesi/Emanetler Hazinesi 2 nr. Mushaf incelenmektedir. Erken dönemlere ait olduğunda şüphe bulunmayan Mushaf’ın, Hz. Ali’ye (ö. 40/661) tarafından yazıldığı iddia edilmektedir. Mevcut çalışma sayısı bakımından oldukça yeni bir alanda yapılan bu araştırmada, hicretten birkaç asır sonra telif edilen eserler vasıtasıyla ulaşılabilen kaideler ile erken dönemlerde yazılmış TMSK E. H. 2 nr. Mushaf’ın imlası kıyaslanmak sûretiyle, kaidelerin o dönemde ne derece uygulandığını tespite çalışılmıştır. İki bölümden müteşekkil makalenin ilk kısmında, Mushaf’a dair tanıtıcı ve teknik mahiyetteki bilgilere yer verilmiş, Mushaf’ın Hz. Ali’ye nispeti tetkik edilmiştir. Mushaf’ın erken dönemde imla edildiği ancak Hz. Ali tarafından yazılmasının mümkün olmadığı kanaatine yer verilmiştir. İkinci kısımda, ilgili eserlerde “hazf, ispat, ibdal, maktu‘/mevsûl yazım, hemze, Mesâhif-i Emsâr’ın gönderildiği beldelere göre farklılık arz eden yazım farklılıkları” şeklindeki konu başlıkları altında yer verilen toplam 1406 kelimenin yazım özelliğiyle TMSK E.H. 2 nr. Mushaf’ın yazımı mukayese edilmiştir. Sayfa, âyet noksanlığı bakımından neredeyse kusursuz nitelikteki bu Mushaf’ın tamamında yapılan inceleme sonucunda toplam 319 kelimede kaidelere muhalif yazım olduğu tespit edilmiştir. Üzerine inceleme yapılan tüm kadim Mushaflarda da görülen bu imla uyumsuzluğu, resm-i mushaf kaidelerinin sıhhatine dair mevcut soru işaretlerini kuvvetlendirmektedir. Bu da resm-i mushaf ilminin sınırlarını tespit için kadim mushafların imlasının da dikkate alınması gerektiğine, bunun için de erken dönemde yazılmış mushafların yazım şekilleri üzerine daha fazla araştırma yapmanın gerekliliğine işaret olarak kabul edilmelidir. (shrink)

Câhiliye döneminde şair ve hatipler tarafından bir meleke olarak kullanılan belagat, geçirdiği hazırlık ve gelişim döneminin ardından ilmî teşekkülünü tamamlayarak Arap dil ilimlerinde müstakil bir dal haline gelmiştir. Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (öl. 626/1229) öncülüğünde “meânî-beyân-bedî‘” olarak üç başlık altında ele alınmaya başlanan belagat konularının bedî‘ kısmına, Sekkâkî sonrası şerh ve hâşiye dönemi müellifleri tarafından yeni sanatlar eklenmiştir. Bu sanatlardan birisi de tarif ve tesmiyesi Sa‘duddîn et-Teftâzânî’ye (öl. 792/1390) ait olan tecâzüb sanatıdır. Farklı pek çok disiplinde ilmî ve edebî bir terim (...) olarak yer alan bu sanatın etkin kullanım alanlarından birisi de fıkıh ilmidir. Fıkıh sahasında bu sanattan istifade eden âlimlerden birisi Şemsuddîn Muhammed el-Kuhistânî’dir (öl. 962/1555). Kuhistânî Câmi‘u’r-rumûz adlı eserinde öşrün vücûbiyeti ve şart muhayyerliği konularını izah etmek üzere tecâzüb sanatına başvurmaktadır. Ne var ki Kuhistânî’nin kullandığı tecâzüb ifadesi ilim dünyasında anlaşılamayıp muğlak ifadeler olarak kalınca bu ifadelerden kastın ne olduğunu açıklayan bazı risâleler kaleme alınmıştır. Bunlardan birisi de ‘Abdulganî en-Nâblusî’nin çalışmamıza esas olan en-Nesîmu’r-rebî‘î fi’t-tecâzübi’l-bedî‘î adlı risâlesidir. Nâblusî’nin bu risâleyi kaleme almasının ana nedeni, kendisinden önce Kuhistânî’ye ait ifadeleri açıklamak gayesiyle Esne’l-metâlib fî beyâni ma‘ne’t-tecâzüb adında muhtasar bir risâle kaleme alan Seyyid Ahmed el-Hamevî’ye (öl. 1098/1687) reddiye yapmaktır. Nâblusî, Hamevî’ye ait bu risâleyi görmüş ve onun tespitlerinden bazılarını hatalı bulduğunu belirterek reddiye mahiyetinde mezkûr risâlesini kaleme almıştır. Hamevî’nin açıklamalarına ciddi eleştiriler getiren Nâblusî, öşrün vücûbiyeti ve şart muhayyerliği hususlarındaki Kuhistânî’ye ait ifadeleri tecâzüb sanatı açısından yeniden açıklama yoluna gitmiş ve bu konularda Hamevî’ye ait toplamda altı görüşe deliller getirmek suretiyle reddiye yapmıştır. Nâblusî’nin bu risâlesi; zengin kaynak kullanımı, yalın ifade üslûbu ve açıklayıcı örneklerle öne çıkmakta, tecâzüb sanatına dair kapsamlı bilgiler ihtiva etmektedir. Bu araştırma ile ilk olarak tecâzüb kavramı Teftâzânî üzerinden açıklanmış; ardından Nâblusî’nin mezkûr risâlesi, reddiye yaptığı Hamevî’ye ait risâleyle mukabele edilmek suretiyle detaylı olarak analiz edilmiştir. Bu noktada ilk olarak tartışmaya esas olan Kuhistânî’ye ait ifade verilmiş, ardından Hamevî’nin konuya dair açıklaması zikredilmiş, son olarak da Nâblusî’nin reddiyesine yer verilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise Nâblusî’ye ait risâlenin tahkikli metni yer almaktadır. (shrink)

Siyasal bir kategori olan kamusal alan kavramı, demokratik toplumlarda siyasal düzenlerin örgütlenmesi ve kurumların demokratik meşruiyeti açısından vazgeçilmezdir. İyi işleyen demokratik bir toplumun merkezi kategorilerinden biri olan kamusal alan kavramı, ilk kez modern burjuva kamusal alan modeliyle birlikte tartışılmaya başlanmıştır. Öznelerarası karşılıklı iletişimsel ilişkilerden doğan bu kamu modelinin herkese açıklık, eşit katılım, serbest erişim ve özgür söylem ilkeleri demokratik bir ilerlemeyi temsil etse de bu ilkeler, toplumsal cinsiyet eşitliği açısından pratikte tam olarak gerçekleşememiştir. Bu çalışmanın amacı, bir taraftan, burjuva kamusal (...) alanının, kadınların kamusal alana eşit katılımını formel olarak dışlayan, kamusal müzakere süreçlerine eşit katılımını enformel olarak engelleyen ve alternatif karşıt kamuların varlığını ve kamular arası ilişkileri ihmal eden cinsiyetçi karakterini tartışmaya açmaktır. Diğer taraftan ise kamusal alana eşit katılımı toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bir bakış açısından yeniden formüle etmenin yollarını araştırmaktır. Bu araştırmada, kamusal alana eşit katılımı yeniden formüle etmek için başvurulabilecek politik teorik yaklaşımlar tartışılmıştır. Bunlardan ilki, formel dışlamanın olmadığı kapsayıcı katılımdır. İkincisi, kamusal müzakere süreçlerinde, paranteze alınan toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin, açık açık temalaştırılması ve rasyonel eleştirel tartışmaya açılmasıdır. Üçüncüsü, kamusal müzakere süreçlerinde, rasyonel iletişim tarzının yanında, rasyonel iletişime katkı sunacak şekilde rasyonel olmayan iletişim tarzlarının da içerilmesidir. Dördüncüsü, tek bir kamu anlayışına karşı, çoklu kamulara ve kamular arası ilişkilere yer açan bir kamusal yaşam biçimidir. Çalışma boyunca özellikle Nancy Fraser’ın görüşlerinden yararlanılmıştır. (shrink)

Temel karakteristiği Allah, nübüvvet ve meâd konuları üzerinden şekillenen kelam, bu konuları ele alış tarzında ahlakî perspektifi merkeze almıştır. Bu açıdan kelam, bir yönüyle Allah bir yönüyle insanla ilişkilidir. Dolayısıyla kelamcılar Allah-insan ilişkisini hem ontik hem epistemik hem de ahlakî açıdan ele almışlardır. Tanrı ve insan tasavvurları tüm boyutların birlikte değerlendirilmesiyle anlam kazanmaktadır. Konu hakkındaki farklı yaklaşımlar, söylem gruplarının ya da düşünürlerin paradigmalarına göre şekillenmektedir. Mu‘tezilî bir âlim olan Arap dili ve edebiyatının yetkin isimlerinden Ebû’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (...) el-Harezmî ez-Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) de eserlerinde, Allah-insan ilişkisine gereken ilgiyi gösterdiği bilinmektedir. Dinî pratiğinde Hanefî aidiyete sahip olan Zemahşerî, aklı ön planda tutan, aklın işlevsel yönünü vurgulayan bir din anlayışına sahiptir. Bu sebeple ona göre takdîr gereği akıl ve irâde sahibi olarak belirli bir fıtratta yaratılan insan yaptıklarından sorumludur. İnsanı teklîf temelinde tasavvur eden Zemahşerî’de yaratmanın ilk aşamasından itibaren adaletli bir Tanrı fikri hakimdir. Dolayısıyla onun Allah tasavvuru ve bağlantılı olarak irade konusundaki değerlendirmeleri, Allah-insan ilişkisini nasıl bir temelde ele aldığına işaret etmektedir. Bu bağlamda araştırmamız Zemahşerî’nin söz konusu ilişkiyi nasıl ele aldığını ve ahlakî boyutunu konu edinmektedir. Çünkü bu çalışmayı ortaya çıkaran temel saik Zemahşerî’nin eserlerinde Allah-insan ilişkisini ahlakî olarak değerlendirdiğine dair güçlü kanıtların mevcudiyetidir. İlişkili olarak konu, Zemahşerî’nin ilahî fiiller, insan fiilleri, akıl, bilgi, taklit, hüsun-kubuh, hidâyet-dalâlet, dâî, fâil, kötü/kabîh ve fâili, hikmet, maslahat ve tüm bunları içine alacak şekilde teklîf yaklaşımını kapsamaktadır. Buna göre çalışmada öncelikle Zemahşerî’nin Allah tasavvuru daha sonra Zemahşerî’ye göre Allah-insan ilişkisi ele alınacaktır. Çalışmanın amacını belirleyen ahlakî boyuta dair veriler değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Allah-insan ilişkisinin ilk aşaması olarak yaratma, mîsâk ve takdîr, ikinci aşaması olarak teklîf karşımıza çıkmaktadır. Teklîfin karşılığının alındığı yer olarak ahiret son aşama olup teklîf ve sonuç kısmında bahse konu olacaktır. Çalışma, söz konusu veriler ve üzerine yapılan analizlerle şekillenmiştir. Kaynak olarak kullanılan Kitâbü’l-Minhâc, Zemahşerî’nin konu hakkında genel çerçeveyi belirleyen bir eseridir. El-Keşşâf ‘an hakâik-i (gavâmizi’)t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl isimli eseri ise Zemahşerî’nin görüşlerini ve derinliğini birçok açıdan anlama ve değerlendirme imkânı veren telîfidir. Buna göre çalışmamız, Zemahşerî’nin Allah-insan ilişkisinde ortaya koyduğu ahlakî yaklaşıma dolayısıyla insanın sorumlu olmasının ahlakîliğine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Çalışma Zemahşerî ile sınırlandırılırken, gereken yerlerde mukayeseli değerlendirmelere başvurulacaktır. (shrink)

Özet Hz. Peygamber’in her hâlini bizzat müşahede edecek kadar yakın ve Kur’ân’ın ilk muhatapları olan sahabe neslinin örnek hayatı ve ilmi kişilikleri hakkında çalışmak, bilgi edinmek, Kur’ân’ı ve Rasûlullah’ı doğru anlamanın temel yöntemini teşkil eder. Abdullah ibn Mes’ûd, ilmi yönden zengin birikime sahip ve yaşantısı bakımından farklı bir kişiliği vardır. Müslüman olduktan sonra Rasulullah’ın yanından hiç ayrılmayan, her türlü hizmetinde bulunan, öyleki ehl-i beytten fark edilmeyecek kadar O’na yakın olan İbn Mesʿud, aynı zamanda hemen hemen bütün savaşlarda Rasulullah’ın yanında bulunmaktan (...) geri durmayan diğer taraftan Resulullh’tan sonra da Kur’ân ve İslâm’a hizmet eden ve müslümanları eğiten bir muallimdir. Kur’ân-ı Kerîm’e ve Arapçaya olan vukûfiyeti, başta kıraat olmak üzere tefsir, hadis ve fıkıh ilmine dâir derin bilgisiyle öne çıkmış ve isim yapmış olan Abdullah ibn Mes’ûd Rasulullah’ın övgüsüne mazhar olmuş ashabın büyüklerindendir. Abdullah ibn Mes’ûd’un Kur’ân’ın nüzûlünün neredeyse tamamına şahit olması ve Peygamber’in yakınında bulunması, Kur’ân ve Kıraat ilimler açısından çok önemlidir. Abdullah İbn Mesʿud’un kıraatı iki gruptan oluşmaktadır. Birincisi hemen birçok kıraat-ı aşere imamının senetlerinde yer alan ve üzerinde ittifak edilen sahih kıraatler, ikincisi de müfessirlerin tefsirlerinde ele aldıkları ve tefsir kabilinden izahatları, dil bakımından istişhadda bulundukları, ihticac için kullandığı veya sadece müteradif olarak ele aldığı ifadeleridir. Bu çalışmada kıraatini bizzat Hz. Peygamber’den alan İbn Mes’ûd’un kıraat ilmini elde ettiği yol ve alanları irdelenmiştir. Özellikle onun Hz. Peygamber’den Kur’ân tâʿlimi, Allah Rasûlu ve Cebrail’in katılımıyla gerçekleşen Kur’ân’ın arzına katıldığını söylemesi, genelde İslâmî ilimlere özelde Kıraat’a yaptığı katkı, cem, istinsah ve Mushaflar konusundaki tutumu, ashâbın onun kıraati hakkındaki sözleri ve görüşleri gibi konuları incelenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak birçok ilim dalında söz sahibi olduğu gibi Kıraat ilminde de imam olan büyük sahabi Abdullah ibn Mesʿdun kıratinin mahiyeti hakkında bilgi verilmiştir. (shrink)

Bu çalışmanın amacı, İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin İmam Hatip Lisesi, İmam Hatip Lisesi meslek dersi öğretmeni ve İmam Hatip Lisesi idaresine ilişkin algılarını metaforlar yoluyla tespit etmektir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik (olgubilim) desende tasarlanmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yoluyla belirlenen çalışma grubu, 2018-2019 eğitim öğretim yılında 5 farklı İmam Hatip Lisesinde 9. ve 12. sınıfta öğrenim gören 412 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri katılımcıların, “İmam Hatip Lisesi…gibidir; çünkü…”, “İmam Hatip Lisesi Meslek dersi öğretmeni… gibidir; çünkü…”, “İmam Hatip Lisesi idaresi…gibidir; (...) çünkü…” cümlelerini tamamlamaları yoluyla toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde tümevarımcı içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik analizi sonucu oluşturulan temalar/kategoriler SPSS programında frekans, yüzde ve çapraz tablo olarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucuna göre, öğrencilerin “imam hatip lisesi” ile “imam hatip lisesi meslek dersleri öğretmenlerine” ilişkin algılarının olumlu olduğu, fakat İmam Hatip Lisesi idarecilerine ilişkin algılarının ise olumsuz olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında erkek öğrencilerin, imam hatip ortaokulundan mezun öğrencilerin ve 9. Sınıf öğrencilerinin metaforik algılarının daha olumlu olduğu görülmüştür. Özet: Bu çalışmanın temel amacı, İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin İmam Hatip Lisesi, İmam Hatip Lisesi meslek dersi öğretmeni ve İmam Hatip Lisesi idaresine ilişkin algılarını metaforlar yoluyla tespit etmektir. Türk eğitim sistemi içerisinde yer alan İmam Hatip Liseleri 1924 yılında açılmış, hem mesleğe hem de yükseköğretime öğrenci yetiştiren bir ortaöğretim kurumudur. Öğretim programında yer alan derslerin ortalama %40’ı dini mesleki dersler, %60’ı ise kültür derslerinden oluşmaktadır. Meslek derslerini meslek dersleri öğretmenleri vermektedir. Bu okulların yönetiminde, meslek dersi öğretmenlerinin yanında farklı branşlara ait idareciler de bulunmaktadır. Türkiye’de 2018-2019 eğitim öğretim yılı itibariyle ortaöğretime devam eden öğrencilerin %11’i bu okulları tercih etmektedir. Bu araştırma, nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik (olgubilim) desende tasarlanmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yoluyla belirlenen çalışma grubu, 2018-2019 eğitim öğretim yılında 5 farklı İmam Hatip Lisesinde 9. ve 12. sınıfta öğrenim gören 412 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri nitel araştırmada veri toplama tekniği olarak kullanılan metaforlar yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın verileri katılımcıların, “İmam Hatip Lisesi…gibidir; çünkü…”, “İmam Hatip Lisesi Meslek dersi öğretmeni… gibidir; çünkü…”, “İmam Hatip Lisesi idaresi…gibidir; çünkü…” cümlelerini tamamlamaları yoluyla elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde tümevarımcı içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İçerik analizi sonucu oluşturulan temalar/kategoriler (olumlu-olumsuz) SPSS programında frekans, yüzde ve çapraz tablo olarak analiz edilmiştir. Araştırmada, öğrencilerin, İmam Hatip Lisesine ilişkin 140, meslek dersi öğretmenlerine ilişkin 147, idarecilere ilişkin 161 metafor ürettikleri görülmüştür. Ürettikleri metaforların analiz edilmesi sonucunda, temelde olumlu ve olumsuz olmak üzere iki kategoride toplandığı anlaşılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin ortalama üçte ikisi (%63,3) İmam Hatip Lisesine ilişkin olumlu metafor (93) üretirken, üçte biri (%36,7) ise olumsuz (47) metafor üretmiştir. Olumlu olarak üretilen metaforlar içerisinde en sık tekrarlanan metaforların “Evimiz (33/%8,01)”, “Aile ( 24/% 5,83) ve “Kur’an Kursu (14/%3,40)” metaforlarının olduğu; olumsuz olarak en sık tekrarlanan metaforların ise “Cezaevi/hapishane (76/%18,45)”, “Düz lise (12/%18,45)”, “Kötü bir yer (6/%6)” şeklinde olduğu görülmüştür. Bu bulgulara göre öğrencilerin yarıdan fazlasının İmam Hatip Lisesine ilişkin olumlu metaforik algıya sahip oldukları söylenebilir. Araştırmada kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre İmam Hatip Lisesini daha fazla olumsuz algıladıkları görülmüştür. Araştırmaya katılan öğrencilerin dörtte üçü (%77,4) meslek dersi öğretmenlerine ilişkin olumlu (98) metafor üretirken, beşte birlik kısmın (%22,6) ise olumsuz (49) metafor ürettikleri belirlenmiştir. Olumlu olarak üretilen metaforlar içerisinde en sık tekrarlanan metaforların “İyi biri (34/%8,25)”, “Abla-abi (32/%7,77)”, “Aile (31/%7,52)”, metaforlarının olduğu; olumsuz olarak en sık tekrarlanan metaforların ise “Kötü biri (10/%2,42)”, “Diğer öğretmen (7/%1,70)”, “Sıkıcı (6/%1,46)” şeklinde olduğu görülmüştür. Bu bulgu öğrencilerin büyük çoğunluğunun meslek dersi öğretmenlerine ilişkin olumlu metaforik algıya sahip olduğunu göstermektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin üçte biri (%35) idarecilere ilişkin olumlu (67) metafor üretirken, üçte ikisinin (%65) ise olumsuz (94) metafor ürettikleri belirlenmiştir. Olumlu olarak üretilen metaforlar içerisinde en sık tekrarlanan metaforun “Aile (22/%5,34)”, “İyi biri (14/%3,40))”, “Disiplinli (7/%1,70)” metaforlarının olduğu; olumsuz olarak en sık tekrarlanan metaforların ise “Gardiyan (32/%7,77)”, “Aşırı disiplinli (30/%7,28)”, “Kötü (30/%7,28)” şeklinde olduğu görülmüştür. Öğrencilerin oluşturduğu diğer metaforların “diktatör, baskıcı, polis, hapishane, hapishane müdürü, sert, baskıcı baba, mahkeme salonu, komutan, dedektif, askerlik” gibi baskı ifade eden metaforlar olması dikkat çekicidir. Bu veriler idarecilerin öğrencilerin yarıdan fazlası tarafından olumsuz olarak algılandığı; idarecilerin öğrencilerin zihninde baskı yapan eğitimci imajı bıraktığı söylenebilir. Araştırmada kız öğrencilerin (%77) erkek öğrencilere (%41,3) göre okul idaresini daha fazla olumsuz algıladıkları görülmüştür. Sonuç olarak, İHL öğrencilerinin okullarına ve meslek dersi öğretmenlerine ilişkin metaforik algılarının olumlu yönde olduğu, fakat okul idarecilerine karşın olumsuz olduğu görülmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin idareci algıları üzerine farklı çalışmaların yapılması gerektiği söylenebilir. (shrink)

IX. yüzyılda Horasan bölgesinde ortaya çıkan Melâmiyye, XXI. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür. Hamdûn el-Kassâr’ın (ö. 884) temsil ettiği Melâmetiyye-i Kassâriyye, Hacı Bayram-ı Velî’nin (ö. 1430) halifesi Ömer Dede Sikkînî’nin (ö. 1475) temsil ettiği Melâmetiyye-i Bayramîyye ve Muhammed Nûrü’l-Arabî’nin (ö. 1888) temsil ettiği Melâmetiyye-i Nûriyye olarak 3 dönemde incelenmektedir. Melâmîliğin bu devrelerine dair akademik düzeyde çalışmalar yapılmış olsa da mûsikî yönüne dair çalışmaların çok az olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın evreni Nûriyye Melâmîleri, örneklemi ise Nûriyye Melâmîlerine dair mûsikî ile ilgili çalışmaları kapsamaktadır. (...) Çalışmada Nûriyye Melâmîlerinin edebi ve sanatsal yönü araştırılmış, literatür taraması aşamasında Melâmî tekke ve derneklerinde icra edilen ilahilere güfte olarak kaynaklık eden Melâmî Efendilerine ait divanlar incelenmiştir. Çalışmamızın amacı Melâmî divanlarında yer alan ve ilahi formunda bestelenmiş güfteleri tespit etmek ve bu ilahilerin yaygınlığını belirlemektir. Nitel araştırma yöntemi kullandığımız çalışmamızda birincil veri kaynaklarını; Melâmîler tarafından bizzat kaleme alınan divanlar ve yine Melâmî ihvanı ile yapılan görüşmeler oluşturmaktadır. İkincil veri kaynaklarımız ise Melâmîlik hakkında yazılan tasavvuf kitapları, makaleler ve Melâmî derneklerinin resmi sayfalarında yer alan mevcut bilgilerdir. Tespit edilen divanlardaki bestelenmiş ilahiler için ise Melâmî Divanları, Devlet Nota Arşivi, Cüneyd Kosal Nota Arşivi, Divan Makam ve Notam v1.0 (Aytaç ERGEN) programı üzerinden taranmış, eşleşen ilahiler çalışmamıza dâhil edilmiştir. Nûriyye Melâmîlerine ait 14 adet divan incelenmiştir. Bu divanlar Abdurrahîm Fedâî, Ali Örfî, Ömer Lütfî, İştipli Hacı Salih Rıf’at, Abdulmâlik Hilmî, Hulûsi Maksud, Hüseyin Şemsi Ergüneş, Hasan Fehmi Tezdoğan, Üsküplü İsmail Hakkı, Hafız Ahmet Fethî, Hüseyin Sabri Soyyiğit, Ahmet Soyyiğit, Yaşar İhsan Gülver ve Dâvud Yılmaz’a ait divanın arasından 8 tanesinde yer alan 97 adet ilahinin notaya alındığı tespit edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesi aşamasında; yapılan bu bestelerin hem Melâmî tekke ve meclislerinde hem de tekke dışında icra edildiği, bu bağlamda Nûriyye Melâmîlerinin edebi ve sanatsal yönünün tekke dışında da etkin olduğu görülmüştür. Araştırmanın sonucunda Abdurrahîm Fedâî Divanında yer alan 1’i nefes, 1’i deyiş (bu nefes ve deyişler ilahi formu altında listelenmiştir), 12’i ilahi olmak üzere toplam 14, Ömer Lütfî Divanında yer alan 1, Salih Rıf’at Divanında yer alan 2, Hasan Fehmi Tezdoğan Divanında yer alan 20, Üsküplü İsmail Hakkı’ya ait olduğunu tespit ettiğimiz 1, Ahmet Fethi Divanında yer alan 26, Ahmet Soyyiğit Divanındaki 21, Dâvud Yılmaz Divanındaki 12, toplamda 97 eserin ilahi formunda farklı bestekârlar tarafından bestelendiği tespit edilmiştir. (shrink)

Arap şiirinde özhiciv kültürünü yansıtan örneklerin analiz edildiği bu çalışmada, klasik Arap şiirinde özhiciv olgusu şiirin aykırı bir teması perspektifinden incelenmiştir. Câhiliye sonrası Arap toplumunda devletleşmeyle birlikte kabile birliğine dayalı sistemin nispeten yerini bireyselliğe bırakması ve bireyin kabile taassubundan bağımsızlaşması, hiciv anlayışında bazı dönüşümleri beraberinde getirmiştir. Böylece korkutmak, azarlamak ve itibarsızlaştırmak gibi hicivde aranan ve onu etkili kılan pek çok özellik işlevini yitirerek yerini eğlendirme ve güldürmeye bırakmıştır. Bu çerçevede özhiciv gibi ilginç bir tür ortaya çıkmış ve bu türde nitelikli (...) örnekler sergilenmiştir. Arap edebiyatının farklı dönemlerinde kendini hicvetmeye dair örneklerin izini süren bu çalışmada, ilgili malzemenin analizi yoluyla bu olgunun öncüleri, arka planındaki etkenler ve kullanıldığı bağlamlar tespit edilip ortaya konulması amaçlanmıştır. Arap dili ve belagati sahasında hiciv konusunu işleyen çeşitli düzeylerde akademik çalışmalar mevcuttur. Ancak tespit edebildiğimiz kadarıyla ülkemizde klasik Arap edebiyatında kendini hicveden şairleri doğrudan konu edinen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Böylesine özgün bir tema üzerinde, Arap edebiyatının farklı dönemlerini kapsayacak şekilde derinlemesine ve ayrıntılı müstakil çalışmaların eksikliği, bu konunun ele alınmasını zorunlu kılan ana etkenlerden birisi olmuştur. Müstesna bir tema hüviyetini arz eden özhicve dair verilerin klasik edebî kaynaklarda dağınık olarak yer alması ya da yeterince ele alınmamış olması, bu olgunun Arap şiirinin kültürel sistemine aykırılığıyla birlikte, üzerinde düşünülmesi gereken önemli konular arasındadır. Bu çerçevede önce özhiciv ve ilintili kavramlar üzerinde durularak aralarındaki fark ortaya konulmaya çalışılmış, ardından özhicvin tarihçesi ve klasik Arap şiirindeki yeri ele alınmıştır. Son olarak doğrudan ve dolaylı olarak kendini hicvederek nadide örnekler sergileyen ve özhiciv geleneğinin gelişmesinde rol oynayan bazı şairler üzerinde durulmuştur. (shrink)

Klasik tefsir merviyatı konulu kaynaklarda En‘âm sûresinin Mekke döneminin sonlarında tek seferde topluca nazil olduğu rivayet edilmektedir. Bununla birlikte sûrenin bazı âyetlerinin farklı zamanlarda indiğine işaret eden sebeb-i nüzul rivayetleri bulunmaktadır. Aynı şekilde bazı âyetlerinin Medenî olduğu bilgisi de birçok rivayette vurgulanmaktadır. Farklılaşan rivayetler, En‘âm sûresinin tek seferde mi yoksa belirli bir zaman aralığında peyderpey mi nazil olduğu konusunda bir çelişkiyi beraberinde getirmektedir. Sûrenin nüzulünün mahiyetinin tespit edilmesi ve neticede bu çelişkili durumun giderilmesi önem taşımaktadır. Bu makalede, En‘âm sûresinin (...) metin içi ve metin dışı bağlamının değerlendirilmesi ile sûrenin nüzul sürecinin incelenmesi hedeflenmektedir. Böylece sûrenin tek seferde mi yoksa farklı zamanlarda mı nazil olduğunun tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Metin dışı bağlam ile kastedilen, sûrenin tek seferde indiğini ya da sûrenin farklı âyetlerinin farklı zamanlarda ve muhtelif sebeplerle indiğini ifade eden rivayetler ekseninde şekillenen tarihî arka plandır. Metin içi bağlam ile kastedilen ise En‘âm sûresinin lafzî ve anlamsal yapısı ile ortaya çıkan metinsel özellikleridir. Bu şekilde sûrenin hem indirilişine dair rivayetler hem de metinsel özellikleri göz önüne alınarak incelenmekte ve özellikle müfessirlerin konu hakkında ortaya koydukları çözüm önerileri karşılaştırmalı bir analizle değerlendirilmektedir. Bu konu üzerinde son dönem müfessirlerinin çok daha fazla durduğu görülmüştür. Rivayetlerin hem teknik hem de içerik analizi, sûre hakkındaki sebeb-i nüzul rivayetlerin mahiyeti, sûrede ortaya çıkan metinsel bütünlük ilgili müfessirlerin bu mevzuda özellikle üzerinde durdukları konular olmuştur. Zira bazı müfessirler tek seferde indirildiğine yönelik rivayetleri hem sened hem de aksi yöndeki rivayetlerden dolayı sahih bulmamıştır. Birçok müfessir ise sûrenin tek seferde nüzulünün mümkün olduğunu iddia etmiştir. Bu görüşlerini delillendirirken de özellikle sebeb-i nüzul rivayetler üzerinde durmuşlardır. Bu rivayetlerin muteber hadis kaynaklarında yer almadığını ayrıca bunların sonradan âyetin anlamını beyan etmek için yapılan esbâb-ı nüzûl yorumlar olduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca hükmün taahhürü ve nüzul tekrarı gibi usule dair konulardan yararlanarak görüşlerini temellendirmeye çalışmışlardır. Sûredeki metinsel bütünlük de bu kapsamda değerlendirilmiştir. Zira En‘âm sûresinde, müşriklerin Hz. Peygamber’e ve onun tebliğ ettiği dinin her bir esasına karşı yaptıkları itirazların cevaplandığı ve câhiliyeye ait uygulamalarının, örf ve âdetlerinin reddedildiği görülmektedir. Sûrenin ilk âyetinden son âyetine kadar görebildiğimiz metinsel bütünlük ve bu paralelde seyreden tarihî arka plan ayrıca sûrenin “tek seferde nazil olduğunu” bildiren rivayetler hep birlikte ele alınınca En‘âm sûresinin tek seferde indirilmiş olması ihtimalinin yüksek olduğu görülmektedir. (shrink)

“Neyi bilebilirim? Nasıl bilebilirim? Nasıl eylemde bulunurum?” sorularına felsefe tarihi boyunca cevap aranmıştır. Yanıtların sürekli yenisi ile güncellendiği bir süreçte, bugün geldiğimiz nokta bize bilginin hakikatine yönelik araştırmaların yerini gündelik bilginin ticaretine bıraktığını göstermektedir. ChatGPT (3,5) gibi yapay zekâ dil modelleri insanların sıradan sohbet arkadaşı olmasının ötesinde, kendi ifadesi ile dili anlama, analiz etme ve üretme yeteneklerine sahip bir mekanizmadır. Yapay zekanın gelişimiyle birlikte, akademik yazım süreçlerinde yapay zekâ tabanlı dil modelleri araştırmacılara, yazarlara ve öğrencilere yazma sürecinde hız, veriye dayalı (...) içerik üretimi ve hataların azaltılması gibi faydalar sunarken, etik kaygıları da beraberinde getirmektedir. İçinde bulunduğumuz çağ itibariyle yapay zekânın makale yazabilir olması değil, bu makaleyi nasıl değerlendirmemiz gerektiği gerçeği ile yüzleşmek zorundayız. Yapay zekâ ve insan iş birliğinin, akademi dünyasında özgün ve değerli içerikler oluşturması imkânsız değildir. Buna karşın öne sürülen düşüncenin ne derece intihal olduğu, intihal ise nasıl bir tavır izlenmesi gerektiği tartışmalıdır. Bu çalışmada, yapay zekâ ve akademik yazım alanlarının birlikte ilerlemesi ve etkileşimi dikkate alındığında yapay zekâ temelli dil programlarının yardımı ile üretilen yazıları nasıl değerlendirmemiz gerektiğini tartışacağız. Bu doğrultuda ilk bölümde, ChatGPT’nin kavramsal tahlil ve mantıksal çıkarım ilkelerini sınadık. ChatGPT kendisine sorduğumuz genel konulara belirli etik ön kabuller çerçevesinde makul yanıtlar vermektedir. Buna karşın, özellikle mantıksal akıl yürütmeye ilişkin konularda yeteri kadar başarılı olamadığı gibi tekrar eden komutlar ChatGPT’nin mantıksal tutarsız yanıtlar vermesine sebep olmaktadır. Söz konusu tutarsızlık kendisinin etik ön kabulüne de sirayet edebilmektedir. Dolayısı ile mevcut ön kabullerin nasıl tasarlandığına ilişkin soruları beraberinde getirmekte ve ChatGPT’nin güvenirliğini tartışmaya açmaktadır. İkinci bölümde ise ChatGPT’den karşılaştırmalı bir konu üzerine deneme yazmasını istedik. Doğru ve açıklayıcı komut dizimi ile kelime sınırı olmaksızın ChatGPT yardımı ile bir makale yazmak mümkündür. Buna karşın ortaya konan metnin özgünlük ve intihal denetiminin nasıl yapılacağı/yapılması gerektiği tartışmalıdır. Bu çalışmada da gösterildiği gibi çevrimiçi benzerlik tespit uygulamaları tüm dilleri algılayacak şekilde yapay zekâ desteğini henüz sağlayamadığı için İngilizce ve Türkçe aynı içeriğe sahip yazıların benzerlik oranı birbirinden tamamen farklıdır. Bununla birlikte, yapay zekâ yardımı ile yazılan bir metnin ne derece özgün kabul edileceği de ayrıca tartışmalıdır. Sadece öğrenen değil öğreten ve yazıların denetlenme ve yayımlanma sürecinde rol alacak kimselerin de faydalanabileceği ChatGPT’nin akademide ne şekilde yer alacağı/alması gerektiği ötelenemez bir meseledir. Çalışmamızı bu tartışmaya verilebilecek yanıtlar çerçevesinde ilerleterek şu sonuca ulaştık: Yapay zekânın getirdiği ilerleme araştırmacılara kullanışlı imkanlar sunsa da etik ve güvenilirlik açılarından dikkatli bir şekilde yönetilmediği takdirde araştırmacının özgün doğasından uzaklaşmasına sebep olabilir. Netice itibariyle yapay zekâ yardımı ile ortaya konan bir çalışmanın araştırmacının kendi özgünlüğünü ve etik kaygılarını içermesi esastır. (shrink)

Yüksek din öğretimi kurumları diğer alanlar gibi günümüzde üniversite bünyesinde faaliyet göstermektedir. Ülkeler tarihsel, kültürel ve devlet yapıları doğrultusunda kendi kurumlarını kurup geliştirmekle birlikte, dünyadaki benzer diğer kurumların tecrübe ve birikimlerinin öğrenilmesi üniversitelerin gelişimi için önem arzetmektedir. Karşılaştırmalı çalışmaların bu konuda dikkate değer katkıları bulunmaktadır. Bu çalışmada, Malezya ve Türkiye'deki yüksek din öğretimi tarih, mevcut durum, hedefler, program yapısı, öğrenci kabulü ve mezun istihdam edilebilirliği gibi 6 farklı tema üzerinden karşılaştırılması hedeflenmektedir. Malezya ve Türkiye, nüfuslarının çoğunluğu Müslüman olmakla birlikte, devlet (...) ve toplum yapısı açısından birbirinden oldukça farklı iki ülkeyi temsil etmektedirler. Nitel, literatür bazlı olan bu çalışma doküman analizine dayanmaktadır. Her iki ülkedeki yüksek din öğretimini anlamak ve ortaya koymak amacıyla resmi belgeler, akademik makaleler ve internet kaynakları kullanılmıştır. Makalenin bulguları şöyledir: Türkiye'de yüksek din öğretiminin gelişimi kesintili olmuştur ve önemli siyasi değişimler yüksek din eğitimini etkilemiş olduğundan din siyaseti ile yakından ilişkilidir. Buna karşılık, Malezya'da yüksek din öğretiminin gelişimi daha istikrarlı olmuştur. Siyasi partilerin din siyaseti ve seçim hesapları Malezya'daki yüksek İslami öğretimini etkilemiş olsa da, bu en azından kurumlarının kapanmalarına veya sayılarının dramatik bir şekilde azaltılmasına yol açmamıştır. Güncele bakıldığında yüksek din öğretimi kurumlarının her iki ülkede de gelişmekte olduğu, ancak Türkiye'de bunun (en azıdan sayısal olarak) Malezya'dan daha hızlı olduğu anlaşılmaktadır. Yüksek din öğretiminin amaçlarıyla ilgili olarak, amaçların ve program çıktılarının ulusal bir kurum tarafından belirlendiği Malezya'da Ehl-i Sünnet ve'l-Cemaat ve dinini icra eden öğrencilerin yetiştirilmesine doğrudan atıflar vardır. Türkiye'de tarihsel olarak, ilahiyat fakültelerinin resmi misyonları, kısmen ilahiyatın laik bir üniversitedeki yerini meşrulaştırmak amacıyla modern amaçlara/kavramlara daha çok yer vermekte idi. Ancak son yıllarda açıkça İslami değer ve kavramlara atıflar yapan amaç ve misyonlar belirlenmektedir. Ancak ilahiyat/İslami ilimler fakültelerinin amaçlarını belirleyen ulusal bir kurumun olmaması nedeniyle, resmi misyon ve vizyon ifadeleri düzensiz görünmektedir, ancak akreditasyon süreci daha ortak ve bütünlüklü amaç ve program çıktılarının belirlenmesini sağlayabilir. Türkiye'de yüksek din öğretimi, Malezya’nın aksine, resmi olarak İslam'ın herhangi bir mezhebini benimsememekte olup, bu çoğulculuk ve çeşitliliğin olduğu modern bir toplum için daha uyumlu ve bütünleştirici olma fırsatı sunmaktadır. Malezya'da İslami bilgiyi mesleki bilgiyle bütünleştirmeyi amaçlayan farklı yüksek din öğretimi programları vardır. Bu, çok yönlü ve disiplinler arası programların ve uzmanlıkların oluşturulmasını sağlamıştır. Bu programlardan mezun olanlar ise güvenlikten finansa, yargıdan din hizmetlerine kadar çok farklı mesleklerde çalışabilmektedir. Türkiye’deki yüksek din öğretimi fakülteleri ise sadece tek bir program sunmakta olup, çoklu ve disiplinler arası programlar bulunmamaktadır. İki ülke arasındaki bir diğer önemli fark, öğrenci kabul sürecidir. Malezya'da farklı ortaöğretim sonrası eğitim/sınav sistemleri bulunurken, Türkiye'de merkezi bir üniversite giriş sınavı vardır. Farklı sınav sistemlerine rağmen, Malezya'da öğrencilerin İslami ilimler programlarına kaydolabilmeleri için İslam eğitimi, Arapça ve İngilizce konularında sağlam bir altyapıya sahip olmaları gerekmektedir; Türkiye'de ise üniversite sınavında din eğitimi ile ilgili çok az soru bulunmakta; bu nedenle, yüksek din öğretimi için din eğitimi, Arapça veya İngilizce herhangi bir altyapıya gerek bulunmamaktadır. Bu, din eğitimi geçmişi olmayanlar için bir fırsat olsa da, ilahiyat/İslami ilimler fakültelerinin Kuran okumayı öğretmek gibi en basit işlerden başlaması problemini gündeme getirmektedir. Son olarak, her iki ülkede de yüksek din öğretimi mezunlarının istihdam edilebilirliğinin en acil sorunlardan biri olduğu, ancak bu sorunun Türkiye'de Malezya'dan daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. (shrink)

Philosophia, hayret ve merak duyguları üzerinden itici gücünü kazanan bir tür “pathos”u şart koşar. Ancak o, etkilenimin yanı sıra bu hâle eşlik eden etkin bir düşünme imkânıyla yani “logos”la tamamlanır. İç içe geçerek birbirini bütünleyen iki durum, “aporia” denilen problem bağlamında en belirgin görünümüne kavuşur. Felsefe tarihinde “aporia”, etkin bir biçimde Platon düşüncesinde kullanılır. Bilme faaliyeti içinde büyüyen bir kriz gibi duran “aporia”, diyaloglarda, genellikle bilmediğini bilmeme ve bilmediğini fark etmeye yönelme gibi iki tipik durumun ortaya çıkmasına vesile olur. (...) Bununla birlikte “aporia”, diyaloglarda bambaşka bir anlamda daha tezahür eder. Bu ikinci ve ilkinin de zemini olan “aporia”, Sokrates’in “Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir” iddiasıyla temsil edilir. Çalışmamızda, Platon’un diyaloglarının paradigmatik unsurları üzerinden “aporia”nın ne tür bir “pathos-logos” rabıtası ekseninde işlendiğini çeşitli katmanları bakımından analiz ediyoruz. Amacımız, diğerlerine temel olan ve beşerî bilgeliğe götüren çıkmazın philosophianın sınırını nasıl çizdiğini göstermektir. (shrink)

Tefvîz meselesi ictihada başvurmaksızın ilkten hüküm koyma esasına dayanan girift bir meseledir. Şer’î ahkâmın kaynağı ya vahiy veya vahyin ışığında ictihaddır. Tefvîzde ise hüküm herhangi bir vahiy veya ictihada dayanmayıp, Allah tarafından daha önce verilen yetkiye dayanmaktadır. Tefvîzde ilkten ve re’sen bir hüküm koyma söz konusudur. Usulcüler arasında böyle bir yetkinin imkanı tartışılmış, mesele etrafında kabul ve red şeklinde temel iki görüş ortaya çıkmıştır. Bu ihtilafın temelinde hüsün ve kubuh etrafındaki kelamî tartışmaların önemli rol oynadığı anlaşılmaktadır. Tefvîzi kabul eden (...) usulcüler kendi içerisinde aklen cevaz verenler; hem aklen hem de fiilen mümkün görenler şeklinde ayrışmışlardır. Kabul eden usulcüler detayda da ihtilaf etmişler kimi usulcüler tefvîze peygamber, müctehid/âlim ve hatta âmmî bakımından cevaz verirken, kimisi sadece peygamber bakımından, kimisi hem peygamber hem de müctehidler bakımından cevazına hükmetmişlerdir. Çoğunluğu Mu‘tezile mensubu olan usulcüler ise ne aklen ne de fiilen gerçekleşmesini mümkün görmemişlerdir. Hem aklen hem de fiilen cevaz veren ve tefvîzi peygamber ve âlimlere teşmil eden usulcüler arasında Mu’tezilî âlim Müveys b. İmrân’ın adının ön plana çıktığı görülmektedir. İmam Şâfiî ve Şâfiî usulcüler de aynı grup içerisinde yer almış olmakla birlikte özellikle İmam Şâfiî’nin görüşü noktasında net bilgiler sunulamamıştır. Hem aklen hem de fiilen gerçekleştiğini kabul eden usulcüler görüşlerini aklî ve sem’î delillerle temellendirmeye çalışmışlardır Tefvîze cevaz veren usulcüler ayrıca tefvîzi şer’î hükmün kaynaklarından biri olarak kabul etmişlerdir. Tefvîze cevaz vermeyen ve çoğunluğunu fukahâ/Hanefî metoduna mensup alimlerin oluşturduğu usulcüler ise şer’î hüküm kaynaklarının vahiy ve ictihad olduğuna vurgu yaparak peygamber de olsa bunların dışında başka bir teşrî’ kaynağı bulunamayacağını iddia etmişler, onlar da iddiaların aklî ve naklî delillerle gerekçelendirmeye çalışmışlardır. Şîî usulcüler arasında tefvîzi temelden reddedenler olduğu gibi kabul ve red şeklinde sünnî usulcülerle benzer yaklaşımlar sergileyen alimler de bulunmaktadır. Bazı aşırı Şîa fırkaları arasında tekvînî tefvîz denen bir anlayış da bulunmaktadır. Bu anlayışa göre âlemin yaratılması, idare edilmesi, öldürme, diriltme, rızık verme, âhirette ceza ve mükâfat verme gibi hususlar Allah tarafından Hz. Peygamber, Hz. Ali ve imamlara havale edilmiştir. Fakat bu anlayış mutedil Şîa alimleri tarafından şiddetle reddedilerek bunu savunanların küfrüne hükmedilmiştir. Kimi usulcülerin ictihadla tefvîzi birbirine karıştırdıkları veya en azından tefvîzi de ictihad kapsamında gördükleri anlaşılmaktadır. Oysaki tefvîzin en temel özelliklerinden biri ictihada başvurmadan hüküm vermektir. Dolayısıyla böyle bir yaklaşım isabetli gözükmemektedir. (shrink)

Çocuk evliliği, tarih boyunca farklı toplumlarda bilinen ve uygulanan sosyal bir olgu olsa da son zamanlarda, modern duyarlılıkları giderek daha fazla rahatsız eden bir hal almıştır. Son iki asır öncesine kadar, Avrupa hukuki düşüncesinde çocuklar yargı önünde farklı bir muamele görmelerine imkan veren istisnai bir statüye sahip değildi. Diğer taraftan, İslam hukukunun çocuklara, özel bir hukuki statü kazandırma konusunda bazı öncü adımlar attığını söyleyebiliriz. Nitekim, en eski İslam hukuku kitaplarının bile, insanın fiziksel ve zihinsel gelişim aşamalarına ve her bir (...) aşamada ortaya çıkan hukuki hükümlere dair son derece teknik ayrıntılarla dolu olduğunu görebiliriz. Ancak çocuk hakları konusundaki bu erken farkındalığa rağmen, çocuk evliliği olgusu hem İslam toplumlarında hem de İslam hukukunda kendini gösterebilmiştir. Çünkü, İslam çocuk hukuku, ilk ortaya çıktığı dönemin kültürel şartlarından ciddi şekilde etkilenmiştir. Üstelik bu kültürel şartlar, İslam dünyası boyunca İslam çocuk hukukunun temel zemini olma işlevini sürdüre gelmiştir. Bu çalışma, alimlerin çocuk evliliğini delillendirmek üzere yapageldikleri bazı aşırı yorumları ortaya koymaya ve konuyla ilgili âyetleri metinsel bağlamıyla daha uyumlu bir şekilde okumaya çalışmaktadır.Özet: Her bağlam için geçerli olabilecek, standart bir çocuk tanımı yapmak göründüğünden daha güçtür. Bu nedenle çocuk araştırmaları sahasında çalışan akademisyenlerin, muhtelif sosyal disiplinler tarafından yapılacak herhangi bir çocuk tarifi konusunda memnuniyetsizlik içinde olması doğaldır. Diğer yandan, İslam hukukunda baştan beri ayrıntılı bir çocuk hukuku teorisi mevcuttur. İslam hukuk düşüncesinde, insanlar doğum ile yetişkinlik arasındaki gelişim döneminde üç aşamadan geçerler: Çocukluk (küçüklük), buluğ ve rüşt. Bütün fıkıh mezhepleri, insanın doğumu ile ergenliği arasındaki dönemde küçük çocuk sayılacağı kanaatindedirler. Bu çocukların mallarının en iyi şekilde idare edilebilmesi için yasal temsilcileri bulunmak zorundadır. Fakîhler çocuğun velisinin, özellikle de baba veya baba tarafından dedenin, velâyeti altındaki küçük çocuklar üzerinde mücbir bir yetkisi olduğu (velâyet-i mücbire) konusunda geniş bir fikir birliğine sahiptirler. Buna göre veliler, velâyetleri altında bulunan çocukları uygun gördükleri kişilerle evlendirme yetkisine de sahiptirler. Fakat zaman zaman beşik kertmesi olarak da anılan bu uygulama bir ön sözleşmeden ibarettir. Yani bu sözleşme doğrudan doğruya fiziksel boyutları da olan müşterek bir evlilik hayatını meşru kılmamaktadır. Çünkü cinsel hayatın ancak buluğdan sonra gerçekleşmesi ön görülmektedir. Modernite öncesi İslam tarihi boyunca, İbn Şubrume (ö. 144/761), Ebû Bekr el-Esamm (ö. 200/816) ve Osman el-Bettî (ö. 143/760) gibi bir kaç fakih dışında küçük çocukların evlenmesine kategorik olarak karşı çıkan kimselere pek rast gelinmemektedir.Hanefi mezhebinde, herhangi bir zihinsel özrü olmaksızın buluğa eren erkek ve kız çocuklar evlilik konusunda mücbir velâyetin kapsamı dışına çıkarlar. Bu, evlilik sözleşmelerini bizzat gerçekleştirebilecekleri anlamına gelmektedir. Fakat veli, uygunsuz bulduğu evliliğe karşı dava açarak bunu yargı yoluyla geçersiz kılma yoluna gidebilir. Diğer üç Sunnî mezhep ise erkek ve kız çocuklar arasında bir ayrım yapar: Buluğa eren erkek kendi evlilik akdini yapabilme hakkını elde ederken aynı durumdaki kız çocuklar velâyet altında kalmaya devam ederler. Şâfiʿî mezhebine göre, velâyeti gerekli kılan illet (bekaret) hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla veli, kızları evlendirme konusundaki icbâri yetkisini elinde tutmaya devam etmektedir. Bu durumda kızın rızasının alınması, akdin geçerliliği için şart olmaktan ziyade sadece nezaket gereğidir. Rüşte ulaşmak veya fizyolojik olgunlaşma sürecini tamamlamak ise İslam hukukunda evlilik için şart görülmemiştir.Modern zamanlara kadar geleneksel İslam hukukunun erken evlilik lehinde gösterdiği bu yaklaşımda herhangi bir değişiklik olmamıştır. 1917 yılında çıkan Hukuk-ı Aile Kararnamesi daha önce benzeri görülmemiş bir dizi düzenleme getirmiştir: İlk olarak, evlilik yaşı erkek için on sekiz kız için ise on yedi olarak belirlenmiştir. On sekiz yaşın altındaki erkeklerin hakimden evlenme izni alması; on yedi yaşından küçük kızların ise hem veli onayı hem de hakim iznine sahip olması zorunlu hale getirilmiştir. On iki yaşın altındaki erkekler ile dokuz yaşından küçük kızların ise asla evlendirilemeyeceği kararlaştırılmıştır.Mantıkî bağlam ve sentaktik yapı elverişli olmamasına rağmen fakihler çocuk evliliğini desteklemek üzere bazı Kur’ân âyetlerine (Nisâ 4/3-6, Nisâ 4/127, Talâk 65/4) referansta bulunmuşlardır. Makale içeriğinde detaylı şekilde açıklandığı üzere zorlama yorumlamalarda bulunmuşlardır. Bu makale, söz konusu âyetlere daha tutarlı bir yorum getirmeye çalışmaktadır. Aynı şekilde, Kur’an’ın çocuk evliliğini kolaylaştırıcı bir tavır içerisinde olmadığını, çocukların evlendirilebilmesi yönündeki yaklaşımların tarihsel ve kültürel şartlara bağlı olarak yapılan bazı zorlama yorumlara dayandığını ileri sürmektedir.Hz. ʿÂişe’nin Hz. Peygamber ile oldukça erken bir yaşta evlendiğine dair nakledilen rivâyet de konuyla ilgili olarak ileri sürülen başka bir argümandır. Bu rivâyetin sahih olduğuna inanılmaktadır. Buna rağmen ilginç bir şekilde bu rivâyet çok az fakih tarafından kullanılmıştır. Bunun sebebi, fakîhlerin Hz. Peygamberin mahremiyetinden bahsetmek istememeleri olabilir. Rivâyetin hücciyeti konusuna kuşkuya kapılmış olmaları da mümkündür. Söz konusu rivâyete daha yakından bakıldığında, ifadedeki menfi üslup hemen dikkat çekmektedir. Çünkü rivâyette Hz. ʿÂişe, Hz. Peygamberle evlendiği günü anlatırken sürekli olarak fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz koşullardan bahsetmektedir. Nitekim Hz. ʿÂişe birden bire oynamakta olduğu salıncaktan alınmakta ve kendisinin de bilmediği bir yere doğru götürülmektedir. Rivâyet, sadece çocuk evliliğinin cevazını ortaya koymakla yetinmemekte, sanki aynı zamanda çocukların uygunsuz koşullardaki evlilik taleplerine bile itaatkar olmaları gerektiğini salık vermektedir. İçerik yanında teknik olarak bakıldığında bu rivâyet, haber-i vâhiddir. Çünkü rivâyet, sadece Hz. ʿÂişe tarafından bilinebilecek detayları içermektedir. Tarihî açıdan bir öneme sahip olmasına rağmen dinî hükümlere kanıt olma niteliğinden yoksundur. Çünkü bu rivâyette, râvi konuyla ilgili Hz. Peygamber’e ait resmi bir açıklamayı nakletmemekte; sadece kendi zaviyesinden maruz kaldığı bir durumdan bahsetmektedir. (shrink)

Duygular; insanın epistemik, etik ve estetik yönleriyle doğrudan ilişkili varoluşsal özniteliklerdir. İnsan anlam-lı, değerli ve güzel bir hayat kurarken akılla birlikte duygulardan motivasyon almaktadır. Duygular, çok fonk-siyonlu yapısıyla insanın niyet, tutum, tavır ve eylemlerini belirleme, harekete geçirme, yönlendirme, etkile-me, dönüştürme, frenleme ve bazen de manipüle etme araçlarıdır. Bu nedenle ahlak başta olmak üzere insan eylemlerini problem edinen her araştırma, duyguları ele almak durumun¬dadır. İnsanı tam anlamıyla tanıma-nın yolu, pratik yaşantısı içerisinde ortaya çıkan duygusallığını anlamaktan geçer. Dolayısıyla teorik olanın durağanlığı ile (...) hayatın akışkanlığı arasındaki uçurumda duygular, felsefi bir soruşturmanın konusu olmakta-dır. Duygunun dinamik yapısını ve sınır çizilemeyen doğasını dilin sınırları içerisinde ifade etmek kolay değildir. Bu-nunla birlikte insan için duygular, kendini, evreni, doğayı, maddeyi, bireyleri, toplumları, iyiyi, kötüyü, değerli olanı ve olmayanı anladığı, olgu ve olaylarla başa çıktığı, pratik hayatını yönettiği, karar verme süreçlerinde, niyetlerinde, yönelimlerinde ve seçimlerinde etkin, tüm bu süreçlere içkin, dinamik, fonksiyonel ve bilişsel öznitelikler olarak öne çıkmaktadır. İnsan, günlük yaşamı içinde çok çeşitli duygu durumlarını tecrübe etmek-tedir. Böylece o, tecrübe ettiği bu duygu durumları ile sürekli değişen ruh hallerine sahip olmaktadır. Bu tec-rübeler, dış etkenlere bağlı olabildiği gibi insanın içsel dinamiklerinin etkisiyle de ortaya çıkabil¬mektedir. Sosyal yaşantısı itibariyle insan, duygusal tepkiler veren ve duygusal etkiler alan dinamik bir ahlak yaşantısı-na sahiptir. Bu bağlamda duygular, insanın kendi benliği ile yaşadığı toplumun benliği arasında denge kurma-sını sağlamakta ve insanın temel yönelimlerini belirlemektedir. Duygular, insana eylem motivasyonu kazan-dıran, onun tasavvurlarına, geçmiş, şimdi ve gelecekle ilgili değerlendirmelerine yön veren, harekete geçirici yetilerdir. Pişmanlık, bizzat benliğe yönelen ve onun ahlâkîliğini içsel olarak düzenleyip inşa eden ahlâkî bir özdenetim duygusudur. Bu duygu gerek bireysel ve gerekse sosyal yaşamda insanı etkileyen doğasıyla özel-likle ahlâkî değer dünyasında merkezi bir rol oynamaktadır. Pişmanlık, en yalın haliyle insanın geçmişteki eylemine ya da eylemsizliğine dönük olumsuz yargısını içeren acı bir his biçiminde ortaya çıkmakta ve keşke ifadesiyle dile gelmektedir. Pişmanlık duygusu insanda içsel tesirlerin etkisiyle oluşmaktadır. Çoğu ahlak duygusu gibi pişmanlık da hem fenomenolojik bir duyuş hem de bilişsel bir yargı içermektedir. Psikolojik ve kavramsal açıdan karmaşık bir duygu olan pişmanlık; üzüntü, hayal kırıklığı, özlem, nostalji ve bazen bir şey-den pişmanlık duymamanın verdiği rahatlama gibi bir dizi duyguyu ortaya çıkarmaktadır. Pişmanlık aynı zamanda güçlü, motive edici bir üzüntü ve işlerin istendiği gibi gitmediğine dair tutkulu bir şikâyet olarak da kendini gösterebilmektedir. O, bugünümüzü ve geleceğimizi şekillendiren genellikle geçmişe dönük bir acı deneyimidir. Pişmanlık, genellikle kişinin yaptığı şeyi onaylamadığını, farklı şekilde olmasını arzuladığını, üzüldüğünü, utandığını veya suçlu olduğunu ifade eden ve farkındalıkla ortaya çıkan bir duygudur. Pişmanlık, insanı geçmişteki ve şimdiki hatalarından ders çıkarmaya ve gelecekteki davranışlarını düzeltmeye teşvik eden, insanın özdenetim yeteneğinin bir parçasıdır. Bu duygu, kişinin kendi eylemleriyle ilgili içsel muhasebe-sinin bir sonucu olarak ortaya çıkan düzeltici ve iyileştirici ahlaki bir özdenetim duygusudur. Pişmanlık, insa-nın ahlaki doğasının zorunlu bir sonucudur. Bu duygu onun seçim yapabilen bir varlık olmasından, yani ahlaki özgürlüğünden kaynaklanmaktadır. Pişmanlığın oluşabilmesi için ahlaki eylemin en az iki seçenek arasından yapılacak bir seçim sonucunda gerçekleşmiş olması gerekir. Bu nedenle, pişmanlığın ön koşulu özgürlüktür. Akıl ve duygunun düşüncelerimiz ve eylemlerimiz üzerindeki karşılıklı rolleri, özellikle pişmanlık olgusunda belirgindir. Dolayısıyla ister pratik ister teorik alanda olsun pişmanlık, sadece insanın duygusal yanıyla değil, bilişsel yanıyla da ilgili bir duygudur. Pişmanlığın, geçmişte yaşanmış veya bugün etkisi devam eden bir olgu üzerinde kişinin hatasını fark etmesiyle oluşan bir üzüntü hali olması, onun bir değerlendirme duygusu oldu-ğunu gösterir. Duyguların harekete geçirici yönü pişmanlıkta geriye doğru işlevsiz olacağından, bu teşvik edici yön gelecekte pişmanlık yaratan durumun tekrarını önleme yönünde kendini göstermektedir. Böylece geç-mişte yaşanan üzücü bir durum, olumsuzdan olumluya, yıkıcıdan yapıcıya doğru ahlaki bir evrime zemin hazırlayacaktır. Bu makalede duygu etiğinin ilkeleri, kavramsal ve kuramsal çerçevesi göz önünde bulundurulmak suretiyle pişmanlık duygusunun mahiyeti, değeri ve fonksiyonelliği felsefî açıdan analiz edilip yorumlanacaktır. (shrink)

Belâgat ilmi, Arap dilinin özelliklerini kavramada ve gizemlerini anlama konusunda önemli bir yere sahiptir. İslam’la birlikte lafzıyla mûcize olan Kur’ân-ı Kerîm inmiş ve sonrasında bu kitapla belâgat ve hitabet konusunda zirvede bulunan Araplara meydan okunmuştur. Nitekim Kur’ân-ı Kerîm’in indirildiği dönemde muhatabı olan toplum Belâgat ve Fesahat konusunda son derece başarılı bir toplumdu. İşte Kur’ân-ı Kerîm’in böyle bir meydan okumasına bakılarak belâgat açısından ne kadar zengin olduğu daha da fazla anlaşılmaktadır. Aynı zamanda Kur’ân hitap açısından öyle bir üslup kullanmıştır ki İslam’a (...) karşı olan kimseler bile bu üslup karşısında hayretler içerisinde kalmışlardır. Hayret etmeleri dışında kendilerinden bir benzerini getirmeleri talep edilmesi karşısında da aciz kaldıkları kanıtlanmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’in içeriğinde ve üslubunda görülmeyen, yüzeysel olarak bakıldığında hemen anlaşılmayan, derin araştırma sonucu ulaşılan edebî güzelliklere ve ayetlerin nazmında gizlenmiş edebî sanatlara Belâgat ilmi yardımıyla ulaşılır. Bu bakımdan Arap dili ilimlerinden gerek Sarf ve Nahiv ilmi olsun gerekse Belâgat ilmi olsun Kur’ân-ı Kerîm’deki sûreler ve ayetlerin doğru anlaşılması konusunda önem arz eden ilimlerdir. Kur’ân-ı Kerîm’in her sûresi Belâgat ilmi açısından kendisinde birçok edebî sanatı barındırmaktadır. Mesela Kur’ân-ı Kerîm’in ilk sûresi olan Fâtiha sûresinin edebî yönden oldukça zengin bir sûre olduğu söylenmiştir. Fâtiha sûresinin edebî yönden olan bu zenginliği dolaylı olarak manasına da açık bir şekilde etki etmiştir. Bu minvalde Fâtiha sûresinin sadece Ebû Hayyân’ın “el-Baḥrü'l-muḥîṭ” adlı eserinde belirtmiş olduğu edebî sanatlarının tanıtımı ve açıklaması yapılmıştır. Bu eser etrafında amacımız belâgat ilmi içerisinde edebî sanatların ayetler üzerinde anlam bakımından katkılarını araştırmaktır. Çalışma da bahsi geçen edebî sanatlar genel olarak Arap dili ve Belâgat ilminden bahseden kaynaklardan araştırılmış ve incelenmiştir. Bu sanatlar hakkında elde edilen bilgilere ve tespitlere de burada yer verilmiştir. Bu edebî sanatların genel olarak oluşumu, Fâtiha sûresinde var olan birden fazla kıraat vücûhâtının belâgat ilmi açısından tahlil edilmesi ve anlamsal bağlamda söz dizime kattığı mana derinliği doğrultusunda gerçekleşmiştir. İçerikteki konular üzerinde derin bir açıklama yapılmaya çalışılmış ancak amacın dışına çıkılmamaya gayret edilmiştir. Konular kısaca ifade edilerek bu sanatların ayette nerede ve nasıl ortaya çıktığından bahsedilmiştir. Bu çalışmamızda Belâgat ilmi ve sanatları veciz bir şekilde ele alınmaya çalışılmış ayrıca edebî sanatların ayetler üzerindeki etkileri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Son olarak da bu edebî sanatların Kur’ân-ı Kerîm’i anlama bakımından ne kadar önemli olduğu çalışmanın genelinde anlatılmaya çalışılmıştır. (shrink)

Bu çalışma Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs Adası’nı fethi ile özgürlüğünü yeniden kazanmış olan Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi’nin, İngiliz idaresi döneminde yaşamış olduğu iki siyasi kilise krizini konu etmektedir. İngilizlerin Kıbrıs’ta idaresi iki döneme ayrılmaktadır. Birincisi 1878 yılında Osmanlı Devleti ile yapılan iki maddelik antlaşma kapsamında 1914 yılına kadar devam eden ve adanın fiilen Osmanlı toprağı olarak kabul edildiği dönem; ikincisi ise 1914 yılında İngiltere’nin adayı tek taraflı ilhakından 1960 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulmasına kadar olan dönemdir. İngiliz idaresi döneminde gerçekleşmiş olan (...) kilise krizlerinin ilki 1900-1910 yılları arasında Kitium Piskoposu Kyrillos Papadopoulos ile Girne Piskoposu Kyrillos Basileiou arasında gerçekleşmiştir. İkincisi ise 1933-1947 yılları arasında Baf Metropoliti Leontios Leontiou’nun 1931 isyanları sebebiyle ada dışında sürgünde olan metropolitlerin adaya dönmeden seçim yapılamayacağını beyan etmesi sebebiyle gerçekleşmiştir. Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi otosefal bir kilise olması sebebiyle iç işlerine diğer kiliseleri karıştırmak istememiş, ancak çıkmaza giren piskoposluk seçimi nedeniyle müdahale kaçınılmaz olmuştur. Bugüne kadar siyasetteki etkisi var olagelen Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi, 20. Yüzyılın henüz başında geçirmiş olduğu kilise krizlerini ancak siyasetin etkisi ve yardımıyla aşabilmiştir. Kıbrıs’ta ilk Yunan bayrağı birinci kilise krizi döneminde bir taraftar toplama çalışması olarak II. Kyrillos (Kyrillos Papadopoulos) tarafından Trooditissa Manastırı’na çekilmiştir. Ancak Kıbrıs Adası’nın ne daha önceki dönemlerde ne de şimdi Yunanistan ile hiçbir bağı yoktur. Kıbrıs Adası’nda yaşayan Rumlar ile Yunanistan arasında bir bağ oluşturmaya çalışan ve bunu iddia eden de yine kilisedir. Kıbrıs Cumhuriyeti birinci Cumhurbaşkanı III. Makarios’un başpiskopos seçilmesine giden süreçte bahsedilen iki kilise krizi büyük önem taşımaktadır. Bu dönemde başpiskopos adayları arasında, rakip adaya karşı Enosis’i ateşli bir şekilde savunmamak, İngiliz idaresine fazla yakın olmak gibi suçlamalar olmuştur. III. Makarios hem ateşli bir şekilde Enosis’i savunmuş, hem de İngiliz idaresi ile her zaman çatışma halinde olmuştur. Bu süreç ona önce başpiskoposluk, sonrasında ise Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı getirmiştir. Kıbrıs’ta zikri geçen dönemde özellikle ön plana çıkan Türk düşmanlığı, başpiskopos olmanın ilk şartı sayılmıştır. Şöyleki; İngilizler adayı tek taraflı ilhak ettikten sonra İngilizlerin adayı kendilerine bırakacağına neredeyse emin olan Rum Ortodoks Kilisesi başpiskoposları, önce İngiliz idaresi düşmanlığı, sonra Türk düşmanlığı üzerinden kilise propagandası yapmışlardır. Çalışmada otosefal bir kilise olan Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi’nin, kilise içi anlaşmazlıklardaki tavrı ile kilise kurallarına bağlılığı da ele alınmaktadır. Enosis düşüncesinin piskoposluk seçimine etkisinin daha net görüleceği bu iki kriz, kilisenin bugününü anlamak açısından oldukça önemlidir. (shrink)

Fıkıh literatüründe sünnet önemli bir yere sahiptir. Çünkü fıkhın temeli Hz. Peygamber tarafından atılmış ve fıkhın gayesini en iyi bilen ve uygulayan kendisi olmuştur. Bu sebeple şer’î amelî konularda hüküm istinbatı için müctehid imamlar, Kur’an’dan sonra sünnete başvurmuşlardır. Bununla birlikte müctehid imamlar, Hz. Peygamber’den gelen rivayetlerin bazılarını kabul ve onlarla amel etmede görüş ayrılıkları yaşamışlardır. Görüş ayrılıklarının temelinde ise sünnetin ekseriyetini teşkil eden haber-i vâhid vardır. Çünkü haber-i vâhid yapısal açıdan yalan, yanlışlık ve vehm ihtimali bulundurması yanında doğruluğu zan (...) ile sabit olması sebebiyle özellikle Hanefî usûlcülerine göre bilgi ifade etmez. Bu yönüyle haberi vâhid, mütevâtir haber kadar kuvvetli ve bağlayıcı olmayıp zannî bir bilgi ifade eder. Bu doğrultuda haber-i vâhid, “bilgi gerektirmez, zan gerektirir” şeklinde ifade edilmiştir. Bu ifade bağlamında şöyle bir soru ortaya çıkmaktadır: Haber-i vâhid, bilgi ifade etmediği halde, onunla amel edilmesi mümkün müdür? Bu sorudan hareketle zan ifade eden haber-i vâhidin hücceti ve onunla amel edilmesinin mümkün olup olmadığını, mezheplerin haber-i vâhide yaklaşımlarının nasıl olduğunu ve bu durumun cenaze bahsine ilişkin hükümlere nasıl yansıdığını ortaya koymak amacıyla bu çalışma ele alınmıştır. Dolayısıyla bu çalışmanın konusu, haber-i vâhidin hücceti için mezheplerin ileri sürdüğü farklı şartlar ve bu şartların hükümlere -cenaze namazı özelinde- etkisi ile sınırlıdır. Yöntem olarak öncelikle kavramsal çerçevede haber-i vâhidi tanımlamak, bilgi değerini ortaya koymak ve mezheplerin onunla hücceti noktasında benimsedikleri şartları tespit etmek amacıyla ilgili mezheplerin usûl eserleri incelenmiştir. Daha sonra mezheplerin benimsediği bu usûlî yöntem, cenaze bahsindeki yerini belirlemek üzere ilgili mezheplerin fürû kitapları taranmıştır. Bu metottan hareketle mezheplerin usûlde benimsediği ilkenin fürû meselelerine nasıl yansıdığı, haber-î vâhidin zannî bilgi ifade etmesine rağmen onunla amel etmenin gerekçesi ve cenazeye ilişkin bazı hükümlerde mezheplerin farklı hüküm benimsemelerinin nedeni ortaya konulacaktır. (shrink)