The author presents the problem of humanizing the demon and giving to the human being the demonic features. The analysis focuses on modern Polish prose, especially on such works: Cz. Miłosz, A. Szczypiorski, J. Broszkiewicz, A. Gołubiew, T. Konwicki, G. Herling- Grudziński. He is mostly interested in the devil figure as an evil spirit.

Les genres littéraires et paralitteraires, se formant á nos jours, se pénélrent. Cela résulte de la crise des formes qui déjá existent. Cet article analyse les textes de Cz. Miłosz, R. Kapuściński, J. M. Rymkiewicz et J. Twardowski, dont le trait commun est le genre des silves et les techniques de collage. Ces oeuvres sont représentatifs pour ce qu’on apelle la «nouvelle génologie».

In this article I propose a new concept: The Embodied Mind of God. I also point out the benefits that can flow from using it. This concept is combination of two concepts broadly discussed in contemporary philosophy: „The Mind of God” and „The Embodied Mind”. In my opinion this new concept can be very useful in the area of Philosophical Christology, because one of the most important questions there concerns the mind of Jesus Christ - Incarnate Son of God. I (...) present my own model of Christ’s mind that is able to avoid at least part of the problems faced by christology and sheds the new light on some of epistemological issues. (shrink)

W niniejszym artykule proponuję odczytanie antropologii filozoficznej Stanisława Judyckiego jako rodzaj eksperymentu myślowego, polegającego na próbie wyznaczenia optymalnego ze względu na najsłabsze jednostki ludzkie metafizycznego kształtu świata. Odwołując się do jego tekstów, będę chciał pokazać, dlaczego zza „metafizycznej zasłony niewiedzy” powinniśmy wybrać świat, który ma określone własności, pozwalające najsłabszym z ludzkich osób żyć spełnionym życiem. Następnie, posługując się argumentami, które można znaleźć w tekstach Judyckiego, pokażę, iż taki pożądany ze względu na egzystencjalnie najsłabsze osoby kształt świata jest możliwy jedynie przy (...) założeniu, iż istnieje Bóg. Będę sugerował, iż nawet jeśli ktoś nie chciałby zgodzić się z argumentami Judyckiego na rzecz tezy o istnieniu Bogu, powinien, biorąc pod uwagę ten postulowany kształt świata, stać się pro-teistą, a zatem chcieć, aby Bóg istniał. Na koniec spróbuję pokazać, iż w tekstach Judyckiego widać wyraźnie, iż opis doktryny chrześcijańskiej pokrywa się z zawartością tego, co należałoby wybrać zza „metafizycznej zasłony niewiedzy”. Jeśli tak, to nawet jeśli w tekstach Judyckiego nie znajdujemy wystarczająco mocnych uzasadnień prawdziwości chrześcijańskiego teizmu, to otrzymujemy bardzo mocne argumenty na rzecz tezy, iż powinniśmy chcieć, aby istniał Bóg, o jakim mówi chrześcijaństwo. (shrink)

W artykule O wątpliwej moralności pewnych rozpowszechnionych form modlitwy Saul Smi- lansky rekonstruuje założenia moralnie niedopuszczalnej modlitwy. Założenia te dotyczą sposobu, w jaki Bóg wysłuchuje próśb modlących się ludzi, moralnego poziomu bóstwa i tych, którzy się modlą, a także natury relacji między modlitwą a wysłuchaniem jej przez Boga. W niniejszym artykule, podaję powody, dla których uważam, iż dokonana przez niego rekonstrukcja nie jest poprawna. Argumentuję, że niedopuszczalna moralnie modlitwa, o jakiej pisze Smilansky, w ogóle nie jest możliwa. Wskazanych przez niego (...) założeń nie da się odnaleźć wśród założeń faktycznie modlących się ludzi. Nawet gdyby dało się je odnaleźć, niemożliwe jest ich łączne występowanie. Każdy, kto się modli, robi tym samym coś dobrego. Krytyka Smilansky’ego skierowana jest przeciwko czemuś, co faktycznie nie istnieje i nie może istnieć, dlatego nie dostarcza powodów, dla których należałoby uznać za niedopuszczalną jakąkolwiek modlitwę. (shrink)

That which connects ethics and epistemology is the concept of truth. The threads concerned with the ethical and epistemological understanding of truth are interwoven throughout the history of philosophy. They are also interwoven in Józef Tischner’s philosophy. In Tischner’s thought, the description of this interweave and its consequences, as well as ways of dealing with it, are very inspiring. In the present paper, I address Tischner’s highly interesting analysis of the development of the “political reason.” Then I juxtapose this analysis (...) with Tischner’s demand concerning the “ethics of truth.” I also show how Tischner, by referring to the Gospel and proposing a peculiar ‘Christological imperative,’ resolves dilemmas emerging at the interface of epistemology and ethics. Thanks to the reference to Christ, who not only realizes the ideal of the “ethics of truth,” but also becomes the privileged “vantage point of the world,” and thus a peculiar epistemological centre, the connection between the epistemological and ethical dimensions of truth is established. Also, a sufficiently solid justification for the demand that the “ethics of truth” be realized becomes possible, and the way of defending oneself against the charm spread by the “political reason” and its works is identified. (shrink)

Boża ukrytość jest problemem, który domaga się potraktowania z należytą powagą. Nie należy od tego problemu uciekać. Nie należy również ułatwiać sobie sprawy z Bożym ukryciem przez wprowadzanie rozwiązań, które sprawiają, że napięcie związane z problemem ukrytości znika lub zostaje złagodzone. Zaproponowane przeze mnie w książce Źródło i noc. Wprowadzenie do współczesnego absconditeizmu rozwiązanie, które nazwałem absconditeizmem, jest próbą zmierzenia się z problemem ukrytości w jego najmocniejszej możliwej postaci. Rozważam ten problem, biorąc pod uwagę również najmocniejszą wersję teizmu, którą określa (...) się jako klasyczny teizm. Artykuł stanowi łączną odpowiedź na teksty, których autorami są Maciej Bała, Ryszard Mordarski oraz Marek Słomka. Odnoszę się do pojawiających się w wyżej wymienionych tekstach krytyk, doprecyzowuję moje stanowisko oraz przedstawiam racje, dla których uważam, iż proponowany przeze mnie absconditeizm, stanowiący poważne i unikające ułatwień ujęcie problemu ukrytości, jest właściwym sposobem podejmowania tego zagadnienia. (shrink)

In the contemporary version of the discussion around the problem of God’s hiddenness, which was initiated by the argument presented by John Schellenberg, the problem is posed in a way that differs significantly from its traditional presentation. However, there is no shortage of references to thinkers of the past who have grappled with the problem of divine hiddenness. Among these, there are occasional references to authors belonging to the medieval period: Anselm of Canterbury and Thomas Aquinas. However, none of the (...) authors involved in the contemporary dispute refers to the thought of Bonaventure. In my paper, I intend to present and discuss the themes related to divine hiddenness that can be found in the theological works of Bonaventure. I will show their place and importance in the theological system of the Master of Bagnoregio. I will also indicate possible ways in which these themes can be used in contemporary philosophical discussion. (shrink)

W książce Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Jacek Wojtysiak podejmuje między innymi zagadnienie Bożej dobroci. Poszukuje najbardziej przekonującej odpowiedzi na pytanie o to, jak pogodzić z istnieniem Boga wielki fakt zła. Proponuje także reinterpretację tradycyjnego ujęcia Bożej dobroci poprzez rozwinięcie koncepcji Briana Daviesa. Uważam, że podjęta przez J. Wojtysiaka próba może zostać uzupełniona o kilka istotnych kwestii. W niniejszym tekście wskazuję możliwe uzupełnienia i dopowiedzenia. Zwracam uwagę na możliwe niepożądane konsekwencje płynące z niektórych proponowanych (...) przez J. Wojtysiaka rozwiązań. Pokazuję także, w jaki sposób można by uzupełnić propozycję Autora, by możliwe było uniknięcie tych konsekwencji. Zwracam uwagę na wskazywane w dyskusjach wokół problemów zła i Bożej ukrytości niebezpieczeństwa związane z modyfikacją przypisywanego Bogu atrybutu dobroci. Dyskutuję zagadnienie „łaski kreacyjnej”, umieszczając je w nieco innym, niż to czyni Autor, kontekście. Na koniec, podejmując wyzwanie rzucone przez J. Wojtysiaka, polegające na próbie pogodzenia wielkiego faktu zła z Bożą dobrocią, przedstawiam propozycję nowego ujęcia tego zagadnienia. (shrink)

In the paper I propose a modification of the position called “Skeptical Theism.” It was created as a response to two most serious arguments against the existence of God: “the argument from evil” and “the argument from hiddenness.” The paper attempts to answer the questions: how sceptical theism differs from other forms of theism? Is “Skeptical Theism” a step forward in dealing with the problem of evil and the problem of hiddenness? Is it possible to modify “skeptical theism” in such (...) a way that it is able to cover individual cases of experiencing evil and the feeling that God is absent. “Individualized Skeptical Theism” that I propose not only contains all the new elements that “Skeptical Theism” has brought to the discussion of the problem of evil and the problem of hiddenness, but also secures the element of individuality that is present in every person’s struggle with these problems. It also allows us to outline strategies that may prove useful for supporters of theism, the most important of which is the testimony of one’s own struggle with the problem of evil and the problem of hiddenness. (shrink)

In current research on the work of Franz Kafka, war issues occur rather incidentally. In the presented article, the Author points out the omission of kafkology and tries to indicate possible directions of belumic interpretation. The sketch for Kafka’s war portrait is inspired by the short story Fratricide. The text, which shows the inspiration of the biblical story of Cain and Abel, is a beginning of Kafka’s thinking about a world determined by violence, controlled by a bloody conflict. The first (...) assassination is a prototype of mass destruction, war and genocide. Kafka seems to have subordinated his future feature projects on the subject of war. The author of the article postulates the reading of Kafka’s books as texts about war, not only about the metaphorical one but also the real one. (shrink)

Niektóre fragmenty książki mogą przywodzić na myśl filozofię Gianniego Vattimo, który dokonuje bardzo ciekawej reinterpretacji tradycji katolickiej, ale w wersji zsekularyzowanej i całkowicie immanentnej. Głębsze rozważenie tego wątku mogłoby wzbogacić i tak niezwykle erudycyjną oraz bardzo fachowo napisaną książkę. --------------- Zgłoszono: 06/09/2020. Zrecenzowano: 31/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 24/11/2021.

Catholics in the liberal pluralism state. Facing secularisation in the monthly Znak : The aim of this paper is to analyse the philosophical, sociological, politological, theological and press articles on the issue of secularisation that were published in the monthly Znak during 1989–2000. A definition of secularisation is employed that was coined by Charles Taylor in A secular age. It is understood as the endurance of religion in a plural society. The paper delineates three stands that the Znak Catholics have (...) taken when facing secularisation: an open catholicity; a liberal faith; and an ambiguous one. The first approach involves confronting one’s liberal, secular partners in public debates, with a focus on finding some of their points acceptable according to the Church doctrine. Nevertheless, it is burdened with the anxiety of losing one’s own identity. The second approach emphasises some of the connections between liberal and Christian ideas. A particular meaning of liberty and authenticity in human existence is stressed. In the third approach, although it does not admit to its malevolence, the liberal ideas are treated with sharp criticism. Liberalism is accused of limiting the role of religion in a plural society. In the conclusion to the paper, an attempt is made to present the current relations between liberalism and Christianity in Po‑ land. A deep recent transformation is revealed. It is believed that Znak will lose its function as a continuity sustainer in the next few years. (shrink)

Boża ukrytość jest problemem, który domaga się potraktowania z należytą powagą. Nie należy od tego problemu uciekać. Nie należy również ułatwiać sobie sprawy z Bożym ukryciem przez wprowadzanie rozwiązań, które sprawiają, że napięcie związane z problemem ukrytości znika lub zostaje złagodzone. Zaproponowane przeze mnie w książce Źródło i noc. Wprowadzenie do współczesnego absconditeizmu rozwiązanie, które nazwałem absconditeizmem, jest próbą zmierzenia się z problemem ukrytości w jego najmocniejszej możliwej postaci. Rozważam ten problem, biorąc pod uwagę również najmocniejszą wersję teizmu, którą określa (...) się jako klasyczny teizm. Artykuł stanowi łączną odpowiedź na teksty, których autorami są Maciej Bała, Ryszard Mordarski oraz Marek Słomka. Odnoszę się do pojawiających się w wyżej wymienionych tekstach krytyk, doprecyzowuję moje stanowisko oraz przedstawiam racje, dla których uważam, iż proponowany przeze mnie absconditeizm, stanowiący poważne i unikające ułatwień ujęcie problemu ukrytości, jest właściwym sposobem podejmowania tego zagadnienia. (shrink)

The paper discusses the impact of the thought of Stanisław Brzozowski (1878–1911) on several Polish emigré writers, including Józef Czapski and Gustaw Herling-Grudziński, but first of all Czesław Miłosz (1911–2004) and Aleksander Wat (1900–1967). Miłosz’ approach oscillated between early fascination through an unjust rejection during the war, due to the “appropriation” of Brzozowski’s thought by the right wing publicists, to the new phase of fascination after the war, culminating in the publication of a book on Brzozowski ( A (...) Man Among Scorpions , 1962) and prolonged in several important articles till the very end of his life. Wat’s approach shifted from the communist practice of “overcoming” Brzozowski through the affirmation of his criticism and rejection of catholic obscurantism to the process of the internalization of the catholic faith. (shrink)

ExcerptCzesław Miłosz issues from an age and place when making a distinction between the ethos of a poet, an essayist, or a philosopher seemed an unnecessary and imprudent indiscretion. His resplendent work on political philosophy, The Captive Mind, is along with Albert Camus' The Rebel one of the most insightful, historically accurate, and devastating critiques of Marxism and its entrenchment in twentieth-century thought to date. As such, The Captive Mind is unrivalled by other “theoretical” and abstract treatises in its (...) sheer ability to grasp the vital essence of political reality under totalitarian regimes. As a poet and an essayist, Miłosz's…. (shrink)

Kevin Mulligan | : La philosophie des valeurs cognitives, et des vertus et des vices intellectuels, prête peu d’attention au phénomène de la liberté intérieure et de son rapport à la sottise. On doit au poète et penseur polonais, Czesław Miłosz, une étude classique de ce rapport, La pensée captive (1953), examinée ici. Il est aussi question ici de l’apport d’une autre analyse de Miłosz au sujet du coeur de Julien Sorel et du ressentiment à la philosophie de (...) la sottise. | : The philosophy of cognitive values and of intellectual vices and virtues pays little attention to the phenomenon of inner freedom and its relation to foolishness. We owe to the Polish poet and philosopher, Czesław Miłosz, a classic study of this relation, The Captive Mind (1953). I examine the contribution of this study and of an earlier and little known analysis by Miłosz of the heart of Julien Sorel and resentment to the philosophy of foolishness. (shrink)

The article is an attempt to place Czesław Miłosz in the tradition of Gnosticism and Manichaeism, to recall the Nobel Prize winner’s literary fascinations which have especially influenced his poetry, as well as to show a possible way of interpretation of his works. The starting point for further discussion is the question posed by the Rev Józef Sadzik in Wstęp (the Preface) to Ziemia Ulro (The Land of Ulro): “co stało się z kulturą europejską w jej «romantycznym przesileniu»” (What (...) has become of European culture at the time of its «Romantic turning-point»), when, generally speaking, the spiritual and material elements separated? In the time when western civilization openly turned against its Christian roots, each artist connected with this cultural tradition was made to make choices. At that time Miłosz took to analysing the motif of unde malum (Where does evil come from?) and had a number of lectures on Dostojewski at the University of California. This led him to the philosophy of Mani, who is widely regarded as the founder of Manichaeism. A volume of poems with the title Hymn o Perle (A Hymn to the Pearl), published by Miłosz in 1982, which, as the poet explains, directly alludes to the apocrypha of Gnostic origin, seems to support this supposition. The next stage consisted in the fusion of the two threads, that is to say, the Manichaean and the Gnostic motifs. The poet finds elements of Manichaeism and gnosis in works by Emanuel Swedenborg, William Blake, Adam Mickiewicz and his relative Oskar Miłosz. Czesław Miłosz seems to me to be the next link in the chain of the same philosophical and religions movement. (shrink)

Miłosz’s volume Światło dzienne is conventionally read by critics as political poetry deeply engaged with history. The article offers a corrective to this traditional reading by interpreting the volume as interplay of European and American influences. As a European poet, Miłosz had experienced the violent demise of ideals at the foundation of the Old World. Światło dzienne is, therefore, at one level, an elegiac volume in which both persons and ideas are mourned. On the other hand, to the (...) extent that America continues for Miłosz the noble ideas abandoned in Europe, he cannot accept what he regards as their misguided or perverse incarnations. This explains the emotional climate of the whole volume, with its dominant mood of disappointment, anger and refusal of reconciliation. Światło dzienne is American in its outlook in taking seriously America’s status as a superpower and its influence on the future direction of global history. It is anti-American, however, in identifying America’s perceived failures to live up to the post-war challenge for human civilization in general and the consequent dangers. The article intends to assess Miłosz’s debt to English-language poetry in this volume in light of his personal notes from his reading and translation work at the time. (shrink)

Artykuł zawiera filologiczno-filozoficzną weryfikację „szkicu przekładu” fragmentów księgi Heraklita z Efezu, jakiego przed rokiem 1921 dokonał Henryk Elzenberg. Własnej próby tłumaczenia maksym Efezyjczyka nie oparł Elzenberg na ich źródłach, lecz na trzeciej edycji zbioru Die Fragmente der Vorsokratiker (1912) Hermanna Dielsa, który wyimki z oryginalnych passusów redagował czterokrotnie i rozmaicie przekładał. By jak najlepiej ocenić i zweryfikować Elzenbergowy „szkic przekładu”, autor przytoczył – kolejno – (1) źródła greckie, (2) własne ich tłumaczenia, (3) teksty greckie analizowanych „fragmentów” Efezyjczyka w redakcji Dielsa, (...) (4) ich niemieckie przekłady autorstwa Dielsa i – na tle ich wszystkich – (5) translatorskie próby Elzenberga. Zastosowana metodologia ułatwiła sformułowanie wniosku, że wierny był wprawdzie młody Elzenberg własnej zasadzie, by niczego – przekładów niemieckiego filologa nie pomijając – nie czytać „potulnie”, na niwie jednak stricte filologicznej bezwiednie padł ofiarą „bezradności” Dielsa, gdyż w jego „szkicu przekładu” aforyzmów Heraklita nic doprawdy nie świadczy o tym, aby (1) odkrył – albo przynajmniej przeczuwał – jakąkolwiek między nimi „współzależność” (Zusammenhang), i by (2) na jej podstawie sformułował jakiekolwiek własne wnioski filozoficzne, odzwierciedlające myśl Efezyjczyka. Najlepiej tego dowiodło porównanie fragmentu B67 z maksymą B53 na tle ich źródeł oraz ich przekładów. *** HERACLITUS IN ELZENBERG’S INTERPRETATION PART I: WHAT MISTAKES COULD THE AUTHOR OF THE TROUBLE WITH EXISTENCE HAVE EASILY AVOIDED, IF ONLY HE HAD VALUED THE SOURCES MORE THAN DIELS’ COLLECTION AND TRUSTED THEM AND HIMSELF MORE? SUMMARY The article contains a philological and philosophical verification of a “sketch of a translation” of the fragments of the book of Heraclitus of Ephesus, which Henryk Elzenberg made before the year 1921. Elzenberg did not base his own attempt to translate maxims of the Ephesian sage on their sources, but on the third edition of the collection Die Fragmente der Vorsokratiker (1912) compiled by Hermann Diels, who had four times edited and variously translated excerpts from the original passages. In order to best evaluate and verify Elzenberg’s “sketch of a translation”, the author has quoted – in succession – (1) the Greek sources, (2) his own translations of them, (3) Diels’ versions of the Greek texts of the Ephesian’s fragments analyzed here, (4) Diels’ German translations of them and – against all of these – (5) Elzenberg’s attempts at translation. The methodology used in the article has facilitated the formulation of a conclusion that although the young Elzenberg was faithful to his own principle of reading nothing whatsoever “meekly” – without overlooking the translations of the German philologist – nevertheless, on strictly philological grounds, he unwittingly fell victim to Diels’ “helplessness”, because in fact nothing in his “sketch of a translation” of Heraclitus’ aphorisms provides evidence that (1) he discovered – or at least presaged – any “connection” (Zusammenhang) between them, or that (2) he formulated on the basis thereof any philosophical conclusions, reflecting the Ephesian’s thought. The best proof of this emerges from a comparison of fragment B67 with maxim B53 based on the sources and the translations. (shrink)