The paper presents some methodological and meta-methodological aspects of modern cosmology. Particular attention is given to the „fine” structure of the cosmological research tradition, interpreted here as a methodological model of cosmology.

Summary. I do not think there is one true answer to the question What is logic?. There are, clearly, good and less good answers, and there are answers which are plainly wrong; but the term 'logic' has been employed, throughout the history of the subject matter, in such diverse ways that no single one of the uses can be said to be the correct one. However, even among the answers which are acceptable on historico-semantical grounds there are still, without doubt, (...) good and less good ones, in the sense of more and less useful. In this paper, I will argue for a certain, rather narrow conception of logic; and I am going to argue that it is not only an acceptable answer, but also one which is more useful and fruitful than its alternatives. (shrink)

W projekcie badawczym, który w zamyśle będzie składał się z dwóch merytorycznie i logicznie powiązanych artykułów, formułujemy taki schemat pojęciowy, w którym adekwatna staje się charakterystyka struktur fraktalnych w kategoriach filozoficznej koncepcji emergencji. W pracy pierwszej przedstawiamy główne idee filozofii emergencji oraz dokonujemy prób uchwycenia w procesie generowania fraktali jednostek emergentnych. Pozostajemy jednak w obrębie klasycznego rozumienia badanej relacji. W pracy drugiej, na podstawie zademonstrowanych słabości ujęć klasycznych, jako niewystarczających w specyficznym kontekście badanych struktur matematycznych, pokazujemy, że dyskurs nad emergencją (...) w matematyce staje się sensowny i uprawniony w ugruntowanym w filozofii nauk formalnych quasi-empirycznym podejściu do niektórych zagadnień w matematyce. (shrink)

Celem, jaki stawiamy sobie w drugiej części naszego filozoficznego dyptychu, jest próba podjęcia dyskusji nad usytuowaniem refleksji o charakterze metaprzedmiotowym dotyczącej struktur fraktalnych w klasycznej problematyce filozofii matematyki. Pokażemy, że struktury fraktalne prowadzą do istotnego poszerzenia wskazanej problematyki poza tradycyjne ramy wyznaczane przez pytania o naturę obiektów matematycznych (ontologia matematyki) czy status wiedzy matematycznej ( epistemologia matematyczna). Interesują nas specjalnie dwie kwestie: (1) czy, i w jakim sensie, proces generowania struktur fraktalnych świadczy o quasi-empirycznym charakterze tzw. nowej matematyki; (2) czy (...) rozwijana w filozofii koncepcja emergencji nadaje się jako narzędzie badawcze do charakterystyki własności wspomnianych struktur. (shrink)

Artykuł zawiera filologiczno-filozoficzną weryfikację „szkicu przekładu” fragmentów księgi Heraklita z Efezu, jakiego przed rokiem 1921 dokonał Henryk Elzenberg. Własnej próby tłumaczenia maksym Efezyjczyka nie oparł Elzenberg na ich źródłach, lecz na trzeciej edycji zbioru Die Fragmente der Vorsokratiker (1912) Hermanna Dielsa, który wyimki z oryginalnych passusów redagował czterokrotnie i rozmaicie przekładał. By jak najlepiej ocenić i zweryfikować Elzenbergowy „szkic przekładu”, autor przytoczył – kolejno – (1) źródła greckie, (2) własne ich tłumaczenia, (3) teksty greckie analizowanych „fragmentów” Efezyjczyka w redakcji Dielsa, (...) (4) ich niemieckie przekłady autorstwa Dielsa i – na tle ich wszystkich – (5) translatorskie próby Elzenberga. Zastosowana metodologia ułatwiła sformułowanie wniosku, że wierny był wprawdzie młody Elzenberg własnej zasadzie, by niczego – przekładów niemieckiego filologa nie pomijając – nie czytać „potulnie”, na niwie jednak stricte filologicznej bezwiednie padł ofiarą „bezradności” Dielsa, gdyż w jego „szkicu przekładu” aforyzmów Heraklita nic doprawdy nie świadczy o tym, aby (1) odkrył – albo przynajmniej przeczuwał – jakąkolwiek między nimi „współzależność” (Zusammenhang), i by (2) na jej podstawie sformułował jakiekolwiek własne wnioski filozoficzne, odzwierciedlające myśl Efezyjczyka. Najlepiej tego dowiodło porównanie fragmentu B67 z maksymą B53 na tle ich źródeł oraz ich przekładów. *** HERACLITUS IN ELZENBERG’S INTERPRETATION PART I: WHAT MISTAKES COULD THE AUTHOR OF THE TROUBLE WITH EXISTENCE HAVE EASILY AVOIDED, IF ONLY HE HAD VALUED THE SOURCES MORE THAN DIELS’ COLLECTION AND TRUSTED THEM AND HIMSELF MORE? SUMMARY The article contains a philological and philosophical verification of a “sketch of a translation” of the fragments of the book of Heraclitus of Ephesus, which Henryk Elzenberg made before the year 1921. Elzenberg did not base his own attempt to translate maxims of the Ephesian sage on their sources, but on the third edition of the collection Die Fragmente der Vorsokratiker (1912) compiled by Hermann Diels, who had four times edited and variously translated excerpts from the original passages. In order to best evaluate and verify Elzenberg’s “sketch of a translation”, the author has quoted – in succession – (1) the Greek sources, (2) his own translations of them, (3) Diels’ versions of the Greek texts of the Ephesian’s fragments analyzed here, (4) Diels’ German translations of them and – against all of these – (5) Elzenberg’s attempts at translation. The methodology used in the article has facilitated the formulation of a conclusion that although the young Elzenberg was faithful to his own principle of reading nothing whatsoever “meekly” – without overlooking the translations of the German philologist – nevertheless, on strictly philological grounds, he unwittingly fell victim to Diels’ “helplessness”, because in fact nothing in his “sketch of a translation” of Heraclitus’ aphorisms provides evidence that (1) he discovered – or at least presaged – any “connection” (Zusammenhang) between them, or that (2) he formulated on the basis thereof any philosophical conclusions, reflecting the Ephesian’s thought. The best proof of this emerges from a comparison of fragment B67 with maxim B53 based on the sources and the translations. (shrink)

In the paper I consider the prospects of interpreting late Carnap view on ontology as being in part a sort of fictionalism. More precisely, I argue that the theses he maintained in the volume of The Library of Living Philosophers devoted to his philosophy , in which he concerned with semantics in general and the confirmation of existential claims, make his account of an ontologically uncommittal acceptance of existential claims, as presented in his Empiricism, Semantics, and Ontology , unsatisfying. In (...) this work, he claimed that – to put it roughly – one can accept existential claims as true relatively to rules that constitue the linguistic framework in which these claims are formulated and that from the truth relative to these rules one can’t derive any conclusion about the objective truth of these existential claims. But in the volume of The Library of Living Philosophers he adopted a new view on the nature of semantic values and took them to be extralinguistic entities. This change forced him to redefine the notion of being true relative to rules of the liguistic framework in terms of being true in admissible models of this language, where a model is an ad-missible model of a given language, if all meaning postulates of this language are satisfied in that model. This change of the view calls for an explanation of how it is possible to take some existential claims to be true in a model without accepting the existence of entities in the domain of that model. Following S. Yablo’s view ex-pressed in his Does Ontology Rest on Mistake , I suggest that one can accept the thesis that existential claims are satisfied by some extralinguistic entities in some model in a spirit of make-believe in which one makes supposition that there are such enti-ties and that they satisfy these existential claims. I also argue against propositions of interpreting Carnap as a quasi-realist on the ground that this kind of interpretation doesn’t give a justice to the distinction between internal existential claims and prag-matic external existential claims, i.e. those claims that should be treated as claims about pragmatic values of a given linguistic framework. (shrink)

Celem artykułu jest wprowadzenie do omówienia strategii cenzorskich stosowanych wobec utworów Włodzimierza Scisłowskiego złożonych do publikacji w piśmie satyrycznym „Kaktus” w latach 1957–1960. Materiał źródłowy stanowi zbiór kryptotekstów, czyli poufnych dokumentów oceniających artykuły z tygodnika, powstały w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu. Cenzorzy ingerowali w utwory satyryczne Scisłowskiego – we fraszki, wiersze, poematy, ballady, zarzucając autorowi złośliwe i przejaskrawione przedstawianie rzeczywistości politycznej i społecznej kraju. Część utworów ukazała się po wprowadzeniu narzuconych przez urząd cenzury zmian, część (...) nie została dopuszczona do publikacji. (shrink)

Celem artykułu jest omówienie strategii cenzorskich stosowanych wobec utworów Włodzimierza Scisłowskiego złożonych do publikacji w piśmie satyrycznym „Kaktus” w latach 1957–1960. Materiał źródłowy stanowi zbiór kryptotekstów, czyli poufnych dokumentów oceniających artykuły z tygodnika, powstały w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Poznaniu. Cenzorzy ingerowali w utwory satyryczne Scisłowskiego – we fraszki, wiersze, poematy, ballady, zarzucając autorowi złośliwe i przejaskrawione przedstawianie rzeczywistości politycznej i społecznej kraju. Część utworów ukazała się po wprowadzeniu narzuconych przez urząd cenzury zmian, część nie została (...) dopuszczona do publikacji. (shrink)

W artykule analizowane są z filozoficznej perspektywy niezdaniowe semantyczne koncepcje nauk empirycznych, głównie ich najnowsza, to jest strukturalistyczna wersja. Dowodzi się, że strukturaliści wielorako interpretują swe fundamentalne kategorie: modelu, teorii empirycznej oraz relacji spełniania, przy czym niektóre interpretacje są niespójne ze swą wyjściową bazą, to jest logiczną teorią modeli. Konstruując koncepcję teorii empirycznej, strukturaliści dokonują szczególnie rozumianej transgresji logicznej teorii modeli.

Rozważane są dwie kwestie podstawowe dla oceny strukturalistycznej koncepcji nauk empirycznych: 1) czy możliwa jest i realizowalna logicyzacja filozofii nauki, w szczególności, czy możliwa jest redukcja strukturalistycznej koncepcji teorii empirycznej do logiki, oraz 2) jaki aktualny charakter i perspektywy ma strukturalistyczna niezdaniowa koncepcja wiedzy? Rozważania oparte są na wynikach pracy: Modele semantyczne w filozofii nauk empirycznych po pół wieku. Część I. Filozoficzne wątpliwości.

Polish studies on the philosophy of British empiricism had various courses. Polish studies on Leibniz, Spinoza or Kant were quite advanced, but we know but little about the research on British empiricism. The achievements of the attempts of reconstructing the early reception are rather vestigial. The second part of the article presents early Polish studies into the philosophy of Bacon, Newton, Hobbes and Burke.