Erdem, ahlaki değerlere uygun olarak yaşamayı ve hareket etmeyi ifade eden, doğru ve etik davranışları içeren bir kavramdır. Erdem eğilimleri, bireyin kişisel gelişimini desteklerken aynı zamanda toplumda barışı sağlaması, toplumsal uyumun, güven ve refahın sürdürülmesine katkıda bulunması bakımından önemlidir. Bu makalenin amacı, ilahiyat eğitimi ile erdem eğilimleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak; cinsiyet, akademik başarı algısı, hayatının çoğunu geçirdiği yerleşim yeri ve mezun olunan lise türü değişkenleri açısından ilahiyat fakültesi öğrencilerinin erdem eğilimleri arasındaki ilişkinin önemli olup-olmadığını nicel (...) olarak araştırmaktır. Araştırmanın evrenini, 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde öğrenim gören 1270 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmaya evreni oluşturan öğrencilerden tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenen 240 ilahiyat fakültesi öğrencisi katılmıştır. Araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen Bireysel Bilgi Anketi ile İbrahim Demirci ve Halil Ekşi tarafından geliştirilmiş olan Kişisel Erdemler Ölçeği ile 2024 Mart ayında yüz yüze toplanmıştır. Verilerin istatistiksel işlemleri ise SPSS programı kullanılarak yapılmıştır. Yapılan analizler neticesinde, cinsiyet, akademik başarı algısı ve hayatının çoğunu geçirdiği yerleşim yeri değişkenleri açısından ilahiyat fakültesi öğrencilerinin erdem eğilimleri arasında önemli bir ilişki olduğu ortaya çıkmasına karşılık; mezun olunan lise türü açısından önemli bir ilişki olmadığı sonucuna varılmıştır. İlahiyat literatüründe teorik olarak inceleme konusu yapılan “Erdem” kavramı ile ilgili, nicel yöntemler ile daha önce yapılmış herhangi bir araştırma yoktur. Alana orijinal katkısı bakımından bu makale, İlahiyat literatüründe Din Eğitimi Bilimi yaklaşımıyla “Erdem” kavramının nicel yöntem ile incelendiği yayınlanmış ilk çalışmadır. (shrink)

Bu makale, Mâtürîdî’nin ahlak düşüncesinde ahlaki mükellefiyetin kaynağını tespit etmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla, ilk olarak onun yazılarında bulunan ahlaka ilişkin kavram türlerinin bir sınıflaması sunulmuştur. Bu noktada üç temel kavram tespit edilmiştir: Fayda, Erdem ve Hak. Ancak bunlardan hak kavramı, ahlaki mükellefiyetin nihai temsilcisi olarak görülmektedir, çünkü ahlakın nesnel olması için bize temel olan kategorik emir kavramını tek başına sunmaktadır. Ardından ahlaki mükellefiyetin iki ana kaynağına yer verilmiştir. Biri vahiy, diğeri ise akıldır. Vahiy emir ve nehiylerle beraber ilahi rubûbiyet (...) ve hakimiyet mefhumlarını sunarken, akıl aynı zamanda ahlâk anlayışımızı objektif mebdelerle belirlemekte ve vahiy öğretilerini desteklemektedir. Bu, ahlak alanında aklın bulgularının genellikle vahiy ile uyumlu olduğu anlamına gelir; farklılık gösterdikleri yerlerde, çoğunlukla insanlığın bilgiye erişiminin olmaması, onların doğru sonuçlara ulaşmasını imkansız kılmaktadır. Bu bağlamda Mâtürîdî, ayrıca vahyin özellikle karanlık ve tartışmalı ahlak alanlarında gerekli olduğunu, çünkü vahyin, yokluğu halinde insanların kesin olarak bilemeyeceği yanıtlar sunduğuna dikkat çeker. Aynı zamanda tabiî hukuk teorisi doğrultusunda aklın bir mükellefiyet kaynağı olduğu ve dolayısıyla bu teorinin Mâtürîdî düşüncesinin kategorize edilmesinde temel bir yol olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre doğal dünya akla rehberlik eder ve o, insanın temel ihtiyaçları ve arzuları doğrultusunda ahlaki sonuçların çıkarılabileceği bir bilgi kaynağıdır. Özellikle Mâtürîdî, barış ve refahın insanlığın temel amacı olduğunu ve bunun ancak bir esasla sağlanabileceğini belirtmektedir. Bununla birlikte, Tanrı dünyanın yaratıcısı ve tasarımcısı olduğundan, Tanrı’nın bilgeliğini merkeze alan bir teoloji içinde, müteâl olan ve ahlakı belirleyen temel prensip ilahi hikmettir. Makalenin üçüncü bölümünde ahlaki motivasyon konusuna değinilmektedir. Ahlaki motivasyon ise insanların neye göre ahlaklı davranabileceklerini anlamanın anahtarıdır. Diğer yandan çalışmada Mâtürîdî’nin, yalnızca eylemlerin sonuçlarını dikkate alarak değil aynı zamanda objektif sebeplerle harekete geçebileceğimizi ve eylemleri ahlaki olarak yargılayabileceğimizi gösterdiği sonucuna varılmıştır. Bunun sebebi aklın, eylemleri sadece gerçekliğin tesadüfi ve sübjektif yönlerine değil, aynı zamanda kategorik mebde ve emirlere dayanan kriterlere göre yargılamaya izin vermesidir. Bu çalışmanın son kısmında ise Mâtürîdî’nin, David Hume’un ortaya koyduğu olan-olması gereken uçurumunu aşma bağlamında aklın, ahlaki mükellefiyetler getirdiği ileri sürülmektedir. Böylece Mâtürîdî’ye göre ahlaki mükellefiyetin kaynağının sadece vahiy emirlerine dayanmadığı, aynı zamanda akıl prensiplerinden de kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu ilkeler önemli ölçüde insan doğası ve doğal dünya üzerine yapılan gözlemlerden elde edilen sonuçların ürünüdür. (shrink)

Erdem üzerine çözümleme yapmanın temel bir gereği, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin hızla yükseldiği günümüzde varlığı iyiden iyiye gözlemlenen ahlaktan kopuk bir yaşantı içinde oluşun rahatlıkla duyumsanır hale gelmesidir. Erdeme ilişkin bir çözümleme, ister alanlararası genişleme ister kavram zenginliği üzerinden yapılmış olsun, erdemin, ahlaki yaşantıda, duyarlılık gösterilmesi gereken temel bir kavram olduğuna işaret eder. Bu durum, kendini, Mevlana’nın erdeme ilişkin yaptığı çözümlemelerde oldukça güçlü bir biçimde duyumsatır. Bizim bu yazıda öncelediğimiz temel bir hedef, Mevlana’nın görüşleri ışığında, alanlararası genişleme üzerinden yapılacak (...) bir erdem çözümlemesinin ahlakı yaşantıyı duyarlı hale getirmeye sağlayacağı katkıdır. (shrink)

Düşünce tarihinin neredeyse her döneminde insanı ahlaki bir faile dönüştürebilmek amacıyla çeşitli kuramlar geliştirilmiştir. Bu kuramlarda genel olarak insanın ahlaki bir ilkeyi kendi eylemsellik alanına tatbik etmesi için gerekli olan şeyin ve erdemli davranışlarla erişilmesi hedeflenen mutluluğun ne olduğu üzerine bir düşünme faaliyeti gerçekleşir. Geliştirilen yanıtlar arasında şüphesiz çok seçkin bir yere sahip olan kuram, Kant’a aittir. Kant’a göre doğa alanında eğilim ve isteklere bağlı davranışlarla amaç olarak mutluluğa ulaşmak, insanı ahlaklı kılmaz. Bu bakımdan, insanı mutlu kılan şeyin değil, onu (...) iyi yapan, bir ahlaki faile dönüştürmenin olanağını soruşturur. En yüksek iyiyi gerçekleştirmeyi, eğilim ve isteklere bağlı bir amaç olarak belirlenen çeşitli türden mutluluklara ulaşma çabasıyla eşitleyen tüm anlayışlar karşısında Kant, en yüksek iyiyi gerçekleştirmenin ilk koşulunu ahlaklılık, ikinci koşulu olarak –birinci koşul sağlandığı takdirde- ortaya çıkacağına inandığı mutluluk olarak belirler. Ona göre yalnızca ahlak yasasıyla belirlenen erdemli davranışların sonucunda gerçekleşeceği beklenen, aklın bir ideali olarak mutluluk insanı ahlaklı kılabilir. Nitekim özerk bir biçimde kendisi için koyduğu yasayla, akıl sahibi bir varlığını kişilik sahibi bir varlığa dönüştüren insan aynı zamanda ahlaki değer taşıyan davranışlarda bulunmanın sonucunda hep bir beklentisi olan bir varlıktır. İnsanın bu beklentisine yanıt, dinden gelir. Burada Kant, geliştirdiği ahlak öğretisinin mutluluk öğretisi olarak da adlandırılabilmesinin koşulunu ortaya koyar. Buna göre sırf akıl talep ettiği için insana ödevler yükleyen yasa zemininde temellenen en yüksek iyiyi gerçekleştirme isteğiyle, aklın yasa koyuculuğu altında yaşadığımız için içimizde doğan iyiyi gerçekleştirme arzusuyla dine yönelindiğinde ancak ahlak öğretisi bir mutluluk öğretisi olabilir. Bir başka deyişle, yalnızca ahlaklılık temelinde tesis edilen bir dinsellikle mutluluk ahlaki kılınabilir. Bu yazıda mutluluğun nasıl ahlaki kılınabildiği ya da mutluluğa layık olabilmek için ne yapılması gerektiği konusu irdelenip, en yüksek iyiye yönelen insana yüklenilen ödevlerin tanrısal buyruklar olarak benimsenmesiyle mutluluktan pay alma umudunu doğuran ahlak temelli din anlayışına dikkat çekilmektedir. (shrink)

Epistemolojik olarak bilgiye başvuran ve bilme faaliyetinde bulunan insanın, Kur’an’da önemli bir yeri vardır. Buradaki bilme faaliyetini, salt teolojik bir buyruk olarak, yani Allah’ı bilmek olarak değil, doğru bilgi ile yanlış bilgi arasında hem teorik hem de ahlaki bir farklılık olarak anlamak ve Kur’an'da insana epistemik özellikler atfedildiğini ve böylece insanın epistemik başarılarından dolayı övüldüğünü söyleyebilmek mümkündür. Bu açıdan bakıldığında herhangi bir önermeye yönelik olarak rasyonel bir tutum benimseyen, yani bilen özne ile bu faaliyette isteyerek ve istemeyerek giren kişinin durumu (...) arasında bir fark olduğu açıktır. Doğrusu bu farkın epistemik önceliği kadar, ahlaki önceliği de dikkate değerdir. Nitekim buradaki ahlaki üstünlük, doğru bilgiyi hedefleme ve ona ulaşma noktasında ortaya çıkan erdemdir. Doğru bilgiye ulaşmanın entelektüel bir erdem olduğu düşünüldüğünde, Kur’an’ın Erdem epistemolojisi üzerinden değerlendirilmesi bu noktada önemlidir. Doğrusu erdemli bir bilişsel faaliyet, Kur'an’da açık bir şekilde ana fikir olarak ortaya konulur ve buna göre cehaletten kaçınmak ve doğru bilgiye ulaşmak için erdemli bir çaba göstermek önem taşır. Kur’an’daki ifadeleri bilgeliğe ulaşmak olarak anlayacak olursak, asıl hedef; bilgi ve anlayışımızın, entelektüel ve ahlaki vicdanımızı veya takvamızı güçlendirmesi için kullanılabileceği söylenilebilir ve bu inanç, erdem epistemolojisine dayalı bir yaklaşım içerisinde şekillendirilebilir. (shrink)

Çağdaş ahlak felsefesinde “erdeme dönüş” düşüncesi farklı perspektiflerden değerlendirilmiş ve çeşitli erdem teorileri önerilmiştir. Söz konusu önerilerden biri hem erdem etiği hem de erdem epistemolojisi alanlarındaki çalışmalarıyla öne çıkan isimlerden Linda T. Zagzebski’ye aittir. Zagzebski, Zihnin Erdemleri eserinde ortaya koyduğu erdem teorisinde epistemolojiyi ahlakın bir alt alanı olarak konumlandırmayı, entelektüel erdemleri ahlakî erdemlerin bir türü olarak sınıflandırmayı önermiştir. Daha sonra kaleme aldığı erdem etiğine ilişkin eserlerinde ise o, eylem temelli deontolojik ve sonuççu ahlak teorilerine alternatif (...) olarak duyguları esas alan, motivasyona, ahlakî iyilik örneklerine dayalı bir erdem teorisi teklif etmiştir. Bu çalışma Zagzebski’nin örneklere dayalı erdem etiğini ana hatlarıyla ortaya koymakta, bu teoride Zihnin Erdemleri eserindeki iddiasına ilişkin yansımaların olup olmadığı sorusuna cevap aramaktadır. Çalışma hususen Zagzebski’nin bir erdem etiği inşa ederken entelektüel erdemleri nasıl konumlandırdığına odaklanmaktadır. (shrink)

Bu çalışma Yeni Platonculuğun kurucu metni olan Enneadlar’ı merkeze alarak Plotinus’un ahlâk, erdemler ve adalet konusundaki düşüncesini ortaya koymayı hedeflemektedir. Bunu gerçekleştirmek için Enneadlar’ın I, 2, 19. bölümü tüm detaylarıyla ele alınacaktır. Elbette modern ve çağdaş dönemde bu konu etrafında gelişen literatür de göz ardı edilmeyecektir. Plotinus’un erdem tasavvurunun Platon ve Aristoteles’ten daha farklı bir yere evirildiği, Plotinus öncesindeki ahlâk anlayışının ve erdemler sistematiğinin daha realist bir yerde konumlandığı, onun görüşünün ise “Tanrı’yla benzeme” ideali etrafında şekillenen yarı mistik bir (...) felsefî ahlâk tasavvuruna dönüştüğü öne sürülecektir. Ayrıca erdemlerin yüce ve bayağı âlemde hikmet, şeceaat, adalet gibi eş adlı isimlerle adlandırılmasına karşın yüce âlemde Ruhun erdemlerle özdeş olduğu, bayağı âlemde bedenle birlikte bulunan nefsin ise erdemleri arınma yoluyla edinerek tanrıya benzemeye çalışması gerektiği sonucuna ulaşılacaktır. Sonuç olarak Plotinus’un, Platon’dan Descartes’e kadarki süreçte neredeyse iki ana metafizik öğretiden birinin sahibi oluşu ve etki gücü bakımından Aristotelesçiliğin karşısına esaslı farklılıklarla birlikte Platonculuk görünümünde konumlanışı sadece metafizik öğretide değil ahlâk felsefenin temel kavramları ve kavrayışında da bir dönüşüm oluşturmuştur. Birey/fert merkezli bu kavrayış, ahlâki dönüşümü başlangıç düzeyinde siyasi erdemlerin de katkısını yadsımadan ama kişinin kendine yönelmesi ve nefsinin bedensel kavrayış biçimleri ve dil başta olmak üzere tüm sınırları geride bırakıp arınma idealine ulaşmayı hedefleyerek kendisinden önceki perspektiflerden farklılaşmış ve kendisinden sonraki pek çok felsefî, dîni ve mistik ekole öncülük etmiş bir insan tasavvuru sunmuştur. Plotinus’un felsefesinin bütünü dikkate alındığında bu içe dönüşün, dış dünyayı yok saymak anlamına gelmediği, dış dünyadaki belirlenmiş ölçülere göre erdem sahibi olmanın yetersiz görüldüğü bu nedenle bu aşamadan sonra içe dönerek arınmak gerektiği fikrinin savunulduğu öne sürülmüştür. (shrink)

Thomas Aquinas Orta Çağın en üretken filozoflarından biridir ve onun felsefi görüşleri kendi döneminin yanı sıra birçok çağdaş düşünürü de etkilemiştir. Aquinas’ın düşünce erdemleri ve ahlak erdemleri konusundaki görüşlerinin Aristotelesçi temelleri sıklıkla tartışılmasına karşın ilahi erdemler sınıfında yer verdiği erdemlerin incelenmesi göz ardı edilmiştir. Çağdaş erdem tartışmalarında kural temelli erdem anlayışını savunanlar Aquinas’ı kaynak göstermezler. Oysa bu çalışmada göstereceğimiz gibi, kural temelli erdem yaklaşımının en açık, ayrıntılı ve tutarlı biçimini Aquinas’ta görmekteyiz. Çalışmada ilkin Aquinas’ta erdemin özü, tanımı (...) ve nedenleri incelenerek genel eylem kuramı çerçevesinde ahlaki eylem olarak erdemin ortaya çıkışı gösterilecektir. İkinci olarak, düşünce ve ahlak erdemleri ile ilahi erdemlerin kaynağı ortaya konacaktır. Bu inceleme ile Aquinas’ın erdem anlayışının Aristoteles’in anlayışından farkı ortaya konarak kural temelli erdem anlayışının temelleri gösterilecektir. (shrink)

Sevgi, Mâtürîdî ahlak anlayışının dayandığı genel karakterlerden biridir. Ahlak içerisinde iradi bir eylem ön planda yer almış olsa da aslında bu eylem sevgi temeline dayanaklık etmektedir. Mâtürîdî’nin sevgi anlayışının temelinde, varlıklara sevginin Allah tarafından verildiğinin bilinmesi gerekliliği vardır. Çünkü insan fıtratında olan bu duygunun yani sevginin, sıradan bir yönelimin dışına çıkması ve insanı yücelten bir nitelik kazandırması bu temele dayanmaktadır. Mâtürîdî, her insanda doğuştan gelen bir güzellik eğilimi ya da güzel olana sevgi besleme gibi bir yatkınlığın olduğunu ifade etmiştir. Allah (...) sevgisinin de insanda fıtri bir duygu olduğu düşüncesindedir. Yaratılıştan gelen bu duygu kişiyi ahlaki açıdan Rabbinin rızasını kazanma ve insanın Rabbini sevme düşüncesinden ayrı değildir. Kendisine karşı sevgi duyulan bir Allah düşüncesi kişide övülen ahlaki fiillere yönlendiren önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu temel sevgi anlayışının bilinmesi, kişinin kendisiyle yüceleceği bir erdeme dönüşmesine zemin hazırlamaktadır. Mâtürîdî’nin izahlarında genellikle fiilde sevgiyi Allah ile bağlantılı olarak ele aldığını görmekteyiz. Ayrıca sevgi erdemi (el-Fadl fi’l-Mevedde), bir fiili gerçekleştirirken Yaratan’ın memnun olması için onu severek yapmak ve sevmediği bir fiilden de sırf O memnun olmayacağı için uzaklaşmak düşüncesini içinde barındırır. Mâtürîdî’nin izahlarının genelinde Allah’tan korkma anlamında “takva” ve bu kökten türeyen kelimelerde içinde sevgiyi barındıran bir korku olduğu vurgulanmaktadır. Ayrıca ifrat ve tefrite düşerek ‘orta yol’dan ayrılanın durumu da ‘takva’ya uygunluktan uzaklaşmakla eşittir. Öyle ki takvaya uygun olan fiilin ifrattan, tefritten uzakta ve ortada, dengeli olması gereklidir. Ayrıca Mâtürîdî adaleti ‘orta yol’ olarak tanımlar ve bir şeyin orta yolunun adalet üzere olmasına bağlar. Bir başka açıdan buna, ‘fiillerde hikmetli davranmak’ da diyebiliriz. Zaten Mâtürîdî’ye göre ‘Hikmet’ isabet etmek demektir. Yani her şeyin yerli yerine konulmasıdır. Mâtürîdî, kalpteki sevgi duygusunun hakikatinin bilinemeyeceğini ifade ederken insandaki muhabbet duygusunun da ancak kendisinden fayda gördüğü kişiye olacağını, fayda görmediği kişiye sevgi duyamayacağını ifade eder. Mâtürîdî’ye göre insan neyin kendisi için iyi olduğunu veya neyin kötü olduğunu, hakiki amaçlarının neler olması gerektiğini belirlemeye çalışan ve erdemli bir yaşayışı nasıl gerçekleştirmesi gerektiğini anlamlandırmakla görevli olan bir varlıktır. İnsanın ahlaki yapısına baktığımızda da hangi gayeler etrafında yaşam sürmesi gerektiğini, iyi ve kötünün, ödev ve sorumlulukların belirlenmesi gibi düşüncelerin insan varlığında ahlaki temel bir amaca dayandığını ya da dayanması gerektiğini görmekteyiz. Biz de bu çalışmamızda Mâtürîdî ahlakına felsefi bir bakışla kavramsal olarak sevgiyi nasıl anlamlandırdığını ele almaya çalışacağız. (shrink)

Sinema, anlatısal tarzları ve ürünleri aracılığıyla dünyânın her köşesine ulaşmasıyla kültürel temsîliyetin etkili bir aracıdır. Sinema sanatsal, belgesel ve dramatik şekillerde dışsal gerçeklikleri ve zihinsel deneyimleri tasvîr ederek farklı temalarla çeşitli konuları işler. Dolayısıyla sinemanın bilgi akışı ortamındaki her filmi bir kavramsal ve felsefî arka plana sâhiptir. Savaş döneminde geçen Valkyrie (2008) filmi, kendisi ve sevdiklerini tehlikeye atıp başkalarını öncelikli tutarak, yaşanan acıyı hafifletmek için çaba sarf eden bir karakteri tasvîr etmektedir. Bu çabaları, onun diğerkâm motivasyonunu gösterir. Çalışmada sinema, simülatif (...) anlamda diğerkâmlığı tanımlama, sâbitleme ve inceleme yoluyla fayda sağlamıştır. Bu çalışma, diğerkâmlığın farklı felsefî düşünürler tarafından erdem olarak görülen “benmerkezcilik” ve “egoizm” ile karşılaştırmasını, özellikle Stauffenberg'in bu erdemlerle olan tutumu üzerine filmdeki karakterleri tartışarak ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu kavramlarla ilgili teorik çerçeve birinci bölümde oluşturulmuş ve ikinci bölümde karakterlerin (özellikle Stauffenberg) bu çerçevedeki durumları belirlenmiştir. Birinci bölüm, farklı düşünürlerin bakış açısından diğerkâmlığın bir semantik analizini yaparak kavram ile “egoizm” ve “benmerkezcilik” arasındaki farkı özetlemektedir. İkinci bölüm, filmle ilgili sinema kritiği yazılarını inceleyerek filmin kurgusal boyutuyla ilgili bir çerçeve sunmaktadır. Stauffenberg'in II. Dünyâ Savaşı'nda Nazilere karşı mücâdelesi, belirgin erdem göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Nitel içerik analizi yöntemi kullanılarak film analiz edilmiş ve Stauffenberg'in diğerkâm duruşu felsefî ve ahlâkî verilerle yorumlanmıştır. Sonuç olarak, Stauffenberg benmerkezcilik veyâ egoizme değil, diğerkâmlığa uygun davranmıştır. (shrink)

Öz (150-250 kelime) ve yukarıdaki kutucuğa anahtar kelimeler (5-7 kelime)İngilizce öz ve anahtar kelimeler de aynı sınırlar çerçevesinde yazılmalıdır.Öz Fanatiklik, doğru düşünceyi, sorgulamayı, eleştiriyi, hoşgörü ve hürriyeti sınırlandıran bir eğilimdir. İtiraz etmeyen, eleştiri ve fikri münakaşaya dayanma gücü olmayan ve telkin edileni koşulsuz kabule odaklanan bir oluşumun, doğruyu yanlıştan ayırt edebilme ve kendisine iletilen bilgiden şüphe duyma yetisi kaybolmuştur. Dini bir örgütlenme biçiminde mutlak itaat iman ile eşitlenmiş ise irade ve eylemlerin tek bir iradenin kontrolü altına girmesi de kaçınılmazdır. Bu (...) sebeple düşünüp algılama yetisinden yoksun kült yapılar için sadece kesin gerçekler ve katî yanlışların olduğu malumdur. Kendi ideolojisini mutlak hakikat kabul eden buna karşın diğerini ötekileştirerek fikirlerine doğruluk payı vermeyen, tahammül de edemeyen bir oluşumun ahlakî ve erdemli bir toplum oluşturması zordur. Oysa bir bilgi, doğru bir şekilde seçilir, sorgulanır, değerlendirilir ve düşünceye dönüşürse yargılama gücü yüksek makul bireylerden oluşan bir toplum inşa edilebilir. Nitekim insanoğlu, ahlakî ve düşünsel gelişimini sürdürdüğü sürece tevhit akidesi, fikrî ve kalbî tahriften korunacak ve daha da fazla evrensel bir kabule yatkın hale gelecektir. Bugün İslam dünyasında şahit olunan bozuk itikâdî düşüncelerin ortak karakterinin ise dinin asıllarını bilmeme, başkalarını kölece taklit, aklı uyuşturma ve hakikatin tekelciliğini yapma olduğu aşikârdır. Bu itibarla makalemizde, bireyin düşünsel gelişimini engelleyen fanatizm olgusunu ve eleştiri yeteneğinden yoksun kült yapıların ne denli tahrif edici bir güç olduğunu irdelemeye çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Fanatizm, Kült, Örgütlenme, Eleştiri, Düşünce, Dinî. Fanaticism Fact and Criticism on Being without Criticism in Religious Cult Structures AbstractFanaticism is an inclination that limits correct thought, questioning, criticism, tolerance and liberty. An entity, which doesn’t object to, can’t bear criticism and mental arguments and focuses on unconditional acceptance to what is commanded, has lost the ability to distinguish right from wrong and be doubtful of the information transmitted. Freedom and actions would be inevitably under control of single command if absolute obedience in the form of a religious organization has been come up to faith. For that reason, it is obvious that only certain facts and absolute mistakes are available for cult structures devoid of the ability to think and comprehend. It is difficult for an entity to create a moral and virtuous society since it considers its ideology as absolute reality but it marginalizes other one, doesn’t justify thoughts of the others and can’t tolerate them. Whereas, a society consisting of logical individuals who have high level of jurisdiction could be built if information is selected, investigated and evaluated properly. Hence, oneness belief would be kept safe from intellectual and spiritual manipulation and would become prone to a much more universal acceptance as long as people maintained their moral and intellectual development. Today, common characteristic of wrong thoughts of belief witnessed in Islamic world is obviously being unfamiliar with fundamentals of the religion, imitating other people like a slave, deadening the mind and monopolizing the truth. In our article, in this respect, we will try to analyze both fanaticism phenomenon that prevents intellectual development of the individual and how a falsifying power is those cult structures deprived of criticism skill. Keywords: Fanaticism, Cult, Organization, Criticism, Thought, Religious. (shrink)

Mu‘tezilî kelâmcıların ortaya attıkları ahlâk nazariyesi Ortaçağ İslâm dünyasında önemli bir yer işgal eder. Bundan dolayı, bu makale bilgi-değer münasebeti sorununa ayrılmıştır. Eş‘arî kelâmcıların aksine, Mu‘tezilîler, bilgi-değer münasebetinden yola çıkmak suretiyle, din gönderilsin ya da gönderilmesin, iyi, kötü ve zorunlu gibi bazı objektif değer terimlerinin akıl kanalıyla bilinebilirliği tezini öne sürmüşlerdir. Mu‘tezilîler, ahlâkî değerler alanında nesnelciliği savunurlar, ancak onların savunduğu ve zorunluluğunu bütünüyle Tanrı’dan alan bu türden bir nesnelcilik anlayışını, deyim yerindeyse, “ilâhî nesnelcilik” diye nitelendirmek mümkündür. Onlarca, değerler daha başlangıçta (...) hem nesneler âlemine hem de insan anlığına sadece Tanrı tarafından yerleştirilmiştir. Mu‘tezilîlere göre, hem akıl hem de nakil iyi ve kötü gibi değer kavramlarını bilme hususunda iki asıl kaynaktır. İşte bu nedenledir ki, Mu‘tezilîlerin savunduğu akıl “kısmî akılcılık”olarak kabul edilebilir. Sonuç itibariyle, Mu‘tezilîlerin ahlâk sisteminde, insanoğlu daha başlangıçta onu yaratırken Tanrı’nın kendisine bahşetmiş olduğu yetkin aklını kullanmak suretiyle erdemli ve ahlâki bir yaşam tarzı sürdürebilir. (shrink)

Toplumların sosyal yapısının harcı yahut temeli mesabesinde olan ahlaki erdem ve faziletler, kuşaklar arasında daha çok edebi eserlerle nakledilmektedir. Zira toplumların milli sermayeleri olan edebiyatçılar, yaşadıkları dönemde kendilerine tevarüs eden ahlaki birikimi söz sanatları ile yeniden cazibeli edebi bir kalıba döküp sunmaktadır. Cahiliye dönemi de dâhil olmak üzere Araplar, sosyal ilişkilerinde güzel buldukları davranışları şiir kaydıyla muhafaza etmeye çalışmışlardır. Aile içi iletişimden güçlü bir kabile reisinin huzurunda takınılacak tavra kadar pek çok görgü kuralı şiirde nazmedilmiş ve bu türden şiirler (...) Arapların sosyal yaşam rehberi haline dönüşmüştür. Sadece şiir değil mensur eserlerde de sosyal faziletlere dair ilgi çekici ibretlik hikâyeler ve yaşanmış olaylara dair anlatılar bulunmaktadır. Müslüman Arapların henüz hicri ilk yüzyıldan itibaren tanıştığı servet ve beraberinde gelen şehirleşme, sosyalliğin güçlenmesi ve bundan mütevellit olarak da sosyal erdemlerin daha fazla bir önem kazanması sonucunu doğurmuştur. Bu makalede özellikle Abbasi dönemi edebiyatçılarının söz konusu sosyal erdemler bağlamında dikkat çekmek istedikleri hususlar bir araya getirilmiştir. Çalışma, klasik dönemden günümüze ulaşan edebi malzemenin –makale düzeyinde- önemli konu başlıkları halinde tasnif edilmesini amaçlamıştır. (shrink)

Deizm başından beri kendini ana akım dinî kabullere karşı heterodoks dinî bir kimlik olarak konumlandırmış, felsefe ve teolojinin temel düşünce üretim alanları olan Tanrı tasavvurları, Allah-âlem ilişkisi, din-bilim ilişkisi, kötülük meselesinden kaynaklı ahlakî tartışmalarda geleneksel kabullere aykırı görüşler ileri sürmüştür. Bu yönüyle deizm, dinin kendi içinden bir eleştirisidir. İngiltere’de deizmin babası olarak isimlendirilen E. Herbert of Cherbury’nin deizmin beş ilkesi bu eleştirinin en başat örneğidir. Ona göre; 1. Yüce bir Tanrı vardır, 2. Bu yüce Varlığa ibadet edilmelidir, 3. Erdem (...) ibadetin yarattığı bir değer olduğu için din ve ahlak arasında doğrudan bir ilişki vardır, 4. İnsanlar zayıf yaratıldıkları için tövbe ihtiyacındadırlar; bu da Tanrı’yla iletişime açıklık demektir, 5. Ölümden sonraki hayatta ceza ve mükâfat vardır. Deizmin iddiaları zaman içinde değişikliğe uğramıştır. Bu değişimi, farklı deizm iddialarını tasnif eden ve eleştiren Samuel Clarke’ta görmek mümkündür. Bununla birlikte, deistler şu konularda ortak fikre sahiptirler: imanın kurtarıcılığına karşı bilginin kurtarıcılığı esastır; kurumsal dinî yapılar reddedilmelidir; akıl ve insan doğası yüceltilmelidir; ahlak akılla temellendirilebilir; (vahyin imkânını kabul eden deistlere göre) vahyin doğrusu ile aklın doğrusu uyum içinde olmalıdır. Türkiye’de deistler dini reddetmekten daha çok onun akılla uyumunu talep etmekte, hurafelerden arındırılmasını ve radikal söylemlerden temizlenmesini istemektedirler. Kurumsal dinî otorilerin yerine, insanın aklına ve doğasına yaslanan doğruları önermektedirler. Bu doktrin temeline ek olarak Türkiye’de deizm ilginç veriler ve sonuçlar üretmektedir. Türkiye’de muhafazakâr bir yönetim iş başındayken deizmin artış kaydetmesi çok çarpıcıdır. Kamusal alanda dinin daha fazla görünür olmasına rağmen, deizmin ve sekülerleşmenin artması, din-siyaset ilişkisinin çok sıkı kurulduğu ülkelerde dine yabancılaşma gibi bir sonucun ortaya çıktığı tezini bir kez daha doğrulamış görünmektedir. Bu çalışma deizmin farklı iddialarını dikkate alarak ve Türkiye’de lise öğrencileri arasında yapılan araştırmalara dayanarak şu sonuçları okuyucuyla paylaşmaktadır: Mezhep farklılığının tetiklediği şiddet, radikal söylemler, buyurgan din dili, mitolojik anlatımlar genç zihinleri geleneksel olarak tevarüs ettikleri birikimi yeniden değerlendirmeye itmektedir. Kendilerini dinin dışında konumlandırmak istemeyen bu zihinler, yeni bir dini kimliği tercih etmektedirler. Bu kimlik bugün artık heterodoks bir kimlik olarak kendini göstermektedir. Bu aynı zamanda sekülerleşmiş bir ortodoksinin ortaya çıktığının da açık göstergesidir. (shrink)

İnsan “kendini bil”melidir. Çünkü insanın kendini bilmemesi yani eksikliğinin, aldatılırlığının ya da yanılabilirliğinin farkında olmaması onun temelde kendi benliğini, toplumsal rollerini, ahlaki ve siyasal varlık oluşunu yitirmesine sebep olacaktır. İnsan aklıyla ayakları yere basan ama kibriyle başını arşa kaldıran bir varlıktır. Eğer aklı onun kibirli başını eğdirmeyi başaramazsa kaçınılmaz olarak kibirli söz ve üslup, kibirli bakış ve görüş ortaya çıkacaktır. Kibir ile ortaya konulmuş her düşünce en temelde ahlaki sorunlar ortaya çıkaracağı gibi bir de, eksikliklerini kabul etmeyen dogmatik bir tutum (...) sergileyecektir. Kibir insana her yaptığının en doğru, en güzel, en kudretli olduğunu fısıldar durur. Bu fısıltı kişinin durup düşünmesine, aklın devreye girmesine izin vermedikçe de, hata yapılmaya devam edilir. Tüm bunlardan hareketle bu çalışmamızda günümüz felsefesinin temel bir sorunu olan, bir alanda uzmanlaşmış olma özgüveniyle birlikte kâinatın bilgisine bütünüyle sahip olunduğuna ilişkin bir düşünce geliştirmenin entelektüel dünyaya büyük bir darbe vuracağı, Yunus Emre’nin Risalet’ün Nushiye eserinin “Kibir Destanı” bölümünden hareketle ele alınacaktır. (shrink)

Hegel düşüncesinde Fenomenoloji, Bilincin kendi tarihini ortaya koyar. Bu süreç esasen Bilincin kendi gerçekliğini Tin’de bulmasıyla bu sefer gerçekten Tinin Fenomenolojisine dönüşür. Bu da Akıl bölümü sonrasında bilincin kendi gerçekliğini var olduğu toplumda bulmasıyla ortaya çıkar. Akıl bu süreçte modern çağın tarih dışı aklının ifadesi olarak ortaya çıkarken kendi bilme sürecinin de zeminini en sonunda toplumsallıkta bulur. Akıl bu haliyle bilmenin koşullarının ne olduğuna dair bir sonuç elde eder. Bireyselliği Tinin karşısında dağılır gibi olmuştur. Bu esasen modern toplumsallığın tekrar oluşturulmasıdır. (...) Bu Tözün aynı zamanda özne olarak görülmesi gerektiği düşüncesinin ortaya konmasıdır. Modern bireysellik ve toplum burada iç içe ve beraberdir. Hegel’in Tinin Fenomenolojisi bu durumda aynı zamanda Kantçı ve Fichteci felsefi pozisyonların tinsel düzlemde tekrar kurgulanmasıdır. Bu bir bakıma inşacı bir düşünce sistemi demektir. Hegel’de Tin Kantçı ve Fichteci inşacı düşüncelerin tekrar kurgulandığı yerdir. (shrink)

Fitzpatrick’s writing on international law did not constitute the main focus of his oeuvre. However, the determinate-responsive nature of law that characterised so much of his work did extend to an analysis of the generative force of international law. This article picks up on commentary from Modernism and the Grounds of Law (2001) and ‘Latin Roots’ (2010), among other contributions, to test this generative force of international law, which Fitzpatrick identifies as a necessary affirmation of the movement between the ‘determinate (...) but not ultimately determinate’ sovereignty of a singular nation state and the ‘illimitably responsive but not ultimately responsive’ force of the community (Fitzpatrick 2010, p. 46). We test Fitzpatrick’s view of international law through two examples of un-recognised states and the mechanism of non/recognition utilised by the international legal community to determine what constitutes a singular nation-state for participation in the community of international law. Our two case studies, North Cyprus and Crimea, illuminate the continuing relevance of Fitzpatrick’s schema. Through non/recognition, ‘states’ that are included-as-excluded participate in the ongoing affirmation of an international legal ‘community’, a community that continues to be constituted through the affirmation of imperial power. (shrink)

This article deals with Ibn Sīnā’s criticisms of Aristotle regarding what the place of God should be in the science of metaphysics. From Aristotle’s point of view, the existence of God is proved by the proof of motion in physics and is held as a subject matter in a science that comes after physics, which is metaphysics. According to him, metaphysics is the most sublime science because God is its subject matter. The most striking criticism against Aristotle’s conception of metaphysics (...) was put forward by Ibn Sīnā. From Ibn Sīnā’s point of view, the most important problem encountered in Aristotle’s understanding of metaphysics is that ontology and theology are intertwined. According to him, God cannot be a subject matter in metaphysics, rather, proving the existence of God is the aim of metaphysics. The subject matter of metaphysics is being qua being, and its aim is to prove the Necessary Existent that is the principle of existence. Accordingly, for Ibn Sīnā, metaphysics is an ontological science in terms of its subject and a theological science in terms of its aim. This new conception of metaphysics, developed by Ibn Sīnā, had a profound effect not only on Islamic thought but also on Western philosophy. In a way, the ontotheological notes of Islamic and Western thought from the Middle Ages to the present have progressed through the metaphysical symphony composed by Ibn Sīnā. (shrink)

Can we argue that pressures generated from grassroots politics are responsible for the rapid expansion and ethnically/racially uneven distribution of social assistance programs in emerging economies? This article analyzes the Turkish case and shows that social assistance programs in Turkey are directed disproportionately to the Kurdish minority and to the Kurdish region of Turkey, especially to the internally displaced Kurds in urban and metropolitan areas. The article analyzes a cross-sectional dataset generated by a 10,386-informant stratified random sampling survey and controls (...) for possibly intervening socioeconomic factors and neighborhood-level fixed-effects. The results show that high ethnic disparity in social assistance is not due to higher poverty among Kurds. Rather, Kurdish ethnic identity is the main determinant of the access to social assistance. This result yields substantive support to argue that the Turkish government uses social assistance to contain the Kurdish unrest in Turkey. The Turkish government seems to give social assistance not simply where the people become poor, but where the poor become politicized. This provides support for Fox Piven and Cloward’s thesis that relief for the poor is driven by social unrest, rather than social need. The article concludes that similar hypotheses may hold true for other emerging economies, where similar types of social assistance programs have recently expanded significantly and have been directed to ethnic/racial groups. (shrink)

The aim of this study is to explore the influence of religious beliefs on social or work-related ties of managers who are member of organizational networks representing two different ideologies in Turkey. In this research, the emergence of secular and devout entrepreneurs is considered as a phenomenon, and special attention is paid to religious transformation and secularism in Turkey. Social network analysis method is used to define the nature of communication links among 80 chairmen who are the members of two (...) conflicting and dominant groups in Turkish business system. The findings show that Protestant work ethic suggested by Weber with regard to Christianity have attained a similar place over the past decade in Islamic organizational networks. The concern of political power in religion leads to organizational networks being nourished by religious norms and creeds in many developing countries. Especially in societies like Turkey where the state is dominant in the business life, organizations and managers prefer to be included in religious networks to make close contacts with the state. Another significant finding is that efforts of the members of religious networks—in spite of their relatively closed characteristics—in terms of being at the center of a network and taking the brokerage role, are highly developed on the contrary to the literature. (shrink)

In the post-Single European Act period, debates around European identity have intensified, particularly in the context of EU enlargement. The EU’s move to being a supranational political entity in the past two decades has caused serious concerns in some sections of the elite and people across the EU member states. While French and Dutch rejections of the constitutional treaty set an important milestone, Turkey’s quest for the EU membership has complicated to a great extent controversies on European identity. The reviewed (...) books here contribute to efforts to understand the extent to which European identity and Turkey’s bid for the EU membership has entangled. It is more likely to witness debates around both European identity and Turkey’s candidacy for the Union for many years to come; therefore, these books will more likely remain relevant for the academic and policy circles. (shrink)

The current qualitative study explores women’s conceptions of the normative family and their day-to-day family lives. To that aim, we conducted five focus group interviews in two low-income neighborhoods of Istanbul. The sample included 43 women who had at least one child between ages 3 and 8 in their care. Participants were 35.64 years old on average and were all married. Women had approximately two children whose mean age was 7.92 years old. Each focus group was semi-structured, lasted for 1–1.5 (...) h, and included 5–12 participants. Thematic analysis of the focus group interview data, moderator memos, and observer’s notes revealed five defining features of healthy family functioning: cohesion, healthy child, parenting, conflict, control, and family organization. Overall, women prioritized motherhood over their other social identities and idealized the happy family, which contradicted their actual lived experiences in the family system. We discuss how women’s depictions of all family processes revolved around cultural constructs of gender, socio-economic status, and independence/interdependence. The findings of this study shed light on future interventions for low-income women and their families in Turkey. (shrink)

This article aims to analyze the views of two pioneering Ḥanafī scholars, Abū Manṣūr al- Māturīdī and Abū Zayd al-Dabūsī, on the meaning of death and life in terms of their general doctrine of religion. In the first part, the general framework of Māturīdī and Dabūsī’s evidentialist conception of religion are drawn. In the second part, Māturīdī's views on the meaning of death and life and are explored. In the third part, the views of Abū Zayd al-Dabūsī on the meaning (...) of death and life, who establishes a striking connection between the divine order and existence, divine prohibition and non-existence, are examined, and a general evaluation is offered in the last section. Al-Māturīdī proposed a very original and systematic example of doing philosophy of religion, which still promising for the modern problems of the field, by opening the phenomenon of religion itself to discussion, and analyzing the nature and elements of religion. Māturīdī aims to place the problems on a universal and theoretical basis and to present a holistic, metaphysical understanding while discussing specific and particular issues in religion. Just as there are main notes in classical Western music that repeat throughout the symphony in baroque style, there are universal principles in al-Māturīdī’s metaphysics that cut all particular debates vertically. The basic principle of the al-Māturīdī’s metaphysics is based on this idea: God is a wise being, he does not do anything wise. Accordingly, it is absurd to create something to destroy; God did not create man to perish. The love of life and the fear of death are the deepest existential problems facing man as a finite being that goes towards death. Religion can be regarded as a powerful alternative to other worldviews to the extent that it provides a reasonable explanation for man’s deep concern about finitude. For al-Māturīdī, neither pessimistic understandings that emphasize only the fear of death nor hedonistic understandings that ignore death offer a reasonable solution. God created death as something that people fear the most and avoid, and life as something they love and desire. The testing of man is about being between the fear of death and the desire to live in the world. According to al-Māturīdī, this dilemma that man is facing also shows him the way out. If people do good and useful deeds because of their love for life, and avoid nonsense and ugly deeds because of their afraid of death, they can make their life eternal with their own efforts and escape from eternal/permanent death. The other Hanafī thinker, a philosopher of law Abū Zayd al-Dabūsī’s views on the meaning of death and life are parallel to Māturīdī's. According to al-Dabūsī, to test man, what God has placed in human nature is not only the soul and reason but also the spirit (al-nafs) and whim (al-hawa). While the spirit and whim invites man to the temporary by ignorance, it calls the soul and reason to the permanent by knowledge. The test for human beings is to choose between the temporary and the eternal life. For al-Dabūsī, man’s saving himself from falling into nothingness and gaining the eternal life depends on his use of reason. In other words, the reason binds human beings to life, and the whim leads them to nothingness. Drawing a parallel between reasoning and existence, ignorance and absence, Dabūsī defines the terms divine command and divine prohibition in a very original way. For him, the divine command is the things that must exist, and the divine prohibition is the things that must not exist. If the man helps exist the things that God wills to exist, he can make his own existence eternal. If the man helps exist the things that God does not will to exist, he puts himself into nothingness. Lastly, both for al-Māturīdī and al-Dabūsī, life is a divine grace bestowed on human being to gain eternal life through the good deeds he does at any moment. In short, reason is necessary in religion because its use is a preference of existence to non-existence. This metaphysical system, which sees goodness as a bridge from this finite world to heaven and eternity and makes a connection between faith and deeds on the ontological and ethical level is the essence of the worldview of the Hanafī-Māturīdī tradition. (shrink)

Many adolescents use their electronic devices to send each other sexually explicit texts, photos, and videos of themselves—commonly known as sexting. This can be fun and is not usually problematic. However, if the intended recipient decides to share these sexts with a broader audience, the consequences for the depicted can be detrimental. The purpose of this study was to investigate the prevalence of sext-sharing among Dutch adolescents and explore the characteristics of those who do, to gain a better understanding of (...) factors involved in dissemination. We used data from “Sex under the age of 25,” a representative national survey on sexual health among a sample of 20,834 Dutch 12–24-year-olds. The prevalence of sext-sharing was estimated using Complex Samples. Logistic regressions were used to assess associations between demographics, school-based sexting education, sexual- and online behavior, and mental health and sext-sharing. About 4% of the adolescents reported having shared someone else's sext in the last six months. Being male, aged 12–14 years, frequent social media usage, watching online porn, sexual experience, and being subjected to sext-sharing themselves associated most strongly with sext-sharing. Our findings show that the likelihood of sext-sharing is lower in older adolescents and that it associates with the extent of adolescents' sexual curiosity and online activity. The overlap between sharing sexts of others and having one's own sext shared suggests that dissemination of personal sexual content might be normalized or used as an act of retribution. Further research could be helpful to explain the mechanisms underlying this overlap. The results of this study illustrate the importance of exposing adolescents to evidence based preventive educational interventions on sexting from 12 years onwards and not just within the context of traditional school-based sex education, but also as a part of the media-literacy curriculum. (shrink)