Przedłożony tekst ma charakter artykułu polemicznego z książką Costica Bradatana Umrzeć za ideę. Niebezpieczne żywoty filozofów (Warszawa 2020). Pierwsza część zawiera streszczenie jej głównych tez, druga, stawiając pytania natury ogólnej o związek umierania z filozofią, poddaje je krytyce. Wniosek, do jakich dochodzi autor niniejszego artykułu, brzmi następująco: choć książka Bradatana stanowi zgrabne zestawienie przykładów życia filozofów, którzy, traktując filozofię jako sztukę życia, zostali jednocześnie zamordowani lub odebrali sobie życie, daleka jest od przedstawienia związku filozofii i umierania w (...) sposób pogłębiony i odkrywczy. (shrink)

Alongside with ethics and religion, art occupies a prominent place in Michel Henry’s phenomenology of life. His opposition to Husserl and Heidegger, and his analyses of Wassily Kandinsky’s paintings and theoretical works, led Henry to the conclusion that the content of art is the ‘invisible life’. As a consequence, art – itself invisible though at the same time revealing the Life – becomes a means of achieving a non-intentional experience (pathos) of Life in its transcendental affectivity. The radical immanence of (...) experiencing art stands in sharp contrast to the visible external world, thus opening new directions in phenomenological study of both aesthetic and religious experience. In this article, I point out the ontological, epistemological and axiological limitations of Henry’s and Kandinsky’s art theory. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie – z perspektywy filozoficznej – pewnej interpretacji pism Lina Yutanga (1895–1976), chińskiego pisarza, myśliciela, tłumacza, lingwisty i wynalazcy. Lin Yutang był przede wszystkim dwujęzycznym autorem i myślicielem, wychowanym i wykształconym w dwóch obszarach kulturowych, a mianowicie w kręgu tradycji chińskiej oraz w chrześcijańskim obszarze świata anglojęzycznego. Jego wielka erudycja i talenty intelektualne sprawiły, że mógł on stać się – w sensie metaforycznym i tym zupełnie dosłownym – pośrednikiem między tradycją chińską oraz dwudziestowieczną cywilizacją Zachodu. W (...) ciągu swojego długiego życia Lin opublikował ponad sześćdziesiąt książek. Czterdzieści z nich ukazało się w przekładach angielskich – i tylko sześć stanowiły powieści. Lista niebeletrystycznych prac Lina jest znacznie dłuższa i obejmuje m.in. krótkie i długie eseje, monografie poświęcone chińskim mędrcom takim jak Konfucjusz, Laozi czy Zhuangazi, a także przekłady i antologie z tłumaczeniami ich dzieł. Szczególną popularność przyniosło Linowi kilka książek beletrystycznych, niezwykle wysoko ocenionych przez krytykę, popularność zyskał Lin również dzięki swym próbom częściowego przeszczepienia kultury chińskiej na grunt zachodni. Po opublikowaniu _My Country My People _(1935) oraz _The Importance of Living _(1937) Lin osiągnął wielką sławę jako „filozof chiński”, jednak jego własna myśl filozoficzna, rozproszona w wielu tekstach, rzadko bywała przedmiotem zainteresowania uczonych. (shrink)

Artykuł przedstawia Deborę Vogel jako jedną z najważniejszych krytyczek i teoretyczek sztuki lat trzydziestych XX wieku. Po polsku oraz w jidysz stworzyła ona system, w którym sztuka jawi się jako poetycko-programowa reakcja na rzeczywistość. Jest ona elitarna, ale też ściśle związana z codziennością. Jest niezbędna dla życia, ale też jest „samym życiem”, w sensie banalnej i wiecznej ballady. Za tą konstrukcją myślową kryje się malarstwo Marca Chagalla. To na przykładzie jego obrazów Vogel dowodzi głównej tezy awangardy (...) o jedności formy i treści. Na tożsamość życia i sztuki Vogel spogląda przez pryzmat aktualności rozumianej nie jako manifestowanie poglądów politycznych, lecz jako konstruowanie rzeczywistości w dziele sztuki. Punktem wyjścia jest dla lwowskiej intelektualistki estetyka Hegla, od której stopniowo przesuwa się ku dialektyce materialistycznej, rozwijając m. in. tezy Lu Märten, pionierki estetyki marksistowskiej. Poetyka życia oraz koncepcje sztuki były u Vogel szeroko zakorzenione w filozofii, m.in. w teorii subiektywnego postrzegania Jakoba von Uexkülla. W artykule omówiona zostaje jego koncepcja koła funkcjonalnego, jak i mająca duży wpływ na artystów awangardowych teza, iż rzeczywistość stanowi dla indywiduum wyłącznie konstrukcję własnych doznań zmysłowych. Na koniec stawiane są pytania dotyczące znaczenia myśli Bergsona i Simmla dla rozumienia sztuki w ujęciu proponowanym przez Deborę Vogel. (shrink)

SPIS TREŚCI Ryszard Moń Wstęp -/- Rozdział 1: Lękam się świata bez filozofii. O nieodzowności humanistyki w dobie techniki i globalizacji -/- 1.1 Konieczność filozofii 1.2 Narodziny sztuk wyzwolonych 1.3 Uniwersytet domem humanistyki 1.4 Upadek humanistyki 1.5 Uniwersytet – biznes i korporacyjna logika 1.6 Kognitywny kapitalizm 1.7 Złowroga moc etatyzmu 1.8 Pragmatyzm a ideały kształcenia 1.9 Demokracja – dialog, kultura, światopogląd 1.10 Humanistyka na straży demokracji 1.11 Edukacja filozoficzna w szkole 1.12 Podsumowanie – filozofia jako fundament -/- Rozdział (...) 2: Czy starożytna paideia może być alternatywą dla współczesnej pedagogiki? Antyczne metody wychowawcze i ich obecna rola -/- 2.1 Filozofia jako sposób życia 2.2 Rola ćwiczeń duchowych w paidei starożytnej Grecji oraz starożytnego Rzymu 2.3 Antyczna paideia a aktualne wzorce kształcenia -/- Rozdział 3: Problem ujawniania przez nauczyciela własnej tożsamości moralnej w nauczaniu etyki i filozofii -/- 3.1 Nauczyciel na lekcjach filozofii i etyki 3.2 Etyka, moralność i tożsamość 3.3 Matthew Lipmana filozofowanie z dziećmi i młodzieżą 3.4 Filozofia! Ale jaka? 3.5 Nauczyciel-filozof 3.6 Tożsamość moralna nauczyciela -/- Rozdział 4: Język i filozofia. O Naturalnym Metajęzyku Semantycznym i jego związkach z filozofią -/- 4.1 Naturalny Metajęzyk Semantyczny – rozważania wstępne 4.2 Inspiracje filozoficzne koncepcji NMS 4.3 Naturalny Metajęzyk Semantyczny – cel i założenia koncepcji 4.4 Kierunki rozwoju NMS 4.5 Jak wykorzystać NMS w dydaktyce filozofii? -/- Rozdział 5: Metody problemowe na lekcji etyki i filozofii jako możliwe działanie prewencyjne -/- 5.1 Metody rozwiązywania problemów – informacje ogólne 5.2 Rozwiązywanie problemów poznawczych 5.3 Rozwiązywanie problemów decyzyjnych 5.4 Rozwiązywanie problemów praktycznych 5.5 Nauczanie i uczenie się metodą „układanki” 5.6 Metoda wychowania bez porażek 5.7 Rola nauczyciela 5.8 Kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów 5.9 Oceny i wartościowania 5.10 Podsumowanie Rozdział 6: Trudności w uczeniu się – profilaktyka i terapia -/- 6.1 Trudności w uczeniu się 6.2 Specyficzne trudności w uczeniu się 6.3 Niepowodzenia szkolne 6.4 Profilaktyka i terapia -/- Aneks – konspekty lekcji o tematyce filozoficznej i etycznej. (shrink)

Autor zastanawia się nad stosunkiem między hermeneutyką a etyką filozoficzną. Z jednej strony ujmuje etykę jako normatywną refleksję krytyczną, z drugiej natomiast jako hermeneutykę moralności. W nawiązaniu do Gadamerowskiego ujęcia problemu rozumienia, autor podkreśla znaczenie phronesis i postuluje powrót do idei filozofii praktycznej, która potrafi ująć i opisać całość rzeczywistości przeżywanej, wyartykułowanej w prawie i obyczaju. Podstawę dla tak rozumianej etyki filozoficznej stanowi etos, którego samoprezentacja następuje we wspólnotowej formie życia. Etyka filozoficzna, w perspektywie hermeneutycznej, wyrasta z (...) samej praktyki życia codziennego i jest zakorzeniona w jego pierwotnej rozumności. (shrink)

The article analyzes Henri Bergson’s understanding of human life in the light of his metaphor of life as “insinuation.” Comparing his ideas with the ideas of another original thinker of the age, George Santayana, allows shedding light on Bergson’s ontological strategy of making matter– as a threat to life –subject to mediation. Memory and imagination use matter to play out the past in the guise of the present–for the sake of life. The text also focuses on the formulas of freedom (...) arising out of both thinkers’ conceptions of conscious life – that of Bergson, for whom the horizon and the fulfillment can be found in the beginning, or the primary vital impulse, and that of Santayana, who sees fulfillment in the forms of finitude assumed by each particular life. Looking at humanity in terms of a spiritual challenge links both conceptions. The whole discussion responds to the need to return to such fundamental but sidestepped terms as “humanity” and “spirituality”. (shrink)

Artykuł stanowi krytyczne omówienie książki Kevina Duttona zatytułowanej Mądrość psychopatów. Lekcja życia pobrana od świętych, szpiegów i seryjnych morderców. Celem pracy jest przybliżenie zasadniczych tez stawianych przez autora oraz zaproszenie do namysłu nad psychopatią – zarówno jako fenomenem naukowym, jak i egzystencjalnym.

Niniejszy esej stanowi zbiór podstawowych poglądów brytyjskiego filozofa Robina George’a Collingwooda na cele i zadania nauk historycznych. Zawiera krytykę ujmowania historii jako dyscypliny dążącej do ustanowienia ogólnych, rządzących biegiem dziejów, praw oraz jako dyscypliny zmierzającej do odkrycia, realizowanego w dziejach, boskiego planu. Jest on próbą wykazania różnic między historią a filozofią historii, sztuką i nauką. Wyraża pogląd, że nie istnieje coś takiego jak czysty fakt historyczny, że nie jesteśmy w stanie, w sposób absolutny, poznać jakiegokolwiek faktu historycznego, mimo (...) że wiedza o nim zwiększa się, oraz że myślenie historyczne bazuje na percepcji.Konkluzją esejujest myśl, że każdy historyk patrzy na przeszłość z własnego punktu widzenia, a więc źródła, zjakich korzysta, i wnioski, do jakich dochodzi, będą się znacząco różniły od źródeł i wniosków innych historyków, oraz myśl, że każde wydarzenie historyczne jest niewy- czerpalne w tym sensie, że w rękach każdego nowego historyka przybiera inny kształt. (shrink)

This paper presents gesture as an element of aesthetic experience of musical work. It focuses on specific dialectics of gesture in musical works as that which is visual or highlighted and at the same that which speaks to the listener. The difficulty in describing what constitute musical expressive gesture is there to guide us. The gesture stands in way of recognizing meaning and providing communication but at the same time that, which speaks to the listener is the most secluded, intimate (...) part of musical experience. (shrink)

Nietzsche, more than any other philosopher of the past hundred years, represents a major historical event. His ideas are of concern not only to the members of one nation or community, nor alone to philosophers, but to men everywhere, and they have had repercussions in recent history and literature as well as in religious thought. The book by Henryk Benisz sets Nietzsche understanding of art-as-philosophy against philosophy-without-art.

W artykule przedstawiam krótko historię rozwoju fenomenologii, która jest ściśle związana z analizami świadomości. Fenomenologia aktów, fenomenologia transcendentalna i fenomenologia genetyczna oznaczają postęp w teorii świadomości. W tym kontekście wskazuję powody, dla których Edmund Husserl w ostatnich pracach określił świadomość jako system intencjonalnych funkcji, a fenomenologię jako hermeneutykę życia świadomości. ----------------------------------------- Zgłoszono: 07/03/2023. Zrecenzowano: 17/01/2024. Zaakceptowano do publikacji: 26/01/2024.

Author: Ziemiński Ireneusz Title: PHILOSOPHY AS MEDITATIO MORTIS (PLATO AND MONTAIGNE) (Filozofia jako meditatio mortis (Platon – Montaigne)) Source: Filo-Sofija year: 2006, vol:.6, number: 2006/1, pages: 43-58 Keywords: MEDITATIO MORTIS, DEATH, PLATO, MONTAIGNE Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The idea of philosophy as meditatio mortis is illustrated with the examples of Plato’s and Montaigne’s views. According to Plato, life within body is a kind of evil, and death is (...) the way of release and return to divine life. Philosophy regarded as seeking the truth is at the same time an exercise in dying because it consists in taking off reason from body and senses. Philosophy as meditatio mortis is then preparing to true and eternal life. According to Montaigne, death is the necessary end of human existence, which we should accept without reservation and fear. Philosophy lies in preparing to death as a natural biological event, common to all living creatures. Human dying should be liberated from all ceremonies and cultural rituals because they are the main reasons of our fear and prevent us from accepting death as a natural event. (shrink)

Artykuł proponuje rozumienie filozofii jako współmyślenia, rozumianego m.in. tak, jak ujmuje to Cezary Wodziński, czyli współmyślenie z filozofem, którego dzieło ma charakter swoistego wyzwania. Jednakże wyzwaniem może być wiele innych zjawisk czy wydarzeń, jak np. zamach 9/11, pandemie, skażenie środowiska itp. Filozofia w całości jest ponadczasową praktyką współmyślenia. Współmyślenie wynika oczywiście ze „współbycia”. Według innych współmyślenie filozoficzne jest dzieleniem wspólnej miłości do tego, co istotowe. Warunki współmyślenia to m.in.: wzajemny szacunek, pokora, tolerancja, otwartość, rzetelność myślenia, polemika ad rem. (...) Kierunkiem filozoficznym, który współmyślenie stawia w centrum swojej uwagi, jest niewątpliwie filozofia dialogu. Filozofia musi być otwartością na to, co Inne. W ten sposób myślenie filozoficzne może wyrastać ze wspólnej troski myślicieli o los człowieka i cywilizacji. (shrink)

Androgynia jako idea jedności i całości pojawia się w myśli Gastona Bachelarda w kontekście marzenia poetyckiego. To w nim bowiem – o czym dowiadujemy się z Poetyki marzenia - dochodzi do pojednania animy i animusa, żeńskiego i męskiego w jednej psyche. Marzenie będące spod znaku anima francuski filozof nazywa filozofią bytu androgynicznego, która ukazuje nam podwójną idealizację człowieczeństwa. Anima i animus, potwierdzające androgynię psyche, są momentami Ja. Ta dualna natura bytu psychicznego wyraża się poprzez dwa antagonizmy przedstawione za pomocą (...) funkcji realności (adaptacja do rzeczywistości i życia społecznego) i funkcji irrealności (samotność marzenia); myśli nadzorowanej (krytyka, cenzura) i wolnego marzenia (sympatia, przyjęcie, przyłączenie); pracy (wysiłek) i odpoczynku (rozluźnienie); niepokoju (projekt, antycypacja) i spokoju (obecność w sobie) - a zwłaszcza wokół dualności, która krystalizuje się w odróżnieniu umysłu naukowego (l’esprit scientifique) spod znaku animusa (pojęcia, wiedza) od umysłu poetyckiego (l’esprit poetique) spod znaku animy (obrazy, komunia dusz). Androgynia rozumiana jako życie integralne psyche dla Bachelarda jest perspektywiczna i wartościowa a próby jej poszukiwania utożsamia z pytaniem o sens ludzkiej egzystencji. Studia nad marzeniem ukazują jego fundamentalne znaczenie dla równowagi psyche. Tak rozumiana siła obrazów kreuje wówczas sztukę życia. W tym sensie, Bachelard staje się prekursorem nowego spojrzenia w dziedzinie refleksji nad problematyką obrazu – okazuje się, że to obraz odpowiada za relację, która zachodzi między człowiekiem a światem. (shrink)

Główną tezą tekstu jest uznanie tzw. modelu coachingowego za pierwotny i wciąż żywy sposób uprawiania filozofii. Twierdzę, że filozofia akademicka, która od kilku stuleci tkwi w tradycji scholastycznej, może być uprawiana w modelu coachingowym. W drugim paragrafie przedstawiam odróżnienie dwóch rodzajów filozofowania: Sokratejskiego – określonego w tekście mianem „coachingowego” – oraz Arystotelesowskiego, nazywanego tutaj „scholastycznym”. W trzecim paragrafie pokazuję, w jaki sposób Wiktor Frankl nawiązuje do coachingowej tradycji uprawiania filozofii w swojej praktyce terapeutycznej. W czwartym przedstawiam przykłady zastosowania modelu (...) coachingowego w dydaktyce filozofii. (shrink)

Jacek Filek criticizes the modern “nonethical” ethics. He points out its break with philosophy, lack of self-criticism, inanity, undue and fruitless formalism, and academism. His article makes a general request for the restitution of ethics as the independent and dignified scholarly discipline closely connected with world and life.