Lektorzy pracujący ze studentami kierunków niefilologicznych szczególnie wyraźnie odczuwają, iż kompetentne nauczanie języka obcego nierozerwalnie wiąże się z przekazywaniem wiedzy o kulturze i historii kraju lub krajów, w którym jest on używany. Bez takiej koherencji wiele zjawisk (jak choćby idiomy, specyfika frazeologii czy nietypowe konstrukcje gramatyczne powstałe pod wpływem historycznych kontaktów międzynarodowych) pozostanie w znacznej mierze niezrozumiałe dla osób uczestniczących w lektoracie. Na kwestię „przemycania” w trakcie zajęć językowych wiadomości o dziejach danego kręgu kulturowego spojrzeć można jednak nie tylko z (...) perspektywy nauczyciela języka, ale również z punktu widzenia historyka. Niniejszy artykuł stanowi pokłosie takich właśnie rozważań nad obrazem rodzimej historii, jaki przekazywany jest w trakcie lektoratu języka polskiego obcokrajowcom studiującym w Rzeczypospolitej inne kierunki aniżeli polonistyka. Analizie poddano pomoce edukacyjne, a ściślej wybrane podręczniki tworzone przez natywnych użytkowników języka polskiego, powstałe po 2005 r. Cezura ta podyktowana jest zachodzącymi w glottodydaktyce na przestrzeni ostatniego półwiecza zmianami w podejściu do nauczania aspektów kulturowych. Jako efekt tych dociekań starano się przedstawić następujące kwestie. Po pierwsze: stan badań nad omawianym problemem na przestrzeni końca wieku XX i początku XXI w. przy jednoczesnym porównaniu z ukazującymi się wówczas publikacjami przeznaczonymi do nauczania specjalistycznego języka polskiego w zakresie innych dyscyplin. Po drugie: typologię zagadnień z historii Rzeczypospolitej, jakie wprowadzono do nauczania tegoż języka jako obcego z podkreśleniem postaci, wydarzeń i miejsc, które wyjątkowo często wykorzystywane są w analizowanych materiałach dydaktycznych. Po trzecie: problem możliwości skorelowania rzeczonej typologii z poziomami nauczania języka obcego określonymi w ESOKJ. Wiodącym wynikiem powyższych rozważań jest konkluzja, iż obraz dziejów Polski odmalowywany przed obcokrajowcami za pomocą tekstów niewątpliwie przemyślanych i wartościowych w swej warstwie językoznawczej z punktu widzenia historyka jest niekompletny (zwłaszcza w odniesieniu do okresu nowożytnego i wieku XX). Przez to zaś może prowadzić słuchaczy z innych kręgów kulturowych do niezrozumienia polskiej specyfiki cywilizacyjnej i rzutować na poprawność komunikacji językowej. Sytuacja taka zwiększa zarazem zakres odpowiedzialności lektorów za choćby częściowe uzupełnienie niedostatków występujących w materiałach dydaktycznych. (shrink)

The paper presents an analysis of the ethical, political and economic aspects of human work within two Polish historical periods – the years of the People’s Republic of Poland and after 1989. The starting point for the analysis was the assumption that every time period, each age, leaves a mark on man’s work. Analysis of the People's Republic of Poland period gives an opportunity to consider human work understood as a duty and right of every human guaranteed by the Constitution (...) of 1952. Questioning the principles ruling the labour market by the ideologists of the People’s Republic of Poland and, as a consequence, the politicization of labour, resulted in the collapse of the work ethic. Work, as it was at that time a commonly available good, lost its value, regarded as the source of life satisfaction, and thus became ridiculed. After 1989, in relation to the de-politicization of the Polish labour market, the employee became active in searching for a job. The phenomenon of unemployment resulted in competition on the labour market and the employer was thus given the opportunity to freely select a group of employees. As a result, the employer became a distributor of a ‘rare commodity.’ That, in turn, led to the situation where the approach of employers towards employees turned into the employer's diktat. It is the employer who determines the conditions of employment, standards of work and place of work. A lack of alternative that many employees face often makes them accept the dictated conditions of work. What is more, in Poland we deal with the insufficiently developed participation of employees in managing the enterprises, which is an effect of breaking off the bilateral dependency of employee and employer. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie narodzin, rozwoju i upadku prasy parafialnej w Polsce na przykładzie archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. Ze względu na ilościowe i jakościowe bogactwo tego segmentu prasy, jego dogłębne zbadanie wymaga dalszych skrupulatnych badań, gdyż od przełomu lat 80. i 90. ubiegłego wieku niezliczone wydawnictwa powstawały, znikały, odradzały się z innym tytułem i zespołem redakcyjnym, po czym znów znikały. W artykule prześledzono tło historyczne województwa zachodniopomorskiego, które po II wojnie światowej zostało przyłączone do komunistycznej Polski. W efekcie wielu Polaków (...) (głównie katolików) z terenów utraconych na rzecz Związku Sowieckiego znalazło się w miejscu, gdzie Kościół katolicki praktycznie nie funkcjonował. Trudno byłoby zrozumieć szczególną rolę prasy parafialnej na Pomorzu Zachodnim bez znajomości szerszego kontekstu powstawania i spontanicznego rozwoju gazet parafialnych w skali kraju. Kwestie te zostały wyeksponowane w części opisującej działalność Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Prasy Parafialnej. W artykule poruszono także kwestie związane z typologią i systematyzacją pojęcia „prasa parafialna”. Ze względu na niedostatek, a często brak źródeł pisanych autor przeprowadził serię wywiadów z osobami zaangażowanymi w tworzenie czasopism parafialnych, które przeżywały swój rozkwit w latach 90. XX wieku. (shrink)

Leon Chwistek był jednym z najważniejszych myślicieli w Polsce okresu międzywojennego. Będąc filozofem, logikiem, artystą i teoretykiem sztuki, niejednokrotnie komentował historyczne i współczesne sobie zjawiska życia artystycznego, a także formułował wyraziste poglądy na temat krytyki sztuki. Celem niniejszego artykułu jest syntetyczne omówienie tych poglądów i nakreślenie kontekstu, w jakim się one kształtowały. Tym samym w artykule autor odwołuje się nie tylko do osiągnięć teoretyczno-artystycznych Chwistka, ale również do jego filozofii i dokonań naukowych. W tym celu autor prezentuje kluczowe zagadnienia (...) krytyki sztuki Chwistka w układzie problemowym, przeprowadzając analizę treści wybranych wypowiedzi i nakreślając ich konteksty kulturowe. Omówione zostają kolejno następujące aspekty: miejsce krytyki artystycznej w ogólnie pojętym życiu kulturalnym Polski międzywojennej, doświadczenie jako podstawa sądu krytycznego, metodologia pracy krytyka sztuki, kryteria wartościowania dzieł sztuki i postaw twórczych. (shrink)

Z satysfakcją oddajemy do rąk Czytelników wznowioną w nieco zmienionej postaci książeczkę wydaną z okazji przyznania Pani Profesor Barbarze Skardze tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w roku 2000. Jak świadczą przytaczane tu recenzje w przewodzie i laudacja, było to wydarzenie dla wielu osób niezwykle ważne. Na sympozjum zorganizowane w przeddzień uroczystości przybyło liczne grono uczniów i przyjaciół Pani Profesor z całej Polski, dla wielu bowiem była i dla wielu pozostała do dziś wzorem humanisty i człowieka. Z (...) przedmowy Rektora UMK prof. Andrzeja Tretyna Pomysł ponownego wydania niniejszej książeczki powstał w gronie osób oraz instytucji zaangażowanych w organizację uroczystości związanych ze stuleciem urodzin Pani Profesor Barbary Skargi. Niemal dwadzieścia lat temu Pani Profesor uzyskała tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Było to bez wątpienia wydarzenie ważne zarówno dla Pani Profesor, jak i dla toruńskiego środowiska filozoficznego. […] Fakt zaś nakładania się różnych czasowości – rocznicy urodzin, niemal okrągłej rocznicy nadania tytułu doktora honoris causa – jest dobrym pretekstem, by zwrócić uwagę na znaczenie tego wydarzenia, a zwłaszcza jego seminaryjnej części udokumentowanej w niniejszym wydawnictwie. Z przedmowy do drugiego wydania dyrektora Instytutu Filozofii UMK w Toruniu dra hab. Krzysztofa Abriszewskiego, prof. UMK. (shrink)

Boethius identifies God both with esse ipsum and esse suum. This paper explains Boethius's general semantic use of "esse" and the application of this use to God. It questions the helpfulness of attributing to Boethius "existence" words and argues for a more robust role in Boethius’s thought for Hilary of Poitiers’s and Augustine’s exegeses of Exodus 3:14-15 than has been acknowledged in recent scholarship.

In In V Metaphysics, lec. 9, Aquinas distinguishes between “being by accident” (ens per accidens) and “being by itself” (ens per se) and includes the nine accidental categories under the latter. But isn’t substance a being per se while accidents are, by definition, accidental beings? Several authors—including Ralph McInerny, Paul Symington, and Greg Doolan—have offered explanations of this strange classification. Drawing on an overlooked parallel text in the Posterior Analytics commentary and on Aquinas’s critique of Avicenna’s understanding of accidental denominatives, (...) this paper presents an alternative explanation of the lecture. In the process, it clarifies how Aquinas views the relation of the ten categories to predication and suggests important implications for how we should understand the analogy of being and the phrase “substantial being” (esse substantiale). -/- [Winner of the Leo Elder's Junior Scholar Essay Contest (2024)]. (shrink)

In a few texts, Thomas Aquinas says that the first operation of the intellect pertains to (respicit) “the quiddity of a thing” whereas the second operation pertains to “the to be itself of a thing” (esse). But Aquinas also says that quiddities are to the intellect as color is to the power of sight. Statements such as these seem to have led Jacques Maritain and Étienne Gilson to see esse as the proper object of the intellect’s second operation. Against this (...) conclusion, Fr Régis and Ralph McInerny have argued—using Aquinas’s In I Peryermenias, lecture 5—that since ‘is’ is a verb and ‘is’ signifies existence, but all verbs signify the first operation of the intellect, we must be able to form a concept of existence in the first operation of the intellect. This paper does three things. First, it analyzes the nature of the claim made by Maritain and Gilson. Second, it shows from internal textual evidence that “respicit ipsum esse rei” cannot mean what Maritain and Gilson take it to mean. The second operation of the intellect cannot have a proper object distinct from the object of the first operation, which is quiddities. Finally, this paper provides an alternative interpretation of In I Peryermenias, lecture 5, to the one given by McInerny. In that text, Aquinas does not speak about a particular concept of existence in the first operation of the intellect and signified by the verbs ‘is’ or ‘exists.’ Rather, he uses the word ‘esse’ in indirect speech to include generally any form or act joined to a subject by the copula, ‘is.’ Aquinas’s focus is not on what ‘esse’ or ‘est’ signifies, but on the mode in which it signifies (per modum actualitas) absent additional qualifying terms. The conclusion of this paper is that, although the esse contrasted with essence in Aquinas’s metaphysics corresponds to a concept in the intellect’s first operation, nevertheless, like the notions of blindness and of genus, this esse cannot fall properly within the intellect’s object. (shrink)

This essay examines the symbolic significance of blood in the twentieth century and its role in determining the composition of a national community along racial lines. By drawing parallels between Nazi notions of blood and racial purity and historically contemporaneous U.S. policies regarding blood and blood products, Polsky reveals a disturbing proximity in discourse and policy. While the Nazis attempted to locate Jewish racial essence and inferiority in blood and instituted eugenic measures and laws forbidding racial admixture, similar policies existed (...) in the U.S. based on the so-called one drop rule that systematically discriminated against African Americans. (shrink)

The Dark Posthuman: Dehumanization, Technology, and the Atlantic World explores how liberal humanism first enlivened, racialized, and gendered global cartographies, and how memory, ancestry, expression, and other aspects of social identity founded in its theories and practices made for the advent of the category of the posthuman through the dimensions of cultural, geographic, political, social, and scientific classification. The posthuman is very much the product of world-building narratives that have their beginnings in the commercial franchise and are fundamentally rooted in (...) science, governance, and economics around the hegemonic appropriation of environments and commodification of bodies that initially fuelled white settler life worlds and continue to be operational in the way we conceive of these worlds as continuous ontological formations. The want has always been for ownership of any of these dimensions of being without regard to condition, to not remain stranded as the subsidiary of another's being, to another's claim to humanity, and finally, to escape the suffocating confines of an instrumental ontology that suggests a subcategory of humanity without rights onto itself. The Dark Posthuman distinguishes the posthuman's place within both the liberal and neoliberal imaginary and reveals how its appearance first entrenched itself through the avarice of English settler colonialism, and subsequently, through the paranoia of American slavery. This same figure of the posthuman played a crucial role in the functional adaptation of Cold War behavioural cybernetics, and thereafter, in the fetishization of technology within the era of global financialization. The shadowing of this arrangement during and beyond the long duration of humanity's domination of this world becomes the structural web work of this book. Stephanie Polsky is an interdisciplinary writer and academic working in the areas of Media Studies and Visual Culture. Her work explores the confluence of power around race and gender as technologies of governance. She has lectured widely in media and cultural studies, critical theory, and visual culture at a number of prestigious institutions including Goldsmiths University, Regent's University London, University of Greenwich, and Winchester School of Art. Most recently she has worked at California College of the Arts in Critical Studies and Diversity Studies. She holds a PhD in Visual Cultures from Goldsmiths, University of London and an MA in Media Studies from the University of Sussex. Her books include The End of the Future: Governing Consequence in the Age of Digital Sovereignty (Academica Press, 2019), Ignoble Displacement: Dispossessed Capital in Neo-Dickensian London (Zero Books, 2015), and Walter Benjamin's Transit: A Destructive Tour of Modernity (Academica Press, 2009). (shrink)

“Health in All Policies” is the latest manifestation of an ecological approach to public health enhancement — one that recognizes connections between health and other sectors, and that socioeconomic determinants of health are significant. HiAP is related to other holistic, prevention-oriented approaches to collective health, such as the use of Health Impact Assessments to evaluate the health externalities of pending government decisions. Yet HiAP is unique. It goes beyond evaluation of specific projects and policies, and embodies a distinct approach to (...) cross-sectoral public health work. (shrink)

Modern commentators recognize the irony of Aristotle’s Categories becoming a central text for Platonic schools. For similar reasons, these commentators would perhaps be surprised to see Aquinas’s In VII Metaphysics, where he apparently identifies the secondary substance of Aristotle’s Categories with a false Platonic sense of “substance” as if, for Aristotle, only Platonists would say secondary substances are substances. This passage in Aquinas’s commentary has led Mgr. Wippel to claim that, for Aquinas, secondary substance and essence are not the same (...) thing and that Aristotle’s notion of essence is absent from the Categories. This paper—by closely analyzing the apparently contradictory divisions of “substance” in Aquinas’s In V and VII Metaphysics—shows that essence and secondary substance are not altogether distinct for Aquinas. Moreover, when the Categories is viewed by Aquinas as a work of logic, it is found largely to cut across the disputes between Platonism and Aristotelianism. (shrink)

W artykule przeanalizowano historyczne okoliczności narodzin i rozwoju logicznego empiryzmu. Jego główne założenia przedstawiono na tle stanowisk krytycznych, wobec tego nurtu. Podstawowym wnioskiem, jaki można wyciągnąć z przedstawionej a artykule analizy jest teza, że nurt ten nie powinien być rozpatrywany, jako tradycyjnie pojmowana szkoła filozoficzna. Ujmowanie go w ten sposób było podstawową przyczyną ahistoryczności jego dotychczasowej krytyki. Bliższe prawdzie jest stwierdzenie, że logiczny empiryzm, ukształtowany w określonych realiach historycznych, jest specyficzną postawą naukową czy też zbiorem postulatów metodologicznych, ukształtowanych w (...) obliczu kryzysu głównych dziedzin życia publicznego lat 20 i 30 XX wieku. (shrink)

Artykuł przedstawia dwudziestowieczne polskie dyskusje filozoficzne dotyczące racjonalności, w szczególności w kontekście poznawczym. Omawiane są stanowiska wielu uczonych, począwszy od Kazimierza Twardowskiego i założonej przezeń Szkoły Lwowsko-Warszawskiej do myślicieli okresu powojennego: Leszka Kołakowskiego i Mariana Przełęckiego. W części drugiej poddane są dyskusji i analizie trzy kwestie systematyczne, dotyczące racjonalności przekonań: problem ich binarności, kryteriów racjonalności oraz zagadnienie uzasadnienia jej wyboru.

To, co może interesować, w dramatopisarstwie Stanisława Wyspiańskiego „historyka-socjologa” zajmującego się ideami politycznymi dotyczącymi kwestii kondycji i perspektyw narodu w drodze ku niepodległości oraz narodu, dla którego nowoczesność jest warunkiem koniecznym żywotności w ramach ekumeny europejskiej, zawrzeć można w pięciu tezach. Są to tezy odzwierciedlające krytycyzm dotyczący „tego, co polityczne” i wskazujące na skłonność do pesymizmu antropologicznego. Teza pierwsza: Kompetencje merytoryczne i kwalifikacje moralne polskich elit politycznych stanowią problem społeczny, który obecny jest w dziejach państwa polskiego z dawien dawna. Próby (...) rozwiązania tego problemu nie powiodły się. Tym gorzej, że nie powiodły się w czasie, gdy naród polski znalazł się w sytuacji powinności „wybicia się na niepodległość”. Teza druga: U ludzi, którzy wchodzą w skład elity politycznej/kandydują do elity politycznej w narodzie polskim, silna skłonność do prywaty łączy się z silną skłonność do megalomanii. Często i gęsto wydzieranie swej „działki” z tego „postawu sukna”, jakim jest Polska, łączy się z autoreklamą umiejętności męża stanu i ofiarności sługi ludu. Teza trzecia: Dobór do elity politycznej i zmiany w jej składzie nie przebiegają wedle reguł, w których na miejscu pierwszym stawia się interesy i aspiracje narodu. Praktyki świadczą o posługiwaniu się nieodpowiednimi standardami i kryteriami. Teza czwarta: Amatorszczyzna socjotechniczna i powszechność posługiwania się demagogią, w połączeniu z brakiem myślenia strategicznego w mentalności i behawiorze ludzi polskiej elity politycznej, przynoszą niebywałe szkody staraniom o polską racje stanu. Teza piąta: Narodu polskiego nie można nazwać wspólnotą polityczną kierowaną przez odpowiednią/właściwą elitę. Jest to naród którego nauczycielami są liczni szarlatani, demagodzy, kombinatorzy polityczni – naród, który jest źle kierowany przez osobników, którzy nie nadają się do odgrywanych ról i naród, który nie potrafi zbuntować się i pro domo sua wyłonić z siebie elity alternatywnej, skutecznie dbałej o tożsamość i żywotność narodu jako wspólnoty politycznej w ramach ekumeny europejskiej. […]. (shrink)

Profesor Andrzej Walicki, born in 1930, is a historian of philosophy and social thought connected with the so called „Warsaw School of the History of Ideas" prevalent during the 1960s. His field of specialization is the history of Russian and Polish thought and also that of Marxist philosophy. Until 1981, he was professor at the Institute of Philosophy and Sociology PAN. During the time of martial law, Walicki was in Australia as a visiting professor of the Australian National University of (...) Canberra. In 1986, he started working at the University of Notre Dame in the USA as chief of the chair of the history of ideas, where he continued to work until 1999, the vear of his retirement. (shrink)

Polskie miasta wobec starości i starzenia siȩ Andrzej Klimczuk Magazyn Miasta:15--17 (2013) .

Jezuici nie mieli łatwej drogi do Polski. Wprawdzie niektórzy biskupi, tacy jak Stanisław Hozjusz czy jego późniejszy następca na biskupstwie warmińskim: Marcin Kromer, czynili starania u władz rzymskich, by ich do Rzeczypospolitej sprowadzić, widząc w nich skuteczne narządzie pomocne przy wprowadzaniu w życie reform Soboru Trydenckiego, lecz starania te były raczej odosobnione i nie znajdywały większego zrozumienia w ówczesnym episkopacie, o innych grupach społecznych nie wspominając.

???? Wydawnictwo von Borowiecky : Red. naukowa: Bożena Listkowska, Artur Andrzejuk Drugi tom słownika polskich filozofów tomistycznych (obejmujący lata 1919–1945), kontynuatorów myśli św. Tomasza z Akwinu. Znajdziemy w nim biogramy oraz omówienia poglądów, a także recenzje i wspomnienia. Tom drugi poświęcony jest omówieniu filozoficznych dokonań: Michała Klepacza, Kazimierza Kowalskiego, Franciszka Kwiatkowskiego, Czesława Martyniaka, Konstantego Józefa Michalskiego, Jana Salamuchy, Franciszka Sawickiego, Jana Stepy, Antoniego Szymańskiego, Jacka Woronieckiego, Aleksandra Żychlińskiego oraz przebiegowi Międzynarodowego Kongresu Tomistycznego, który odbył się w Poznaniu w 1935 r. (...) © Wydawnictwo von Borowiecky. (shrink)

W niniejszym artykule podjęto próbę rewizji list poloników sporządzonych na podstawie rejestru _Navis peregrinorum _(1561–1695). Początki polskich badań nad tymi wykazami sięgają drugiej połowy XIX wieku. Spisy sporządzali polscy franciszkanie posługujący w Kustodii Ziemi Świętej oraz podróżnicy goszczący w Jerozolimie. Do czasu przeprowadzonej w roku 2019 kwerendy liczba Polaków odnotowanych w księdze wahała się od 29 do 65 nazwisk. Powody tej rozbieżności należy tłumaczyć tym, że pierwsi badacze księgi kierowali się rozmaitymi, nie zawsze precyzyjnymi kryteriami przy określaniu „polskości” pątnika, takimi (...) jak: wyznanie, słowiańskie brzmienie nazwiska oraz towarzysząca temu adnotacja „Polacco/Polacca” w _Navis peregrinorum_. Dane pątników zostały zniekształcone również przez włoskich mnichów, którzy podczas dokonywania wpisu do księgi latynizowali je. Każdy z badaczy próbował zidentyfikować tożsamość pielgrzyma, stąd pojawiło się wiele różnych wersji nazwisk peregrynantów. Do tej pory udało się ustalić personalia tylko niektórych z nich. (shrink)

W artykule stawiam pytanie o związki miedzy powieścią kryminalną a reportażem. Nie interesuje mnie prosta zależność odsłaniająca się w reportażu kryminalnym. Zależy mi raczej na pokazaniu, że reporter i detektyw mają często dużo wspólnego, jeśli weźmiemy pod uwagę sposób podejścia do problemu oraz schemat zadawanych pytań i opracowywanych odpowiedzi. Na uwagę zasługuje także operowanie śledztwem jako działaniem porządkującym opowieść w powieści kryminalnej oraz w reportażu. Próba zastanowienia się nad wzajemną zależnością zachodzącą między opowieścią opartą na fikcji i historią odwołującą się (...) do faktów pozwala na wskazanie efektów możliwych do uzyskania dzięki zastosowaniu śledztwa. (shrink)

Polish studies on the philosophy of British empiricism had various courses. Polish studies on Leibniz, Spinoza or Kant were quite advanced, but we know but little about the research on British empiricism. The achievements of the attempts of reconstructing the early reception are rather vestigial. The second part of the article presents early Polish studies into the philosophy of Bacon, Newton, Hobbes and Burke.