Dotychczasowe badania Składu albo skarbca znakomitych sekretów oekonomijej ziemiańskiej...(pierwsze wyd. 1689) Jakuba Kazimierza Haura skupione były raczej na przesądach i wierzeniach wiązanych bezpośrednio z ludźmi lub zwierzętami łownymi. W niniejszym artykule tekst Haura badany jest pod kątem opisów chorób zesłanych na zwierzęta gospodarcze przez wiedźmy.W omawianiu chorób oraz podawaniu remediów na nie przejawia się XVII-wieczna skłonność do łączenia chrześcijańskiej religijności z myśleniem magicznym. Na podstawie analizowanego dzieła odtworzone zostaną także poglądy samego Haura na temat magii, przedstawione na tle (...) tekstów (utworów literackich, kazań czy zielników) innych autorów tego okresu. (shrink)

A much neglected question in the foundations of ethics concerns the moral status of non-human beings. Our intuitions are equivocal, and various theories have been advanced to distinguish between men and animals with regard to inclusion in the scope of moral concern. Various ground for drawing the distinction such as evolutionary supremacy, can be rejected as morally irrelevant. The key distinction historically employed for effecting a demarcation is rationality, which has been linked with the possession of language. The most systematic (...) attempt to link language, rationality, and moral status is that of Kant, who can be seen as attempting to prove that only rational, linguistic, beings – and thus only human beings – fall within the scope of moral concern. This intricate argument can be criticized in a variety of ways. lf correct, it would exclude children, the retarded, the insane, the comatose, etc. from moral concern. More important, is follows from Kant’s argument that rationality is the only morally relevant feature of a rational being, in which case it is difficult to see why features of a human being which are or may be irrelevant to rationality – fur example pleasure or pain – are worthy of moral attention. Clearly morality encompasses more than rationality; in fact, rationa1ity is morally relevant only because it is an interest for a rational being. It is the presence of interest, and needs, wants, desires, etc., which are subject to fulfilment, nurture, and impediment which makes a being an object of moral attention. Language is relevant as a vehicle for conveying needs and interests, but natural signs serve just as well. Thus if men are objects of moral concern, animals are also, since no morally relevant distinction can be drawn between men and animals, and because animals display the same morally relevant features that humans do. (shrink)

Ogłoszenie encykliki Rerum novarum przez Leona XIII w dniu 15 maja 1891 roku dało początek temu, co dzisiaj nazywamy nauką społeczną Kościoła, ścisłej - Kościoła katolickiego, ponieważ Kościoły prawosławne nie podjęły tego tematu, zaś Kościoły protestanckie zajęły się problematyką społeczną dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Istnieje ogólna zgoda specjalistów co do łączenia narodzin nauki społecznej Kościoła z ogłoszeniem tej encykliki. Przedtem nie istniał oficjalny nurt nauczania społecznego, w kształcie zamierzonego ciągu formalnych wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Kościół pod koniec XIX (...) stulecia stal się świadkiem radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych oraz znalazł się w sferze różnorakich wpływów dominujących ideologii. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. „drugiej rewolucji przemysłowej", przypadającej na lata 1870-1914. Rerum novarum uważa się powszechnie za początek nauczania społecznego Kościoła w jego nowoczesnym ujęciu. Wcześniej jedynie ostrzegano wiernych przed błędami. (shrink)

Celem pracy jest wstępne przebadanie oddziaływania myśli Heinricha Pescha SJ (1854–1926), a w szczególności jego koncepcji solidaryzmu chrześcijańskiego, na kształtowanie się poglądów społeczno-ekonomicznych czołowych polskich myślicieli katolickich XX wieku. Podstawowy materiał źródłowy stanowiły kluczowe monografie, stanowiące podsumowanie poglądów autorów na zagadnienia społeczno-gospodarcze. Badanie uwzględniało aspekty ilościowe, ale koncentrowało się głównie na analizie logicznej oraz semantycznej tych fundamentalnych prac. W rezultacie wykazano znaczący wpływ idei Pescha, postrzeganego jako jeden z czołowych chrześcijańskich myślicieli społecznych oraz twórca solidaryzmu chrześcijańskiego, na prace autorów (...) takich jak ks. Antoni Roszkowski, Czesław Strzeszewski, Leopold Caro, a także ks. Jan Piwowarczyk. Poprzez analizę porównawczą prac ks. Piwowarczyka oraz Karola Wojtyły, poświęconych katolickiej etyce społecznej, poddano krytycznej ocenie recepcję solidaryzmu Pescha przez Karola Wojtyłę, dochodząc do nieoczywistych wniosków oraz rzucając dodatkowo światło na powiązania pomiędzy obydwu tekstami. (shrink)

Artykuł zawiera przegląd wybranych powiązań pandemii COVID-19 z teoriami ryzyka. W pierwszej kolejności przedstawiono podstawowe pojęcia dotyczące przygotowania i mobilizowania sieci podmiotów polityki publicznej do wspólnych działań w warunkach niepewności. W dalszej części omówiono zagadnienie gotowości na ryzyko wystąpienia pandemii i jej zwalczania. Następnie przedstawiono wybrane możliwe efekty społeczne, gospodarcze i polityczne pandemii COVID-19. W podsumowaniu wskazane zostały rekomendacje dotyczące zarządzania podmiotami publicznymi na dalszych etapach rozwoju pandemii i w okresie po pandemii oraz propozycje dalszych kierunków badań. // The (...) article presents an overview of selected connections of the COVID-19 pandemic with risk theories. The study first explores the basic concepts of preparing and mobilizing networks of public policy actors to act together under conditions of uncertainty. The following section discusses the pandemic risk preparedness and fighting. Then, selected possible social, economic and political effects of the COVID-19 pandemic are discussed. In summary, recommendations regarding the public management in the further stages of the pandemic development and in the post-pandemic period were indicated, as well as proposals for further research directions. (shrink)

Niepełnosprawność jest jedn¸a} z cech różnicuj¸a}cych jednostki i grupy we współczesnych społeczeństwach. Osoby o ograniczonej sprawności fizycznej, poznawczej i psychicznej s¸a} szczególnie narażone na dyskryminacjȩ oraz wykluczenie społeczne, gospodarcze i polityczne. Co istotne kwestia socjalna osób niepełnosprawnych na pocz¸a}tku XXI wieku zmienia siȩ wchodz¸ac w relacjȩ z procesem starzenia siȩ ludności. Artykuł ma na celu przybliżenie wybranych teoretycznych koncepcji działań na rzecz poprawy wizerunku niepełnosprawności i ograniczania barier doświadczanych przez osoby niepełnosprawne w dostȩpie do różnego rodzaju zasobów, przestrzeni i (...) szans. Krytyczna analiza literatury przedmiotu obejmuje wskazanie cech koncepcji polityki aktywizacji oraz zasad i celów polityki społecznej w holistycznym paradygmacie normalizacji. Podsumowanie zawiera możliwe dalsze kierunki badań i analiz. ** Disability is one of the features that differentiate individuals and groups in modern societies. People with reduced physical, cognitive and psychological efficiency are particularly exposed to discrimination and social, economic and political exclusion. What’s important social issue of people with disabilities in the early 21st century changes by entering into a relationship with the ageing of the population. Article aims to introduce some theoretical concepts efforts to improve the image of disability and reduce the barriers faced by persons with disabilities in access to different kinds of resources, spaces and opportunities. A critical analysis of the literature includes: description of the concept of activation policy as well as principles and objectives of social policy in a holistic paradigm of normalization. This summary contains possible future directions of research and analysis. (shrink)

Celem pracy jest wstępne przebadanie oddziaływania myśli Heinricha Pescha SJ (1854–1926), a w szczególności jego koncepcji solidaryzmu chrześcijańskiego, na kształtowanie się poglądów społeczno-ekonomicznych czołowych polskich myślicieli katolickich XX wieku. Podstawowy materiał źródłowy stanowiły kluczowe monografie, stanowiące podsumowanie poglądów autorów na zagadnienia społeczno-gospodarcze. Badanie uwzględniało aspekty ilościowe, ale koncentrowało się głównie na analizie logicznej oraz semantycznej tych fundamentalnych prac. W rezultacie wykazano znaczący wpływ idei Pescha, postrzeganego jako jeden z czołowych chrześcijańskich myślicieli społecznych oraz twórca solidaryzmu chrześcijańskiego, na prace autorów (...) takich jak ks. Antoni Roszkowski, Czesław Strzeszewski, Leopold Caro, a także ks. Jan Piwowarczyk. Poprzez analizę porównawczą prac ks. Piwowarczyka oraz Karola Wojtyły, poświęconych katolickiej etyce społecznej, poddano krytycznej ocenie recepcję solidaryzmu Pescha przez Karola Wojtyłę, dochodząc do nieoczywistych wniosków oraz rzucając dodatkowo światło na powiązania pomiędzy obydwu tekstami. (shrink)

Artykuł poruszać będzie zagadnienia dotyczące sposobu definiowania artysty oraz istnienie artystów w kontekście historycznym, ontologicznym i filozoficznym. Autor rozważy także dylematy moralne i etyczne, dotyczące statusu dzieła, jak i problemy estetyczne odniesione do „standaryzacji” dzieł według wzorca produktów i języka biznesowego. Udowodni, że żaden współczesny człowiek w istocie nie potrafi zrobić „kanapki” jako jednostka. Wytwory artystyczne są w podobnej sytuacji. Status quo jest w procesie przewartościowania. W artykule postawiona będzie teza, że współczesny artysta jest nauczycielem, który stymuluje bądź angażuje działalność (...) osób – korzystając z nowych rozwiązań technologicznych – do powstających w sposób zbiorowy dzieł sztuki. Te nowe realia wymagają ogólnego dostępu do zasobów koniecznych dla nowego społeczeństwa. Rozwój technologii spowodował, że wśród artystów i odbiorców znacznie zradykalizował się sposób tworzenia i recepcji sztuki. Nie jest to bynajmniej tajemnicą, szczególnie biorąc pod uwagę konflikty między własnością autorską a prywatną (piractwo) oraz historię tego „problemu” – począwszy od pojawienia się prasy drukarskiej. W świetle nowej technologii nasuwa się pytanie, czy usiłujemy utrzymać przestarzały model? Czy komputer może być artystą? Czy może nim być tłum? A zwierzęta? Czy twory sztuki mogą być własnością publiczną? Co w przypadku powszechnego dostępu do edukacji artystycznej? Jaki paradygmat wprowadzić? Jaka powinna być polityka wobec zasobu energii kreatywnej? (shrink)

The article concerns on the topic of vegetarianism in the context of the importance of animal sacrifice in ancient Greece and Rome. In the first part the author analyses the function of animal sacrifice in ancient world, focusing on the religious and social meaning of eating the meat offered to gods on an altar. In the second part she presents the figures of vegetarians, who had to face the problem of obligatory character of sacrifice. The author focuses especially on the (...) examples of inconsistency between their postulates and the real practice, and inquires its motifs. At the ending she presents the changes of the habit of animal sacrifice and the attitudes toward animals with the development of Christianity at the final period of antiquity. (shrink)

Pierre Chanet był protestanckim lekarzem i filozofem, pochodzącym z La Rochelle. W swoich badaniach zajmował się w problemem myślenia u zwierząt. Występował przeciw tradycji reprezentowanej przez Charona i Montaigne’a, która uznawała, że zwierzęta myślą, decydują i posiadają rozum. Przeciwstawiał temu poglądowi swoją koncepcję instynktu. Rozumiał go jako działanie Boga i definiował instynkt jako „działanie Przyczyny Pierwszej, która pobudza i nakierowuje wszystkie przyczyny drugie w stronę ich celu, jeżeli nie mają one naturalnych zdolności, aby do niego dotrzeć”. Polemizował z nim (...) Marin Cureau de la Chambre, który również był lekarzem i filozofem. Twierdził on, że rozum nie jest jedynie własnością ludzi, ale występuje też w zachowaniach zwierząt. Tekst ukazuje główne tezy polemiki między uczonymi. Informuje ponadto, że zasadnicza różnica miedzy nimi dotyczya terminu „stwarzanie”. Chanet rozumia je jako majce stale miejsce w naturze, de la Chambre jako raz dokonane. Według Chaneta Bóg przez swój rozum, bez przerwy wspiera wszystko, co powołał do istnienia. W przyrodzie ożywionej i nieożywionej to działanie przejawia się jako instynkt. Zdaniem de la Chambre’a Bóg nie ingeruje w ten sposób. (shrink)

Filozofowie umysłu zaczynają odgrywać istotną rolę w debacie na temat statusu moralnego zwierząt. Współczesne, obiecujące koncepcje świadomości każą uznać, że zwierzęta nie są zdolne do cierpienia w ludzkim sensie, co budzi sprzeciw wielu badaczy troszczących się o los zwierząt. Ponadto, etycy uznający zdolność do cierpienia za podstawowe kryterium przyznawania statusu moralnego, są w kłopocie, gdyż wyniki nauk kognitywnych wydają się kłócić z ich intuicjami. Proponuję usunąć ten problem przez odrzucenie poglądu uznającego konieczny związek między posiadaniem statusu moralnego a zdolnością (...) do cierpienia. Przedstawiam również projekt, jak bronić zasadności przynajmniej niektórych intuicji opartych na empatii i korzystać z nich w debacie na temat statusu moralnego zwierząt. (shrink)

Przyroda otaczająca człowieka w naturalny sposób poddawana była rozmaitym interpretacjom, które stawały się faktami kulturowymi i zakorzeniały się życiu społeczeństw. Autorzy zebranych w tomie artykułów przedstawiają interpretacje przyrody w różnych kontekstach historycznych i geograficznych, a tym samym eksponują różnorodność ujęć interpretacji przyrody. Przyglądając się „człowiekowi w czasie”, pokazują „alternatywne przyrody”. Kolejne artykuły pozwalają czytelnikowi przede wszystkim zapoznać się z nimi w „działaniu”. Śledząc wraz z autorami takie tematy, jak: praktyki okołołowieckie, poszukiwanie zależności między pojęciami „wojna”, „pokój” i „zwierzęta”, niezwykły (...) czyn Oktawiana Augusta, poddanie świata wszelkich istot żywych influencji kosmicznej, wątek jelenia w dawnej kulturze, symboliczne karanie zwierząt, badania przyrodnicze Johanna Wolfganga Goethego, wiadomości o przyrodzie zawarte w prasie, obecność elementów roślinnych w europejskiej symbolice wojskowej, funkcjonowanie myślenia mityczno-magicznego i jego obecność w kulturze współczesnej − obserwujemy ich kulturową materialność. (shrink)

In this essay, I develop a moderate hierarchical position about the moral status of animals that is based on two factors: on the level of mental development of a being who is affected and on the significance of the interests that are affected. I argue that this view accommodates two different sets of moral intuitions. On one hand, it explains why, in general, humans have the special moral standing that is typically attributed to us. On the other hand, it also (...) allows us to accommodate much of our intuition about how animals ought to be treated. In addition, this view is supported also by plausible general theoretical considerations. Subsequently, I explore some implications of this view for some real-life examples of our interactions with animals, especially, for the practice of raising them for food using industrial methods. I argue that this practice is morally wrong and that the correct approach is to adopt a (nearly) plant-based lifestyle. (shrink)

In this article we argue that it is reasonable to believe that normal vertebrate animals can feel pleasure, and that there is sufficient evidence for a capacity for pleasure in some invertebrates. It follows that the pleasures of animals are morally significant. We argue for that in a few steps. First, we explain why philosophers used to concentrate more on pain rather than pleasure in regard to animals. Second, we define the notion of pleasure and show how it implies to (...) non-human animals. Third we discuss whether animals are conscious beings and how they may feel pleasure. It is true that we do not know exactly how pain and pleasure feel to nonhumans, but this is also true for other humans. Even though we can give a detailed verbal description of what we feel, pains and pleasures are subjective and we do not have any certain insight into what another human is feeling. This limitation should not stop us from behaving in a way that takes into account the fact that both we and many nonhuman animals are beings who can suffer and enjoy. (shrink)

Przedwczesna śmierć samoświadomej istoty, nawet całkowicie bezbolesna, nie jest obojętna moralnie. I nie ma znaczenia, czy istota ta jest człowiekiem. Stanowisko to, nierzadkie dziś na gruncie animal studies, jako jeden z pierwszych przyjął i uzasadnił Tom Regan. W niniejszym artykule przedstawiono jego argumentację – opisano dwie najważniejsze zasady Stanowiska praw: Zasadę szacunku i Zasadę krzywdy oraz relacje między kategoriami podmiotów moralnych, obiektów moralnej troski i podmiotów życia. Zrekonstruowano i przeanalizowano problem etycznego wymiaru śmierci zwierzęcia, jako jednostki, naszkicowano też konsekwencje hipotetycznego (...) przyjęcia Stanowiska Praw dla dopuszczonych dziś prawnie i powszechnie stosowanych praktyk wobec zwierząt pozaludzkich. (shrink)

Artykuł jest próbą ukazania etyki troski jako szczególnego i ciekawego przypadku ekologii społecznej i doktryny zrównoważonego rozwoju. Stawia sobie za cel również unaocznienie politycznego i ekologicznego wymiaru etyki troski. Rozpoczyna się prezentacją krótkiej historii stosunku do troski w zachodniej filozofii społecznej i źródeł kryzysu opieki. W części głównej, z perspektywy teorii Daniela Engstera, stara się odpowiedzieć na pytania: czym jest troska, dlaczego powinniśmy opiekować się innymi, jak powinniśmy dystrybuować obowiązki troski, jakie relacje zachodzą między troska a sprawiedliwością, co łączy etykę (...) troski z liberalizmem, libertarianizmem, socjalizmem, komunitaryzmem i teorią praw naturalnych.The article is an attempt to show care ethics as a particular and interesting case of social ecology and a sustainable development doctrine. It also tries to point the political and ecological aspects of care ethics. The article starts with a short history presentation of the attitude toward care in western social philosophy as the source of care crisis. The main part of the essay tries, from the perspective of Daniel Engster’s theory, to answer the following questions: What is care? Why should we take care of the others? How should care duties be distributed?, What are the relations between care and justice?, What do care ethics and liberalism, libertarianism, socialism, communitarianism and natural law theory have in common? (shrink)