İbn Arabî’nin Fusûsü’l-hikem’in Âdem Fassı’nda yer verdiği umûr-ı külliye kavramı, Fusûs şârihleri tarafından muhtelif şekillerde alımlanmıştır. Kimi sufîler bu kavramı küllilere kimisi de zihnî varlık tartışmalarına hasretmek suretiyle ele alma taraftarı olmuştur. Yakın dönemde yapılan araştırmalar bunun izinden giderek söz konusu kavramla külliler tartışması arasında irtibat kurmaya çalışmaktadır. Biz bu çalışmamızda, Meşşâî felsefe geleneğinde metafiziğin ilm-i küllî kısmının temel meselelerine karşılık gelen umûr-ı âmme kavramı ile Fusûs’da yer alan umûr-ı külliye arasında bir irtibatın imkânını sorgulayacağız. Bunu yaparken özellikle ilk (...) şârih Cendî’nin umûr-ı külliyeyi umûr-ı âmme kavramı ile karşılamasından hareket ederek bu bakış açısının sonraki dönem şârihleri arasında nasıl yankı bulduğunu Afîfüddin Tilimsânî, Abdürrezzâk el-Kâşânî, Davud el-Kayserî, Sâinüddin İbn Türke, Yazıcıoğlu Mehmed Efendi, Molla Câmî gibi düşünürlerin yorumları eşliğinde ele alacağız. Bu bağlamda umûr-ı külliyenin Tanrı ile âlem arasındaki irtibatı kurma-daki metafiziksel yönü ve ikinci akledilirler olarak değerlendirilmesi gibi on-tolojik ve epistemolojik cihetleri dikkate alınarak, umûr-ı âmme kavramı etrafında yapılan tartışmalarla benzer yönleri ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu sayede söz konusu yorum ve benzerliklerden yola çıkarak, bu kavram çiftinin, dile getirildikleri düşünce geleneklerinin yakınlaşmasına bir zemin teşkil edip etmeyeceği tartışılacaktır. (shrink)

Muhyiddin ibn Arabî, İslam'daki tartışmasız en etkili sufi teorisyendir. Kalıcı şekilde en popüler çalışması olan Fusûsül-hikem'de, Kur'an'da bir peygamber hakkında algımız ne olursa olsun, onunla ilişkilendirilen ve ondan türetilen hikmetin çok farklı olduğunu açıkça ve ısrarla göstermektedir. Bu, İbn Arabî'nin Kur'an'ın literal metnini inkar ettiği anlamına gelmez. Tam tersine, O sadece Kur'an'ı farklı algılama ve alımlama düzeylerinin olduğunu iddia eder: Kur'an'ın dış gerçekliği (zâhir) kitlesel tüketim içindir ve İbn Arabî'ye göre kişinin Kur'an'ın yüzeysel bir anlayışından elde ettiği bilgidir. Bununla (...) birlikte, Kuran'ın, ariflerin (arifûn) korumasında olan daha derin bir anlayışı vardır. İbn Arabî, dış gerçeğin ötesine geçen, ancak ona (dış gerçekliğe) ayrılmaz bir şekilde bağlı olan Kur’an’ı bu şekilde okumasıyla, Kur'an'ın tasavvufi tefsir geleneğini kendi tarzında sürdürür ve birincil amacını Fusûs’un her bölümünde uygular: Her ikisinin de meşruiyetini korurken, Kur'an'ın zâhir ve bâṭını arasındaki antitezi vurgulamak ve hatta bâṭına ancak ẓâhir yoluyla erişilebileceğini iddia edecek kadar ileri gitmek. Bu makale, bu karşılıklı bağımlı bilgi ('ilm)/hikmet (hikma) antitezinin en açık örneklerini bulduğumuz ve belirli nedenlerle seçilmiş Fusûs'un dört bölümünü detaylı şekilde incelemektedir: Adem bölümü, Fusûs'un ilk bölümü olduğu için seçilmiştir ve bu bölümde İbn Arabî'nin eserin tamamına yönelik amacı ve yaklaşımı net şekilde belirginleşir. Lût ve Hârûn bölümleri, Endülüs'ün ikili hermenötik ilkesinin en bariz örneklerini oluşturdukları için seçilmiştir. Son olarak, İbn Arabî metnin tahiriyle çelişiyor gibi görünse bile, aslında birincil zahiri modele dayanan daha gelişmiş bir yorum modelini açıkladığı için Nûh bölümü seçilmiştir. Âdem bölümünde İbn Arabi, Adem ile ilişkilendirilen en tutarlı Kur'anî betimlemenin insanlığın babası olduğu için onun insanlığının olduğunu öne sürer. Oysa onun hikmeti ilahi vasfıdır. Bunun nedeni, İlahi en katıksız ve tam ifadesini ancak insanda bulabilmesidir. Diğer taraftan, Nuh'un Kuranî sembolü ise kavminin büyük çoğunluğunun boğulduğu tufandır. Sufî’ye göre (İbn Arabî) onun hikmeti, şeyleri yüzdürmesidir- subbūḥiyya/sebūḥiyya hikmeti. İbn Arabî için boğulma bir ölüm nedeni olmaktan çok bir yaşam kaynağı olmuştur. Lut'un Kur'an'daki en kalıcı imgesi, kavminin günahını dizginlemedeki yetersizliğinden dolayı güçsüzlüğüdür. İbn Arabî, ama yine de onun hikmetinin güç olduğunu söylüyor. Son olarak, Hârûn, Kuran'da Mûsâ'ya itaat eden biri olarak tasvir edilir. Kardeşine yardım etmesi, yükünü taşımasına yardım etmesi için kendisine peygamberlik verildi. Mûsâ, Sina'ya gidip onu sorumlu bıraktığında bile, o sadece Mûsâ'nın yardımcısı rolünü yerine getirir ve ona tabidir. Oysa onun hikmeti itaatin, liderliğin antitezidir. (shrink)

Osmanlılar, İbnü’l-Arabî’nin (ö. 638/1240) düşüncelerine ve kitaplarına büyük ilgi göstermiştir. Osmanlı padişahları da, devletlerinin kuruluşunu İbnü’l-Arabî'ye nispet eden rivayetlere değer vermiş ve onun fikirlerini desteklemiştir. Osmanlı’da kurulan medreselerin başında olan kişilerin, ilk dönem şeyhülislam ve kadıların İbnü’l-Arabî'nin fikirlerini yayma çabaları dikkat çekmektedir. Bu durum, İbnü’l-Arabî'nin Osmanlı toplumunda nazarî tasavvuf ekolünün sembolü haline gelmesine neden olmuştur. Şam toplumu ise genelde Osmanlı ile karşılaşmadan önce İbnü’l-Arabî’ye ve eserlerine az ilgi göstermekteydi. Şam’ın Osmanlı yönetimine girmesinden sonra ise bölgede İbnü’l-Arabî’ye ilgi artmıştır. Osmanlı valileri (...) ve kadıların İbnü’l-Arabî'nin kabrini ziyaret etmeyi gelenek haline getirmeleriyle daha da belirgin hale gelmiştir. Halk arasında da İbnü’l-Arabî’nin velayetine inanılarak büyük bir hürmet görmüştür. Bu gelişmeler Şam’da İbnü’l-Arabî’nin fikirlerinin yayılmaması açısından önem arz etmekdedir. Osmanlı döneminde, özellikle on altıncı yüzyılda İbn Kemal Paşa'nın desteğiyle İbnü’l-Arabî'ye olan ilgi artmıştır. On yedinci yüzyılda da bu ilgi devam etmiştir. Abdulganî en-Nablusî, on sekizinci yüzyılda İbnü’l-Arabî ekolünün önde gelen ismi olmuştur. On dokuzuncu yüzyılda, Emir Abdülkâdir el-Cezâirî'nin çabalarıyla İbnü’l-Arabî ekolüne mensup sufi ve âlimler çoğalmıştır. Bu dönemde İbnü’l-Arabî'nin evrâdı ve şerhleri de önem kazanmıştır. Şam ulemasından birçok kişi, özellikle Bahâüddin b. Abdülganî el-Baytar ve Muhammed Emin b. Muhammed Süveyd gibi şahsiyetler, İbnü’l-Arabî'nin eserlerini düzenli bir şekilde okumuş ve öğrencilere okutmuştur. Şam'da İbnü’l-Arabî'ye olan ilgi ve saygı, genel tasavvufî çizgi içinde amelî tasavvufa ağırlık verilmesine rağmen, nazarî tasavvufa yönelik bir eğilim göstermiştir. Şam toplumunda tarih boyunca İbnü’l-Arabî'nin şahsiyeti özel bir konum kazanmıştır. Onun için Şeyhu’l-Ekber gibi lakapların yaygınlaşması bunun göstergesi olmuştur. Âlimler ve mutasavvıflar İbnü’l-Arabî'nin öğretilerine büyük değer vermiş, özellikle baş eseri Fusûs’a önemli şerhler yazılmıştır. İbnü’l-Arabî'ye yönelik eleştiriler ve tartışmalar da yaşanmıştır. Özellikle Fusûsu'l-Hikem kitabındaki görüşleri bazı âlimler tarafından eleştirilmiş ve hatta tekfir edilmiştir. Ancak Osmanlı Devleti'nin resmi tutumu, İbnü’l-Arabî'ye destek vermek ve eleştirilere karşı çıkmak şeklinde olmuştur. Zamanla, İbnü’l-Arabî'nin eserleri savunulmuş ve eleştirilere cevaplar verilmiştir. Osmanlı valileri, Şam'da İbnü’l-Arabî'nin görüşlerine saldıran kişileri soruşturmuş ve cezalandırmıştır. Ancak bu tutum, Osmanlı fakihleri arasında da eleştiri ve karşıt görüşlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. İbnü’l-Arabî'nin kabri Osmanlı döneminde sürekli olarak ziyaret edilmiş, bu ziyaretler cuma geceleri özel olarak artmıştır. Osmanlı devlet adamları şeyhler ve âlimler, Şam'a girişlerinde önce İbnü’l-Arabî'nin kabrini ziyaret etmişlerdir. Kabir ziyaretine olan bu ilgi, zaman içinde önemli şahsiyetlerin defnedilme arzusuna dönüşmüş, Osmanlı büyüğü olan birçok kişi İbnü’l-Arabî'nin kabri yakınında gömülmeyi tercih etmiştir. Osmanlı devlet adamları ve şeyhlerinin İbnü’l-Arabî'nin etrafında defnedilme çabaları, bu bölgenin Osmanlılar dönemindeki etkisini göstermektedir. Osmanlı döneminde Şam'da İbnü’l-Arabî'nin öğretileri önemli ölçüde ilgi görmüş, devlet adamları, âlimler ve sûfîler tarafından benimsenmiştir. Osmanlılar, İbnü’l-Arabî'nin mirasını koruma ve destekleme amacıyla çeşitli önlemler almıştır. Ancak bu ilgi genellikle belirli gruplar arasında kalmış ve geniş kitlelere ulaşmamıştır. Tarikatlar genellikle İbnü’l-Arabî'nin vahdet-i vücûd anlayışına ilgi göstermiştir. Şam’da İbnü’l-Arabî'nin fikirleri zaman zaman eleştirilmiş ve savunulmuştur. (shrink)

Umûr-ı ‘âmme, küllî ilim denilen metafiziğin meselelerinin işlendiği kavram ve konulara giriş başlığıdır. Genel konular, genel durumlar, genel kavramlar gibi anlamlara gelen bu başlık, müteahhirûn dönemi kelâmının mütekaddîmûn dönemi kelâmından farklılaşmasına sebep olan en ayırt edici özelliklerin başında gelir. Çünkü kelâm ilmi, Kindî, Fârâbî ve İbn Sînâ gibi İslam filozoflarının temsil ettiği Meşşâî felsefeyle etkileşimi neticesinde bu konuları tevârüs etmiştir. Fahreddîn er-Râzî’den önce kelamcılar eserlerinde mevcûd, ma‘dûm, kadîm, muhdes, şey gibi genel isim ve sıfatlar olmaları cihetiyle yer verilen (...) bazı kavramları dağınık bir şekilde veyahut bir başlığa konu olmadan ele almışlardır. Umûr-ı ‘âmmeyi kendinden önceki birikimi de kullanarak kelâm-felsefe ilişkisine dayalı mezcedilmiş bir yöntem ve özgün bir içerikle ilk defa müstakil bir başlık olarak ele alan Râzî, umûr-ı ‘âmmeye kelâm ilminde önemli bir statü kazandırmıştır. Zira varlık, yokluk, mevcûd, ma‘dûm, mahiyet ve eklentileri, birlik, çokluk, zorunluluk, imkân, imkânsızlık, hudûs, kıdem, cevher, araz, illet ve ma‘lûl gibi soyut ve genel kavramların incelendiği bu başlık, Râzî’den sonraki kelamcılar tarafından yeniden ele alınmış ve eserlerinin başlangıç konuları haline gelmiştir. Nitekim ondan sonraki kelamcılar büyük oranda onun umûr-ı ‘âmme inşa ve düzenine uymuşlar veya oradan hareketle yeni bir tertip faaliyetinde olmuşlardır. Ayrıca onun çizdiği çerçeveye ek olarak umûr-ı ‘âmmeyi farklı şekillerde ve farklı açılardan tanımlamaya çalışmışlar ve beraberinde birtakım tartışmalara yer vermişlerdir. Umûr-ı ‘âmme kapsamında yer verilen kavramların umûr-ı ‘âmmeye hangi açıdan dâhil edildiği ya da hangi açıdan umûr-ı ‘âmmede inceleme (bahs) konusu yapıldığı, bu tanımlama çabalarının neticesinde oluşan tartışmalardan biridir. Söz konusu bu tartışma, bahsi geçen kavramlar silsilesinde bulunan mahiyet, imkânsız, yokluk gibi kavramlar etrafında gerçekleşmektedir. Tartışmaya konu olan bu kavramlar arasında özellikle yokluk kavramı başı çekmektedir. Bunun sebebi varlık kavramının hem en genel kavram olması hem de diğer kavramlarla olan ilişkisi nedeniyle umûr-ı ‘âmme içerisinde en çok yer verilen kavramlardan biri olmasıdır. Onun bu önemi kendisiyle birebir ilişkisi olan yokluk kavramını ön plana çıkartmıştır. Bu tartışmalar içerisinde yokluk kavramı bazen tek başına bazen imkânsızlık kavramıyla beraber bazen de dolaylı yoldan imkânsızlık kavramı üzerinden irdelenmiştir. Hatta öyle ki zamanla yokluk kavramının umûr-i ‘âmme içerisinde ne sebeple dâhil edileceği ve değerlendirileceği tek başına incelenen bir tartışmaya dönüşmüştür. Bu bağlamda çalışma, umûr-ı ‘âmmenin kavramsallaşma sürecine değindikten sonra, umûr-ı ‘âmmeyi farklı şekillerde tanımlayan filozof ve kelamcıların yokluk kavramını umûr-ı ‘âmmede inceleme biçimlerini ele alacak ve yokluğu umûr-ı ‘âmmeye hangi açıdan dâhil ettiklerini tespit etmeye çalışacaktır. (shrink)

Bu makale, Kur’an’ın ȃ mm lafızlarının delaleti bağlamında tefsir ilmi ile fıkıh usulünün ilişkisini araştırmaktadır Esasen İslami ilimler bağlamında ȃ mm lafızların delaleti, İslam’ın temel metinlerindeki lafızlarla ilgili olduğu için sadece fıkıh usulü veya tefsir ilminin özel konusu değil, tüm İslami ilimlerin ortak konusudur. İslami ilimlerin üzerinde çalıştığı temel dini metinlerin aynılığı, bu ilimler arasında disiplinlerarası ilişkileri zorunlu hale getirmektedir. Tefsir ilmi ile fıkıh usulü arasındaki ilişkinin ȃ mm lafızlar bağlamında işlenmesinin nedeni de budur. Fıkıh usulü, bu konuyu Kur’an’ın (...) lafızlarından ve ibarelerinden hukuki normlar çıkarmak için incelemektedir. Yani lafızların vaz‘ ȋ delaleti, fıkıh usulünün hukuki normlar çıkarmak için müracaat ettiği temel istidlal yöntemlerinden biridir. Tefsir ilmi ise Arap dilinin kaide ve teamüllerine dayanan bu istidlal yöntemini, ilgili lafızlarla Allah’ın neyi murad ettiğini belirleyebilmek için konu edinmektedir. Lafızların vaz‘ ȋ delaleti konusunda tefsir ilmi ile fıkıh usulünün birbirinden ayrıldığı esas nokta da budur. Ayrıca lafızların delaletleri, İslam bilginlerine ilahi hitabı, farklı zamanlar ve mekânlardaki muhataplarının vakıalarıyla ilişkilendirme imkânını vermektedir. (shrink)

İslamiyet’in Türkler tarafından kabul edilmesiyle birlikte Türk edebiyatında, İslamiyet’i konu alan eserler telif edilmiştir. Bu eserlerin bilhassa tevhid, naat, münâcât ve hâtime bölümlerinde Allah’ın rahmetine ve Hz. Muhammed’in şefaatine nail olmak arzusunun dile getirilmesi bir gelenek hâline gelmiştir. Zamanla, şefaati konu edinen ve başta Hz. Muhammed olmak üzere Allah’ın şefaat etmesine müsaade buyurduğu kişilerden şefaat isteğinde bulunulan manzum ve mensur müstakil eserler telif edilmiştir. Bu eserler, dinî-tasavvufi türlerden ayrılarak şefaatnâme olarak adlandırılmıştır. Şefaatnâmelerin geneli, eski Anadolu Türkçesi döneminde telif edilen Hikâye-i (...) Kesikbaş, Hikâye-i Deve, Hikâye-i Güvercin, Hikâye-i Geyik, Hikâye-i Kız, Hikâye-i İsa, Hikâye-i İsmail ve Hikâye-i İbrahim gibi dinî manzum hikâyelere anlatım ve üslup özellikleri bakımından benzemektedir. İslam dinini halka öğretmek amacıyla sade bir Türkçe ile kaleme alınan ve tahkiyenin ön planda olduğu bu hikâyelerden biri, muhtevasından dolayı şefaatnâme türü içerisinde değerlendirdiğimiz Şefaatnâme-i Yahyâ’dır. Çalışmamıza konu edilen bu eser, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar Bölümü’nde 4042 demirbaş numarasıyla kayıtlı olan ve içerisinde Süleyman Çelebi’nin (ö. 1422?) Vesîletü’n-Necât’ı ile eski Anadolu Türkçesi döneminde telif edilen dinî muhtevalı pek çok manzum hikâyenin bulunduğu yazmanın 155a-160a sayfaları arasında yer almaktadır. Şefaatnâme-i Yahyâ, aruzun “fâ‘ilâtün / fâ‘ilâtün/ fâ‘ilün” kalıbıyla ve mesnevi nazım şeklinde yazılmıştır. 154 beyitten müteşekkil bu eserde, Hz. Muhammed’in günahkâr ümmet için üzülüp ağlaması, o esnada sohbetinde bulunan Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Ayşe ve Hz. Fatma’ya günahkâr kullara şefaat için ne yapacaklarını sorması ve onların da bu soruyu cevaplamaları tahkiye edilmiştir. Bu makalede, öncelikle şefaatnâme hakkında bilgi verilmiştir. Ardından, Şefaatnâme-i Yahyâ’nın dil, şekil, anlatım ve muhteva özellikleri incelenmiştir. Sonrasında ise Yahyâ’nın Şefaatnâme’sinde ele alınan konunun Ömeroğlu’nun (ö. 14. yy) Şefaatnâme’sinde, Pir Muhammed’in (ö.?) Şefaatnâme’sinde, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Y. Y. 520/2 numarada kayıtlı yazmanın 30a-34a yaprakları arasında bulunan müellifi meçhul bir şefaatnâmede de yer alması sebebiyle bu dört metin mukayese edilmiştir. Farklı şairlerin kaleminde, aynı olay örgüsünün nasıl ifade edildiği bir tablo dâhilinde ortaya konmaya çalışılmıştır. Makalenin sonunda, Şefaatnâme-i Yahyâ’nın transkripsiyonlu metni hazırlanarak araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. (shrink)

Ibn al-ʻArabī, 1165-1240.; Fuṣūṣ al-ḥikam; criticism and interpretation; Islamic philosophy; early works to 1800.

XIX. Yüzyılın sonları ve XX. yüzyılın başlarında Azerbaycan'da entelijansiya arasında milli bilinç ortaya çıkmış olsa da Sovyet dönemiyle birlikte bu süreç kesintiye uğramış ve toplumsal tabana yayılamamıştır. Sonuç olarak, var olan “Müslüman Kimliği”, Azeri toplumu için temel bir kimlik bağı olarak varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Entelijansiyanın tasfiyesi ile birlikte, kullandıkları sloganlar ve milliyetçi semboller de ortadan kalkmış, Türk milliyetçiliği Azerbaycan'da bir ideoloji olarak varlığını koruyamamıştır. Sonuç itibariyle, politik-ideolojik milliyetçilik ve onun sloganları, milli bilinci canlı tutma imkanından yoksun bırakılmıştır. Bu makalede, (...) Sovyet Azerbaycan'ında milli bilinci besleyen temel faktörün İslâm ve Müslüman kimliği olduğu savunulmaktadır. Komünist rejim İslam’ın entelektüel ve ideolojik boyutlarını en aza indirmeyi başarmasına rağmen, kültürel norm ve yaşam tarzı haline gelen unsurlarını aşındırma konusunda başarısız kalmaktaydı. Sovyet Azerbacan’ında Müslüman olmak Azeri toplumunun bir üyesi olmak ve söz konusu toplumun yaşam tarzına bağlılık olarak algılanmaktaydı. Nitekim, Azerbaycan'da “Müslüman” tanımının göndermede bulunduğu yaşam tarzı Azeri toplumunu çevredeki -Ruslar, Ermeniler ve Gürcüler- toplumlardan ayıran temel faktör olmuştur. Bu anlamda, ortak yaşam tarzına ve kültürel normlara atıfta bulunan İslam, Sovyet döneminde Azeri toplumunun özdeşlik duygusunu pekiştirerek milli bilinci canlı tutmuştur.ÖzetBu çalışma Sovyet döneminde Azerbaycan’da İslam kimliğinin ve İslamî yaşam tarzının milli bilincin sürüdürülmesindeki rolü üzerine yoğunlaşmaktadır. Çalışmanın temel iddiası milli bilincin varlığını sürdürmesinde Müslüman kimliğinin ve İslami yaşam tarzının etkili olduğudur. Bu iddianın doğruluğunun kanıtlanması için belli tarihsel dönemde gerçekleşen, siyasi, toplumsal, demografik ve kültürel konularla ilgili analizler yapılmaktadır. Bu bağlamda XIX. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Rusya’nın işgali, milletleşme süreci ve arkasından yaşanan sovyetleştirme süreci Müslüman kimliği ve İslamî yaşam tarzi bağlamında ele alınmaktadır. Söz konusu dönem istatistiki kaynaklar, istihbarat raporları, propaganda kitapları, ve dönem üzerine yapılan akademik araştırmalar ışığında ele alınmış ve üzerine yorumlar yapılmıştır. XIX. Yüzyıla kadar siyasi ve kültürel açıdan İran’ın etkisi altında bulunan şimdiki Azerbaycan bölgesi Rusya İmparatorluğu tarafından işgal edilince bölge halkı ilk kez Hıristiyan yöneticilerin yönetimi altına girmiş oldu. Bölgedeki dayanaklarını güçlendirmek için Çar yönetiminin bölgeye yoğun bir şekilde Ermeni ve Rus nüfusu göç ettirmesi sonrasında ise Azerbaycan’daki Müslüman halk kendini ilk kez Hıristiyan topluluklarla çevrelenmiş olarak buldu. Hep kendisi gibi Müslüman olan toplumun bir parçası olan Azerbaycan toplumu Ruslardan, Ermenilerden ve Gürcülerden oluşan Hıristiyan toplulukların ortasında kendi kimliğini yeniden tanımlamak durumunda kaldı. Çar yönetiminin Azerbaycan’a göç ettirilen Ermeni ve Ruslar’a hem yasal olarak hem de uygulamalarda bir dizi ayrıcalıklar tanıması Azerbaycan Türklerinin kendilerini toplumsal, kültürel, ekonomik ve siyasi açıdan Hıristiyan baskısı altında hiss etmelerine neden olmuştur. Söz konusu baskı ve kayırmanın 1905 ve 1918 yıllarında Azerbaycan Türkleri ile Ermeniler arasında patlak veren çatışmalarda daha yoğun bir şekilde hiss edildiği görülmektedir. Yaşadığı tecrübeler Azerbaycan Türklerini dışlanma nedeni olan kimliklerini, yani Müslüman kimliğini, çevresinde bulunan gayri-muslim topluluklara karşı sahiplenmelerini sağlamıştır. XX. Yüzyılın başında toplumsal gelişimi sağlamak üzere halkın milli bilincini geliştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunan, aynı zamanda Müslüman kimliğini de sahiplenen entelejensiya ve burjuvazi kesimi oluşmuştu. Bu süreç 1918 senesinde Azerbaycan’da, türkleşmeyi, çağdaşlaşmayı ve İslamlaşmayı simgeleyen mavi, kırmızı ve yeşil renkleri biraraya getiren bayrağı bulunan Cumhuriyetin kurulması ile sonuçlandı. Fakat cumhuriyet varlığını sadece 23 ay sürdürebildi ve 1920 yılında gerçekleşen sovyet işgali ile birlikte Azerbaycan’da milliyetçi ideoloji, onun idelogları ve sembolleri tamamen tasfiye edilerek yoğun bir şekilde sovyetleştirme politikaları uygulanmaya başladı. Sovyet döneminde milliyetçilik ideolojik düzlemde ortadan kalkmış olsa bile, halkın homojenleşmesini sağlayan, ulus devlete mahsus bir dizi donanımlar sağlandı. Sovyet versiyonunda olsa bile, milli bir devlet aygıtı, milli sınırlar, milli tarih, milli eğitim sistemi oluşturuldu. Neticede aynı dili, aynı tarih bilincini, aynı sınırları paylaşan fakat milli bir ideolojiden yoksun olan bir millet meydana geldi. İdeolojik milliyetçiliğin tehlikeli bir girişim (perilous venture) olduğu Sovyet Azerbaycanı’nda kültüre ve yaşam tarzına dayanan kültürel bir milliyetçilik gelişti. Kültürel milliyetçilik halkın dilini, tarihini ama özellikle de yaşam tarzını savunan bir tutum olarak Sovyet Azerbaycan’ında gelişme gösterdi. Bütün bunlar, yani kültürel özellikler ve yaşam tarzı Azerbaycan toplumunu kendini çevre toplumlarından –Ruslardan, Ermenilerden ve Gürcülerden– ayırdığı başlıca niteliklerdi. Bu bağlamda Sovyet Azerbaycan’ında milliyetçi ve vatansever olmak Azerbaycan toplumunun kültürüne ve yaşam tarzına sahip çıkmak anlamına gelmekteydi. Dolayısıyla kültürel milliyetçilik çevredeki halklarla etnik sınırları sürdürme ve milli bilinci canlı tutma açısından önemli bir role sahipti. Burada araştırma konumuz açısından üzerinde durulması gereken nokta Azerbaycan toplumunda yaşam tarzının ve kültürün önemli bir kısmının İslam ve İslamî gelenek görenekle yakından ilişkili olduğudur. Sovyetleştirme politikaları İslam’ın entelektüel ve ideolojik boyutunu ortadan kaldırma konusunda büyük ölçüde başarılı olduysa da İslam’ın kültürel normları ve yaşam tarzı haline gelen öğeleri kendi varlığını güçlü bir şekilde sürdürmekteydi. Sovyet rejiminin başarısız olduğu nokta, yönettikleri Müslüman toplumlara alternatif bir kültür ve yaşam tarsi sunamamaları idi. Sovyet döneminde İslam’ın cami, başörtüsü vb. somut sembolleri yok edilse de kişiler arası ilişkilerde, sosyal yapıda ve aile ilişkilerinde tezahür eden öğeleri varlığını sürdürmeye devam etmekteydi. Bütün bunlar Azerbaycan toplumunun kendini çevresindeki etnik kimliklerden Ruslardan, Ermenilerden ve Gürcülerden ayırt ettiği, dolayısıyla da milli kimliğinin sınırlarını muhafaza ettiği önemli kültür öğeleri idi. Kebinolarak bilinen dinî nikah, sünnet, cenaze ve yas merasimleri gibi yaşam döngüsü ritüelleri Azeri olmanın çok önemli göstergeleri olarak algılanmıştır. Sovyet ateist ideologlarının yaptıkları birçok araştırmalarda ve istihbarat raporlarında komunist partisi yöneticileri de dahıl olmak üzere halkın söz konusu yaşam döngüsü ritüellerini milli gelenek görenek olduğu gerekçesiyle sürdürdükleri belirtilmekteydi. Ateistler bile, bahsedilen yaşam döngüsü ritüellerine uymadıkları taktirde milli geleneklere karşı gelmekle suçlanacakları ve toplumdan dışlanacakları endişesiyle ritüelleri yerine getirmekteydiler. Kebinsadece Müslüman çiftler arasında kıyıldığından ve dini nikahsız yapılan evlilikler toplumda hoş karşılanmadığından Ruslar, Ermeniler ve Gürcülerle evlilik yapma oranları oldukça düşük kalmaktaydı. Erkek çocuğa sünnet yaptırmak o çocuğu Azeri toplumunun bir üyesi yapmak olarak algılandığından çocuğa sünnet yaptırmak onu diğer toplumların üyelerinden ayıran bir özelliğe kavuşturmak anlamına gelmekteydi. Ölen bir kişinin İslamî üsullere göre gömülmesi o cenazenin bir Rusa, Ermeniye veya Gürcüye değil, bir Azeriye ait olduğunun göstergesi olmaktaydı. Dolayısıyla İslamî kültürden kaynaklanan yaşam döngüsü ritüelleri aynı zamanda çevredeki etnik gruplarla sınırları belirlemekte, dolayısıyla milli ve etnik bilinci canlı tutmaktaydı. Böylece İslamî kültür ve yaşam tarzi Sovyet rejiminin milli ve etnik kimliklerin ötesinde yeni bir insan ve toplum tipi oluşturmayı amaçlayan Homo Sovieticus projesinin de en önemli panzehirlerinden biri olmuştur. (shrink)

Adududdin el-Îcî, el-Mevâkıf adlı eserinde kelamın umûr-ı âmme bahsinde incelenen zorunluluk, imkân ve imkânsızlık kavramlarının mantığın kipli önermeler bahsinde ele alınan zorunluluk, imkân ve imkânsızlık olmadığını iddia eder. Gerek Seyfeddin Ebherî, Cürcânî, Hasan Çelebi gibi el-Mevâkıf’ın şârih ve muhaşşileri gerek Tecrîd geleneğinin meşhur muhaşşileri gerekse Şerhu’l-Makâsıd yazarı Teftâzânî, Îcî’nin iddiasını eleştirmektedir. Ali Kuşçu da eleştirilere katılır ve bilhassa Teftâzânî’nin Şerhu’l-Makâsıd’daki cümlelerinin bir kısmını yeniden dile getirir. Makalenin ilk yarısında bu eleştirilerin tarihsel sıralamaya riayet eden sistemli bir sunumu yapılmakta, ikinci (...) yarısında ise şeklen isabetli görünen eleştirilerin gerçekte isabetli olmadıkları iddiası, varlık-mahiyet ve zorunlumümkün ayrımlarının ima ve sonuçlarına dikkat çekilerek temellendirilmektedir. Buna göre müteahhirûn dönemi düşünürleri neredeyse görüş birliğiyle Îcî’yi eleştirmektedir. Bunun sebebi, müteahhirûn dönemi düşünürlerinin varlık-mahiyet ve zorunlu-mümkün ayrımlarından sonra varlık kavramından kökten bir şekilde ayrışan sübut kavramını yeni anlamıyla kullandıkları halde tanımını yenilememiş olmalarıdır. Îcî’nin sözlerini yeni dönemin sözü edilen duyarlılığını dile getiren ve ontoloji araştırmalarının yeni karakterinin farklılığını ifşa eden bir uyarı olarak anlamak daha isabetlidir. (shrink)

Mezar yapımı insanlık tarihi kadar eskidir. İlk insandan beri var olan bu yapı, her toplumun kendi gelenek ve inançları doğrultusunda farklı şekillerde tezâhür etmiştir. Bu çalışma Türklerin tarih boyunca insana vermiş oldukları değerin bir göstergesi olarak mezar taşı kültürünün son dönem uygulamaları hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Dolayısıyla 19. yüzyıl ve sonrası Osmanlılarda mezar taşlarının almış olduğu şekilsel değişimler ve hüsn-i hattın uygulama biçimleri örnekler üzerinden verilmiştir. Ayrıca araştırmaya konu olan yüzyılı temsilen iki mezar taşı yazısı detaylı bir incelemeye tâbi tutulmuştur. (...) Çalışmanın amacı öncelikle mezar taşlarında yazının ne zamandan beri kullanılmaya başlandığını ve geçirmiş olduğu aşamalar neticesinde istifli yazıların nasıl ortaya çıktığını tespit etmektir. Daha sonra hangi hat çeşidinin mezar taşı yazılarında kullanılmaya daha elverişli olduğunu ve bu yazıların hangi metotlarla mezar taşına tatbik edildiğini incelemektir. Bir diğer amaç ise istifli yazıların mezar taşlarında neden kullanıldığını, bununla birlikte kullanılan bu yazıların mezarın hangi kısmında yoğunlaştığını ve bu uygulamaların zirve dönemlerini tespit etmektir. Bu bağlamda araştırmamızda mezar taşlarında yazının hangi dönemde kullanılmaya başlandığı ve özellikle Anadolu coğrafyasındaki uygulamaları hakkında bilgi verilmiştir. Yazının mezar taşına tatbîkînin arka planı ifade edildikten sonra hüsn-i hattın mezar taşına geçirilmesi ile ilgili usuller aktarılmıştır. Daha sonra mezar taşlarına istifli yazıların yoğun olarak kullanıldığı yerler önemli ve çarpıcı bazı örnekler üzerinden gösterilmiştir. Örnek görsellerin altına okunuşları, yazıldıkları tarih ve yazı çeşidi de yazılmıştır. Bu örnekler üzerinden mezar taşı kitâbetine müsâit olan yazılar verilmek sûretiyle mezar taşında kullanılan yazı çeşitleri de ifade edilmiş olmaktadır. Çalışmamızda nitel araştırma yöntemlerinden kaynak tarama, örnekleme, karşılaştırma, kaynak göstermeye başvurulmuştur. Bu çerçevede dönemin sanat anlayışını ifade edecek düzeydeki örnek mezar taşları, kaynak taraması neticesinde elde edilmiş ve kullanılmıştır. Çalışma, yazının mezar taşına iptidâî şekildeki ilk uygulamalarından başlayarak sanat değeri yüksek estetik yazıların elde edilmesine kadar geçen aşamaları göstermesi açısından önemlidir. Çalışmayı önemli kılan bir diğer husus da hat sanatının en güzel uygulama alanlarından biri olan mezar taşı kitâbetindeki yerinin görülmesidir. Bununla birlikte verilen örnekler neticesinde hat sanatının zirve dönemini, mezar taşına hâkk edilen hüsn-i hat yazılarının güzelliğinden anlamak mümkündür. Türkler İslâmiyet’i seçmelerinden sonra kadim kültürlerini İslâm ile yoğurdukları pek çok uygulama alanı bulmuşlardır. Türklerin İslâm’ın ruhuna uygun olarak devam ettirdikleri bu uygulamalardan biri de mezar taşlarıdır. Çalışma Türklerin bu alana yapmış oldukları katkıları göstermesi açısından önemlidir. Zira Türklerin bu konudaki gayreti olmasaydı bugün herhangi bir mezar taşı kültüründen bahsetmemiz mümkün olmayacaktı. (shrink)

XX. yüzyılın en önemli Müslüman düşünürlerinden olan Aliya İzzetbegoviç’in (öl. 2003) birçok düşünce ve kavram üzerine olduğu gibi sanat üzerine de önemli düşünceleri vardır. Çeşitli eserlerinde sanat konusuna değinmiş olmakla birlikte, İzzetbegoviç, sanat meselesini etraflıca Doğu Batı Arasında İslam adlı kitabının “Sanat Fenomeni” bölümünde ele almıştır. Bu bölümdeki alt başlıklardan biri de “Sanat ve Bilim”dir. “Sanat ve Bilim” bölümünde İzzetbegoviç sanatla çeşitli kavramlar, düşünceler ve disiplinler arasındaki ilişkiye ayrıntılı bir biçimde değinmiştir. Kitabın ismi ve temel iddiası açısından İzzetbegoviç 'in (...) sanat ve bilim meselesine de Batının sanat anlayışı ile Doğunun sanat anlayışından farklı bir yaklaşım tarzı benimseyerek meseleleri ele alması beklenmektedir. Oysa İzzetbegoviç sanatı, Batı sanat kuramı ve özellikle modern Batı sanat kuramı ve estetiği bağlamında ele almaktadır. Verdiği sanatçı ve sanat eseri örnekleri tamamen Batı sanatından olduğu gibi iddialarını desteklemek için kullandığı argümanlar da Batı düşüncesine aittir. Bölümde hiçbir şekilde Müslüman bir sanatçı veya sanat eserinin ismi geçmemektedir. İslam’ın sanat anlayışına dair hiçbir İslam düşünürünün fikirlerine de atıfta bulunmamıştır. Herhangi bir Kur’an ayeti veya Hadis, sanat ve bilim arasındaki ilişkiyi çözümlemek için referans gösterilmemiştir. İzzetbegoviç sanat ve bilim arasındaki ilişkiyi çözümlemek için Batının toplumsal, kültürel, felsefi geleneği çerçevesinde bir düşünce perspektifi ortaya koymaktadır. Bölümde İslam kültürüne, felsefesine veya temel metinlerine başvurarak yapılmış bir çözümleme yoktur. Bu çalışma İzzetbegoviç’in Doğu Batı Arasında İslam kitabının “Sanat Fenomeni” adlı bölümdeki “Sanat ve Bilim” başlığı altındaki düşüncelere nitel araştırma yöntemiyle eleştirel yaklaşmayı deneyecektir. Çalışmanın ana iddiası İzzetbegoviç’in sanat ve bilim konusuna Doğu Batı arasında ve İslam'a has bir biçimde yaklaşmadığı yönündedir. İzzetbegoviç sanata bir İslam düşünürü gibi yaklaşmaktan ziyade Batılı ve dahası aydınlanmacı bir düşünür gibi yaklaşmaktadır. Modernitenin gelenek karşısında kutsadığı sanatçı ve sanat eserlerini büyük bir istekle kabul etmekte, sanat anlamında gelenek ve modernitenin kavgasını ve bu kavganın nedenlerini göz ardı etmektedir. Geleneksel /İslam sanatının ne formuna ne içeriğine ne tarihsel gelişimine ne de bugünkü durumuna dair bir fikir ortaya koymamaktadır. Bu anlamda bölümde İslam medeniyetinin sanatsal ve düşünsel birikiminin izlerini sürmek mümkün değildir. Bu yaklaşım biçimi İzzetbegoviç'i sanat konusunda Doğu Batı arasında İslam'a özgü bir konumdan uzaklaştırıp Batılı/ aydınlanmacı bir konuma yerleştirmektedir. (shrink)

Fıkıh usulünün dil ve yorum bahislerinde yer alan konulardan biri âmm lafızlardır. İlk dönemlerde umum ifadelerin tanımına, varlığına ve kapsamına dair tartışmalar yer alırken Gazzâlî sonrasında klasik mantığın konularından olan tümeller de tartışmada yerini aldı. Bu makale âmm lafızların gönderimde bulunduğu anlamın tümelliğini sorgulamakta ve klasik sonrası usul düşünürlerinin umum-tümel ilişkisine dair teorik açıklamalarını incelemektedir. Makalenin iddiası şudur: Fıkıh usulünün elfâz bahislerinde ele alınan umum ifadelerin tümellere delâletini savunan ve bunu dilin zihnî suretlere vaz olunmasına bağlayan ilk usulcü Gazzâlî’dir (ö. (...) 505/1111). Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210) ve sonraki dönem usulcüler ise âmm lafızların tümelliğini kabul etmemiş sadece fertleri arasında tümel bir anlamın var olduğunu savunmuştur. Aynı düşünceyi devam ettiren Karâfî (ö. 684/1285), İsfahânî (ö. 688/1289) ve Sübkî (ö. 771/1370), İbn Sînâ’nın (ö. 428/1037) etkisiyle umum ifadeleri tümel önermeler olarak değerlendirirken Teftâzânî (ö. 792/1390) kapsam kavramı üzerinden hem tüm hem tümel olarak görmüştür. Her iki farklı anlayışın öğretilerini eklektik bir tavırla inceleyen Cem‘u’l-cevâmi‘ üzerine şerh ve haşiye yazan usulcüler ise tüm, tümel ve tümel önerme olmak üzere üç farklı kabul sergilemiştir. (shrink)

The early period Ismaili jurist Al-Qādî al-Nu'mān appears as an important figure in the formation of Ismaili jurisprudence. There is very little information about Kadı Nu'mân's family, childhood, education and intellectual environment. His full name is Abû Hanîfah Nu'man b. Muhammad b. Mansûr al-Qādî at-Tamîmî Al Qayrawānî. He was born around 290/903 (late 3rd (9th) century) into an educated family in Qayravan in North Africa. There are different opinions about the sect he belonged to when he was growing up. On (...) the other hand, it is difficult to say for certain whether Nu’mān received education in the Ismaili sect due to the understanding of taqiyya in the madhhab. However, it is understood from the basic jurisprudence texts Nu’mān wrote that he most likely did not receive a Sunni education. Historians refer to him as 'Qadi Nu’mān or Abu Hanifah al-Shi'i' in order not to confuse him with the imam of the Hanafi school. Qādî Nu’mān served at different levels of the Fatimid State. Around 313/925, he entered the service of the first Fatimid caliph, Mahdi (r. 909-934 CE/297-322 AH), as a copyist and secretary. During the reigns of the third caliph Mansur and the fourth Fatimid caliph Mu’izz (d. 365/975), Qādî Nu’mān first served as a judge in Tripoli and then in Mansouriya, the Fatimid capital. After the Fatimids conquered Egypt and the center of government was moved to Cairo, Qādî Nu’mān was appointed by the fourth caliph Mu’izz as the head of the appellate courts (maẓālim). Qadi Numans career was at the peak in the period of Caliph Muiz. Qādî Nu’mān worked as a judge in the Fatimid State for about twenty-six years and continued this duty until his death in 363 (973). After the fall of the Fatimid caliphate, there haven’t been any other Fatimid or Ismaili jurists. Qādî Nu’mān is considered by contemporary Ismaili writers as a figure who systematically transformed Ismaili fiqh into an independent sect of fiqh. It can be said that Ismaili fiqh was developed through his works in the Fatimid period. His works continued as the main references in the fiqh studies and after the Fatimid period. With the death of Qādî Nu’mān, the period of ijtihad in Ismaili fiqh and its the establishment phase of Ismaili fiqh came to an end; The sect, in which esoteric interpretations were at the forefront, emerged as a distinctive school of fiqh by discarding ambiguity. Qādî Nu’mān was a very productive writer. He wrote important works related to the field of furu al-fiqh and usûl al-fiqh. Among his works, Ikhtilāf uṣūl al-madhāhib is undoubtedly one of the most important works in the early history of fiqh methodology. The work in question, which was originally written with the aim of rejecting the Sunni fiqh method, discusses the approaches of the Sunni schools of fiqh on ikhtilāf, taqlid, ijma, nazar, qiyas, istihsan, ijtihad and ra’y in a polemical manner. It reveals the differences of the Ismaili method from the Sunni method in terms of the sources on which the fiqh is based, the authority to make ijtihad and the theory of interpretation of the texts. Qādî Nu’mān examined the relationship between reason and revelation in general and the role of religious authority in comprehending and interpreting the texts while criticizing Sunni methods. Ikhtilāf uṣūl al-madhāhib has the characteristics of the works of development period as a form. It is possible to observe the question-answer and dialectic form which can be seen in the works of the development period throughout the work in question. Qādî Nu’mān endeavoured to persuade his opponents with a dialectical and argumentative style. Again, he replied to the Sunnis, who were his interlocutors, with their own proofs. In addition to these, Ikhtilāf uṣūl al-madhāhib has a unique feature in the matter of content. Because it is not very familiar to any Sunni handbook of usûl al-fiqh. It does not mention the hâss, âmm, ijma, qiyas, amir, nahy, alfaz bets, etc. The text is very similar to the Ahbari movement of the Jafari sect for it rejects all forms of ijtihad. It was written at a time when fiqh was not yet stable. Ikhtilāf uṣūl al-madhāhib gives us crucial information about the development of different usûl and fiqh sources in the middle of the fourth century. However, what is interesting here is that the information he gives about Ismaili method and fiqh is very little compared to the one about Sunni method and fiqh. Much of it centered on Sunni thought and its rejection. However, his ultimate goal was to defend the Ismaili doctrine. (shrink)

Sadrüşşerîa’nın (ö. 747/1346) Fahreddin er-Râzî’nin (ö. 606/1210) insanın ihtiyârî fiillerini nefyettiği argümanını çü- rütmeye çalıştığı ve Hanefî-Mâtürîdî geleneğin bu husustaki prensiplerini nazarî bir dille yeniden temellendirdiği dört mu- kaddimesi (mukaddimât-ı erba‘) ile Mehmed Birgivî’nin (ö. 981/1573) bu mukaddimeler üzerinden geliştirdiği açıklamaları, diyar-ı Rum’daki düşünürlerin insan fiilleri ve cüz’î iradeye dair tartışmalarına yön vermiştir. On yedinci yüzyılda Hicaz topraklarında faaliyet gösterip Eş‘arî-Ekberî geleneği merkeze alarak ihtiyârî fiillere dair yazdığı eserleriyle bu geleneğin nispeten güçlü olduğu Hicaz, Şam ve Kuzey Afrika’da etki uyandıran (...) İbrâhîm el-Kûrânî (ö. 1101/1690), Hanefî-Mâtürîdî gelenekte Sadrüşşerîa ve Birgivî’nin görüşleri etrafında cereyan eden tartışmalara da bigâne kalmamış, bu âlimlerin me- tinlerini merkeze alarak kaleme aldığı Cilâü’l-enzâr risalesiyle o zamana kadar dolaylı ve nispeten zayıf irtibatının olduğu diyar-ı Rum havzasındaki tartışmalara dahil olmuştur. Kûrânî, bu eserle yaşadığı dönemdeki hâkim Hanefî-Mâtürîdî gele- neğe yönelik eleştiri ve değerlendirmelerde bulunmuş, bu çerçevede insanın sorumluluğunun cüz’î irade ve îkâ üzerinden ispatlanıp ispatlanamayacağı, hallerin yaratmaya konu olup olmadığı ve iradenin tercihinde bir sebebe bağlı olup olmadığı gibi belli meseleleri ele almıştır. Ayrıca mutlak hürriyet (tefvîz) ile mutlak zorunluluk (cebr) arasındaki orta yolun nasıl tesis edileceği konusuna da yoğunlaşmıştır. Kûrânî’nin diğer ilim havzalarıyla kurduğu irtibatlarda olduğu gibi Hanefî-Mâtürîdî geleneğin eleştirisi üzerinden diyar-ı Rum ile kurduğu ilişkinin aynı zamanda kendisinin eğilim ve mezhepleri uzlaştıran fikirlerine alan açmaya matuf olduğunu iddia eden bu çalışma, zikri geçen risalede yer verilen eleştiri ile değerlendirmelerin ortaya çıkarılmasını ve bunun tarihî-fikrî bağlamına yerleştirilmesini amaçlamaktadır. (shrink)

In this article, the art of compliment, which Zamakhsharī considered as a stylistic change and transition between persons in his work titled al-Kashshāf, was examined. In general, compliment is the art of creating a difference in style by changing direction within an expression, and serves the purposes of attracting attention and emphasizing. Zamakhsharī states that the art of compliment has two main functions: The first is to highlight the verses and capture the listener's attention by altering the routine of speech. (...) The second is a semantic dimension related to the context of the speech. Zamakhsharī regards the art of compliment, which had previously been considered mostly within the science of Ma‘ānī, as a subfield of the science of Bayān and significantly demonstrates its impact on Arabic rhetoric. Zamakhsharī categorizes compliment into three types: compliment from the absent (third person) to the addressee (second person), compliment from the addressee (second person) to the absent (third person), and compliment from the absent (third person) to the speaker (first person). In addition to these, an examination of the author’s study reveals that he also addresses the types of compliment from the speaker (first person) to the absent (third person), from the speaker (first person) to the addressee (second person), and from the addressee (second person) to the speaker (first person). These varieties are used effectively in the Qur’ān in different contexts. It is understood that Zamakhsharī believes that the art of compliment is not limited to pronoun changes, but should be considered in a broad scope as stylistic changes and enrichment of narration in general. Therefore, Zamakhsharī examined and analyzed the verses of the Qur’ān accordingly. Points such as drawing attention and emphasis, adding semantic depth, stylistic richness, effective communication, variety, and dynamism are summarizations of Zamakhsharī’s comments on compliment. On the other hand, Zamakhsharī notes that compliment is not merely a superficial stylistic change but rather deepens the meaning of the verses and keeps the listener’s attention engaged. Zamakhsharī emphasizes the influence of this art on Arabic rhetoric by detailing the different types and functions of compliment. His approaches to the art of compliment have had a significant impact on subsequent scholars and have dominated Arabic rhetoric for an extended period. Although Zamakhsharī’s contributions to the art of compliment are significant, they have also faced some criticism. Ibn al-Athīr, in his book al-Mathal al-Sāʾir, opposes Zamakhsharī’s view that the purpose of compliment is to keep the listener’s attention engaged, arguing instead that this approach could detract from the quality of the speech. According to Ibn al-Athīr, compliment should be used not merely for stylistic variation but to reflect the depth of meaning. His criticisms brought about various objections in the literature, and many scholars have argued Zamakhsharī’s approach to the art of compliment. This article aims to reveal Zamakhsharī’s analysis of the art of compliment and its place in Arabic rhetoric. (shrink)

Ṣūfī people, as well as the ulema (ʿulemā), discussed the issue of how God (Ḥaḳḳ) surrounds the universe (ʿālem) and where the ʿarş (arsh / the ninth heaven) in which God ensconces himself exists. The Ṣūfī people supporting the unity of existence (Wahdat al-wujud) concept claim that God surrounds the universe by his own being and so that the ʿarş (arsh) is all the creation / created beings by God moreover they argued that people who rejected this idea could attribute (...) weakness or impotence to the power of God. On the other hand, commentators and scholastic theologians acknowledge the idea that God surrounds the universe not by his own being as Ṣūfīs claimed but God surrounds the universe by his knowledge (ʿilm) and power (ḳudret). They claimed that there was no physical connection of God with the universe. There-fore, this article discusses a couplet (beyit) written by Ḥuseyn-i Lāmekānī from Bayramī-Melāmī group in light of four different tracts (risāle). One of the four tracts was written by the author of the couplet Ḥuseyn-i Lāmekānī himself. The title of his tract is Wahdat-nameh (Vaḥdet-nāme). The other tract was written by Munīrī-yi Belgradī and the title of it is Şarḥ-i Qaṣīda-i Suleymān. The other two tracts analyzed in this article were written by Ṣalāḥ al-dīn-i ʿUşşāḳī. These two tracts try to explain how God surrounds the universe from the unity of existence (Wahdat al-wujud) perspective. Therefore, they may help in understanding the men-tioned couplet written by Lāmekānī. The outline of the article is as follows: the introduction has the text of the ghazal including the mentioned couplet and discusses how the characteris-tics of Bayramī-Melāmī people were reflected in their poems. This part also tries to determine who wrote the mentioned ghazal as there were two different pen manes / pseudonyms (mah-las) for the same ghazal in various resources. To determine the original writer of the ghazal is crucial for proper interpretation of the texts. The next part of the article discusses the accusa-tion that Lāmekānī was an heretic in the Şarḥ-i Qaṣīda-i Suleymān tract by Munīrī-yi Belgradī. This part also tries to outline Munīrī-yi Belgradī’s mode of thought to discuss the background of his criticism about the couplets. According to his way of thinking, though Munīrī had some tolerance to Ṣūfī people believing fenā fillāh, he ironically harshly criticized the Ṣūfī group supporting Wahdat al-wujud entitled as Fuṣūṣī. In the second section, based on his work named Wahdat-nameh (Vaḥdet-nāme), it is aimed to create a general portrait of Ḥuseyn-i Lāmekānī. In this context, it discusses how Wahdat al-wujud and Hurufism, which are generally big issues for Bayramī-Melāmī, influenced Lāmekānī. Therefore, the comparison between Oglan Sheikh İsmāʿil-i Maʿşūḳī who was clearly influenced by Wahdat al-mavjud (vaḥdet-i mevcūd) and Hurufism, and Ḥuseyn-i Lāmekānī is realized in this part. It was figured out that adoration of Fuṣūṣ al-Ḥikem (Fuṣūṣīlik) was more influential in Bayramī-Melāmī Sheikh’s mode of thinking through the analysis of the effect of Fuṣūṣ al-Ḥikem in Wahdat-nameh (Vaḥdet-nāme). It was suggested that the reason behind the allocation of Munīrī-yi Belgradī for Ḥuseyn-i Lāmekānī was the effect of Fuṣūṣ al-Ḥikem which was salient for Melāmī Sheikh Lāmekānī. The final part of the article is about two tracts Miftāḥ al-vucūd and Zayl al-kitāb written by Ṣalāḥ al-dīn-i ʿUşşāḳī. The criticized couplet was read under the light of these tracts. These two tracts are significant as they explain how God surrounds the universe and where the ʿarş (arsh) is located by referring to the verses of Quran al-Fussilet 41/54, al-Nisā 4/126 and el-Tāhā 20/5 mentio-ned in the couplet by Ḥuseyn-i Lāmekānī. Ṣalāḥ al-dīn-i ʿUşşāḳī proposed a new argument about how God surrounds the universe in Zayl al-kitāb. According to this argument, in Miftāḥ al-vucūd Ṣalāḥ al-dīn-i ʿUşşāḳī tries to explain God’s surrounding potent through the or-ders/grades of the existence. In Zayl al-kitāb, he claims that there must be a center for God’s surroundings of the universe and this center must be Ḥaḳīḳat al-Muḥammediyye. Ṣalāḥ al-dīn-i ʿUşşāḳī stated that he did not acknowledge this information by himself but he acquired it from Ibn Arabī when he had a dream. Lastly, this part of the article discusses what Rahman settles in ʿarş (arsh) means in terms of circle (devir) theory. It was suggested that according to Ṣūfī people believing Wahdat (vaḥdetçi) God’s ʿarş (arsh) is the human being himself by drawing on the Kasf al-Gıtā (Keşfu’l-Gıtā) qasida written by Sunʿullāh-ı Gaybī who was a successor of Ḥuseyn-i Lāmekānī from the second generation. (shrink)

İslâm tarihi kaynaklarında sahabe arasında yaşanan hadiseler hakkında pek çok rivayet bulunmaktadır. Ancak bu rivayetlerin tamamının sahih olmadığı ehlinin malumudur. Binaenaleyh bu tür tarihî rivayetlerin tahlil edilmesi, tenkide ve kritiğe tabi tutulması gerekmektedir. Çünkü sahabe konusundaki düşünce ve kanaatlerimiz, başta Kur’an’ın anlaşılması olmak üzere İslâm’ın kaynak, kavram ve kurumlarıyla ilgili anlayışımızı belirleyecek ve dinî telakkimize de doğrudan yansıyacaktır. Bu durumda araştırmacıların vazifesi, sahabe ile ilgili rivayetlerin sahih olanlarını tespit etmek ve bu sahih rivayetler ışığında doğru değerlendirmeler yapmaktır. Bu çalışmada, sahabenin (...) önde gelenlerinden Ammâr b. Yâsir hakkındaki bazı haberler, özellikle Halife Hz. Osman’ın ona karşı sergilediği tutum ve tavırlar ile ilgili olarak ilk dönem İslâm tarihçilerinden Belâzürî’nin derlediği rivayetler eleştirel bir bakış açısıyla ele alınmakta, sened ve metin açısından tenkide tabi tutularak incelenip değerlendirilmektedir. Bu bağlamda Hz. Osman’ın Ammâr’ı dövdüğüne veya Medine’den sürgün etmek istediğine dair nakledilen rivayetlerin bir kısmının senedlerinin sâkıt olduğu, bazılarının ise sened açısından sahih olmadığı ve daha ziyade Şiî temayüllü olduğu vurgulanmaktadır. Mezkûr rivayetlerin içerik açısından da birbirleriyle uyuşmayıp tenkide ve tartışmaya açık olduğu ve bu rivayetlerden hareketle yapılan yorum ve yaklaşımların sağlam delillere dayanmayıp isabetli olmayan bir kısım iddialardan ibaret olduğu okuyucuların dikkatine sunulmaktadır. Amaç, bazı sahabilerin birbirlerine karşı tutum ve tavırları hakkında daha doğru ve gerçekçi değerlendirmeler yapılmasına imkân sağlamak ve İslâm toplumunda yaşanan bazı sorunların sebep ve sonuçlarının daha sağlıklı tahlil edilmesine yardımcı olmaktır. (shrink)

Understanding the developments in the early period when Ṣūfism became widespread in the Islamic society, both necessitates studies on other disciplines from Ṣūfism, and also requires the consideration of Ṣūfism from the perspective of other religious sciences. In this regard, one of the important names is the famous Ḥanbalī scholar Abū Yaʿlā al-Farrā. Abū Yaʿlā al-Farrā who was interested in ḥadīth, Islamic law and tafsīr as well as Ṣūfism and theological issues, has an important place especially with his works in (...) the Ḥanbalī tradition. Abū Yaʿlā, who grew up in a period when the Sunnī theology schools were formed, spread and exercised its influence, he maintained the Ḥanbalī viewpoint and criticized both some schools of kalām and the Ṣūfis by using the kalām method. Therefore, analyzing his views is important for understanding the formative conditions of the first period of religious science tradition, as well as giving clues about the relationship between Ṣūfism and Ḥanbalī tradition. In this article, his views of zuhd, tawakkul and Ṣūfism in general is examined in the context of his works Kitāb al-Muʿtamad fī uṣūl al-dīn and Kitāb al-tawakkul, and his importance in understanding the relationship between Ṣūfism and Ḥanbalī tradition is emphasized. (shrink)

Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī is one of the important representatives of Khurāsān Shāfi‘ī School. Al-Ta‘līḳa is his famous work, which is one of the first commentaries of al-Muzanī’s Mukḫtaṣar. One of the important features of this work is the introduction to some of the subjects of ijtihād (process of juristic legal reasoning), taqlīd (acting upon the word of another without asking for specific proof), ijmā‘ (consensus of jurists) and view’s of the companions of the Prophet. The first systematic, complete and detailed (...) works of uṣūl al-fiqh (Islamic legal theory) that belonged to the Khurāsān Shāfi‘ī School have reached to the present day belong to the second half of the V./XI. century. Making research on the studies which were done about uṣūl al-fiqh and formed the basis of this period is essential to follow the development of uṣūl al-fiqh of the Khurāsān Shāfi‘ī School. Transfer of the uṣūl al-fiqh in al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī’s al-Ta‘līḳa make it possible to determine the literatüre, which was formed in Khurāsān region in the period from the death of Shāfi‘ī to the first half of the V./XI. century until the first half of the Khurāsān region, which allows the determination of the uṣūl al-fiqh. In this study, on the basis of ijmā‘, al-Qāḍî Ḥusayn al-Marwarrūdhī’s method in al-Ta‘līḳa will be examined.Summary: Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī is considered to be one of the most important representatives of the Khurāsān Shāfi‘ī School. In addition to receiving fiqh education from al-Qaffāl al-Marwazī, who is accepted as the founder of the Khurāsān Shāfi‘ī School in Shāfiʿī fiqh circles. Al-Qāḍī Ḥusayn, one of the most distinguished students of al-Qaffāl al-Marwazī, has become one of the important bearers of the fiqh heritage of Khurāsān Shāfi‘ī School. The fact that the epithet “el-kāḍî” is used in the works of Khurāsān Shāfi‘ī School to absolutely refer to al-Qāḍî Ḥusayn, is another issue that shows his being authority on fiqh. Al-Qāḍī Ḥusayn al-Marwarrūdhī has accomplished many works in the field of fiqh. The most famous and most important work of al-Qāḍī Ḥusayn is the al-Ta‘lîḳa, written according to the Mukḫtaṣar arrangement style of al-Muzanī. He is often cited as the author of the well-known work al-Ta‘lîḳa in the sect. Al-Ta‘lîḳa, commonly cited in fiqh studies to refer to the views of al-Qāḍī Ḥusayn, is one of the first commentary on Mukḫtaṣar by Muzanī. With these characteristics, al-Ta‘lîḳa is one of the outstanding manuscripts for exploring the fiqh legacy of the Khurāsān Shāfi‘ī School. Another important feature of this text is that uṣūl al-fiqh issues such as ijtihād, taqlīd, ijmā‘ and view’s of the companions of the Prophet (qawl al-ṣaḥābah) have been covered in the introduction of the work. Al-Qāḍī Ḥusayn discusses the issues of evidentiality and types of ijmā‘ and ijmā‘ of ṣaḥābah in the chapter on ijmā‘ in al-Ta‘lîḳa. Al-Qāḍī Ḥusayn also handles the debates on view’s of the companions of the Prophet in the section on ijmā‘ of ṣaḥābah. It is also seen that the proofs proposed for evidentiality of ijmā since Shāfiʿī’s period became more versatile and differed. The fact that the arguments al-Qāḍī Ḥusayn cites in the chapter of the evidences of ijmā‘ were also mentioned by his contemporary, al-Māwardī, an Iraqi Shāfiʿī jurist, points out the accumulation of knowledge in terms of proofs of ijmā. Al-Qāḍī Ḥusayn makes two related distinctions that are fundamentally related to the types of ijmā. The first is the division between ijmā supporters, those who argue for knowability of ijmā, and their opponents. According to this, ijmā is divided into two parts as ‘āmm (general public) ijmā‘ and khāṣṣ (scholars) ijmā‘. Opposition to ‘āmm ijmā‘, such as fardhs (obligations) in prayer, rawātib sunnah (the practice that the Prophet regularly performed) and feast prayer requires kufr (blasphemy). Al-Qāḍî Ḥusayn, who considers issues such as ‘awl (a sharing method in Islamic inheritance law), mut‘a marriage (a type of temporary marriage) and riba’l-faḍl (interest in exchange or sale transactions) which are seen as controversial ijmā‘ issues in literature, as khāṣṣ ijmā‘ and evaluates opposition to this type of ijmā‘ as fisq (impiety). The second division al-Qāḍī Ḥusayn makes is between ijmā‘ based on the text and apparent comparison, and the ijmā‘ based on hidden comparison. Al-Qāḍī Ḥusayn thinks that the opposition to ijmā‘ that is based on ijtihād or the text in terms of sanad (chain of narrators), requires blasphemy. In a sense, this is to accept ijmā‘ as a provision on an equal basis and to reduce the distinctions of ijmā‘ to literary level. Al-Qāḍī Ḥusayn also discusses evidentiality of qawl al-ṣaḥābah in connection with the issues of ijmā‘. Al-Qāḍī Ḥusayn opposes the thesis that ijmā‘ is only limited to companions’ era and argues that it can be realized in any century after the Prophet. Al-Qāḍī Ḥusayn, who discusses ṣaḥābah’s ijmā‘ under two categories: the views of ṣaḥābah that have gained prevalence among other ṣaḥābahs and those that have not gained prevalence among other companions, argues for evidentiality of qawl al-ṣaḥābah, which have gained prevalence and known not to be opposed. He provides significant information on ijmā‘ discussion in Shāfi‘ī fiqh methods with regard to the evidentiality of this type of qawl al-ṣaḥābah, which is referred ijmā‘ al-suqūtī (consensus based on lack of opposition-silence). The knowledge al-Qāḍī Ḥusayn cites with regard to the evidentiality of qawl al-ṣaḥābah which have not gained prevalence among other ṣaḥābahs differs from Māwardī, one of his contemporary, and his predecessors. The fact that he cites Shāfi‘ī’s previous and latest views with regard to the state of such qawl al-ṣaḥābah in the face of qiyās (legal analogy) enables him to make comparison using uṣūl material available in his era. Al-Qāḍī Ḥusayn, who mentions debatable issues among ṣaḥābah, makes controversial narrations. While al-Qāḍī Ḥusayn reports that there is not any conflict on the argument that it is legitimate to express a third view with regard to issues on which ṣaḥābah is divided in two groups and fall into conflict, his contemporary al-Māwardī and other Shāfi‘ī jurists report that it is not legitimate to propose a third view on such an issue as there is ijmā‘ on these issues. (shrink)

That Ibn Sīnā’s “Canon of medicine” figures among the major classics of the history of medicine is doubted by no serious historian of medicine, eastern or western, Islamic or non-Islamic alike. It is therefore all the more surprising that so far no serious critical edition of this text was available. Certainly, a first, very timid step toward a really critical edition was made at the Institute of the History of Medicine and Medical Research, under the direction of Hakeem Abdul Hameed. (...) It compared the four existing editions: Rome 1593; Būlāq 1877; Tehran 1878; and Lucknow 1905. In addition it used an ancient manuscript of Aya Sophia, dated 618, i. e. MS Aya Sophia 3686. With this new edition a further important step toward a full critical edition is made. Even if it is obvious that it does not yet present a “critical edition” in the full sense of the word, it has important merits. (shrink)

Balkan yarımadası Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetine girdikten sonra orada yaşayan farklı milletler ile Osmanlılar arasında karşılıklı bir şekilde sosyo-kültürel, ekonomik, dinî vb. alanlarda bir etkileşim ve gelişim meydana gelmiştir. Bu etkileşim ve gelişimin nasıl olduğuna dair objektif ve sübjektif bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu hususla ilgili son araştırmalarda ortaya çıkan ortak kanaat, Osmanlıların fethettikleri yeni bölgelerdeki Gayri Müslimlere İslâm dinini telkin etmekle birlikte onların din, gelenek ve örflerini zorla değiştirme politikaları izlemedikleri gerçeğidir. Nitekim Osmanlılar Balkanlarda 5 asır hâkimiyet sürmekle birlikte 20. yüzyıla (...) gelindiğinde sadece Arnavutların ekseriyeti ve Boşnakların İslam’ı benimsedikleri görülmektedir. Arnavutların İslâm dinini benimsedikleri dönemlere bakıldığında Kripto Hıristiyan grupların değişik bölgelerde ve dönemlerde ortaya çıkmaları dikkatimizi çekmektedir. Kripto Hıristiyan vakaları Osmanlı’nın diğer Balkan bölgelerinde, Kıbrıs, Adalar, Trabzon vb. gibi yerlerde de görülmüştür. Bu makale günümüz Arnavutluk’un sınırları içerisinde meydana gelen Kripto Hıristiyan olaylarını incelemeyi amaçlar. Araştırmanın temel kaynaklarını o dönemin papaz raporları ve Osmanlı arşiv belgeleri oluşturmaktadır. Ayrıca bu konuyla ilgili yapılan yerli ve yabancı yeni çalışmalara da atıf yapılmıştır. (shrink)

Human beings pass through a series of life stages since birth. These stages beginning at the infancy even in the mother’s womb are accompanied with a period extending to the senescence and the last stages of the life. Creation of human beings and various stages of the life are mentioned in the Qurʾān. Besides, it is referred to the senescence. In addition to the expressions sheikh, shayb, ʽajūz and kibar indicating to the senescence, ardhal al-ʿumur is also pointed out in (...) the Qurʾān in this regard. This article aims to identify in which context and meaning the wording regarding ardhal al-ʿumur and senescence are used in the Qurʾān and to reveal the relation between these terms. Since, the term ardhal al-ʿumur and senile dementia are directly correlated in the commentaries usually and the interpretations build the perception that these two expressions are almost synonyms. Are ardhal al-ʿumur and dementia closely associated with each other? Are the other terms in the Qurʾān indicating to the senescence correlated with the dementia? Our study aims to explain the expression ardhal al-ʿumur in the Qurʾān in this regard. Furthermore, the other terms regarding the senescence expressed in the Qurʾān are reviewed in this respect. SUMMARY The Qurʾān tells the creation of human beings and refers to the various stages of their lives as well. The explanations beginning with the creation state the prenatal period, infancy and childhood, adolescence and adulthood of human beings. The Qurʾān refers to the senescence as well, the last stage of the life. In this regard, ardhal al-ʿumur, sheikh, shayb, ʽajūz and kibar are the terms in the Qurʾān associated with the senescence. Especially nowadays, the senescence is a considerable focus of the science, besides being mentioned in the Qurʾān. This article discusses the subject scientifically as well. The senescence is defined with various aspects since it expresses a period having physical, psychological and social dimensions. Furthermore, certain classifications regarding the senescence are made and physiological changes associated with the chronological age are more emphasized. It has been indicated that the senescence is divided into two: biological and chronological aging. According to this chronological aging is the same for everyone while biological aging varies from individual to individual. The senescence is acknowledged as the last development stage of the human life in terms of social sciences and considered as an on-going universal process between birth and death. Therefore, the senescence is interpreted relatively while the aging is interpreted universally. So, everyone gets old; however, the senescence means a life period varying from individual to individual. The senescence affects the individual both health-wise and psychologically, sociologically and economically. In other words; the senescence, a tough period, is a phenomenon which deeply affects the human beings and all their characteristics making them exist. The senescence is addressed in the Qurʾān with various expressions. Ardhal al-ʿumur, foremost among these, is mentioned twice in the Qurʾān (al-Nakhl 16/70, al-Ḥac 22/5). The exegetes generally consider ardhal al-ʿumur as the physiological exhaustion of an individual due to aging and as the period when dementia is experienced. The characteristics of the stage called as ardhal al-ʿumur in the Qurʾān are explained with the following statement: turning into a person who does not know anything from the person who used to know many things. Just because of this sentence, ardhal al-ʿumur is construed with dementia. Are arzali’l-ʽumur and dementia directly interrelated? This article also reviews the other terms stated in the Qurʾān regarding the senescence from this aspect. Sheikh, another expression stated in the Qurʾān regarding the senescence, is mentioned four times (Hūd 11/72, Yūsuf 12/78, al-Qaṣaṣ 28/23, al-Muʼmin 40/67) and it is described with the word kabīr in two of them. The lexical meaning of sheikh is an old person in terms of age and appearance. Moreover, sheikh is used as an adjective to describe the individuals who have wisdom in customs. So, the word sheikh both means an individual who is well on in life and is the expression of supremacy in terms of knowledge and experience. Shayb, another expression stated in the Qurʾān regarding the senescence, is mentioned three times (Maryam 19/4, al-Rūm 30/54, al-Muzzammil 73/17) and means hair greying and describes a physiological change in the senescence. ʽAjūz stated in the Qurʾān for the senescence is mentioned in four different chapters (Hūd 11/72, al-Shuʽarā’ 26/171, al-Ṣāffāt 37/135, al-Dhāriyāt 51/29) and expresses incapacity of performing many actions. ʽAjūz is another expression in the Qurʾān meaning elderliness. The senescence is implied with this expression too; however, the dementia is not mentioned. Kibar, the last wording associated with the senescence, is mentioned in six verses (al-Baqara 2/266; Āl-i-ʽImrān 3/40, Ibrāhim 14/39, al-Hicr 15/54, al-Isrā 17/23, Maryam 19/8). The word kibar means the senescence and physical power loss; nevertheless, is not interpreted as dementia. To our knowledge, the explanations regarding the senescence and dementia in most of the commentaries cannot be corresponded in the Qurʾān as if they are synonyms. This perception can be generated due to the statements pointing out the dementia in the lexical meaning of ardhal al-ʿumur. It is understood in the light of the data acquired by today’s science that the dementia is not a natural result of the senescence but rather one of its risks, which is already proved by the fact that the science discusses the dementia separately from normal aging process. Therefore, there is not a general picture of dementia including all elders. Thus, it is possible to define ardhal al-ʿumur as a later part of life which includes some elders and affects them physiologically, psychologically, sociologically, etc., in addition, they lose their mental faculties in that period. Each expression regarding the senescence in the Qurʾān reveals the picture of the senescence pursuant to the integrity of the Qurʾān. The senescence in the Qurʾān is an ineluctable reality. The fact that this period is clearly expressed in the verses aims that this reality can be perceived by human beings and they can be prepared for this period. Some problems that elders experience are also mentioned in the Qurʾān. When the other terms in the Qurʾān associated with the senescence apart from ardhal al-ʿumur are reviewed, it is seen that the aforementioned problems that may be observed at later ages are hair greying, bone diseases, incapability and weakness in doing some actions. Today, there are various disciplines concerning the elders and the information obtained from these disciplines shows that these problems are a lot more than the ones mentioned in the Qurʾān. However, it is not expected that the Qurʾān discusses the facts as a science book since it is a holy book. When ardhal al-ʿumur is evaluated in the light of scientific data, it appears as a sickness period when some elders experience mental problems such as dementia/blackout. On the one hand, there will be elders who experience these problems; on the other hand, there will be some who do not. All expressions regarding the senescence in the Qurʾān do not lead to the fact that the aging leads to the dementia directly. Ardhal al-ʿumur within the integrity of the Qurʾān expresses that senile dementia affects some individuals while it has not any impact on the others. Therefore, ardhal al-ʿumur is one of the life stages affecting not every elder but some of them. The fact that different terms are stated in the Qurʾān regarding the elders points out various aspects of the aging process creating different effects. The second important reason why the aging is mentioned in the Qurʾān is to emphasize the value of the elders and the respect that should be showed to them. Besides, it is also underlined in the Qurʾān that the elders are so precious that they cannot be left alone socially and psychologically. Furthermore, the elders are the individuals worthy of love and being valued. Thus, it is suggested in the Qurʾān to love, respect and honour the elders and to live with them regardless of whether they will experience ardhal al-ʿumur or not. Therefore, the human beings are reminded to look after the elders, esteem them materially and morally, as they deserve, and to act considering the characteristics of this period. (shrink)

A distinction often drawn in the literature on emergence is that between epistemological emergence and ontological emergence. I argue that the position that there are instances of ontological emergence in the world (radical emergentism) and the position that all instances of emergence are epistemological (ontological reductionism) are both problematic. My aim in this paper is to outline a third form of emergence, inspired by the philosophical ideas of Charles S. Peirce and Daniel Dennett, which will allow us to avoid both (...) radical emergentism and ontological reductionism. Since what emerges in this kind of emergence is a real pattern, I call it real pattern emergence (RP emergence). A defining characteristic of a pattern is that it is more general than the elements or processes instantiating it. That is, the same pattern can be instantiated by different individual elements or processes. This generality of patterns makes them perfect candidates for applying Peirce’s rich theory of generals, including his pragmatism and Scholastic realism. I will argue that a real pattern is what Peirce calls a real general (or real Third), and like a real general, it is autonomous from the elements or processes instantiating it, because it supports predictions about not only what will happen in a given situation, but also what would happen in an indefinite variety of possible micro situations that are not actualized. This autonomy of real patterns will be the key feature that sets RP emergence apart from mere epistemological emergence, without, on the other hand, collapsing it into ontological emergence. The difference between RP emergence and Mark Bedau’s related notion of weak emergence will also be clarified. (shrink)

What makes something a part of my body, for moral purposes? Is the body defined naturalistically: by biological relations, or psychological relations, or some combination of the two? This paper approaches this question by considering a borderline case: the status of prostheses. I argue that extant accounts of the body fail to capture prostheses as genuine body parts. Nor, however, do they provide plausible grounds for excluding prostheses, without excluding some paradigm organic parts in the process. I conclude by suggesting (...) that embodiment is moralized all the way down: to be a body part is to be the sort of thing that ought to be protected, in a certain way, by social practices. (shrink)

Disagreements about the success of any given argument often arise because the suppositions of the critic differ from the suppositions of the author of the argument. In maintaining the plausibility of a metaethical argument for theism against the objections articulated by Stephen J. Sullivan, I will probe our differing suppositions with regard to the relation of theological to naturalistic metaethical theories, the starting point for the metaethical argument for theism, and the relation of the qualities of God's will to our (...) obligation to obey God. (shrink)

Il est […] illusoire de vouloir affronter seul des problèmes qui appellent le dépassement des limites liées aux spécialisations disciplinaires et aux enjeux institutionnels. Après avoir lu l’ensemble des contributions au présent volume de Corela et m’être plongé dans un certain nombre de travaux cités dans ces articles, profitant du fait qu’Ingrid Mayeur et Marie-Anne Paveau ont eu l’élégance de me convier à un dialogue critique, je répondrai brièvement à cert...

I defend the view that aspect-perception – seeing as a duck, or a face as courageous – typically involves concept-application. Seemingly obvious, this is contested by Avner Baz: ‘aspects may not aptly be identified with, or in terms of, empirical concepts […]’ – In opposition, I claim that they may. Indeed, in many cases there is no other way to identify aspects.I review the development in Baz’s view, from his early criticism of Stephen Mulhall, to his recent recruitment of the (...) discussion about aspects to criticize John McDowell’s conceptualism, and his claim: ‘the dawning of Wittgensteinian aspects reveals our power to perceive unity and sense that are not aptly thought of as conceptual’.I accept many of Baz’s claims against Mulhall and McDowell. However, his arguments go too far. Aspect-perception, I argue, typically involves a special kind of application of concepts. Denying that is denying much of what is important and of interest in the phenomena of aspect. The world revealed in aspect-perception is not the conceptualized world of science; but it is also not the pre-conceptualized ‘phenomenal’ world which, according to Baz, we normally have in perception, and which he wants to bring into view. (shrink)

In this work, I analyze our concept of cause in the face of criticism of Bertrand Russell in his article “On the Notion of Cause”. For Russell, there is an estrangement between the notion of cause and mature science of physics. The word cause (and its correlates) would not be used in physics, thus eliminating the main justification of philosophy for his job—the foundation of science. Thus, the various causal notions and the principle of causality should be abandoned by philosophers (...) as something outdated. The aim of this study is to assess the extent to which our notion of cause, with its asymmetric nature, can be explained by physics and investigate the question of the existence of causes in our world. (shrink)

The ‘universal cell reaction’ (UCR), a coordinated biphasic response to external (noxious and other) stimuli observed in all living cells, was described by Nasonov and his colleagues in the mid‐20th century. This work has received no attention from cell biologists in the West, but the UCR merits serious consideration. Although it is non‐specific, it is likely to be underpinned by precise mechanisms and, if these mechanisms were characterized and their relationship to the UCR elucidated, then our understanding of the integration (...) of cellular function could be improved. As a step towards identifying such mechanisms, I review some recent advances in understanding cell mechanics and the stress response and I suggest potentially testable hypotheses. There is a particular need for time‐course studies of cellular responses to different stimulus doses or intensities. I also suggest a correspondence with hormesis; re‐investigation of the UCR using modern biophysical and molecular‐biological techniques might throw light on this much‐discussed phenomenon. BioEssays 29:324–333, 2007. © 2007 Wiley Periodicals, Inc. (shrink)

Basic teachings for an exemplary human behaviour according to a scholar of Ahmadiyyah sect.

Critical study chiefly of the teachings of Ibn al-ʻArabī, 1165-1240 and various other noted Muslim personalities.

Delo filosofii -- ch. 1. Spory evropeĭskoĭ kulʹtury. Ėpicheskiĭ iskhod. Otkrytie soznanii︠a︡. Drevnegrecheskai︠a︡ tragedii︠a︡ i filosofii︠a︡. Afiny i Ierusalim. Novat︠s︡ii︠a︡ Kopernika i kopernikanskai︠a︡ revoli︠u︡t︠s︡ii︠a︡ -- ch. 2. XX vek: k ontologii spornosti. Sofii︠a︡ i chert. Kant pered lit︠s︡om russkoĭ religioznoĭ metafiziki. O vtorom izmerenii myshlenii︠a︡: L. Shestov i filosofii︠a︡. Na poli︠a︡kh "I︠A︡ i Ty".

Following the death of the Prophet, many different understandings have emerged in the Islamic world to make life meaningful. There is no doubt that understanding of Quran and Hadith texts is the basis of these understandings. The effort to understand Nass, sometimes, has opened the doors of constructive criticism; sometimes it has shown a destructive character. Understanding efforts in Islamic world has been more active on the hadiths in modern times. As a matter of fact, while the groups who claim (...) to live their lives as in the time of the Prophet were affected by modernity, the discourses that did not need any trace from the time of the Prophet paid attention to the hadith-sunnah. In this study, the idea of contradiction to the Qur'an is emphasized, whose traces go back to the classical period and which has moved in a different direction with the abuses of the Quranist-Mealist discourse in modern times. In the first period, the criticism activities which focused on isnad have led to the training of the specialists of jarh-tadîl over time and by this way, the defects that may have happened to isnad were eliminated to a certain extent. In parallel with isnad examinations, text-based critics have also been introduced in the evaluation of hadiths. One of the text-based criticism methods is submitting hadiths to the Qur'an. In this study, the abuse of “submitting hadiths to the Quran”, which has an important place in the Islamic science tradition, but reached a dimension contrary to its natural methodology in the modern period, will be discussed. (shrink)

Makalenin temel fikirlerinden birisi, kendine has özgür ve değişime açık yapısıyla, diğer kültürlerdeki eşdeğerlerinden farkını ortaya koyan ulemanın, Osmanlı Devleti’nin başarısında büyük rolü olduğu öngörüsüdür. Devletin yüksek eğitim kurumları olan medreselerde eğitim faaliyetlerini yürüten bu ulema (ilmiye teşkilatı); ilmi birikimi, hayatı anlamlandırma çabaları, evrensel bakış açıları ile topluma yön verebilecek seviyedeydi. Makalede ele alınan temel problem, 18. ve 19. asırlara gelince ulemada görülen hızlı prestij düşüşünün manipüle edilip edilmediğini ortaya koymaktır. Makalenin önemsediği diğer bir mesele, 1839 Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra (...) daha çok Batı kültürünün etkisi ile ulemanın karşısında konuşlanan aydınlardır. Bu aydınlar kısa sürede ulemanın Osmanlı Devleti’ndeki yerini almaya başlamış ve Batı kültürünün bir nevi temsilcileri pozisyonuna gelmişlerdir. Bu yeni reformistlerin, İslâm dünyasında Müslümanlığı muhafaza ederken Batılılaşmayı amaçlamaları yeni bir ikilem oluşturmuştur. Makalenin amacı, ortaya çıkan bu paradoksu tarihsel zemininde incelemek, toplum üzerinde nasıl bir etki ve algı oluşturduğunu ortaya çıkarmaktır. Araştırmada “tarihî araştırma yöntemi” kullanılmıştır. Bu yöntemle araştırmanın konusunu oluşturan dönem eleştirel bir gözle incelenip, doğru bir şekilde tahlil edilmeye gayret edilmiştir. (shrink)

Face à la tendance ordinaire de l'homme à l'égoïsme, à la recherche d'intérêts personnels et aux confits variés où la raison du plus fort est la meilleure, il faut des pensées fortes qui montrent la voie d'une humanité retrouvée. La pensée d'Emmanuel Lévinas en est une. Des commentateurs en parlent en termes d'une nouvelle sagesse d'amour au profit d'une altérité vivifiée. Cette pensée décrit en effet ce qui doit normalement meubler toute approche relationnelle : la responsabilité du Moi pour autrui. (...) Rencontré dans la médiation de son visage, ce dernier exige cette responsabilité à travers l'ordre dont il est porteur : "Tu ne tueras". Autrement dit, "Aime" et "Prends soin de celui qui est devant toi". Quand chaque Moi s'évertue à honorer cet ordre, il se constitue ipso facto gardien, messie ou bienfaiteur de son frère. C'est en agissant ainsi que le monde se tracera des sillons pour l'émergence d'une civilisation d'amour. Lésinas en est convaincu. Mais la question qui se pose dans cette étude est de savoir si sa pensée contient vraiment des ingrédients rassurants pour la fondation d'une morale d'interpersonnalité qui assure vraiment la vie des personnes et des peuples. (shrink)

Qui n'a souvenir de la grande palabre sur la philosophie africaine? Paulin Houtondji, Marcien Towa, Eboussi Boulaga, Niamkey Koffi et bien d'autres y ont valablement laissé du leur au point de s'imposer aujourd'hui comme des références incontournables de la philosophie d'Afrique. On est parfois tenté de songer à la fin de l'activité philosophique chez les Africains avec ceux-là. C'est justement à cette éventuelle fin que refusent de souscrire aussi bien le philosophe congolais Claver Boundja que l'équipe de jeunes philosophes ayant (...) tous pour ambition "de réouvrir à nouveaux frais le débat sur le développement en Afrique". L'à-propos quant à l'absence métathéorique que la théorie du développement de Boundja vient combler dans la philosophie contemporaine fait l'unanimité parmi les contributeurs. En outre, la théorie philosophique du développement de Boundja se démarque de la conception marxiste de celle-ci, dans la mesure où Boundja ancre la pensée philosophique fondamentale de type métaphysique dans la question du développement humain. Elle s'émancipe du volet socio-économique avec ses pesanteurs sociohistoriques pour interroger le bien-être non calculé de l'humain. Dans une herméneutique circonstanciée, les auteurs examinent le développement non pas en confinant celui-ci aux vues de Boundja, mais en l'ouvrant aux interrogations sur l'humain et ses conditions ou ses possibilités de réalisation de vie épanouie. C'est pourquoi Boundja est tantôt questionné, tantôt exploré comme atelier pour l'émancipation féministe, tantôt encore mis en dialogue avec Ebenezer Njoh-Mouellé, V.Y. Mudimbe non sans évoquer en filigrane, Amartya Sen, Martha Nussbaum, etc."--Page 4 of cover. (shrink)