Pośród wielu teorii prawdy tę najdłużej i najbardziej eksplorowaną stanowi niewątpliwie jej klasyczne ujęcie. W jego obrębie powstały również, podobne klasycznej, teorie korespondencyjna i semantyczna. Dla wielu filozofów terminy te wydają się synonimiczne, co stanowi rację powstania niniejszego artykułu. Analiza rodzajów związku pomiędzy językiem a światem, które wprowadzają różne teorie uznawane za klasyczne, ma służyć wyeksponowaniu różnic pomiędzy tymi teoriami. Przedstawiona zostaje również propozycja ustanowienia podziału, który w sposób ścisły i prosty usystematyzuje rozumienie klasycznej, korespondencyjnej i semantycznej teorii (...) prawdy. (shrink)

Słownik języka polskiego PWN odnotowuje m.in. trzy znaczenia słowa „fenomen”: (1) rzadkie, niezwykłe zjawisko; (2) osoba wyjątkowa, niezwykle uzdolniona; (3) fakt empiryczny będący punktem wyjścia badań naukowych. W tytule nie chodzi o „fenomen” w sensie drugim, chociaż do Szkoły Lwowsko-Warszawskiej należało wiele osób wyjątkowych i niezwykle uzdolnionych, do których z powodzeniem można odnosić słowo „fenomen” w tym sensie. Tytułowy zwrot „Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” sygnalizuje natomiast, z jednej strony, że książka zdaje sprawę z badań naukowych nad pewnym złożonym „faktem empirycznym” – (...) nad pewną formacją intelektualną wraz z jej dorobkiem. Z drugiej strony tytuł wskazuje na rzadkość i niezwykłość Szkoły: to, że była ona fenomenem nie tylko w dziejach Polski, lecz także w dziejach kultury in toto. Oto kilka faktów, które się na fenomen Szkoły – w tym drugim sensie – składają. Za początek Szkoły przyjmuje się rok 1895, kiedy jej założyciel, Kazimierz Twardowski, przybył z Wiednia do Lwowa i już wkrótce wypromował pierwszych doktorów. Wśród wychowanków (doktorantów) Twardowskiego było ponad dwudziestu przyszłych profesorów tytularnych, którzy w dwudziestoleciu międzywojennym zajęli większość katedr filozofii, logiki i psychologii, ale oddziałali także na inne dyscypliny – takie jak literaturoznawstwo, muzykologia, filologia klasyczna etc. Twardowski zmarł w 1938 roku, a za koniec Szkoły niektórzy przyjmują rok 1939 – istotnie II wojna światowa spowodowała spustoszenie w szeregach przedstawicieli Szkoły, a jeszcze silniejszy cios stanowił dla niej okres stalinizmu. Jednakże Kilka wybitnych postaci Szkoły – takich jak Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Czeżowski, Izydora Dąmbska, Tadeusz Kotarbiński, Stefan Swieżawski czy Władysław Tatarkiewicz – działało jeszcze wiele lat po wojnie, wychowując kolejne pokolenia w duchu właściwego Szkole antyirracjonalizmu. Wielu spośród autorów tekstów do niniejszego tomu to przedstawiciele młodszych pokoleń Szkoły Lwowsko-Warszawskiej sensu largo. Spoiwem Szkoły był nie pewien zespół idei, który wyznawaliby jej członkowie, lecz pewne postulaty metodologiczne oraz pewien zestaw wartości, które były w Szkole akceptowane przez kolejne pokolenia. O tych postulatach metodologicznych i o tym zestawie wartości mówią szczegółowo autorzy tekstów tu zamieszczonych. Ogromnemu wpływowi Szkoły na kulturę polską towarzyszyła recepcja wyników osiąganych przez jej członków za granicą. Naszym „towarem eksportowym” była szeroko rozumiana logika (logiki wielowartościowe i metalogika Łukasiewicza, gramatyka kategorialna Ajdukiewicza, koncepcja prawdy Tarskiego). Wiele osiągnięć członków Szkoły w innych dziedzinach zagranica odkrywa dla siebie dopiero dziś i wyniki te budzą podziw u tych, którzy się z nimi stykają. Ideą stojącą za powstaniem „Fenomenu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej” była chęć ukazania Szkoły w jak najszerszej perspektywie, także przez pryzmat mniej znanych, choć ważnych postaci i osiągnięć. Ze wstępu Książkę można zamówić tutaj: https://ksiegarnia.academicon.pl/glowna/187-fenomen-szkoly-lwowsko-warszawskiej-miekka-oprawa--97883 62475193.html. (shrink)

W latach 1931-1934 Kazimierz Ajdukiewicz sformułował dwie wersje teorii znaczenia. Tarski wykazał, że druga wersja teorii dopuszcza moż- liwość istnienia równoznacznych nazw o różnej denotacji. Cecha ta zo- stała uznana przez Tarskiego i Ajdukiewicza za dyskwalifikującą teorię. W artykule dokonuję porównania obu wersji teorii, przede wszystkim ze względu na podstawową definicję wzajemnej wymienialności wyrażeń. Pokazuję, że wbrew rozpowszechnionej opinii zarzut Tarskiego dotyczy także pierwszej wersji teorii. Siła argumentu Tarskiego opiera się na założeniu, że żadna adekwatna teoria znaczenia (...) nie może dopuszczać istnienia równoznacznych nazw o różnej denotacji. Podejmuję dyskusję z tym stanowiskiem. (shrink)

Tarski believed that the notion of truth should be relativised not to the notion of meaning - as many philosophers would claim - but rather to the notion of language. In general terms, he would identify a language with a structure L = containing an alphabet, a class of sentences and an operation of consequence. As to the specific languages of deductive sciences Tarski maintained that they should be inseparably conjoined with theories, so that the notion of language should be (...) supplemented with a set of axioms and a set of true sentences: L' = . First four elements of L' are quite conveniently expressable in syntactic terms. About the set of Ver, to the contrary, it can be said only that it is one of many complete and coherent sets of sentences containing Ax and closed for the operation Cn. For a very general characteristic it could perhaps be enough. For a more specific definition of Ver, however, Tarski needed some semantic tool. As is well known, he used the notion of satisfying, defined for every particular language L* . Thus, as it seems, according to Tarski, the general notion of truth relative to language is a primary notion of the theory of formalized languages. Were we after introducing it as a secondary notion, we would have to enrich the notion of language with some semantic (referential) aspects, what in turn would require some standarization of syntax and thus narrow the notion of formalized language. (shrink)

Tytuł tego artykułu jest podwójną parafrazą. Jest parafrazą tytułu głośnej monografii Alfreda Tarskiego Pojęcie prawdy w językach nauk dedukcyjnych, a jednocześnie jest też parafrazą tytułu artykułu Adama Groblera Pojęcie prawdy w językach nauk empirycznych. Sygnalizuje też pewien istotny związek rzeczowy z przedsięwzięciami obydwu panów. Podobnie jak Tarski w odniesieniu do nauk formalnych i Grobler w odniesieniu do nauk empirycznych, próbuję zbadać, czy klasyczna koncepcja prawdy może być efektywnie stosowalna również w naukach humanistycznych. Po rekonstrukcji i krytycznej analizie propozycji (...) class='Hi'>Tarskiego stwierdzam, że o ile w naukach logiczno-matematycznych pojęcie prawdy jako prawdziwości w modelu zdaje się wystarczać, to w naukach empirycznych i humanistyce trudno jest uznać za zadowalające, ponieważ „nie sprowadza nas z drzewa języka”. Poszukiwanie trafnego modelu rzeczywistości za pomocą reguł inferencji i reguł empirycznej weryfikacji wiedzy także wydaje się mało skuteczne. W humanistyce bowiem dla konfrontacji modelu z rzeczywistością niezbędne wydaje się jeszcze uwzględnienie pewnych reguł rozumienia. Inaczej świat artefaktów i wartości będzie pozostawał dla nas całkowicie zakryty/niedostępny. A przeto i nasza konfrontacja z nim za pośrednictwem rozmaitych modeli - jeśli istotnie ma nas skutecznie chronić przed „ślepą” wędrówką po konstelacjach światów możliwych lub widmem bezdusznej naturalizacji - musi być oparta na takich regułach rozumienia i regułach sensu, które umożliwią nam źródłowe odsłonięcie specyficznych dla poszczególnych dziedzin przedmiotowych jakości oraz nadbudowanych nad nimi jednostek sensu i wartości. (shrink)

W pracy rozważa się problem pojęcia prawdy w matematyce. Punktem wyjścia jest definicja prawdziwości Tarskiego. Dyskutuje się tło filozoficzne tej definicji, jej znaczenie dla języka matematyki i dla filozofii, stosunek do różnych definicji prawdy. Rozważa się też związek dowodliwości i prawdziwości w matematyce. Korzystając z wyników logiki matematycznej wykazuje się, że warunki z definicji Tarskiego nie zapewniają jedyności interpretacji predykatu prawdy. Pokazuje się też, że pojęcia semantyczne, takie jak spełnianie i prawdziwość nie są pojęciami finitystycznymi i wymagają użycia (...) pojęcia nieskończoności. (shrink)

Poppera i Tarskiego wiele łączyło. Obaj urodzili się na początku XX wieku i obaj pochodzili z rodzin żydowskich zasymilowanych w swoich ojczyznach. Obaj emigrowali w czasie wojny ze swych krajów i obaj do końca życia przebywali na obczyźnie. Zarówno Popper jak i Tarski żywo interesowali się filozofią, ale obaj odebrali też akademickie wyksztalcenie matematyczne. Podobny był przedmiot ich głównych zainteresowań: obaj analizowali teorie naukowe. Popper zajmował się metodologią nauk empirycznych, natomiast Tarski badaniami systemów dedukcyjnych. Popper ponadto uprawiał filozofię (...) i wielokrotnie wyrażał swoje stanowisko w kwestiach filozoficznych. Inaczej było z Tarskim: zasadniczo unikał wypowiadania się na tematy filozoficzne, będąc bardzo ostrożnym w wyciąganiu wniosków natury światopoglądowej z logiki, co nie przeszkadzało, że rezultaty jego badań logicznych uznawane były przez wielu, w tym również przez Poppera, za brzemienne w konsekwencje filozoficzne. Obaj byli, każdy w swojej dziedzinie, myślicielami oryginalnymi, więcej - wybitnymi i obaj aktywnie uczestniczyli w życiu naukowym swoich czasów. Kiedy w latach 30. zbliżyli się do Koła Wiedeńskiego, zarówno Popper jak i Tarski zaznaczyli swoją odrębność wobec koncepcji głoszonych przez jego członków. To właśnie za sprawy Koła Wiedeńskiego doszło do ich spotkania - spotkania, o którym później wielokrotnie wspominał Popper. Popper poszukujący teoretycznej podstawy dla swej filozofii nauki znalazł ją. w semantyce Tarskiego. (shrink)

Tekst niedostępny online z racji zgody na publikację przekładu tylko w wersji drukowanej.

Kajian ini mengangkat pemikiran dua filsuf besar yaitu Martin Heidegger dan Mullā Şadrā dalam suatu kajian Filsafat Manusia dengan topik pembahasan ‘Struktur Fundamental Manusia’. Problem yang diangkat adalah bagaimana kesejalanan atau paralelisme gagasan keduanya mengenai struktur fundamental manusia. Penelitian ini berusaha mencari hakikat manusia menurut pandangan Martin Heidegger dan Mullā Şadrā kemudian mensintesiskannya dengan metode paralelisme. Penelitian ini penulis rasa penting, di samping untuk memperkaya dialog pemikiran antar peradaban, juga karena kedua filsuf ini memiliki kesamaan prinsip ontologis dalam fondasi filsafatnya (...) yaitu, Ada. Pandangan ini kemudian disebut dengan ‘reduksi ontologis’. Keduanya yakin bahwa tidak ada problem filsafat yang dapat terselesaikan kecuali pertanyaan tentang Ada terjawab secara memadai. Pandangan reduksi ontologis ini termanifes dalam bangunan pemikiran dan kritik keduanya, terutama dalam studi ini adalah gagasan mengenai manusia yang bersandar pada prinsip ke swa-buktian Ada. Metode yang digunakan dalam penelitian ini ialah metode komparatif khusus yaitu Paralelisme. Paralelisme adalah teori interpretasi atau metode komparasi khusus yang berupaya mencari paralelitas atau kesejalanan formulasi pemikiran antara dua filsuf yang memiliki perbedaan konteks, penekanan, pendekatan arah pemikiran dan solusi, namun memiliki karakteristik gagasan yang sejalan, sebangun atau paralel. Dari penelitian ini penulis menyimpulakan bahwa, Paralelisme Struktur Fundamental Manusia menurut Heidegger dan Mullā Şadrā menunjukan suatu kritik pada pandangan yang telah mengakar dalam diskursus filsafat Barat modern yang dipelopori oleh Rene Descartes. Heidegger secara terang menunjukan ketidakterimaannya pada pandangan tentang diri dalam filsafat Cartesian dan mendobraknya dengan gagasan manusia Dasein sebagai eksisten yang memahami dirinya sendiri dalam pra-struktur memahami, secara eksistensial dan mendahului suatu refleksi atau aktifitas kognitif apapun tentang diri Aku. Demikian pula Mullā Şadrā, walaupun hidup seabad dengan Rene Descartes, secara tidak langung mengkritik tradisi filsafat rasionalisme semacam itu dengan mengembangkan gagasan ilmu ḥudhūrī-nya, bahwa pengetahuan akan Aku atau diri ini bersifat imanen dalam dirinya sendiri dan mendahului segala bentuk konsepsi atau refleksi mengenai diri serta menjadi dasar bagi pengetahuan empiris. (shrink)

This article deals with the contemporary task of Christian public theology in constructing a contextual model that is able to maintain the dialectic of commonality and particularity. Such a model must pay attention to the search for common ground among many cultural-religious identities, while at the same time it must respect those identities in their own paticularities. The sensitivity to and solidarity with the victims of the New Order’s’ regime must also be fundamental elements of such a model. To do (...) so, this article discusses two competing theories in social philosophy (liberalism and communitarianism), and their parallel theories in theology (revisionism and post-liberalism). The necessity to construct a more balanced third way between those theories is needed, if Indonesian Christians want to be open to their social and political call and faithful to their Christian distinctiveness. Keywords: Public theology, liberalism, communitarianism, revisionism, post-liberalism, commonality, particularity. Abstrak: Artikel ini membahas tugas kontemporer teologi publik Kristen dalam mengkonstruksi sebuah model kontekstual yang mampu mempertahankan dialektika kesamaan dan kekhususan. Model semacam ini haruslah memperhatikan usaha menemukan dasar bersama di antara banyak identitas kultural-religius, sekaligus pada saat bersamaan menghargai identitas-identitas tersebut di dalam keunikan mereka masing-masing. Kepekaan dan solidaritas pada para korban di bawah rejim Order Baru di masa silam harus menjadi unsur-unsur mendasar bagi model semacam itu. Artikel ini mendiskusikan dua teori yang saling bersaing di dalam filsafat sosial (liberalisme dan komunitarianisme), dan teori-teori sejajar di dalam teologi (revisionisme dan pascaliberalisme). Tuntutan untuk mengkonstruksi sebuah jalan ketiga yang lebih seimbang antara teori-teori tersebut sungguh dibutuhkan, jika orang-orang Kristen Indonesia ingin berbuka pada panggilan sosial dan politis mereka sembari tetap setia pada keunikan Kristiani mereka. Kata-kata Kunci: Teologi publik, liberalisme, komunitarianisme, revisionisme, pascaliberalisme, komunalitas, partikularitas. (shrink)

Demokrasi Liberal terbukti buta terhadap politik sebagai pembentukan identitas kolektif. Kebebasan individu tidak dapat menjelaskan militansi seorang aktivis terhadap ideologi yang diusungnya. Identitas bersifat kolektif, dan politik senantiasa berurusan dengan pembentukan "kami" sebagai laean dari "mereka". Antagonisme adalah karakter pembeda dari politik, yang mematok politik, sebagai pengambilan keputusan, bukan pencapaian konsensus. Politik adalah soal menjatuhkan keputusan dalam arena yang serba mungkin.Buku ini berupaya membangun teori militansi, yang dilupakan oleh demokrasi liberal dengan asumsi individualisme dan universalismenya. Berbekal teori-teori politik radikal dari (...) Chantal Mouffe, Ernesto Laclau, dan Alain Badiou, penulis merumuskan apa arti dan dari mana datangnya militansi itu. Dua hal yang tak pernah disebut dalam literatur-literatur demokrasi sebelumnya. (shrink)

Questo articolo rilegge la letteratura critica e sociologica su algoritmi e IA alla luce di teorie sociali antropocentriche intorno al potere e alle sue dimensioni. Utilizzando come punto di partenza la classica distinzione concettuale tra potere di (agency) e potere su (dominio), illustro due teorizzazioni principali dell’agency degli algoritmi, che qui chiamo “reticolare” e “culturale”, e concettualizzo quattro dimensioni del dominio algoritmico: coercizione opaca, autorità computazionale, condizionamento strutturale e governamentalità dei dati.

Исследования М. С. Аксенова, наиболее важные из которых приводятся в издании, уникальные не только для своего времени, но во многих существенных аспектах также и для нашего, будут интересны математикам, физикам и философам, художникам и поэтам.

Juan B. Justo en la historia y el pensamiento argentinos, por A. Solari.--Teoría y práctica de la historia, por M. H. Alberti.--La base biológica de la historia, por F. Escardó.--La técnica, por A. Justo.--La economía, por R. Bogliolo.--La guerra, por A. G. Rodríguez.--La política, por A. Ghioldi.--La lucha de ciases, por R. Mondolfo.--El salariado, por M. Palacín.--Las formas típicas del privilegio, por J. L. Pena.--El gremialismo proletario, por E. Frugoni.--La cooperación libre, por N. Repetto.--La democracia obrera, por L. Pan.--La religión, (...) la cilencia, el arte, por R. Rivière. (shrink)

La meccanica quantistica è una delle più grandi conquiste intellettuali del xx secolo. Le sue leggiregolano il mondo atomico e subatomico e si riverberano su una miriade di fenomeni del mondomacroscopico, dalla formazione dei cristalli alla superconduttività, dalle proprietà dei fluidi a bassatemperatura agli spettri di emissione di una candela che brucia o di una supernova che esplode, daimeccanismi di combustione della fornace solare ai principi di base delle nanotecnologie. Non c’èquasi nulla nel mondo che ci circonda su cui non (...) soffi l’alito delle leggi quantistiche. Tuttavia, per come è usualmente presentata nei libri di testo, la meccanica quantistica è sostanzialmenteun’insieme di regole per calcolare le distribuzioni di probabilità dei risultati di qualunqueesperimento (nel dominio di validità della meccanica quantistica). In quanto tale, non ci forniscedirettamente una descrizione della realtà. Una descrizione della realtà, cioè un’ ontologia , dovrebbedirci che cosa c’è nel mondo e come si comporta, quali sono i processi che si realizzano a livellomicroscopico e, di conseguenza, fornirci una spiegazione del formalismo quantistico. (shrink)

La posibilidad del conocimiento práctico -- La teoría del discurso de Habermas -- La teoría del discurso de Robert Alexy -- Decisión, validez jurídica y argumentación.

Il volume, inserito nella collana diretta da Franco Todescan “Lex naturalis. Testi scelti di filosofia del diritto medievale”, presenta una sezione antologica di testi marsiliani introdotta da uno studio di Elvio Ancona sulla letteratura critica che nell’ultimo cinquantennio si è occupata del pensiero del Patavino. Lo studio bibliografico, in particolare, nella rivisitazione delle più recenti interpretazioni del Defensor pacis, trova occasione per interrogarsi su alcuni problemi giusfilosofici fondamentali che in quell’opera furono sollevati e sulle soluzioni che vi furono prospettate. In (...) questa prospettiva, dunque, viene esaminata innanzitutto la discussione relativa all’ispirazione di fondo della riflessione di Marsilio, riassumibile nella domanda se egli si debba ritenere “magis aristotelicus” o “magis christianus”, e a quale tipo di aristotelismo o di cristianesimo eventualmente si riferisca. Vengono successivamente considerate le principali teorie fiorite intorno alle grandi tematiche “istituzionali” del Defensor pacis, concernenti l’origine, l’organizzazione e la legislazione della civitas sive regnum, tematiche che sono state affrontate dagli studiosi ricorrendo a concezioni che andavano di volta in volta dal naturalismo al convenzionalismo, dal repubblicanesimo all’assolutismo, dalla teonomia al giuspositivismo. Ci si sofferma quindi sulla diuturna controversia che, con riguardo alla politica religiosa del legislator marsiliano, ha fatto parlare, con linguaggio spesso consapevolmente anacronistico, di “secolarismo” o addirittura “laicismo” e, alternativamente, di “cesaropapismo”. Si conclude infine con la disputa storiografica sulla collocazione del Mainardini tra medioevo e modernità, e con la valutazione delle indicazioni che, in termini di “ideologia marsiliana”, la complessa vicenda ermeneutica esaminata offre per una comprensione unitaria del significato della sua opera. (shrink)

Tato studie je v první řadě studií z dějin filosofie. Jejím hlavním úkolem je popsat život a dílo autora, který byl v česko-slovenském intelektuálním prostředí dlouhou dobu opomíjen: anglo-amerického matematika, fyzika a filosofa Alfreda Northa Whiteheada. Jeho životní příběh bývá někdy popisován jako „příběh tří měst“: Cambridge v Anglii, Londýna a nakonec Cambridge v Massachusetts, kde sídlí Harvardova univerzita. Studie se soustředí na některé významné momenty ve filosofově životě a pokouší se je zdůraznit jako klíč k porozumění Whiteheadovu celoživotnímu projektu. (...) Na samotném závěru je dodáno několik poznámek o recepci Whiteheadových myšlenek v česko-slovenském myšlenkovém milieu. (shrink)

Denne artikel undersøger fremkomsten af dansk fremtidsforskning i forbindelse med samtidige prognoser omkring det postindustrielle videns- og informationssamfunds kommen. Artiklen demonstrerer, hvordan postindustriel teori og hertil knyttede opfattelser omkring fundamentale samfundsforandringer dannede baggrund for fremtidsforskernes interventioner i væsentlige samtidige debatter omkring fremtidens planlægning og politiske organisation. De teknologiske og økonomiske udviklinger, der fulgte med overgangen til det postindustrielle samfund, blev opfattet som uundgåelige af de danske fremtidsforskere, hvilket ledte til et narrativ omkring behovet for konstant og planlagt innovation i alle (...) samfundssfærer for at kunne tilpasse sig det nye samfund. Således argumenterer artiklen for, at den danske fremtidsforsknings fremtidsvisioner var styret af en teknologisk og økonomisk determinisme, der resulterede i en form for accelereret og reformbaseret “nødvendighedens politik.” Artiklen bidrager med en dansk case til den voksende internationale litteratur om fremtidsforskningens historie, ligesom den bidrager med nye perspektiver på dansk samfundsdebat i 1960’erne og 1970’erne. (shrink)

Questo libro vuole essere una difesa della filosofia, della storia della filosofia e dell'insegnamento della filosofia. Esistono le teorie scientifiche perchè esistono i problemi scientifici. La storia della scienza è una storia di tentativi ed errori, eliminati, ma prima commessi per risolvere, però, quei problemi in cui gli scienziati, con la loro 'memoria storica' ed in evoluzione, inciamparono ed inciampano.

Mezi jednáním a důvodem existuje zásadní vztah: není činu bez důvodu. Lze z toho však vyvodit, že je-li dán důvod, je dán i čin? Může mít čin dostatečný důvod? Studie zkoumá dvě podoby dostatečného důvodu : příčinu a premisu. Fenomenologická teorie motivace se staví jak proti myšlence, podle níž důvody jsou příčiny, tak proti přesvědčení, podle něhož důvody jsou premisy. Přínos fenomenologického výkladu motivace netkví především v představě, již rozpracoval Paul Ricoeur, že důvody jsou přítomné vědomí, nýbrž v originální (...) paralele, již rozvinul Merleau-Ponty mezi perceptivní a praktickou motivací. There seems to be a fundamental relation between action and reason: no action without a reason. But does this mean that the reason, once it is given, brings about the action? Can an action have a sufficient reason? The article distinguishes two forms of the sufficient reason: the cause and the premise. The phenomenological theory of motivation argues against the idea “reasons are causes” as well as against the idea “reasons are premises”. The novelty of the phenomenological account of motivation consists not in the assumption, developed by Paul Ricoeur, “reasons are present to a consciousness”, but in the more original analogy developed by Merleau-Ponty between the perceptual motivation on the one side and the practical motivation on the other. (shrink)

Fundamentos teóricos y metodológicos presentes en Historia y estilo -- Historia y estilo, importancia para la teoría del arte en Cuba.