Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie nowego gatunku literackiego, jakim jest fikcja klimatyczna. Termin ten rozpowszechnił sięw drugiej dekadzie XXI w. Niektórzy naukowcy postrzegają cli-fi jako odmianę science fiction ze względu na obecne w nim motywy charakterystyczne dla utworów postapokaliptycznych. Inni z kolei traktują cli-fi jako podgatunek fikcji spekulatywnych, posługujący się różnymi konwencjami (np. thrillera, science fiction, prozy realistycznej). W przeciwieństwie do fantastyki cli-fi pełni funkcję dydaktyczną i stanowi rodzaj ostrzeżenia przed grożącą ludzkości katastrofą. Do popularnych motywów występujących w cli-fi (...) należą: powodzie, deforestacje, wymieranie gatunków zwierząt, katastrofy spowodowane wybuchem w elektrowniach atomowych. W niniejszym artykule autora interesują dwie powieści zaliczane do cli-fi. Pierwsza z nich (Lot motyla) posługuje się poetyką realistyczną, opisując zjawisko globalnego ocieplenia. Druga (Jasność), będąca pierwszą polską cli-fi, wykorzystuje poetykę postapokaliptyczną, ukazując skutki eksplozji w elektrowni atomowej w miasteczku Bethlem. (shrink)

Svijest o tehničkoj reproduktibilnosti umjetničkog djela povela nas je iz područja promišljanja umjetničkog djela prema estetizaciji svakodnevice , društvu spektakla, mekdonaldizaciji i diznijevskoj amerikanizaciji kulture cijeloga svijeta.Umnažanje je postalo ponavljanje koje zavodi, odnosno uspostavlja nove odnose kulturne i svake druge ovisnosti. Pokazalo se da u svijetu »množina« vladaju zakonitosti koje određuju današnjeg čovjeka više nego je to filozofija spremna detektirati. Snaga i uvjerljivost epa danas je sadržana u malim sloganima, uz pomoć kojih se upravlja javnim mnijenjem i masama massmedijski oblikovanih (...) potrošača informacija. Slogani su sonde pomoću kojih globalne korporacije osvajaju strukture mišljenja i govora. Umnažanje reklamnih poruka, političkih slogana, ratnohuškačkih rečenica i spektakularnih ispraznosti – završava u copy/paste kulturi, koja, nesvjesna mehanizama i tehnologija, polako ali sigurno počinje zauzimati mjesto na policama dućana globalnih trgovaca. McLuhanovo djelo "Mechanical Bride" prvo je na ozbiljan način promišljalo značenje koje naizgled obični reklamni slogani mogu imati na oblikovanje svjesne i nesvjesne pozicije potrošača. Analizom njegova pristupa u ovom manje poznatom djelu te usporedbom s nekim indikativnim suvremenim pojavama hrvatske i svjetske javnosti – ocrtava se kontekst kojega suvremeno filozofijsko mišljenje ne smije ispustiti iz vida.The awareness about the reproductiveness of artwork led us from the field of discussion about artwork to the aesthetization of the everyday , to a society of spectacles, to McDonaldization and the Disneyesque Americanization of the entire world culture.Multiplication became a seductive repetition, setting up new relations of cultural and other addiction. It seems that in a world of “plurals” there are laws that define today’s man more than philosophy is prepared to detect. The strength and convincingness of epics is sublimated into little slogans, used to manipulate public opinion and hordes of information consumers shaped by the mass media. Slogans are really probes with which global corporations conquer the structures of opinion and speech. The multiplication of advertising messages, political slogans, warmongering sentences and spectacular meaninglessness – ends up in a copy/paste culture, which is, unaware of mechanisms and technologies, slowly but surely starting to take its place on the store-shelves of global marketers. McLuhan’s work "Mechanical Bride" was the first to seriously consider the meaning that the seemingly common advertising slogans can have for the shaping of a conscious and unconscious position of the consumers. By analyzing his approach in this less known work and comparing it with certain suggestive modern phenomena in the Croatian and world public – we outline a context, which should not be eft out of the sight of the modern philosophic thought. (shrink)

The phenomenon of imaginative resistance occurs when the reader of fiction is invited to imagine as morally right a situation that the reader finds morally repugnant (e.g., that murder is morally good). The problem of imaginative resistance boils down to the question of how it is possible that we can imagine situations that are inconsistent with our knowledge of the facts (magic, teleportation, spaceships moving faster than light), while we have difficulty imagining situations that are inconsistent with our moral knowledge. (...) The purpose of this article is to present two popular concepts that explain the phenomenon of imaginative resistance, the so-called cantian response and the wontian response, and to propose an original solution. The first hypothesis states that imaginative resistance is a response to conceptual impossibility. In this conception, resistance to imagining a particular object or situation comes from the fact that such objects or situations are contradictory and therefore impossible to imagine. The second hypothesis states that imaginative resistance occurs when the recipient does not want to imagine a certain state of affairs. In the last part of the article, I try to show that the source of imaginative resistance can be the inability to imagine oneself as someone with different moral beliefs. (shrink)

The subject of this article is the problem of truth in works of literature. The purpose of presenting the polemic between Roman Ingarden and Jerzy Pelc concerning the issue of verity of statements in literary fiction is to show the difficulties that inevitably arise while analyzing literary fiction. The major theses and solutions proposed by both authors are, in my opinion, still relevant - in the sense that they give a picture of the magnitude of logical problems with which everyone (...) who wants to build a thorough theory of literary fiction must cope. (shrink)

Żyjemy w czasach cywilizacyjnego przełomu. Ludzka aktywność skierowana na podporządkowanie sobie środowiska naturalnego doprowadziła do jego dewastacji, niosącej katastrofalne skutki dla dalszego trwania ludzkości. Naukowe prognozy, publikowane od października 2018 roku, ukazują realne zagrożenie globalną katastrofą klimatyczną w najbliższych latach jako oczywisty scenariusz w przypadku niepodjęcia skutecznej próby przeciwdziałania zagrożeniu. Powstrzymanie katastrofy staje się coraz trudniejszym zadaniem dla społeczności ludzi obecnie żyjących. Artykuł koncentruje się na zagadnieniu reakcji na wspomniany kryzys w dyskursie filozoficznym. W świetle przeprowadzonej analizy wiele wskazuje na (...) to, że w filozofii współczesnej zagrożenie globalną katastrofą nie wywołuje wyraźnej reakcji jej przedstawicieli. Przeprowadzona analiza zmierza do ukazania przyczyn tego stanu rzeczy. -------------------------- Zgłoszono: 24/11/2022. Zrecenzowano: 27/02/2023. Zaakceptowano do publikacji: 24/04/2023. (shrink)

Autorki, wspierając się metodologią semiotyki, geopoetyki i komparatystyki, analizują toruńską „fikcję topograficzną” w lokalnych trylogiach kryminalnych Piotra Głuchowskiego, Roberta Małeckiego i Marcela Woźniaka, traktowanych w artykule jako element projektu literackiego pod hasłem „mordercze miasta”. W omawianych powieściach przeważają fabuły oparte na modelu śledztwa dziennikarskiego i dominuje styl dziennikarski. Badaczki wskazują, że toruńskie kryminały bazują na „pakcie topograficznym”, któremu towarzyszy „słaby” pakt autobiograficzny; zwracają też uwagę na zabiegi Małeckiego i Woźniaka podsycające poczytność ich utworów, m.in. gry intertekstualne i aluzje, co znajduje (...) odzwierciedlenie w „geopoetyce odbioru” i buduje topograficznie zaangażowaną wspólnotę interpretacyjną. Podkreślają jednak rolę nieco zapomnianej trylogii Głuchowskiego (zwłaszcza pierwszej powieści) w kreowaniu „morderczego Torunia”. Według autorek fikcja Głuchowskiego jest nie tylko najbardziej oryginalna, ale też najbardziej aktualna. Artykuł dowodzi, że kryminalne trylogie miejskie, kreujące narracyjną tożsamość Torunia, zdążyły już wytworzyć odrębną przestrzeń na literackiej mapie polskich „kryminalnych miast”. (shrink)

Rad razmatra predavanja o globalnoj etici koje je držao John Dewey tijekom svojih međunarodnih putovanja, posebno tijekom dvije godine koje je proveo u Kini . Tvrdim da je Deweyev naturalizam, utemeljen na uvažavanju načina na koje se djelo Charlesa Darwina može primijeniti u humanističkim disciplinama, pruža modele za međukulturalnu etičku diskusiju. Smatram da se neke prepreke uvažavanju Deweyevog doprinosa globalnoj etici mogu naći u pogrešnim čitanjima i krivim interpretacijama njegovog djela, poput onih koje je razvio Roberto M. Unger. Naposljetku, smatram (...) da postoji mala vjerojatnost pojave globalne etike sve dok ljudi ne nadiđu uske nad-naturalističke i ne-naturalističke dogme i ne prihvate naturalističke svjetonazore. (shrink)

Fenomenološki etos, po katerem je povzet naslov knjige, izhaja iz etične prenove v evropski filozofiji, ki se je začela na začetku 20. stoletja. Zasnoval ga je oče fenomenologije Edmund Husserl in se ob tem deloma navezal na Schelerjev koncept materialne etike, etike vrednot. Avtor v knjigi prikaže, kaj to pomeni na eni strani za etiko samo, na drugi strani pa za odnos med etičnostjo in religioznostjo. Celotno problematiko pa konkretizira z analizo in interpretacijo razmerja med kategoričnim imperativom in zlatim pravilom (...) kot najstarejšim moralnim pravilom vseh svetovnih civilizacij, tako da ga danes obravnavamo kot ključni element svetovnega etosa. V tem kontekstu sta prek Assmannovega in Girardovega tematiziranja krščanstva problematizirana tudi monoteistična ekskluzivnost in nasilnost. V sklepnem delu knjige je prikazan razvoj fenomenološkega etosa od Husserl prek Heideggerja in Levinasa do Derridaja in Mariona. Knjiga se sklene s predstavitvijo vloge in pomena fenomenološkega etosa v kontekstu globalne krize sodobnega sveta. (shrink)

Namera ovog teksta je da prikaze tri medjusobno povezane projekcije savremene globalne krize postmodernog kapitalizma: diskurzivnu, sociolosku i kulturolosko-politicku. Diskurzivna projekcija promislja krizu postmodernog kapitalizma kroz perspektivu prestrukturacije paradigme diskursa, socioloska projekcija podaje interpretaciju paradigme postmodernih drustvenih ekonomija, dok kulturolosko-politicka promislja postmodernu formu?ideologije? svakodnevnog zivota, postavljajuci pitanje: da li imamo adekvatnu alternativu?

The article reviews the book Osoba—fikcja czy rzeczywistość? Tożsamość i jedność ja w świetle badań neurologicznych [Persons: Fiction or Reality? The Identity and Unity of the “Self” in the Light of Neurological Research] 2nd ed., by Józef Bremer.

Avtor obravnava Serresovo kritiko koncepta globalne zgodovine na eni strani in njegovo relati-viziranje koncepta rekurentne zgodovine znanosti na drugi strani. Iz dejstva, da je mogoče v realni zgodovini znanosti odkriti vsaj dva osnovna tipa temporalnosti: sekano, diskontinuirano temporalnost invencije in kontinuiteto tradicije, izpelje Serres trditev, da lahko kompleksnost zgodovinskega razvoja znanosti pojasnimo le s kombinacijo zveznih in nezveznih modelov zgodovine znanosti.

Rozdział szósty podsumowuje całą pracę. Staram się w nim sprecyzować znaczenie terminu "kryterium logiczności" i pokazać jaką budowę powinny mieć takie kryteria. Analizując trzy spośród sformułowanych w poprzednich rozdziałach kryteriów logiczności, podejmuję dyskusję na temat zakresu ich stosowania. Na zakończenie szkicuję sposób konstruowania złożonych kryteriów logiczności i pokazuję, że zaproponowane przeze mnie kryterium jest spełnione przez logikę klasyczną i przez intuicjonistyczny rachunek predykatów. [ZE WSTĘPU AUTORA].

Celem artykułu jest porównanie szczególnej odmiany teorii spiskowych, tzw. globalnej teorii spiskowej do sławnego eksperymentu myślowego autorstwa H. Putnama o mózgach w naczyniu. Uznanie istnienia złowrogiego spisku światowego stawia wierzącą weń osobę w podobnej sytuacji do tej, w której znajduje się człowiek próbujący rozstrzygnąć, czy jest mózgiem w naczyniu. Dzieje się tak, ponieważ conspiratio maligna ma niczym nieograniczoną moc wywierania wpływu, kontrolowania, a nawet tworzenia dowolnych aspektów naszego społecznego, politycznego i ekonomicznego życia. Wszechmoc tej tajemniczej organizacji jest powodem, dla którego (...) jej ofiary nie mogą nikomu ufać, ani rządowi, ani naukowcom, a nawet innym wyznawcom teorii spiskowych. Wszystkich – ludzi i instytucje – podejrzewa się o to, że są przekupieni, kontrolowani lub zastraszeni przez spisek. Zachować sceptycyzm wobec wszystkiego, to jedyne wyjście z tej sytuacji. (shrink)

Autor razmatra vanjske uzroke i prevladavanje globalne krize iz 2008. godine. Osnovni vanjski uzroci krize, prema mišljenju kompetentnih i uglednih autora, su: politika niskih kamatnih stopa Američke federalne banke, kriza američkoga hipotekarnog tržišta, neodgovornost američke vlade, pogrešna poslovna politika središnjih banaka, kriza međunarodnoga bankovnog sustava, neravnoteža između tržišta i vladavine prava, mikroekonomske i makroekonomske pogreške, masovna sekuritizacija nelikvidnih sredstava. Te uzroke prožimaju: nedostatno znanje o izlaganju likvidnosti i tržišnim rizicima, loše prosudbe, špekulacije, pomanjkanje učinkovita bankarskoga nadzora. Tržišni fundamentalizam i (...) državni intervencionizam – dva su osnovna prijepora o ulozi tržišta, države i demokracije. Rješenje prijepora između njih je u kooperativnosti i komplementarnosti. Bez recepcije demokracije, principa jednakosti-moći, vladavine prava, istinske odgovornosti, socijalne pravde, globalne pravde, preventivnih i nadzornih mjera, te novoga modela vođenja na višoj razini, nema prevladavanja ni sadašnje globalne krize niti pohlepe i korupcije, općenito.The author elaborates on the external causes and overcoming of the global crisis in 2008. The main external causes of the crisis, as claimed by competent and reputable authors, are: the policy of low interests rate of U.S. Federal Bank, crisis of the American hypothecary market, irresponsibility of the American government, wrongly directed business politics of central banks, the crisis of the international banking system, the imbalance between the market and the rule of law, microeconomic and macroeconomic mistakes, mass securitization of non-liquid assets. These causes permeate: insufficient knowledge of exposure on liquidation and market risks, bad judgements, speculations, lack of efficient banking control. Market fundamentalism and state interventionism are the two of main disagreements on the role of market, government and democracy. A solution of such a disagreement between them is in cooperation and complementarity. Without the reception of democracy, principle equality-power, rule of law, true responsibility, social justice, global justice, preventive and controlling measures, and the new model of guidance on a higher level, we cannot hope for overcoming the present global crisis, or greed and corruption in general. (shrink)

Ideja identiteta izobličila se pretpostavkama monolitne afilijacije, uvjerenja da osoba pripada samo jednom kolektivu. Teško je i danas zanijekati kruženje takvih pristupa, međutim teza o »pluralnom monokulturalizmu« nobelovca Amartye Sena razotkriva njihovu redukcionističku pogrešku. U ovom članku cilj nam je pokazati razmjere te pogreške i njezine implikacije na pitanje globalne pravde. »Pristupom sposobnostima« nudimo mogući smjer u rješavanju nagomilanih multikulturalnih problema te zaključujemo kako jedino ispravnom idejom i realizacijom kreposti pravednosti možemo utemeljiti put u ispravno formiranje svijesti o osobnom (...) i društvenom identitetu.The idea of identity has been distorted by the assumptions of monolith affiliation, the beliefs that each person belongs to one collective only. It is hard to deny the circulation of these monolith approaches nowadays, but the thesis of Nobel Prize winner Amartya Sen about “plural monoculturalism” exposes their reductionist error. In this article our aim is to show the proportions of this error and implications on the question concerning global justice. With the “capability approach” we are offering possible direction in solving some major multicultural problems, and we conclude that only with the right idea and realization of virtue of justice it is possible to establish a way in proper forming of our consciousness about personal and social identity. (shrink)

Problem of Axiological Legitimization of the Universal System of the Protection of Human Rights Summary In this paper it is argued that legitimization of the universal system of the protection of human rights depends primary not from the content of values recognised as fundamental but rather from metaaxiological solutions related to the way of existence and to the possibility of cognition of these values. Legitimisation is based on the recognition of an objective nature and of cognoscibility of basic values. Realisation (...) of the primary aim of this paper is linked to the problem of different meanings of the notion of universality, used in the context of the universal system of the protection of human rights. First, descriptive and normative meanings have to be distinguished. In the case of normative sense, there are moral and legal meanings of “universality”. An axiological justification of the universality of human rights in the legal sense leads to the legitimisation of the universal system. It is shown that modifications of – broadly accepted in the Polish theory of law – definitions of an axiological justification of legal norms are needed. These definitions base such a justification on the valuations made by particular groups of subjects. It is argued that it is much more convenient to refer to valuations understood as meanings of sentences of certain kind. -/- Streszczenie W artykule zmierza się do uzasadnienia tezy, że legitymizacja uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka jest oparta nie tyle na treści wartości uznawanych w tym systemie, ale na uznanych w nich rozstrzygnięciach metaaksjologicznych, dotyczących tego, jak istnieją wartości podstawowe dla tego systemu i czy są one poznawalne. Walor legitymizacyjny posiada przede wszystkim uznanie obiektywnego charakteru tych wartości i ich poznawalności. Realizacja zasadniczego celu zakłada uporządkowanie podstawowych pojęć dotyczących problematyki powszechności praw człowieka – termin „powszechność” stosowany w odniesieniu do praw człowieka w kontekście uniwersalnego systemu ochrony ma wiele znaczeń. Przede wszystkim odróżnić trzeba powszechność w aspekcie opisowym i w aspekcie normatywnym. W przypadku powszechności w aspekcie normatywnym w grę może wchodzić powszechność w sensie ideowym i powszechność w sensie pozytywnoprawnym. Uzasadnienie tej ostatniej jest też uzasadnieniem poszukiwanej tu legitymizacji uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka. Prowadzone analizy prowadza także do sformułowania postulatów dotyczących sposobu definiowania uzasadnienia aksjologicznego norm prawnych. Modyfikacji wymagają powszechnie przyjmowane w polskiej teorii prawa definicje relatywizujące takie uzasadnienie do ocen przyjmowanych przez konkretne podmioty oceniające lub ich grupy. (shrink)

W ciągu około trzydziestu ostatnich lat w filozofii anglojęzycznej pojawiło się nowe rozumienie metody genealogicznej. Rosnąca grupa autorów, odwołująca się do pionierskiej książki _Knowledge and The State of Nature. __An Essay in Conceptual Synthesis _Edwarda Craiga (1990), proponuje, twórczo wykorzystuje i poddaje refleksji metodologicznej tak zwaną genealogię uzasadniającą (GU). GU polega na konstrukcji quasi-historycznej, naturalistycznej i funkcjonalistycznej narracji na temat genezy i ewolucji wspólnotowej praktyki konceptualnej, np. wykorzystywania w życiu społecznym pewnej idei. GU ma za zadanie wyjaśnienie i jednocześnie rekomendację (...) („uzasadnienie”) tej praktyki. Celem artykułu jest prezentacja metody GU i jej wstępna analiza krytyczna. Ma on następującą strukturę: we wstępie przedstawiam podstawowe różnice pomiędzy GU i dotychczasowym, domyślnym, subwersywnym rozumieniem metody genealogicznej; w pierwszej części analizuję najważniejsze założenia GU, czyli historycyzm, naturalizm metodologiczny i funkcjonalizm; w drugiej części rekonstruuję – dla ilustracji – zastosowanie GU w wyjaśnianiu i uzasadnianiu pozytywnej oceny i traktowania jako cnót różnych form wierności prawdzie (M. Fricker, B. Williams); w trzeciej części omawiam trzy podstawowe zarzuty wobec GU: zarzut fikcji, zarzut błędu genetycznego i zarzut instrumentalizmu. O ile mi wiadomo, ta problematyka nie doczekała się dotychczas opracowania w polskiej literaturze akademickiej. (shrink)

W artykule analizuję pojęcie podmiotu w dialektyce w hermeneutyce F. Schleiermachera. Wychodzę od tezy: Schleiermacher poddaje krytyce refleksyjny model podmiotowości, który w tradycji filozofii niemieckiej najpełniej został wyartykułowany w pojęciu samougruntowującego się podmiotu. W "Dialektyce" stawia Schleiermacher oryginalną, na tle tradycji idealizmu niemieckiego, tezę o dialogicznej naturze procesu myślenia. Rozmowa nie jest - w myśl tego ujęcia - żadnym dodatkowym środkiem wymiany myśli, lecz oznacza konieczną drogę do poznania i do wiedzy. Dialektyka nie jest dlań, jak dla Hegla, samoświadomością myślenia (...) poruszającego się w zapośredniczeniu, lecz jest strukturą wspólnoty indiwiduów wzajem ze sobą rozmawiających. Komunikacja między podmiotami jest historią dialogicznego procesu rozgrywającego się między indiwiduami, na którego początku znajduje się spór, a na końcu zgoda. W ten sposób dokonuje on w Kaniowskiej koncepcji transcendentalnej filozofii zasadniczego zwrotu: do dwuczłonowej relacji podmiot-przedmiot wprowadza trzeci człon-inny podmiot; zamiast pytać o transcendentalny warunek poznania, pyta Schleiermacher o transcendentalny warunek dialogicznego procesu nakierowanego na zdobycie wiedzy. Krytyka refleksyjnego modelu podmiotu ma hermeneutyczne konsekwencje, ponieważ podmiot prawdy swoich poznań musi szukać na polu międzyludzkiej komunikacji. W artykule koncentruję się na pojęciu języka jako uniwersalnym przedmiocie hermeneutyki Schleiermachera. Teza moja jest następująca: język jest dla Schleiermachera systemem nieistniejącym, niezależnie od procesu mówienia. Dzięki hermeneutyce znak językowy staje się naprawdę znakiem językowym. Teza Heiedeggera i niektórych neostrukturalistów o autonomii języka jest fikcją. Każdy akt interpretacji odsyła do podmiotu, który go przeprowadza. Opowiadam się za hermeneutyką, która posługuje się kategorią podmiotu. (shrink)

Gideon Rosen described the difficulties faced by those who claim that statements about possible worlds cannot be literally true. According to his argument, if the truth of modal sentences could be explained by referring to the hypothesis of the plurality of possible worlds, which is a sort of fiction for modal irrealists, the position would have antinomic consequence. I argue that the advocate of broad modal fictionalism can avoid such a devastating conclusion. To that end, her position should be given (...) in meta-language describing the necessary and sufficient conditions of accepting modal sentences as true in terms of fiction of possible worlds. I show that there is a coherent way of reading ‘it is accepted as true’ that allows one to maintain that the disjunction of two mutually contradictory propositions can be accepted without accepting either of them. (shrink)

U radu na ovom individualnom projektu bice razmatran odnos interesa i morala u politici s posebnim osvrtom na proces razbijanja Jugoslavije i projekat globalizacije. Osnovna istrazivacka hipoteza koja se u radu nastoji potvrditi jeste da je remoralizacija svetske politike kojom su se na retorickom nivou legitimisali pomenuti procesi ostala na nivou na kojem se i zacela, odnosno da su u odnosima politickih aktera na globalnom, bas kao i na lokalnom nivou, i dalje na snazi moderni principi real-politike sa interesom kao (...) centralnom kategorijom politickog zivota i moci kao vrhovnom politickom vrednoscu. U tom kontekstu posebna paznja bice posvecena razmatranju kljucnih elemenata spoljnopoliticke tehnologije SAD kao glavnog aktera pomenutih procesa. U zakljucnom delu rada obrazlaze se potreba za jednim novim konceptom i praksom globalne politike koja bi uspesnije resavala krupne probleme pred kojima se covecanstvo naslo na razmedju dva veka i dva milenijuma. (shrink)

Celem tego artykułu było wykazanie, że ortodoksyjna analiza kontrmożliwych okresów warunkowych prowadzi do niepokojącej konsekwencji. Jest nią niemożność odróżnienia poszczególnych, z konieczności fałszywych teorii. Problem ten opiera się w dużej mierze na związku pomiędzy okresami warunkowymi oraz analizą wyrażeń zawierających operator opowieści. Nie musi to oznaczać, że zwolennik analizy ortodoksyjnej nie może dostarczyć alternatywnego sformułowania różnic pomiędzy teoriami z konieczności fałszywymi. Tym niemniej, nie może on tego dokonać poprzez użycie okresów warunkowych. Te natomiast – jak wskazują zarówno filozofowie oraz psycholodzy (...) rozwoju poznawczego – stanowią naturalny środek wyrazu wnioskowania o konsekwencjach zajścia tego, co faktycznie nie zaszło. Niezależnie od tego, czy jest to konsekwencja zajścia czysto możliwego, czy niemożliwego stanu rzeczy. Podczas gdy analizy prezentowane w ramach podejścia nieortodoksyjnego dostarczają wyjaśnienia tego zjawiska, stanowisko ortodoksyjne nakazuje podważenie moż- liwości takich rozumowań. Stąd można uznać, że w kwestii sporu o adekwatną analizę okresów warunkowych przewaga znajduje się po stronie nieortodoksyjnej. (shrink)

The names of dishes grow in some situations to the level of small works of art. This is especially true in situations where their function is persuasive, they are meant to persuade to buy, order or prepare. For this very reason they are often ambiguous, in many cases not culinarily definitive and possibly misleading to the recipient. We are dealing with this type of names in the culinary programmes “Ugotowani” and “Das perfekte Dinner / Das perfekte Promi-Dinner”. Invented for the (...) sake of the programme, the occasional names of the dishes served are both manifestations of creativity and a kind of a riddle for the recipient, as they permit many interpretations. The aim of our analysis is to identify strategies used to create these terms. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat spektrum ludzkich reakcji poznawczych, afektywnych oraz wyrażonych behawioralnie w obliczu kryzysu klimatycznego. Różnorodność postaw wobec zmian klimatu i stopień zaangażowania w działania, by tym zmianom przeciwdziałać, wynika z poziomu wiedzy i przekonań na temat aktualnej sytuacji, w tym stopnia wiary w mity klimatyczne. Konsekwencją świadomości niebezpieczeństwa, jakie stanowi postępujący kryzys ekologiczno-klimatyczny, jest nasilenie trudnych emocji i złożonych stanów uczuciowych, takich jak solastalgia, depresja klimatyczna czy ekożałoba. W odniesieniu do tej wiedzy wskazano, (...) w jaki sposób można zapobiegać doświadczaniu kryzysu klimatycznego w kategoriach osobistego kryzysu i jak mobilizować do działania w odpowiedzi na wyzwania sytuacji klimatycznej. (shrink)

The article reviews the book Osoba – fikcja czy rzeczywistość? Tożsamość i jedność ja w świetle badań neurologicznych [A Person: Fiction or Reality? Identity and Oneness of the I in View of Neurologic Research], by Józef Bremer.

David Hume jest powszechnie uważany za prekursora metaetycznego nonkognitywizmu, a jego filozofia moralności jest traktowana jako klasyczny przykład motywacyjnego internalizmu. W artykule omawiam poglądy Hume'a na problem motywacji do działania moralnego odwołując się do cnót naturalnych i sztucznych. Dochodzę do wniosku, że choć Hume może być traktowany jako nonkognitywista, to jest to nonkognitywizm bardzo różny od współczesnych wersji tego stanowiska. Główna różnica polega na tym, że Hume nie uważał, by poczucie powinności z konieczności motywowało do działania.

Książka dotyczy trzech powiązanych z sobą zagadnień: internalizmu racji działania, internalizmu motywacyjnego i tzw. hume’owskiej teorii motywacji. Próbuje odpowiedzieć m.in. na następujące pytania: Czy wolno nam stwierdzić, że ktoś powinien coś zrobić, nawet gdy nie może być motywowany do tego działania? Czy można szczerze akceptować jakiś osąd moralny i nie być motywowanym do postępowania zgodnie z jego zaleceniami? Czy normy moralne służą tak naprawdę realizacji egoistycznych pragnień, czy może są fikcją wpajaną przez instytucje społeczne? Autor pokazuje, jak wiele współcześnie dyskutowanych (...) problemów metaetycznych można rozwiązać, sięgając do filozofii Davida Hume’a. Choć koncentruje się na najnowszych dyskusjach z dziedziny metaetyki, to zagadnienia omawiane w książce stanowią kontynuację klasycznych debat filozoficznych na temat takich pojęć jak wartość, dobro, obowiązek, racjonalność, relatywizm czy słabość woli. (shrink)

S obzirom da znacaj problema identiteta raste uprkos neminovnom izmicanju njegovih znacenja, to je rasvetljavanje problema identiteta i dalje predstavlja izazov za savremenog coveka. Usled nemogucnosti da se ostvari potpuna preglednost ove slozene problematike nuzno je pronaci reprezentativne niti cije je povezivanje oblik samosaznanja koje doprinosi razvoju samosvesti koja predstavlja osnovnu humanu vrednost i svrhu. U slicnom duhu treba shvatiti i globalne procese ciji razvoj vodi sve vecem osvescivanju potrebe za preobrazajem.

Jednym z kluczowych pojęć znaturalizowanej epistemologii, a także wyrastających z niej nauk kognitywistycznych jest znaturalizowane pojęcie reprezentacji poznawczej. W ramach tego znaturalizowanego pojęcia próbuje się jednolicie ująć pojęcie błędu reprezentacyjnego. W tekście pokazane są argumenty przeciwko adekwatności stosowania znaturalizowanego pojęcia błędu reprezentacyjnego oraz wątpliwości co do tak szerokiego programu naturalizacji zagadnień związanych z ludzką pojęciowością.

In Paul Ricoeur’s hermeneutics, the truth of fiction relates to the search for answers to questions about personal identity and the meaning of life in the world lacking substantial foundations. Ricoeur’s considerations are situated between realism and constructivism. The article dicusses the consequences of the hermeneutical relationship between imaginary worlds and reality for the redefinition of such concepts , as: “truth”, “understanding”, “ethics” and “personal identity”. I attempt to answer the following questions: What is the truth of literary fiction? What (...) is the relationship between literary fiction and reality? What, in the literary fiction, is created and what is discovered? What does self-understanding, related to the imaginary worlds, consist in? What is the role of literary fiction in constituting personal identity? Why is reading an ethical act? What is the role of metaphorical mediation in the process of understanding? (shrink)