Public education is not just a way to organise and fund education. It is also the expression of a particular ideal about education and of a particular way to conceive of the relationship between education and society. The ideal of public education sees education as an important dimension of the common good and as an important institution in securing the common good. The common good is never what individuals or particular groups want or desire, but always reaches beyond such particular (...) desires towards that which societies as a whole should consider as desirable. This does, of course, put the common good in tension with the desires of individuals and groups. Neo-liberal modes of governance have, over the past decades, put this particular educational set up under pressure and have, according to some, eroded the very idea of the common good. This set of contributions reflects on this state of affairs, partly through an exploration of the idea of publicness itself – how it can be rearticulated and regained – and partly through reflections on the current state of education in the ‘north’ and the ‘south.’. (shrink)

Volume 52, Issue 9, August 2020, Page 923-927.

This book is the first comprehensive study of Plato’s conception of justice. The universality of human rights and the universality of human dignity, which is recognised as their source, are among the crucial philosophical problems in modern-day legal orders and in contemporary culture in general. If dignity is genuinely universal, then human beings also possessed it in ancient times. Plato not only perceived human dignity, but a recognition of dignity is also visible in his conception of justice, which forms the (...) core of his philosophy. Plato’s Republic is consistently interpreted here as a treatise on justice, relating to an individual and not to the state. The famous myth of the cave is a story about education taking place in the world here and now. The best activity is not contemplation, but acting for the benefit of others. Not ideas, but individuals are the proper objects of love. Plato’s philosophy may provide foundations for modern-day human rights protection rather than for totalitarian orders. (shrink)

The paper links higher education reforms and welfare states reforms in postcommunist Central European countries. It links current higher education debates (and reform pressures) and public sector debates (and reform pressures), stressing the importance of communist-era legacies in both areas. It refers to existing typologies of both higher education governance and welfare state regimes and concludes that the lack of the inclusion of Central Europe in any of them is a serious theoretical drawback in comparative social research. The region should (...) still, after more than two decades of transition and heavy international policy advising, be viewed as a “laboratory of social experimentation”. It is still too risky to suggest generalizations about how Central European higher education and welfare systems fit existing typologies. Consequently, the “transition” period is by no means over: it is over in terms of politics and economics but not in terms of social arrangements. Both higher education and welfare states should be viewed as “work in progress”: permanently under reform pressures, and with unclear future. (shrink)

The author examines the arguments for applicability of the limitation clause which specifies the requirements for limitation of constitutional freedoms and rights (Article 31 para. 3 of the Constitution) to the right to protection of life (Article 38). Even if there is almost a general acceptance of such applicability, this approach does not hold up to criticism based on the rule existing in the Polish legal order that treaty commitments concerning human rights have supremacy over national statutory regulations. Due to (...) an international pattern which does not provide application of the limitation clause to the right to life protection, despite the recognition — at the level of a constitutional standard — of applicability of the clause of Article 31 para. 3 to Article 38, and to protection of life in general, this will be made impossible at any attempt to formulate a statutory standard. He also points out the defectiveness of the reasoning leading to acceptance of certain limitations of a particular value (e.g. life) on the basis of the ex definitione exemptions existing in the international standard to the assumption of applicability of the limitation clause when shaping statutory standards in the Polish legal system. The discussed issues are related to the question of interpretation of the inviolability of human rights. This term takes different meaning in the context of: 1) inviolability of all human rights understood in abstracto as normative structures of a general and abstract nature; 2) right protecting certain values with no exception; 3) rights to which an application of the limitation clause is forbidden; 4) rights not subject to derogation; 5) inviolability of understood in concreto, as that is (here and now) due to the subject of dignity; 6) inviolable essence of freedoms and rights. One should also clearly distinguish between (7) the descriptive and (8) the normative meaning of inviolability. -/- Punktem wyjścia jest analiza argumentacji na rzecz tezy o stosowalności do prawa do ochrony życia (art. 38 Konstytucji RP), klauzuli limitacyjnej określającej warunki ograniczania konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3). Mimo niemal powszechnej akceptacji tej tezy, nie wytrzymuje ona krytyki opartej na pierwszeństwie, które w polskim porządku prawnym mają zobowiązania traktowe dotyczące praw człowieka, wobec regulacji ustawowych. Ze względu na wzorzec międzynarodowy, który nie przewiduje stosowania klasycznej klauzuli limitacyjnej do prawa do życia, mimo uznania - na poziomie standardu konstytucyjnego - stosowalności klauzuli z art. 31 ust. 3 do art. 38 i ochrony życia w ogóle, stosowalność tej klauzuli będzie uniemożliwiona przy każdej próbie formułowania standardu ustawowego. Autor zwraca uwagę na wadliwość wnioskowania prowadzącego od uznania dopuszczalności pewnych ograniczeń ochrony jakiejś wartości (np. życia) na podstawie wyjątków ex definitione obecnych w standardzie międzynarodowym, do tezy o stosowalności klauzuli limitacyjnej przy kształtowaniu standardu ustawowego w polskim systemie prawnym. (shrink)

Quantum contextuality and its ontological meaning are very controversial issues, and they relate to other problems concerning the foundations of quantum theory. I address this controversy and stress the fact that contextuality is a universal topological property of quantum processes, which conflicts with the basic metaphysical assumption of the definiteness of being. I discuss the consequences of this fact and argue that generic quantum potentiality as a real physical indefiniteness has nothing in common with the classical notions of possibility and (...) counterfactuality, and that also it reverses, in a way, the classical mirror-like relation between actuality and definite possibility. (shrink)

Za „ojca” filozoficznej kategorii „godności”, która legła u podstaw kategorii prawnej, uznawany jest powszechnie Immanuel Kant. Przypomnieć jednak trzeba, że w bardzo podobny sposób, choć w zasadniczo odmiennym kontekście systemowym, charakteryzował godność Tomasz z Akwinu, pół tysiąca lat wcześniej, uznając ją za fundament bycia osobą. Stąd najistotniejszym i centralnym elementem, tytułowej, klasycznej koncepcji człowieka jest koncepcja godności. Akwinata jest autorem bodaj najbardziej rozbudowanej koncepcji osoby w tradycji filozofii klasycznej. Co więcej zmierzać będę do wykazania, że jego koncepcja lepiej nadaje się (...) do teoretycznego ugruntowania praw człowieka niż koncepcja Kanta. Rekonstruując propozycję Kanta ograniczam się, zasadniczo rzecz biorąc, do analizy Uzasadnienia metafizyki moralności. Interesować będą mnie zagadnienia podstawowe, przede wszystkim – wynikające z różnicy kontekstów systemowych – różnice w pojmowaniu bycia celem samym w sobie. W perspektywie ontologicznej koncentrować się będę na powiązaniu godności z indywidualnością; w perspektywie antropologicznej – na tym, jakiego typu działania stanowią o doskonałości człowieka, jakie działania (czym określone) realizują człowieka jako cel sam w sobie. W szczególności interesować się będę miejscem rozumu i woli w określaniu treści działań (w perspektywie kantowskiej będzie to pytanie o określenie treści powinności; w perspektywie Tomasza – pytanie o treść realizowanego dobra). Zasadnicze pytanie, które leży u podłoża podjętej problematyki antropologicznej, jest pytaniem o to, na ile dla pojmowania godności istotne jest uznanie woli jako w sposób wolny współokreślającej treść powinności (Kant) lub dobra (Akwinata), a na ile woli jedynie podążającej za poznaną powinnością lub poznanym dobrem. Zmierzać będę do uzasadnienia tezy, że koncepcja Akwinaty w ugruntowaniu godności akcentuje wprost indywidualność opartą na wyborze czegoś, co nie jest jednoznacznie treściowo obiektywnie zdeterminowane i co wykracza poza to, co powszechne, poza to, co gatunkowe; natomiast koncepcja Kanta godność wiąże przede wszystkim z tym, co powszechne, gatunkowe i zapoznaje doniosłość indywidualności dla pojmowania godności. (shrink)

En la Constitución de la República de Polonia del 2 de abril de 19971 se reconocía el carácter objetivo de ciertos valores y un cognoscitivismo axiológico. Si tomamos las disposiciones constitucionales en serio tenemos que aceptar que algunas valoraciones morales o que algunas proferencias [utterances] valorativas pueden ser verdaderas o falsas y que nos informan acerca de una realidad objetiva. Por otro lado, en la teoría del derecho polaca y en los cursos universitarios de lógica para abogados se encuentran definiciones (...) de la justificación axiológica de las normas y de normas axiológicas (normas que poseen una justificación axiológica) que presuponen que ningún valor es objetivo y que no pueden ser conocidos — se presupone un no-cognoscitivismo axiológico. De acuerdo con el no-cognoscitivismo, ninguna valoración y ninguna proferencia valorativa puede ser verdadera o falsa, ni puede informar acerca de la realidad. En este trabajo se analiza la concepción no-cognoscitivista de Zygmunt Ziembiński tal y como ha sido formulada en su libro de texto lógica práctica [Logika praktyczna] — el cual ha formado intelecTraduddo del inglés por Jorge Cerdio; título original: «True Norms in the Light of Axiological Justification of Norms». Relectura: Germán Sucar. La Constitución de la República de Polonia [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej] del 2 de abril de 1997, Dziennik Ustaw, 1997. No. 78, item 483. Versión en inglés en Gierach, 2009: 21. 6S6 Mark Piechowiak tualmente a dos generaciones de abogados polacos y ha establecido el estándar bajo el que se entienden las justificaciones axiológicas y las normas axiológicas2. Su definición de valoración y de normas excluyen la posibilidad misma de un discurso significativo acerca de las valoraciones o acerca de las normas en términos de verdad o falsedad. (shrink)

Opracowanie dotyczy relacji konstytucyjnego pojęcia „dobro wspólne” z art. 1 Konstytucji RP, do pozaprawnych pojęć dobra wspólnego. Bezpośredni asumpt do jego przygotowania dało zdanie odrębne sędziego Trybunału Konstytucyjnego Zbigniewa Cieślaka do wyroku TK z dnia 20 kwietnia 2011 r. w sprawie Kp 7/09, dotyczącej zmian w prawie budowlanym. Jest to w ogóle najobszerniejsza wypowiedź w całym dotychczasowym orzecznictwie TK poświęcona wprost problematyce dobra wspólnego. Sędzia Z. Cieślak wyraźnie odróżnił prawne pojęcie dobra wspólnego – jego zdaniem właściwe dla interpretacji klauzuli dobra (...) wspólnego z art. 1 Konstytucji RP z 1997 r. – od pojęć pozaprawnych, uznając te ostatnie za źródło nieporozumień w prawniczych dyskusjach na temat rozumienia wyrażenia „dobro wspólne” w prawie i jako kategorii konstytucyjnej. Argumentować będę, że zrekonstruowane przez Z. Cieślaka prawne pojęcie dobra wspólnego nie nadaje się do interpretacji klauzuli dobra wspólnego z art. 1 konstytucji z 1997 r., i że pojęcia pozaprawne powinny być postrzegane nie jako źródło nieporozumień, ale jako nieodzowna pomoc w ustalaniu treści konstytucyjnego pojęcia dobra wspólnego. Problematyka ta prowadzi do podjęcia pewnego – kluczowego dla stosowania art. 1 – zagadnienia relacji między dobrem wspólnym a prawami człowieka (wolnościami i prawami człowieka), zagadnienia, które ostro zarysowało się w orzecznictwie trybunalskim po raz pierwszy właśnie w tym zdaniu odrębnym. Chodzi mianowicie o związki zachodzące między dwoma zasadniczymi tradycjami pojmowania dobra wspólnego i odpowiadającymi tym tradycjom dwoma typami pojęć dobra wspólnego – tradycji klasycznej, znajdującej swój wyraz w Konstytucji 3 maja z 1791 r., i tradycji, w której dobro wspólne pojmowane jest przede wszystkim jako dobro państwa i która znalazła wyraz w konstytucji kwietniowej z 1935 r. Dla pierwszej tradycji charakterystyczne jest uznanie praw człowieka za zasadniczy element dobra wspólnego – i tę tezę Z. Cieślak akceptuje. Analiza jego propozycji pokazuje jednak, że należy ona do tradycji konstytucji kwietniowej, a przyjęcie pojęcia dobra wspólnego należącego do tej tradycji prowadziłoby do niespójności z niektórymi fundamentalnymi rozstrzygnięciami ustrojodawcy, dotyczącymi tak interpretacji art. 1 konstytucji i przyjętej w nim koncepcji dobra wspólnego, jak i konstytucyjnej koncepcji wolności i praw człowieka. (shrink)

Referring to basic Weberian notions of rationalization and secularization, I try to find a more accurate sense of the term “secularization”, intending to describe adequately the position of religion in modernity. The result of this query is—or at least should be—a new, original conceptualization of religion as one of finite provinces of meaning within one paramount reality of the life-world, as defined by Alfred Schutz. I proceed by exposing a well known, major oversimplification of the Weberian concept of secularization, very (...) well outlined in Peter Berger’s The sacred canopy, in order to point to the genuine, much more differentiated position of Max Weber in this matter (especially from the period of Foundations of social economic and Economy and society), and, consequently, to return to the roots of Berger’s thought: phenomenological sociology of Alfred Schutz, an attempt to assure the philosophical foundations of Weber’s sociological theory. At a closer glimpse, transformation of religion in the modern process of rationalization does not consist—according to Weber—in eliminating religion and thus depriving society of the religious source of meaning, but in parallel emancipation of many different domains of rationality, including religion itself. Using Schutz’s analysis of the social world as a complex structure of many different final provinces of meaning, I describe religion as such a province and show what does the process of rationalization of this province consist and what it should consist in: a complex, ongoing exchange of cognitive relevances and contents, combined with growing autonomy of many different sub-worlds. Schutz’s theory of symbol, rooted in Edmund Husserl’s description of constitution of complex objects in mono- and polythetic acts of consciousness, moves the analysis to the epistemological level, pointing to a chance of intensifying our cognitive relation to reality through increasing interpenetration of various sub-universes of meaning. (shrink)

Choć samo zjawisko wykluczenia społecznego nie jest nowe, to jego waga, zwłaszcza w perspektywie praw człowieka, została doceniona stosunkowo niedawno. „Wykluczenie społeczne” nie jest kategorią konstytucyjną. Celem opracowania jest ogólne usytuowanie problematyki wykluczenia w kontekście zagadnień konstytucyjnych. Zmierza się do dookreślenia, czym jest wykluczenie społeczne oraz do wskazania zasadniczych konstytucyjnych punktów odniesienia, pozwalających na podjęcie tego problemu. Właściwe wykluczeniu społecznemu jest złożoność przyczyn - sam brak środków finansowych nie musi prowadzić do wykluczenia, choć proces wykluczania może być zainicjowany jednym wydarzeniem. (...) Jednak wykluczenia nie można adekwatnie scharakteryzować jedynie poprzez jego przyczyny. Wielowymiarowość dotyczy także przejawów wykluczenia. O wykluczeniu społecznym w sensie właściwym mówi się wówczas, gdy ograniczenia dotyczą jednocześnie wielu sfer życia społecznego. Chodzi przy tym o sfery fundamentalne, istotne . Charakterystyczne dla wykluczenia jest dłuższe trwanie w czasie. Często ma wymiar przestrzenny – procesy wykluczania prowadzą do wyodrębnienia obszarów, enklaw zamieszkanych przez wykluczanych, co jeszcze bardziej utrwala stan wykluczenia. Procesy wykluczania prowadzą niekiedy do zjawiska zwanego dziedziczeniem biedy czy wykluczenia. Ochrona przed wykluczeniem, wolność od niego, została uznana za prawo człowieka; prawo niesprowadzalne do tradycyjnie formułowanych praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych; mimo że wykluczenie społeczne dotyczy przede wszystkim udziału w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Wykluczenie jest powiązane z naruszeniem zasady równości, jednak nie daje się ująć jedynie w perspektywie tej zasady, przy czym w szeregu istotnych punktów różni się od dyskryminacji w korzystaniu z praw człowieka. Poszukując w Konstytucji RP, w której brak jest kategorii „wykluczenia społecznego” zasadniczych punktów odniesienia należy poszukiwać w zasadzie godności z art. 30 oraz – w stosunku do obywateli – w art. 1. Jako pomocnicze punkty odniesienia można wskazać zasady sprawiedliwości społecznej, solidarności oraz równości, a także konstytucyjny katalog wolności i praw, przede wszystkim wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych. (shrink)

Zasadniczym przedmiotem analiz tego opracowania jest pojęcie godności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 r. Interpretacja Karty prowadzona jest z uwzględnieniem postanowień Traktatu z Lizbony z 13 grudnia 2007 r., który podniósł Kartę do rangi prawa traktatowego. Uwyraźnienie treści pojęcia godności w Karcie dokonywane jest przez pryzmat paradygmatu rozumienia godności utrwalonego już w prawie międzynarodowym praw człowieka na poziomie uniwersalnym, czyli prawa kształtowanego i funkcjonującego w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych. Paradygmat uniwersalny, w którego centrum znajduje się (...) uznanie godności za przyrodzoną (inherent – „nieoddzielalną), powszechną, równą i za źródło wszystkich praw człowieka, był dotąd w systemach prawnych powszechnie akceptowany. Obejmował on elementy prawnonaturalne, które po doświadczeniach z dwudziestowiecznymi systemami totalitarnymi i systemami – mówiąc słowami Gustawa Radbrucha – „ustawowego bezprawia”, uważane były za pożądane, nie tylko w prawie międzynarodowym. Przy bliższym przyjrzeniu się najważniejszym postanowieniom prawa europejskiego dotyczącym godności i podstaw praw człowieka okazuje się, że paradygmat uniwersalny został radykalnie zakwestionowany – w miejsce ugruntowania praw człowieka w czymś obiektywnym, przyjęto ich ugruntowanie w kulturze. (shrink)

The article provides an analysis of the European Court of Human Rights judgments in the case of Lautsi v. Italy (application no. 30814/06), also known as the Italian crucifix case. The applicant claimed that displaying crucifixes in the Italian State-school classrooms attended by her children was contrary to the principle of secularism, by which she wished to bring up her children, and therefore infringed her right to ensure their education and teaching in conformity with her religious and philosophical convictions, and (...) also breached her freedom of conviction and religion, as protected by Article 9 of the Convention. In its judgment of November 3, 2009, the seven-judge Chamber declared that there had been a violation of Article 2 (right to education) of Protocol No. 1 of the European Convention on Human Rights taken together with Article 9 (freedom of thought, conscience, and religion) of the Convention. The judgment was given unanimously and none of the judges appended a separate opinion. The Italian Government asked for the case to be referred to the Grand Chamber by virtue of Article 43 of the Convention. In the judgment of the Grand Chamber, delivered on March 18, 2011, the Court held, by fifteen votes to two (and with separate opinions of six judges), that there had been no violation of Protocol No. 1 and no violation of the Convention itself. The analysis in the article is focused on selected principal factors determining the Court's decision. It shows that the proposal for the Court to recognize secular convictions as those protected by Article 2 of Protocol No. 1 or Article 9 of the Convention has no sufficient basis in the Convention itself and in earlier Court's case-law and, even, may be considered as promotion of religious intolerance, threatening the freedom to publicly manifest a religion or belief, as guaranteed by Article 9 of the Convention. -/- Opracowanie zawiera analizę wyroków Europejskiego Trybunału, które zapadły w sprawie Soile Lautsi (app. 30814/06), zwaną „włoska sprawa krzyża” (Italian Crucifix Case). W sprawie tej skarżąca zarzucała, że okazywanie znaku krzyża w klasach włoskich szkół państwowych, do których uczęszczały jej dzieci, jest sprzeczne z zasadą sekularyzmu, zgodnie z którą chciała ona wychować swoje dzieci i dlatego stanowi naruszenie jej prawa do wychowania i nauczania zgodnego z jej religijnymi i filozoficznymi (moralnymi) przekonaniami, oraz stanowi naruszenie wolności religijnej, gwarantowanej art. 9 Konwencji. W wyroku siedmioosobowej izby ogłoszonym 3 listopada 2009 r. izba uznała naruszenie art. 2 (Prawo do nauki) Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w powiązaniu z art. 9 (Wolność myśli, sumienia i wyznania) Konwencji. Wyrok zapadł jednomyślnie i żaden z sędziów nie dołączył do wyroku swoich uwag. Rząd Włoch złożył wniosek w trybie przewidzianym art. 43 Konwencji o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. W wyroku Wielkiej Izby ogłoszonym 18 marca 2011 r. Trybunał uznał zdecydowaną większością głosów – 15 za wobec 2 przeciw (sześciu sędziów dołączyło swoje uwagi), że nie doszło do naruszenia ani Protokołu nr 1, ani samej Konwencji. Analizy koncentrują się na wybranych zagadnieniach, kluczowych dla argumentacji Trybunału. Analizy te pokazują, że postulowanie przez izbę uznania za prawo podmiotowe radykalnie pojętej negatywnej wolności religijnej, oraz postulowanie - tak przez izbę, jak i przez Wielką Izbę - ochrony przekonań sekularystycznych jako przekonań chronionych art. 2 Protokołu dodatkowego nr 1 lub art. 9 Konwencji, nie posiada należytego uzasadnienia ani w samej Konwencji, ani w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału, a co więcej – może być uznane za propagowanie nietolerancji religijnej, godzącej przede wszystkim chronioną art. 9 Konwencji wolność publicznego uzewnętrzniania przekonań religijnych i filozoficznych. (shrink)

Artykuł przedstawia polskie regulacje prawne z lat 1998-2007 będące podstawą lustracji. Analizuje szereg aktów prawnych prezentując zakładane cele lustracji, jej zakres, procedury i przewidywane sankcje karne. Celem autora jest identyfikacja aksjologicznych podstaw regulacji prawnych dotyczących lustracji. W trakcie analiz wskazuje on m. in. na brak proporcji między sankcjami karnymi a winą jednostek, zwłaszcza w niektórych przypadkach penalizacji oświadczeń lustracyjnych niezgodnych z prawdą lub penalizacji niezłożenia oświadczeń. Autor argumentuje także, że analizowane rozwiązania zakładały – wbrew deklarowanym celom – przeniesienie odpowiedzialności za (...) zło systemu politycznego z jego aktywnych twórców na jednostki wbrew woli poddane działaniu tego systemu. Ponadto argumentuje, że lustracja oparta na przeprowadzanym przez państwo „teście moralności” radykalnie ingeruje w wewnętrzną sferę moralności jednostki i stąd zakłada elementy typowe dla aksjologii systemów totalitarnych; państwo nakazuje dokonać działania, które bezpośrednio i wprost zmierza do realizacji ściśle wewnętrznej wartości moralnej opartej na zgodności oświadczenia z przekonaniami, i jednocześnie państwo ustanawia siebie nie tylko obserwatorem i sędzią realizacji tej wartości, ale także autorem wzorca przekonań, z którymi oświadczenie ma być zgodne. (shrink)

Problem of Axiological Legitimization of the Universal System of the Protection of Human Rights Summary In this paper it is argued that legitimization of the universal system of the protection of human rights depends primary not from the content of values recognised as fundamental but rather from metaaxiological solutions related to the way of existence and to the possibility of cognition of these values. Legitimisation is based on the recognition of an objective nature and of cognoscibility of basic values. Realisation (...) of the primary aim of this paper is linked to the problem of different meanings of the notion of universality, used in the context of the universal system of the protection of human rights. First, descriptive and normative meanings have to be distinguished. In the case of normative sense, there are moral and legal meanings of “universality”. An axiological justification of the universality of human rights in the legal sense leads to the legitimisation of the universal system. It is shown that modifications of – broadly accepted in the Polish theory of law – definitions of an axiological justification of legal norms are needed. These definitions base such a justification on the valuations made by particular groups of subjects. It is argued that it is much more convenient to refer to valuations understood as meanings of sentences of certain kind. -/- Streszczenie W artykule zmierza się do uzasadnienia tezy, że legitymizacja uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka jest oparta nie tyle na treści wartości uznawanych w tym systemie, ale na uznanych w nich rozstrzygnięciach metaaksjologicznych, dotyczących tego, jak istnieją wartości podstawowe dla tego systemu i czy są one poznawalne. Walor legitymizacyjny posiada przede wszystkim uznanie obiektywnego charakteru tych wartości i ich poznawalności. Realizacja zasadniczego celu zakłada uporządkowanie podstawowych pojęć dotyczących problematyki powszechności praw człowieka – termin „powszechność” stosowany w odniesieniu do praw człowieka w kontekście uniwersalnego systemu ochrony ma wiele znaczeń. Przede wszystkim odróżnić trzeba powszechność w aspekcie opisowym i w aspekcie normatywnym. W przypadku powszechności w aspekcie normatywnym w grę może wchodzić powszechność w sensie ideowym i powszechność w sensie pozytywnoprawnym. Uzasadnienie tej ostatniej jest też uzasadnieniem poszukiwanej tu legitymizacji uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka. Prowadzone analizy prowadza także do sformułowania postulatów dotyczących sposobu definiowania uzasadnienia aksjologicznego norm prawnych. Modyfikacji wymagają powszechnie przyjmowane w polskiej teorii prawa definicje relatywizujące takie uzasadnienie do ocen przyjmowanych przez konkretne podmioty oceniające lub ich grupy. (shrink)

Today, dignity recognized as a fundamental value across legal systems is equal, inherent and inalienable, inviolable, is the source of human rights and is essential for its subject to be recognized as an autotelic entity (an end in itself) that cannot be treated as an object. The analysis of the extract from Plato’s Demiurge’s speech in Timaeus reveals that Plato developed a reflection on something that determines the qualitative difference between certain beings and the world of things, and that forms (...) the basis for the special treatment of these beings, which the modern language can reasonably describe as dignity. The attributes of that dignity seem to overlap with the nature of dignity as we know today. What is more, Plato proposes a response to the question of what dignity is like but also to the question of what dignity is. It is the existential perfection, established in a perfect way of existence based on a specific internal unity of being. As the existential perfection, it covers the entire being along with all its features; it is inseparable from being (inherent and inalienable) – without it, it cannot exist. It is primordial to the particular features and independent of their acquisition or loss. Plato’s approach allows, based on the approach to dignity, the formulation of proposals aligned with today’s personalistic standards prescribing that persons be treated as ends in themselves and prohibiting the treatment of persons like objects. (shrink)

An important argument in favour of recognising the cultural relativism and against universality of dignity and human rights, is the claim that the concept of dignity is a genuinely modern one. An analysis of a passage from the Demiurge’s speech in Timaeus reveals that Plato devoted time to reflecting on the question of what determines the qualitative difference between certain beings (gods and human being) and the world of things, and what forms the basis for the special treatment of these (...) beings – issues that using the language of today can be described reasonably as dignity. The attributes of this form of dignity seem to overlap with the nature of dignity as we know it today. Moreover, Plato proposes a response both to the question of what dignity is like, as well as the question of what dignity is. It is existential perfection, rooted in a perfect manner of existence, based on a specific internal unity of being. Dignity is therefore primordial in regard to particular features and independent of their acquisition or loss. Plato’s approach allows him to postulate that people be treated as ends in themselves; an approach therefore that prohibits the treatment of people as objects. Both the state and law are ultimately subordinated to the good of the individual, rather than the individual to the good of the state. -/- Istotny argument na rzecz relatywizmu kulturowego i przeciwko powszechności godności i wynikających z niej praw człowieka, oparty jest na poglądzie, że godność uznana została dopiero w czasach nowożytnych. Analiza fragmentu mowy Demiurga z Platońskiego dialogu Timajos ujawnia, że Platon rozwinął refleksję nad czymś, co stanowi o jakościowej różnicy między pewnymi istotami (bogami i ludźmi) a światem rzeczy, i co jest podstawą szczególnego traktowania tych istot, a co językiem współczesnym zasadnie można określić jako godność. Zbieżna jest charakterystyka tej godności z charakterystyką przyjmowaną współcześnie. Co więcej, Platon daje propozycję odpowiedzi nie tylko na pytanie, jaka jest godność, ale także na pytanie, czym jest godność. Jest ona doskonałością egzystencjalną, ugruntowanym w szczególnie doskonałym sposobie istnienia, opartym na szczególnej wewnętrznej jedności bytu. Jako doskonałość istnienia ogarnia ona cały byt, wszystkie jego cechy; jest nieoddzielalna od bytu (jest przyrodzona i niezbywalna). Jako pierwotna wobec partykularnych cech, jest niezależna od ich nabywania lub utraty. Platońskie ujęcie pozwala w oparciu o ujęcie godności formułować postulaty zbieżne z formułowanymi dziś dyrektywami nakazującymi traktować osoby jako cele same w sobie i zakazującymi traktowania osób w sposób czysto instrumentalny, przedmiotowy. Okazuje się, że – zdaniem Platona – jednostki nie wolno traktować czysto instrumentalnie dla dobra państwa; zarówno państwo, jak i prawo są podporządkowane dobru jednostki. (shrink)

PETER KNAUER'S CONCEPTION OF MORAL CHOICE ON THE ANTHROPOLOGICAL CREAITVENESS IN MODERN MORAL THEOLOGY Summary The author undertakes a critical analysis of the ethical views of Peter Knauer who is one of the most influential theological moralist today. The author tends to show the consequences of Knauer's theory which consequences are destructive for morality. The first part of the paper presents Knauer's standpoint in view of the conception of moral choice and shows three crucial points of his system. They are (...) the following: the definition of moral good (lightness) in its relation to physical good; the reinterpretation of the principle of double effect which reinterpretation reduces that principle to its "Ideological explanation"; and, finally, the conception of the so-called non-counterproductivity which decides whether an activity is right. That non-counterproductivity is comprehended as an all-embracing correspondence between the goals which the subject has chosen and means which the subject has taken in order to accomplish the goals. In the second critical part one finds some questions related to the immanent critique of the discussed theory and some consequences of Knauer's claims. If one applies his assumptions strictly, it turns out that in his model of morality there is no place for such an activity of man which, at the same time, would be both rational and free, i.e., sensu stricto moral. In view of Knauer's system the criteria of moral evaluation, which criteria he proposed, do not hold sense. Thus morality and ethics lose their essential normative character. Consequently, the system under scrutiny leads to an antipersonalistic vision of both an individual and society, and in terms of eternity it seems to dismiss the possibility of recognizing the existence of Absolute. The theory rejects values for the sake of which it was construed. Translated by Jan Kłos. (shrink)

The aim of the paper is to provide a philosophical and historical background to current discussions about the changing relationships between the university and the state through revisiting the classical “Humboldtian” model of the university as discussed in classical German philosophy. This historical detour is intended to highlight the cultural rootedness of the modern idea of the university, and its close links to the idea of the modern national state. The paper discusses the idea of the university as it emerges (...) from the philosophy of Wilhelm von Humbold, Johann Gottlieb Fichte and Friedrich Schleiermacher, as well as - in the 20th century - Karl Jaspers and Jürgen Habermas. More detailed questions discussed include the historical pact between the modern university and the modern nation-state, the main principles of the Humboldtian university, the process of the nationalization of European universities, the national aspect of the German idea of culture (Bildung), and the tension between the pursuit of truth and public responsibilities of the modern university. In discussing current and future missions and roles of the institution of the university today, it can be useful to revisit its foundational (modern) German idea. In thinking about its future, it can be constructive to reflect on the evident current tensions between traditional modern expectations of the university and the new expectations intensified by the emergence of knowledge-based societies and market-driven economies. From the perspective of the tensions between old and new tasks of the university, it is useful to look back at the turning point in its history. (shrink)

Two competing models of metaaxiological justification of politics are analyzed. Politics is understood broadly, as actions which aim at organizing social life. I will be, first of all, interested in law making activities. When I talk about metaaxiological justification I think not so much about determinations of what is good, but about determinations refering to the way the good is founded, in short: determinations which answer the question why something is good. In the first model, which is described here as (...) objectivistic, it is assumed that determining that which is good is a matter of cognition; in the second model, which could be described here as voluntaristic or excedingly liberal, it is assumed that determining good is not a matter of cognition but of will – something is good because it is wanted. In the latter model, the cognoscibility of good is rejected and therefore the objective criteria for evaluation of which ‘will’ is better and which is worse are rejected. As a consequence, negative freedom becomes the fundamental value of social order and the basic requirement is that of maximizing the sphere of individual’s free actions, the sphere which is free from interference of other individuals or institutions. I am going to argue that none of these models is acceptable as a basis of oragnizing social life, and at least because of one reason. Each of them leads to a certain version of totalitarianism. In the conclusion I am going to present a mixed model, which, in my opinion, reflexes well the practice of democratic states. Analysis of these three models allows, first of all, to identify more clearly some of the problems appearing in making law, including procedural questions. By pointing at the interdependence of the foundations of good and law making procedures it is argued that the choice of the concept of good (a metaaxiological choice) is primary to the choice of law making procedures. (shrink)

W NINIEJSZYM opracowaniu analizuję klauzulę dobra wspólnego zawartą w art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., zmierzając do uwyraźnienia, w jakim sensie można mówić o jej prawnonaturalnym charakterze (zatem i do zarysowania możliwych znaczeń zwrotu "prawnonaturalny charakter klauzuli dobra wspólnego") oraz do ujawnienia „momentów" prawnonaturalnych, które mogą wchodzić w grę przy interpretacji tej klauzuli.

W niniejszym opracowaniu zamierzam zwrócić uwagę na powiązanie roszczenia uniwersalności z potrzebą dostosowywania formułowanych standardów do odmiennych i zmiennych warunków życia, a następnie zidentyfikować rozstrzygnięcia filozoficzne skorelowane z uznaniem takiego powiązania. Akcent zamierzam przy tym położyć na problematykę metaaksjologiczną, dotyczącą nie tyle tego, jakie wartości zostały uznane, ale tego, jak uznane wartości są ugruntowane, co nie jest bez znaczenia dla określenia sposobów ich poznawania i ustalania. Rozstrzygnięcia te, jako zawarte m. in. w artykule 1, okazują się jednocześnie należeć do przyjętych (...) w Deklaracji fundamentalnych rozstrzygnięć filozoficznych w ogóle. (shrink)

The aim of this paper is very modest. First, we want to assess how different strategies of naturalization might deal with the need of using folk psychology in legal domain. Second, we want to check whether folk psychology is indeed indispensable in the legal domain. Third, we want to describe possible problems with one strategy of naturalization, i.e. radical naturalization with classical elimination. Our conclusion will be that despite various attempts, every project of naturalization of law will have to resolve (...) the tension between law and folk psychology and such resolution would not be achieved by simple reduction or elimination of folk psychology. A variety of non-standard solutions might be in place to resolve this tension. We will only outline those strategies here. (shrink)

Ingarden conceives ontology as a philosophia prima, which deals with being as purely possible. It is an intuitive and a priori analysis of the content of the relevant ideas. It consists of three parts: existential, formal and material ontology. Existential ontology deals with the possible modes of existence. Problems of factual existence pertain to metaphysics, which is a separate branch of theoretical philosophy, based on ontology.

We provide a brief overview of the shift toward the intrinsic view of brain activity, describing in particular the structural and functional connectivity patterns of the “Default mode network”. We then consider the Default mode network in a specifically cognitive setting and ask what changes the focus on the Default mode network and other sorts of intrinsic activity require from models put forward by cognitive neuroscientists.

This paper commemorates thepresentation of the honorary doctorate, in May2001 by the University of ód, toProfessor Andrzej Walicki. On this occasion,the Honorary Graduate delivered a lecturedevoted to his first philosophy teacher –Sergej Iosifovich Hessen, a prominent RussianNeo-Kantian philosopher and a liberal inmatters social and political. I try to analyzethe main features of Hessen''s philosophicalneo-Kantianism, in particular the inevitabilityof a choice between the absolute and therelative both in epistemology and in ethics inthe context of contemporary philosophy.

A Higgsless model for strong, electroweak and gravitational interactions is proposed. This model is based on the local symmetry group SU(3)×SU(2)L×U(1)×C,where C is the local conformal symmetry group. The natural minimal conformally invariant form of total Lagrangian is postulated. It contains all standard model fields and gravitational interaction. Using the unitary gauge and the conformal scale fixing conditions, we can eliminate all four real components of the Higgs doublet in this model. However, the masses of vector mesons, leptons, and quarks (...) are automatically generated and are given by the same formulas as in the conventional standard model. In this manner one gets the mass generation without the mechanism of spontaneous symmetry breaking and without the remaining real dynamical Higgs field. The gravitational sector is analyzed, and it is shown that the model admits in the classical limit the Einsteinian form of gravitational interactions. (shrink)

The main aim of the paper is to show an existential religious model of business leadership. We want to defend the thesis that leaders, who consider existing norms and regulations, have the greatest influence on how organisational aims are achieved. Thus, based on the concept of Kierkegaard’s modes of existence, we show that the individual values and motives of leaders’ behaviour influence the shape of the leadership itself as well as the management of an organisation. On the basis of a (...) literature review, we propose the following connections: an aesthetic mode with instrumental motives which result in the shareholder perspective; an ethical mode of existence with normative motives which lead to the stakeholder perspective; and the spiritual mode of existence with transcendental motives which enable leaders to introduce a holistic perspective of management. However, we cannot link certain motives with a particular type of leadership, as leaders with different modes of existence might practice the same type of leadership (i.e., leadership based on values, authentic leadership) and combine various types of leadership in their actions. The paper might provide a theoretical basis for empirical research on leadership and managerial behaviour. (shrink)