Przedmiotem artykułu jest ważna nie tylko w europejskiej tradycji symbolika związana z górską wspinaczką. Obrazuje ona wewnętrzną „drogę ku górze”, zarówno wysiłki poznawcze, jak i towarzyszące im kształtowanie charakteru. Uzupełnieniem artykułu są wypowiedzi znanych himalaistów związane z ekstremalnymi sytuacjami, jakie przeżywali w górach.

The article provides arguments for including social-emotional education in moral education. The first part of the article presents an analysis of the concept of “emotional intelligence”, considering the history of its creation and the methodological difficulties with which this concept is burdened. In the second part of the article, the expectations that can be placed on emotional education classes are formulated. The starting point is empirical research that examined the effectiveness of past attempts to provide emotional education to adolescents and (...) adults. The last part of the article discusses the assumptions of the pedagogical movement that emerged in the 1990s, which calls for conducting classes in the field of so-called “character education”. Furthermore, experiences from social-emotional learning (SEL) classes developed by the University of Illinois are discussed. The text also briefly takes into account Spain's first experiences in the field of emotional education. (shrink)

W monografii Radical Entlightenment. Philosophy and the Making of Modernity poświęconej dziejom oświecenia brytyjski historyk Jonathan Irvine Israel sformułował nową tezę dotyczącą datowania, źródeł i charakteru tego okresu historii i przypisał filozofii Spinozy znaczącą rolę w sformułowaniu haseł oświecenia. Jego praca wywołała szereg kontrowersji i uwag krytycznych, dotyczących oceny faktów należących do obszaru historii idei. Artykuł przypomina o interpretacjach roli filozofii Spinozy i o jej wczesnej recepcji, kiedy filozof oddziaływał bezpośrednio. Wydarzenia polityczne w Niderlandach w okresie 1648–1677 oraz losy (...) filozofii Descartes’a są czynnikami wydatnie ingerującymi w kształtowanie się pierwotnej recepcji spinozyzmu i przesądzają na długo o losach tej filozofii. (shrink)

The social market economy respects economic and social values as well as ethics. However, the ethical dimension of the economic transformation has been neglected in Poland. That is just why positive consequences of the economic transformation have been reduced.

This book contains five lectures which had been delivered at the Jesuit Faculty of Philosophy in Cracow. Each of them is different in subject-matter, but what makes them one book is the common concern for the social affairs. It is addressed to the general reader. Those readers who are uninitiated in the field of broadly-understood politology could find there a short dictionary of political-ethical terms. It would not just facilitate the reports' comprehension, but also widens an outlook by introducing the (...) semantic aspects of terminology that sometimes is left out of account. (shrink)

Autor przedstawia poglądy Hazimierza Dąbrowskiego na temat charakteru narodowego jako kategorii określającej strukturę i cechy tożsamości jednostkowej i zbiorowej. Polski psychiatra i psychoterapeuta egzystencjalny H. Dąbrowski wyodrębnił pozytywne i negatywne cechy „charakteru narodowego” Polaków w oparciu o typologie charak- terów E. Kretschmera i własna koncepcje typów nadpobudliwości psychicznej. Autor tek- stu za pomocą pojęcia „człowieczeństwo” weryfikuje przedstawiane tezy psychologiczne, dochodząc do wniosku, ze pojęcie „charakter narodowy” można zaliczysz do zespołu mechanizmów obronnych ego w takim sensie, jak rozumie je (...) współczesna psychoanaliza. (shrink)

Jednym z filozoficznym problemów, który wyrósł na gruncie arystotelesowskiej filozofii przyrody, jest debata „natura a kunszt”. Filozoficzna dyskusja nad kryteriami odróżnienia wytworów naturalnych od artefaktów kunsztu ludzkiego i proponowane w ramach niej rozstrzygnięcia wpłynęły na ukształtowanie się stanowiska eksperymentalizmu. Celem artykułu jest przedstawienie, w jaki sposób argumenty podnoszone w filozoficznej debacie „naturalne a sztuczne” wpłynęły na kształt filozofii eksperymentu i naturalizmu Roberta Boyle’a, a w konsekwencji na postać filozoficznych założeń współczesnego eksperymentalizmu.

The article brings up the problem of making use of trust in organization management. Modern organizations and the conditions of their functioning enforce some inevitable changes in different areas of their activity. An attempt at adapting to these changes may be shaping trust culture and an opportunity to use this tool in organization management. The article contains elements of trust theory as well as organizational culture theory. It also presents an effort put into defining the guidelines for organization management concerning (...) the trust culture shaping (on the basis of a theoretical model) and positive aspects of trust existing in an organization as well as a possibility of using it in management science as an effective tool. (shrink)

Martin Heidegger svým poukázáním na mathématický charakter novověké vědy vyostřil rozbor její bytnosti prostřednictvím výkladu klíčové části její metody, jež podle něj spočívá v „souvislosti hypotéza-experiment“. V Heideggerově výkladu experimentální charakter novověké vědy znamená předchůdný metafyzický akt logického stanovení obecného porozumění významu „jsoucna“. Heidegger tedy analyzuje čtyři stupně konceptu „zakoušení“, jenž rozlišuje moderní vědu ode všech starších pojetí „vědy“. Ovšem vše, čeho chce Heidegger dosáhnout, je jasné nahlédnutí do podstaty časového charakteru „existence“.

Argumentace Tomáše Hříbka proti fenomenálnímu charakteru se opírá především o Dennettova stanoviska. Dennettem dlouhodobě preferovaná strategie při vypořádání se s tímto problémem je metodologický naturalismus. Tato strategie jistě přinesla své ovoce, zejména je-li řeč o otevření skutečně kritické diskuse na téma kválií. Problém vědomí je však v současnosti traktován spíše v rámci materialistické metafyziky, než z pohledu Dennettova metodologického naturalismu. Tato preference má své empirické, ale i filosofické důvody, o nichž jsme hovořili s Tomášem Marvanem v knize Vědomí a (...) jeho teorie. Protože Hříbkova monografie reaguje na některé názory z této knihy, komentuji Hříbkovy reakce a upřesňuji naše postoje. Zároveň se vyjadřuji k zařazení naší pozice v rámci materialistické metafyziky k materialismu typu B. V druhé části statě se zabývám problémem fenomenálního charakteru vědomé zkušenosti a snažím se argumentovat, že tento těžký problém nelze odstranit pouze tím, že se prokáže neudržitelnost tradičního chápání kválií. (shrink)

The contribution have several aims. In addition to the discussion that follows variability of the concept of landscape and its relationship to the category of environment the contibution focuses on the specific problem of the current aesthetics: transformation of aesthetic reflection of the city as a whole, which is realized by the contemporary aesthetics and philosophy through the Kantian aesthetics in Critique of Aesthetics Judgement. Elaboration of opinions of Marie Rubene and Miroslav Marcelli leads us not only to summarize the (...) conclusions of recent theses, but further to reflect the transformation of city to a country, specific environment free from original effectiveness, where "human returns to natural and becomes a sort of huge subject, which is fluid in its inside..."). Reflection is primarily guided by the category of sublime as an explanatory framework. (shrink)

For a long time the representatives of the social sciences had been passionately interested in whether certain identities in the moral aspect of different cultures, which are so numerous and different, can be found.

Celem tego artykułu jest przebadanie i objaśnienie platońskiego wpływu na rady Williama Oslera dla wszystkich lekarzy, które dotyczą ich autonomii, charakteru i stosunku do prawdy i fałszu w medycynie. W sugestiach „Ojca współczesnej medycyny” wprawne ucho może dosłyszeć echo niektórych opinii ucznia Sokratesa. Jego ideały i wartości powinny kształtować nie tylko lekarski etos, lecz i wiedzę o zasadach zdrowego życia i zwalczania choroby. Zwłaszcza dzisiaj to jest niesłychanie istotne w obliczu zagrożeń i nieszczęść, jakie stwarza farmakracja. -/- *** -/- (...) Platonic reminiscences in Osler’s advice about physicians’ autonomy, character and relation to truth and falsehood in medicine The aim of this article is to examine and explain Plato’s influence on William Osler’s advice to all physicians about their autonomy, character and relation to truth and falsehood in medicine. In the suggestions of “the Father of Modern Medicine” an experienced ear can detect an echo of certain opinions propagated by the pupil of Socrates. His ideals and values should shape not only the medical ethos, but also knowledge on the principles of a healthy life and overcoming disease. This is extremely important especially today, in the face of the threats represented – and the misfortunes caused – by pharmacracy. (shrink)

Ve své práci se v rámci aktualizace klasického Aristotelova konceptu morálního charakteru věnuji pojmu zvyku (habit) a otázce automatizace mentálních procesů. Dokazuji, že pojetí ctnosti jako zvyku, chápaného jako rutinní a zautomatizovaná činnost, při které nejsme schopni předložit skutečný důvod pro své jednání, není konzistentní s klasickou Aristotelovou teorií. Můj důkaz vychází z analýzy pojmu záměrná volba (proairésis) a za proponenty kritizovaného směru jsou představeni Bill Pollard a Matt Stichter. Větší část této práce pak věnuji filozofce Nancy Snowové a (...) jejímu komplexnímu konceptu ctnosti, ve kterém mimo jiné navazuje na zvykové pojetí Pollarda a který spojuje s morální odborností (moral expertise). Namítám zde a dokazuji, že její odmítnutí zdůvodnění jednání jako podmínky ctnostného činu není vhodnou aktualizací klasického konceptu morálního charakteru, tj. není vhodným rozvedením ani adekvátní revizí tohoto konceptu. Na základě psychologického výzkumu odbornosti můžeme totiž předložit stejně tak dobré důvody, proč je možné a žádoucí, aby morální odborník svá jednání byl s to zdůvodnit. (shrink)

Článek spadá do tematické oblasti současných snah o oživení Aristotelovy etické teorie. V užším vymezení jde o téma aktualizace konceptu morálního charakteru (či mravní ctnosti), které je spojováno s využitím poznatků psychologických věd. Zde pak klíčovou pozornost věnuji problému kritérií, podle kterých můžeme posuzovat adekvátnost návrhů na takovou aktualizaci. Vedle běžně respektovaných kritérií interdisciplinarity a empirické a normativní adekvátnosti představuji kritérium funkce, které je ústředním pojmem článku. Cílem článku je formulovat toto kritérium a pro jeho vyjasnění co nejlépe vystihnout (...) funk­ci (zjednodušeně řečeno užitečnost či přínos) Aristotelovy etické teorie. Dále je mým zámě­rem na příkladech představit, jaké důsledky by mělo přijetí tohoto kritéria (tedy zachování či zefektivnění funkce) pro posuzování adekvátnosti návrhů k aktualizaci Aristotelova konceptu morálního charakteru. Za funkci Aristotelovy etické teorie považuji zvyšování naší morální gramotnosti a tvrdím, že tato funkce vyplývá ze stěžejního rysu Aristotelovy práce, z důsledné analýzy a nalezení vzájemných vazeb mezi pojmy, které spojujeme s každodenní morálkou a s prožíváním dob­rého a spokojeného života. Na konkrétních příkladech ukazuji, jak snahy naplnit jiná kritéria adekvátní aktualizace mohou vést k pojmové redukci, zahlcení irelevantními informacemi, nebo jinak narážet na kritérium funkce. Naplnění všech zde představených kritérií ilustruji na analogii dovednosti, kterou jakožto aktualizaci představila Julia Annasová. (shrink)

In the mid 30s of the 20th century Martin Heidegger attempted to explain the “history of Being” leading to what he called “the oblivion of Being”. In this he focused on the impact of the modern science, which he grants to be a sort of metaphysics. According to Heidegger, the main feature of the modern science consists in what he calls the mathéma-character. The Greek word “to mathéma” means “it what can be learned” and “what must be know beforehand”. It (...) is Heidegger’s intention to show that the mathéma-character of the modern science is deciding about the general understanding of the meaning of “being” and that modern science is replacing the metaphysics, which is the origin of the modern science. (shrink)

Within the content of the following paper I aim to reveal some epistemological benefits, related to Husserl's concept of an eidetic intuition. In order to do so, I refer to Kant's radical division of the subject's cognitive activity into two main epistemic faculties, namely intuition, which – according to Kant's statements – may be just empirical, and being strictly and only discursive intellect. Having presented it I further proceed to describe certain difficulties, being the result of the rejection of possibility (...) of an intuitive use of intellect, such as the objective validity of cognizing an apriorical forms, or the process of creating an empirical notions. Finally I refer to Husserl's acceptation of an eidetic intuition, being – according to my opinion – the only way of solving all the problems presented above. (shrink)

W pierwszej części artykułu charakteryzuję trzy rodzaje profesjonalizmu lekarskiego: profesjonalizm tradycyjny, odnowiony i kompleksowy. Omawiam także czynniki kulturowe, ekonomiczne i aksjologiczne wpływające na ich kształtowanie się. Stawiam tezę, że profesjonalizm kompleksowy ze względu na jego skomplikowanie i arbitralne wyodrębnianie elementów składowych jest nieprzydatny w edukacji moralnej studentów i lekarzy. W części drugiej rekonstruuję wady i zalety profesjonalizmu tradycyjnego i odnowionego. Uzasadniam pogląd, że najważniejsza zaleta profesjonalizmu wynika z jego ambiwalencji moralnej. Nie traktuję więc tej dwuznaczności jako wyłącznie wady. Lekarz (...) profesjonalista powinien mieć świadomość jasnych i ciemnych stron profesjonalizmu oraz umiejętność właściwego ich ważenia w danych okolicznościach – poszukiwania Arystotelesowskiego złotego środka. W ostatniej części argumentuję za umiarkowanie optymistycznym przekonaniem o przydatności profesjonalizmu tradycyjnego i odnowionego w moralnym formowaniu studentów medycyny i młodych lekarzy. (shrink)

Racjonalizm w kulturze europejskiej istnieje już od starożytności. Jednak w każdej z epok, przyjmował różną postać: metafizyczną, klasyczną i pragmatyczną. Te różne postacie racjonalizmu miały wpływ na kształtowanie się w przestrzeni duchowej podobnych postaw, poglądów i paradygmatów. I tak, w starożytności racjonalizm nie był przeciwieństwem metafizyki, wręcz się z nią łączył, w średniowieczu nastąpił podział na racjonalizm metafizyczny, który łączył się on z chrześcijaństwem, i racjonalizm, który po nowożytności zyskał miano klasycznego. Natomiast w dobie współczesności racjonalizm przybrał formę pragmatyczną (...) i teoretyczną w różnych społecznych ideach, będąc dalekim od tego, co w starożytności określano mianem praktyki, a to z kolei przełożyło się na społeczne problemy, które nazwać można kryzysem kultury. (shrink)

W części III przedstawiono motywacje do aktywności autonomicznego systemu inteligentnego w postaci bólu i przyjemności. Wskazano, ze kształtowanie zaawansowanych stanów świadomości takiego systemu wymaga innego rodzaju motywacji w postaci ciekawości i potrzeby zrozumienia. Przedstawiono neuronalne podłoże tych motywacji. Zaproponowano kompleksowy model umysłu świadomego, obejmujący wszystkie poziomy przetwarzania informacji. Przedstawiony model wyjaśnia główne cechy ludzkiej psychiki. Wyjaśnia, jak się tworzy świadomość refleksyjna i samoświadomość, jak umysł formułuje sens i cel swego istnienia, a także sens istnienia otaczającego go świata, w jaki (...) sposób uzyskuje wolną wolę i jak może skutecznie działać dla dobra swojego i dobra świadomości osadzonej w neuronowych polach modelujących. Wyjaśnia, jak potrzeba rozumienia i potrzeba harmonii może tworzyć dobro i inne wartości etyczne. Jakie emocje kierujące umysłem mogą wyzwolić uczucia empatii i altruizmu. Wyjaśnia też, że dla spełnienia tych funkcji, dla nauczenia się wszystkiego, co dobre i moralne, niezbędne jest ciało i możliwość postrzegania oraz oddziaływania na otoczenie. To bezpośredni dowód na konieczność zjednoczenia ciała i ducha aby zaistniały intencjonalnie moralne byty samoświadome. (shrink)

Artykuł analizuje zjawisko śmierci w kontekście rozwijającej się sztucznej inteligencji, ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji „cyfrowego zmartwychwstania”. W pierwszej części tekstu została zaprezentowana platforma Project December umożliwiająca symulację konwersacji z osobami zmarłymi. Platforma działa dzięki zastosowaniu zaawansowanych algorytmów, opartych na sztucznej inteligencji, generujących teksty naśladujące wypowiedzi zmarłych ludzi. Przedstawiono też studium przypadku Joshuy Barbeau, który dzięki tej technologii mógł ponownie „rozmawiać” ze swoją zmarłą narzeczoną. W pracy wskazano na terapeutyczny potencjał tej usługi oraz na etyczne dylematy związane z cyfrowym odtwarzaniem osobowości (...) zmarłych. W kolejnej części artykułu zostały zdefiniowane pojęcia wieczności rozszerzonej i cyfrowego zmartwychwstania w celu pokazania ich roli w nowym postrzeganiu zarówno własnej śmierci, jak i śmierci bliskich. Zostało pokazane, w jaki sposób technologia wieczności rozszerzonej może w najbliższej przyszłości zmienić społeczną świadomość śmierci oraz jakie mogą być długoterminowe psychiczne konsekwencje tego zjawiska wśród ludzi. Wykazano, że w kontekście założeń transhumanistycznych współczesne technologie AI redefiniują granice między życiem a śmiercią oraz wpływają na kształtowanie tożsamości osobowej i relacji międzyludzkich. (shrink)