Referat stanowi próbę rekonstrukcji poglądów moralnych i etycznych Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, skrystalizowanych w okresie pobytu w Królewcu, gdzie był studentem tamtejszej Albertyny i uczniem Kanta. Ważnym składnikiem duchowej formacji młodego Mrongowiusza stał się religijny nurt pietyzmu, wywierający w ówczesnych czasach jeszcze znaczny wpływ na atmosferę życia umysłowego zarówno Królewca jak i Albertyny. Wpływ ten widoczny jest także w późniejszych głoszonych przez pastora Mrongowiusza kazaniach. Natomiast fakt dokonanego u schyłku życia przekładu na język polski i publikacji w Gdańsku notatek z królewieckich (...) wykładów wydanych jako „Rozprawa filozoficzna o religii i moralności” Kanta świadczy o wierności gdańskiego kaznodziei wobec nauki moralnej swego najsłynniejszego nauczyciela i zamiarze przekazania jej rodakom jako rodzaj duchowego testamentu. (shrink)

Tekst dotyczy zaproponowanej przez Arthura Kaufmanna koncepcji prawa do sprzeciwu (wobec władzy - wobec niesprawiedliwych ustaw) "w drobnej monecie". Koncepcja ta stanowi punkt wyjścia do refleksji nad formułą Radbrucha (nad czymś, co określam mianem "ciemnej strony" formuły Radbrucha), nad możliwością modyfikacji tej formuły i nad rozproszoną kontrolą konstytucyjności jako sposobem realizacji prawa do sprzeciwu "w drobnej monecie".

The contribution focuses on philosophical issues of justice of positive law in the light of the social teaching of John Paul II. The analyses start with consideration of anthropological foundations of justice as virtue, develop with the reflexion upon justice of actions realizing justice and finally arrive at examination of the criteria of justice of law. -/- It is argued that relations between a human being and goods (ends of actions) form ontological basis of natural law and justice of actions (...) – orders and prohibitions are secondary in respect to these relations. An aim of just law (and natural law) is not preservation or restoration of abstractly understood moral order based on norms – orders and prohibitions) but integral development (good) of a person – a being possessing dignity. John Paul’s II philosophy of law takes advantage primarily of Thomas Aquinas’ approach to law and combines it with constructions which are typical for modern human rights protection. John Paul’s II conception of natural law is anthropocentric and bases on subjective rights thinking. Human dignity and human rights which derive from it provide basic criteria for the justice of law. Human rights as subjective rights disclose natural law which is understood as a set of goods for a human person. These goods are ends of actions and as such they determine actions and their forms. This point of view is compatible with Aquinas’ definition: “law is nothing but a rational plan of operation, and … the rational plan of any kind of work is derived from the end” (Summa contra gentiles, lib. 3, cap. 114, n. 5). -/- Positive (human) law which is not just has no normative power in this sense that it does not in itself provide reasons for concrete actions of a concrete actor. Sometimes there are moral reasons for following unjust law, however if its norm prescribes actions which are wrong in themselves (internally wrong) there is moral obligation to act contrary to such a legal norm. -/- Zasadniczym przedmiotem opracowania jest filozoficzna refleksja Jana Pawła II nad sprawiedliwością prawa stanowionego. Analizy przebiegają od zagadnienia antropologicznych podstaw sprawiedliwości poprzez problematykę działań realizujących sprawiedliwość do zagadnienia sprawiedliwości prawa stanowionego. Opracowanie zamykają uwagi wskazujące na kontekst teologiczny istotny dla problematyki sprawiedliwości, którego analiza wykracza jednak poza podjęte zamierzenie koncentrujące się na problematyce filozoficznoprawnej. Argumentuje się, że u podstaw tej refleksji leży namysł nad relacją człowieka do dobra, która stanowi ontologiczną podstawę prawa naturalnego i sprawiedliwości – nakazy i zakazy są wtórne wobec tej relacji. Celem prawa i sprawiedliwości jest dobro konkretnego, obdarzonego godnością człowieka, a nie np. przywracanie abstrakcyjnie pojętego porządku moralnego. Od strony konstrukcji teoretycznej, filozofia prawa Jana Pawła II jest osadzona przede wszystkim na koncepcji Tomasza z Akwinu łączonej z konstrukcjami typowymi dla współczesnej ochrony praw człowieka. To w godności i wynikających z niej prawach człowieka poszukiwać trzeba zasadniczych treściowych kryteriów sprawiedliwości prawa. Prawa człowieka jako prawa podmiotowe są podstawowym wyrazem prawa naturalnego, stanowiącego ontyczną podstawę sprawiedliwości i które pojmowane jest jako zespół dóbr dla osoby, zatem i celów kształtujących działanie. Perspektywa pojmowania prawa naturalnego jest antropocentryczna. Prawo stanowione, które nie jest sprawiedliwe, nie ma „mocy prawa”, przede wszystkim w takim sensie, że nie stanowi samo w sobie racji działania. Niekiedy, ze względów moralnych, niesprawiedliwe prawo wymaga posłuszeństwa. Jeśli jednak prawo stanowione daje uprawnienia do czynów wewnętrznie złych i nakazuje takie czyny, to nie tylko nie obowiązuje w sumieniu i nie jest racją działania, ale obowiązkiem jest postępowanie wbrew takiemu prawu. (shrink)

This article addresses the issue of the relationship between God’s law and secular law, and presents a thesis for the legitimacy of the right to the objection of conscience “in which the voice of God speaks.” Considerations relate to conscience as the power of knowing good and duties, the universality of this knowledge, its legitimacy and conditions for its reliability. By referring to stoicism and neo-Platonism, but especially to the elements of St. Paul’s theology and the views of Benedict XVI, (...) the author shows how important it is to introduce the category of nature and conscience to a secular, rationalist reflection on law. He presents the position of Christian theologians who spoke out against religious law and his own arguments, as well as the view expressed, among others, by Benedict XVI about the corrective role of religion with respect to human reason, as well as the importance of human reason for religion. The author also highlights the significant lack of reflection on natural law in modern science and the dramatic consequences thereof, such as the denial of the right to conscientious objection. (shrink)

Contemporary concepts of development (the process of globalization, sustainable development) can be diversified according to their relation to axioms, natural law, values and paradigms. The subcategories obtained constitute the ground for business ethics. Ethics in business is always needed, however, it can be implemented at-source (as a component of management) or as an end-of-pipe measure. In Poland, constitutional regulations guarantee, indirectly at least, business ethics as a component of management.

The article brings a sketch of an attempt to reintegrate ethics with legal studies. The task was tackled by means of determining the following question: To what an extent may the law be regarded as subject to non-legal evaluations, to ethical ones in particular? Ethical evaluations are treated in a very comprehensive manner, including both ethical evaluations in the strict sense of the word, as well as felicitological and praxeological ones. In that broad interpretation an ethical evaluation has as its (...) point of focus a particular ideal of good life, supposed to serve as the standard of reference in evaluating the law. (shrink)

The law of force as a political consequence of naturalism: on the example of Jean-Jacques Rousseau: Jean‐Jacques Rousseau rejected the Enlightenment ideas of reason, equality and progress. He experienced the charm of physical vigour and male causative power. He preached the apotheosis of primal instincts and the cult of strength. Rousseau’s historiosophy disavowed the optimistic vision of the Enlightenment and became its main competitor. The philosopher questioned the existing civilization; on its debris he wanted to restore the natural order based (...) on biologically conditioned inequalities. (shrink)

Modern and contemporary times have brought a juxtaposition and a peculiar rivalry between the positive law and man\'s freedom that have not been known earlier. This is accompanied not only by a tendency to give law and freedom autonomy, but also to separate them from man\'s nature, from real order of social life and from the moral dimension of human activities. The article undertakes an attempt at revealing the ostensible character of the antagonism between positive law formulated by man and (...) freedom. In the author\'s opinion, this antagonism, so distinct in modern conceptions referring to liberalism, anarchism, as well as to totalitarianism and collectivism and other trends — can be solved not by engaging in a discussion with participants of the dispute, but by showing the truth of reality itself, or by understanding the nature of human freedom itself and the nature of law itself. Thus the author of the present article claims that basic explanation of the relation of human freedom to positive law needs studying reality of law itself and reality of human freedom itself. Non-antagonistic character of the relation between positive law and human freedom was best shown and explained by St Thomas Aquinas (STh I-II, q. 90-97). (shrink)

Business ethics is usually seen as set of communicates addressed to representatives of the sphere of economy. Meanwhile this attitude towards the kind of knowledge seams to be false. There are two points which justify this opinion. First of them concerns the relation between legal and ethical perspectives useful to evaluate business phenomena. Both axiological systems (in indicated background) are complementary to one another. It tends to the second argument. The relation between low and ethics makes necessary to indicate the (...) public sphere as the place, where managers together with citizens and politicians – day by day – take part in debate about rules of social and economic correctness each of them. (shrink)

The article talks of an evolution of a Biblical notion of Law. The author shows the way, the meaning of the Hebrew term “Torah” was transformed throughout the Pentateuch, in the prophetic tradition and in the wisdom books. He puts into analysis the relationship between the Judaism as a religious formation and the Law as a code. The Law included basic regulations to the moral, religious and political life of Israel.

The opposition between Socrates’ views and the sophists’ teachings reflects the conflict of ethics and politics and of philosophy and democracy, the form of state regarded by Plato as an outcome of sophistical relativism. Socrates saw the task of a politician in betterment of his own soul and of the citizens’ characters while the sophists taught their disciples utilitarian efficacy in politics and everyday life, essential to achieve success in the system of direct democracy. Cognitive nihilism was created by Gorgias (...) who pointed out the difference between logos, that is, thought and word, and the reality, and, using his dialectical method, criticised the whole previous Greek cultural tradition. The proper ability needed in life was, according to him, rhetorical skill, which however should be used only to achieve just goals. A product of sophists’ education is Callicles, the fictitious personage created by Plato. As an opponent of education based on self-restraint and as an adherent of the theory that according to the laws of nature stronger individuals should rule over weaker ones, he symbolises the negative moral and political consequences of relativism. Moreover, he criticises philosophy as an activity contrary to his pragmatic notion of excellence in public and private life. The law of the stronger was also upheld by Thrasymachus of Chalcedon who claimed that justice is always in agreement with the interest of the mighty. Another disciple of the sophists, Critias, famous for his ruthlessness as an oligarch, was convinced that people obey the laws thanks to their faith in the gods. That faith, according to him, was invented by eminent lawgivers. A negation of immoralism can be found in a treatise by an anonymous sophist, quoted by Iamblichus. Its author glorifies law-abidingness of great men and their devotion in the service of the state and the laws. That text should be regarded as a synthesis of the sophists’ pedagogical views, based on the cult of the society as a community. (shrink)

The concept of free will has many different meanings: the author is concerned with one found in the controversy between determinism and indeterminism, which refers to our ability to reach independent decisions and judgements. He sides with determinism, believing that this position is more probably true, and undertakes to point out that the consequences of determinism, i.e. of the view that all our judgements are inevitably and sufficiently determined by our character and motives do not undermine ethics or penal code (...) although certain authors believe that they do. Indeterminism, on the other hand, by claiming that our judgements are not produced by external determinants leads to consequences that cannot be squared out with certain assumptions of ethics and law. His argument is based on the scrutiny of reasoning presented by both sides of the controversy and on the analysis of psychological and ethical terms in which they are couched. (shrink)

The Parish of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Oświęcim can boast a long and rich history. Although the exact date of its establishment is unknown, it can be assumed that its beginnings and the first parish church date back to the turn of the 12th century. The first written mention of the church dates back to 1304. The next source to mention the Oświęcim church was a papal tithe register from 1326. The town had already played an (...) important role as an administrative center: the capital of the Duchy of Oświęcim and the deanery of the Krakow Diocese. The parish included almost thirty villages, apart from the town and the castle. Among the many important events in the history of one of the oldest pastoral centers in the area, a dispute over the right of patronage and gifts to the provost office in Oświęcim occupies an important place. The conflict flared up in 1533 after the death of the provost Jan Rajski. In the literature to date, this problem has not received a separate study. It is worth looking into, especially since there are unique sources containing data on its genesis, course and further consequences. The purpose of this paper is to present this dispute, as well as to signal the legal repercussions of the law of patronage until the first half of the 20th century. Source materials provide the basis for the analyses contained. The resources used were mainly the archives of the Metropolitan Curia in Krakow, including the records of the administrators of the diocese of Krakow, the consistory in Krakow, the court chancery, the visitation protocols from 1598, and the parish records of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Oświęcim. Manuscript No. 5935, held at the Jagiellonian Library in Krakow, also provided first-rate information. Manuscript documents were supplemented with data from printed sources and the literature. (shrink)

In the article, I engage with H.G.Gadamer’s reading of Kant’s aesthetic theory. Gadamer accused Kant of subjectivizing the aesthetic experience so that it would be reduced to the free play of the cognitive faculties of the subject. Consequently, the ethical dimension of aesthetic experience that played such an important role in the preceding tradition of European humanism has been lost. Yet, this charge of Gadamer is not quite right. The connection between the experience of beauty and ethics has been maintained (...) by Kant, but it has assumed a different form. The free, disinterested beauty of the objects of nature, on his account, harmonizes with the disinterested experience of the moral law. Similarly, the dependent beauty of the work of art appeals to the ethical dimension of the human being. As a result of this, the connection between aesthetics and ethics not only has not been severed by Kant, but it has also assumed an entirely new, radical form. (shrink)

The natural-law doctrine drawing its roots from the political philosophy of modern authors such as Locke and Hobbes, undeniably affected the two great revolutions of the Eighteenth century, and also created the foundation for modern democratic systems. Notwithstanding these frequently emphasized dependencies, the above article focuses on something else, namely transformations inside the very doctrine and modifications of its elementary concepts (esp. natural law) catalyzed by the revolutions. Originally unalterable natural law of superior divine provenance, has proved to be insufficient (...) in the face of the progress of human socio-political consciousness and required modernizations, among which Paine's project is significant and noteworthy example. (shrink)

Recognizing inherent and inalienable nature of dignity and universality of certain values, the Constitution of the Republic of Poland, introduces to the foundations of Polish legal system some elements of natural law which may be used for application of the Basic Law. Constitutional recognition of these elements only makes sense on the assumption of their cognizability. Therefore, as an important element of constitutional concept of natural law is taken the recognition of the argument of cognitivism according to which moral assessments (...) may have the nature of judgments and truth qualification (they may be true or false). In the course of application of the constitution, norms of natural-law character and natural-law justification. Since dignity and the essence of freedoms and rights based on dignity are the only inviolable values recognized by the constitution, the arguments of natural law lead to a far-going reinterpretation of constitutional norms. The norm of natural law protecting inviolable values will have precedence in the event of collision with norms protecting other values, also with constitutional norms. Even if such a norm is formulated on the basis of the provisions of the constitution, in fact natural law is given higher rank than elements based only on enacted law. Despite that, reliability of a legally established order does not seem to be radically endangered. -/- Konstytucja RP uznając przyrodzoność i niezbywalność godności oraz uniwersalność niektórych wartości, wprowadza do podstaw całego polskiego systemu prawnego elementy prawnonaturalne, które mogą być wykorzystane w stosowaniu konstytucji. Konstytucyjne uznanie takich elementów ma sens przy założeniu ich poznawalności, stąd istotnym elementem konstytucyjnej koncepcji prawa naturalnego jest uznanie tezy kognitywizmu głoszącej, że oceny moralne mogą mieć charakter sądów i kwalifikację prawdziwościową – mogą być prawdziwe lub fałszywe. W procesie stosowania konstytucji mogą być formułowane normy o charakterze prawnonaturalnym oraz uzasadnienia prawnonaturalne. Ponieważ jedynymi wartościami uznanymi w konstytucji za nienaruszalne jest godność oraz istota wolności i praw, których godność jest źródłem, argumentacja prawnonaturalna może prowadzić do daleko idącej reinterpretacji norm konstytucyjnych. Norma prawnonaturalna chroniąca warunki konieczne poszanowania godności lub istoty wolności i praw będzie miała pierwszeństwo w razie kolizji z normami chroniącymi inne wartości, także z normami konstytucyjnymi. Choć norma taka będzie formułowana na podstawie przepisów konstytucji, to jednak faktycznie prawo naturalne uzyskuje wyższą rangę od elementów opartych jedynie na stanowieniu. Mimo tego bezpieczeństwo prawne nie wydaje się być radykalnie zagrożone. O prawnonaturalnym charakterze normy i uzasadnienia decyduje oparcie w ocenach moralnych, które pretendują do bycia sądami, do bycia prawdziwymi lub fałszywymi. Z punktu widzenia stosowania konstytucji i wymogu intersubiektywnej komunikowalności i kontrolowalności dookreślania treści prawnonaturalnych, dla nadania ocenom charakteru sądów istotny jest kształt procedur i argumentacji prowadzących do tego dookreślenia. Powinny to być procedury i argumentacja typowe dla dyskursu mającego na celu sformułowanie prawdziwych sądów. Maksymalizowana powinna być dyskursywność takich procedur, a podstawą rozstrzygnięcia powinien być, jeśli to tylko możliwe, konsens. Nie mogą być uważane za rozstrzygające argumenty odwołujące się do woli indywidualnej lub zbiorowej, reakcji emocjonalnych, stopnia rozpowszechnienia danej oceny czy do tradycji kulturowej. (shrink)

The article focuses on the issue of access to experimental therapy under the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, and more specifically in the case law of the European Court of Human Rights. To date, this issue has been the subject of three cases decided by the Court. In none of these cases the Court has recognized a right to experimental therapy. The article has two main research objectives. The first is to reconstruct the arguments for (...) the validity of the right to experimental therapy provided by the applicants in the cases considered by the Court. The second objective is to assess these arguments, as well as their criticism that might be found in Court’s decisions. (shrink)

Przemiany społeczno-ekonomiczne, kryzysy polityczne, zmiany w kulturze, nauce i technice mogą postawić prawnika oraz „zwykłego” obywatela nie tylko przed koniecznością odpowiedzi na pytanie, „co jest zgodne z konstytucją?”, ale również przed kwestią, „czym jest sama konstytucja?”.Prezentowana monografia poświęcona jest dwóm teoriom konstytucji, których analiza pozwala uwydatnić dwa aspekty jej pojęcia. Konstytucja bowiem z jednej strony stanowi tzw. prawo wyższe, a z drugiej realizuje określoną ideę polityczną. Rozważania zawarte w niniejszej książce rozpoczynają od analizy odpowiedzi Immanuela Kanta na pytanie, w (...) jaki sposób w pojęciu konstytucji łączą się kwestie jej prawnej ważności oraz normatywnej słuszności. Następnie autor przechodzi do zbadania dwóch teorii, które wyrastają z Kantowskiej filozofii: czystej teorii prawa Hansa Kelsena i liberalizmu politycznego Johna Rawlsa. Pierwsza jest nastawiona na deskrypcję norm pozytywnych. Druga formułuje idee o charakterze normatywnym. Pierwsza chce opisywać, druga wyznaczać ustrojowe maximum, do którego powinniśmy zmierzać. W obydwu teoriach konstytucja zajmuje szczególne miejsce. Zawarta w niniejszej monografii ich interpretacja podporządkowana jest zagadnieniu istoty demokratycznej konstytucji, która w formie prawa wyższego wyraża demokratyczną treść.Na ich podstawie następuje próba odpowiedzi na pytanie o naturę demokratycznej konstytucji. (shrink)

The theory of categorisation by prototype, corresponding to the theory of fuzzy sets, is currently very popular in the natural, human and social sciences. However, its incorporation into the field of legal sciences has not taken place so far. It seems that this reluctance is due to the philosophical remnants of methodological positivism, which promises to create legal concepts resistant to interpretation. However, these concepts are constructed in natural language, which, unlike formal languages, is not able to strictly frame all (...) its terms. The main objective of this paper is to put forward and justify the thesis that the framework of most legal concepts is open (fuzzy) in nature. Moreover, the paper attempts to indicate the most important determinants of the formation of this framework. (shrink)

Esej jest próbą przybliżenia ostatniej książki napisanej przez Rolanda Barthesa, która została właśnie przełożona na język polski. W dzienniku pisanym po śmierci matki, a zatytułowanym znamiennie Dziennikiem żałobnym, Barthes porusza kwestie żałoby, melancholii, depresji, odnosząc się zarówno do siebie i własnej straty, jak i podejmując dyskusję z Freudem, Lacanem czy psychoanalizą, zadając sobie przy tym pytanie, czy żałobnik po śmierci ukochanej osoby w ogóle chce wychodzić z żałoby i czy ma do tego jakiekolwiek prawo. Jest tu zatem ukazana ciekawa (...) perspektywa oglądu tego, co drzemie u samego jądra psychoanalizy, której wszak głównym zadaniem była praca z analizantem i - w trakcie godziny analitycznej - wyciąganie go z psychozy. Esej pokazuje również, co się dzieje z językiem żałobnika, w jaki sposób owo „pęknięcie”, którego nijak nie sposób zapełnić ani słowami, ani logosem, ani w końcu ciałem, które pozostaje, gdy ukochany umiera. I właśnie dziennik pisany jest takim językiem: pękniętym, bez żadnego celu, pozbawionym sensu. Owe fragmenty, którymi Barthesa zapełniał swój świat po śmierci matki, stanowią niezwykły dowód doświadczenia straty. (shrink)

W językoznawstwie wiele miejsca poświęca się w ostatnim czasie językom fachowym. Językoznawcy najczęściej podejmują badania dotyczące języka medycyny, ekonomii czy w ostatnim czasie Unii Europejskiej. Rzadziej, choć wymaga tego rzeczywistość, analizuje się język prawny czy też prawniczy. Trzeba zaznaczyć, że język prawny nie jest językiem fachowym w ogólnie przyjętym tego słowa znaczeniu. Opisuje on sytuacje, które są ważne dla opinii publicznej, które muszą być, dla dobra obywateli, uregulowane poprzez przepisy. Przepisy są wprawdzie tworzone przez prawników, powinny być jednak rozumiane przez (...) ogół społeczeństwa. Prawnicy posługują się najczęściej językiem, którego cechy nie są proste do uszeregowania. Język prawny i prawniczy charakteryzuje się skomplikowaną składnią, stylem, który unika wszelkich ozdobników. Problem wiąże się jednak przede wszystkim z prawidłowym odczytaniem znaczeń używanych pojęć. Można tu mówić o dwóch rodzajach pojęć, gdyż język prawny używa terminów tjpowych dla tej dziedziny, takich jak np. prawo majątkowe, prawo autorskie czy ustawa, jednak obok nich pojawiają się często pojęcia zaczerpnięte z języka ogólnego, które w pewnych kolokacjach nabierają innego z punktu widzenia prawa znaczenia, np. orzeczenie, wyrok czy własność. Autorka niniejszego tekstu próbuje odpowiedzieć na pytanie, jak dalece pojęcia języka ogólnego wnikają w język prawny i czy ma miejsce odwrotny proces oraz w jakim stopniu może mieć to wpływ na rozumienie tekstu. Odpowiedź nie jest z pewnością prosta, ale należy wierzyć, że dalsze badania prowadzone nad językiem prawnym przybliżą semantyczne aspekty różnic pomiędzy językiem prawnym a ogólnym i tym samym ułatwią rozumienie tekstów ustaw czy wyroków sądowych. (shrink)

The aim of this article is to present selected ethical issues in psychotherapy based on the most important Polish and foreign contributions to the area. In the article, the following issues will be taken into consideration: manipulation during psychotherapy, confidentiality and professional secrecy, the principle of the ideological neutrality of the therapist, ethical aspects of psychotherapy for children and adolescents, clinical supervision, and the relation between psychotherapy and law.

The paper deals with the problem of translating selected insolvency terminology from Polish into English and from English into Polish. The re- search corpora encompassed the Insolvency Act 1986 as amended and Ustawa z dnia 28 lutego 2003. Prawo upadłościowe i naprawcze [the Act on Polish Insolvency and Rehabilitation Law of 28th February 2003 as amended]. The research methods included: the comparison of parallel texts, the method of axiomatisation of the legal linguistic reality, the termino- logical analysis of the (...) corpus material, the concept of adjusting the target text to the communicative needs and requirements of the community of recipients and the techniques of providing equivalents for non-equivalent terminology. The research hypothesis has been so formulated that the parametrisation of legal reality may assist in finding more adequate equivalents and determine differences in meaning of compared source and target language terms, which in turn facilitates the choice of a more adequate technique of providing equivalents for non-equivalent or partially equivalent legal terminology meeting the com- municative needs of translation recipients. The research results revealed that insolvency terminology is highly system-bound and available equivalents may often be misleading for the community of target text recipients. (shrink)

An important argument in favour of recognising the cultural relativism and against universality of dignity and human rights, is the claim that the concept of dignity is a genuinely modern one. An analysis of a passage from the Demiurge’s speech in Timaeus reveals that Plato devoted time to reflecting on the question of what determines the qualitative difference between certain beings (gods and human being) and the world of things, and what forms the basis for the special treatment of these (...) beings – issues that using the language of today can be described reasonably as dignity. The attributes of this form of dignity seem to overlap with the nature of dignity as we know it today. Moreover, Plato proposes a response both to the question of what dignity is like, as well as the question of what dignity is. It is existential perfection, rooted in a perfect manner of existence, based on a specific internal unity of being. Dignity is therefore primordial in regard to particular features and independent of their acquisition or loss. Plato’s approach allows him to postulate that people be treated as ends in themselves; an approach therefore that prohibits the treatment of people as objects. Both the state and law are ultimately subordinated to the good of the individual, rather than the individual to the good of the state. -/- Istotny argument na rzecz relatywizmu kulturowego i przeciwko powszechności godności i wynikających z niej praw człowieka, oparty jest na poglądzie, że godność uznana została dopiero w czasach nowożytnych. Analiza fragmentu mowy Demiurga z Platońskiego dialogu Timajos ujawnia, że Platon rozwinął refleksję nad czymś, co stanowi o jakościowej różnicy między pewnymi istotami (bogami i ludźmi) a światem rzeczy, i co jest podstawą szczególnego traktowania tych istot, a co językiem współczesnym zasadnie można określić jako godność. Zbieżna jest charakterystyka tej godności z charakterystyką przyjmowaną współcześnie. Co więcej, Platon daje propozycję odpowiedzi nie tylko na pytanie, jaka jest godność, ale także na pytanie, czym jest godność. Jest ona doskonałością egzystencjalną, ugruntowanym w szczególnie doskonałym sposobie istnienia, opartym na szczególnej wewnętrznej jedności bytu. Jako doskonałość istnienia ogarnia ona cały byt, wszystkie jego cechy; jest nieoddzielalna od bytu (jest przyrodzona i niezbywalna). Jako pierwotna wobec partykularnych cech, jest niezależna od ich nabywania lub utraty. Platońskie ujęcie pozwala w oparciu o ujęcie godności formułować postulaty zbieżne z formułowanymi dziś dyrektywami nakazującymi traktować osoby jako cele same w sobie i zakazującymi traktowania osób w sposób czysto instrumentalny, przedmiotowy. Okazuje się, że – zdaniem Platona – jednostki nie wolno traktować czysto instrumentalnie dla dobra państwa; zarówno państwo, jak i prawo są podporządkowane dobru jednostki. (shrink)